Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - SSO Piotr Wojtysiak (spr.)

Sędziowie SSO Bożena Miśkowiec

SSO Ewa Cylc

Protokolant sekr. sądowy Agata Jabłońska

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa I. B.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego (...)w Warszawie

z dnia 10 września 2012 r., sygn. akt II C 197/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten tylko sposób, że w punkcie II. kwotę 617 (sześćset siedemnaście) złotych zastępuje kwotą 17 (siedemnaście) złotych;

2.  oddala apelację w pozostałej części.

Sygn. akt V Ca 3360/12

UZASADNIENIE

I. B. pozwem z dnia 16 maja 2011 roku wystąpiła przeciwko (...) S.A.z siedzibą w W.o ustalenie, że umowa zawarta z pozwanym w dniu 14 lutego 2011 r. o świadczenie usług telekomunikacyjnych jest nieważna.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zakwestionował żądanie pozwu co do zasady. Wskazał, że żądanie nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż konstrukcja zawarcia umowy pod wpływem błędu nie może stanowić podstawy żądania ustalenia, że zawarta pomiędzy stronami umowa jest nieważna. Nadto wskazał, że powódka w pisemnym oświadczeniu dobrowolnie zrzekła się uprawnienia do odstąpienia od umowy przed upływem 10 dniowego terminu od jej zawarcia, aby pozwany rozpoczął ich świadczenie od dnia podpisania przedmiotowej umowy. Pozwany złożył również wniosek o zwrot kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 10 września 2012 roku wydanym w sprawie II C 197/12 Sąd Rejonowy (...) w Warszawie oddalił powództwo oraz zasądził od powódki I. B.na rzecz strony pozwanej (...) Spółki Akcyjnejz siedzibą w W.kwotę 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższy wyrok Sądu Rejonowego zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

W dniu 14 lutego 2011 r. została zawarta pomiędzy stronami umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Umowa została zawarta w warunkach promocji (...). Do umowy dostarczonej powódce przez kuriera został załączony regulamin świadczenia usług telekomunikacyjnych przez pozwanego, regulamin promocji (...) oraz cennik. W ramach tej promocji powódka otrzymała nowy aparat telefoniczny N. (...).

W dniu 22 lutego 2011 r. powódka przesłała pozwanemu oświadczenie, zgodnie z którym odstąpiła od zawartej w dniu 14 lutego 2011 r. umowy. Pismem z dnia 28 marca 2011 r. powódka ponownie domagała się uznania zawartej umowy za nieistniejącą z uwagi na działanie pod wpływem błędu.

Pozwany po rozpatrzeniu pism przesłanych przez powódkę odmówił uwzględnienia złożonych przez nią reklamacji.

Sąd I instancji ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów złożonych w niniejszej sprawie, które w całości uznał za wiarygodne. Natomiast zeznaniom powódki Sąd Rejonowy dał wiarę jedynie w części z uwagi na zainteresowanie powódki w korzystnym dla niej rozstrzygnięciem.

Pozwany zgłosił tylko jeden dowód - oświadczenie powódki o zrzeczeniu się uprawnienia do odstąpienia od umowy w związku z rozpoczęciem świadczenia przez pozwanego usługi od dnia zawarcia umowy świadczenia usług telekomunikacyjnych na okoliczność, że powódka dobrowolnie zrezygnowała z tego prawa.

W ocenie Sądu meriti, dowód ten był wystarczający do wykazania, że powódka miała wiedzę o warunkach zawartej umowy. Powódka wykazała w swoich zeznaniach, że korzystała z usług pozwanego od ponad 10 lat.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił dowodu zgłoszonego przez stronę powodową, a złożonego przez pozwanego w niniejszym postępowaniu w postaci nagrania rozmowy telefonicznej albowiem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów prywatnych oraz zeznań powódki był wystarczający dla jej rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu I instancji powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, iż podstawę oceny żądania rozpoznawanego w niniejszej sprawie stanowił art. 189 k.p.c. stanowiący, iż powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Sąd I instancji stwierdził, iż istotą sporu było pozostawanie powódki w błędzie przy zawieraniu umowy z dnia 14 lutego 2011 r. spowodowane działaniem pozwanego, w szczególności niepoinformowanie powódki o fakcie zawarcia nowej umowy obok dotychczasowej, a nie zamiast tej umowy.

Sąd Rejonowy zaznaczył również, iż ma obowiązek badania z urzędu czy istnieje interes prawny powoda uzasadniający oparcie powództwa na art. 189 k.p.c., gdyż interes prawny jest materialnoprawną przesłanką powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu meriti powódka posiadała interes prawny w ustaleniu, że umowa z dnia 14 lutego 2011 r. jest nieważna. Wynikało to z samych twierdzeń pozwu. Powódka twierdziła bowiem, że umowa ta została zawarta wyłącznie pod wpływem błędu wywołanego działaniem strony pozwanej. Powódka oświadczeniem skierowanym do pozwanego chciała odstąpić od przedmiotowej umowy powołując się taką możliwość na zagwarantowaną jej przepisami prawa konsumenckiego.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż zgodnie z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353 ¹ k.c., strony mogą dowolnie kształtować stosunek prawny, byleby jego treść i cel nie sprzeciwiały się naturze stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Sąd I instancji niniejszą sprawę rozpatrywał również pod kątem przepisów ustawy z 16 lipca 2004 roku Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171 poz. 1800) oraz przepisów Kodeksu cywilnego. Sąd podkreślił, iż zgodnie z art. 56 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, świadczenie usług telekomunikacyjnych odbywa się na podstawie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Zgodnie z art. 56 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, umowę o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych zawiera się w formie pisemnej. W myśl art. 56 ust. 3 pkt 4 ustawy umowa ta powinna określać w szczególności dane szczegółowe dotyczące cen, w tym pakietów cenowych oraz sposoby uzyskania informacji o aktualnym cenniku. Art. 59 ust. 1 ustawy stanowi, dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest obowiązany do określenia zakresu i warunków wykonywania usług telekomunikacyjnych w regulaminie dostarczanym nieodpłatnie abonentowi wraz z umową o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Dalej, w myśl art. 61 Prawa telekomunikacyjnego, ceny usług telekomunikacyjnych są ustalane na podstawie przejrzystych, obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów; dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych określa w cenniku usług telekomunikacyjnych, ceny za przyłączenie do sieci, za usługi, za obsługę serwisową oraz szczegółowe informacje dotyczące stosowanych pakietów cenowych oraz upustów. Cennik jest podawany przez dostawcę publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych do publicznej wiadomości oraz dostarczany abonentowi wraz z umową, a także na każde jego żądanie. Zgodnie z art. 104 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, do odpowiedzialności przedsiębiorców telekomunikacyjnych za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usługi telekomunikacyjnej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

Sąd Rejonowy stwierdził, iż pozwany doręczając powódce regulamin i cennik oraz informując o sposobie zawarcia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych wykonał ciążące na nim obowiązki wynikające z Prawa telekomunikacyjnego. Nadto Sąd podniósł, że ogólny przepis art. 384 § 1 k.c. stanowi, że ustalony przez jedną stronę wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Wzorce umów mają charakter nienormatywny, nie mają one mocy obowiązującej, jaka cechuje przepisy prawa. Źródłem mocy wiązania wzorców jest w zasadzie wola stron zawierających tę umowę. Istotne jest, aby wzorzec (regulamin, cennik) był doręczony przed zawarciem umowy.

Sąd I instancji wskazał również na dyspozycje zawartą w art. 84 k.c. z której to wynika, iż błąd określony jest wadą oświadczenia woli powodującą względną nieważność czynności prawnej, czyli jej wzruszalność. Możność uchylenia się od skutków wadliwego oświadczenia woli jest prawem podmiotowym kształtującym, którego realizacja następuje przez złożenie innej osobie – z reguły drugiej stronie czynności prawnej – stosownego oświadczenia woli na piśmie, przy czym uprawnienie to wygasa po upływie określonego terminu w art. 88 k.c.

Sąd Rejonowy zaznaczył również, że art. 22 ¹ k.c. formułuje kryteria w celu ustalenia, kogo można uważać za konsumenta, a w konsekwencji - objąć stosowną ochroną prawną. Wspomniany przepis – w ocenie Sądu - nie wyznacza natomiast tzw. modelu konsumenta, to znaczy nie zajmuje się określeniem wzorca jego cech osobowych, takich jak wymagany zakres wiedzy i doświadczenia w obrocie, stopień rozsądku i krytycyzmu wobec otrzymywanych informacji handlowych. Ustalenie takiego wzorca następuje w toku stosowania przepisów o ochronie konsumenta. Na ogół przyjmowany jest wzorzec konsumenta rozważnego, świadomego i krytycznego, który jest w stanie prawidłowo rozumieć kierowane do niego informacje.

Powódka przesłuchana w trybie pomocy sądowej przed Sądem Rejonowym w Miliczu w dniu 24 maja 2012 r. przyznała, że dotychczasowa umowa łącząca ją z pozwanym po upływie roku od jej zawarcia tj. w lutym 2011 r. uprawniała do zawarcia innej umowy. W toku zeznań powódka wskazała również, że wcześniej bywało tak, że miała zawartych kilka umów z pozwanym o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Ponadto powódka wskazała, że z usług pozwanego korzystała od ponad 10 lat, a zatem znany jej był sposób działania i metody marketingowe stosowane przez pozwanego.

Sąd meriti nie uwzględnił również zarzutu działania pod wpływem błędu przez powódkę z uwagi na fakt, że miała ona możliwość zapoznania się z dokumentacją dostarczoną jej przez pozwanego, która była zgodna z obowiązującymi przepisami. W ocenie Sądu I instancji subiektywne odczucia u powódki jakoby kurier dostarczający jej dokumentację „bardzo się śpieszył i w jakimś sensie ponaglał” nie stanowiły wystarczającego powodu do uznania, że powódka działała pod wpływem błędu. Nie zasługiwały również na uwzględnienie także twierdzenia powódki, że otrzymała plik dokumentów napisany drobną czcionką i zawiłym językiem prawniczym skoro po zapoznaniu się z tekstem tego samego dnia samodzielnie doszła do przekonania, że nie odpowiada jej treść umowy.

W opinii Sądu I instancji kluczowe było w niniejszej sprawie oświadczenie powódki złożone pozwanemu skoro żadna ze stron nie kwestionowała go w toku postępowania. Jak wynikało ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego powódka działała z dostatecznym rozeznaniem, a jedynie przez własne zaniechanie podpisała w jej ocenie niekorzystną dla niej umowę z pozwanym.

Reasumując Sąd I instancji uznał, iż żądanie powódki o ustalenie, że umowa zawarta z pozwanym w dniu 14 lutego 2011 r. o świadczenie usług telekomunikacyjnych nie istnieje jest żądaniem niezasadnym i jako takie powinno zostać oddalone.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego złożyła powódka. Orzeczenie to zaskarżyła w całości zarzucając mu naruszenie art. 84 kc, 88 kc. oraz wskazała błędne naliczenie kosztów zastępstwa procesowego.

Mając powyższe na uwadze apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie pozwu w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki okazała się zasadna tylko w niewielkiej części tj. w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu zawartego w pkt. 2 wyroku. Apelacja powódki w zakresie merytorycznego rozstrzygnięcia nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zarzuty w niej podniesione nie uzasadniają zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie wskazanym przez apelującego.

Należy zauważyć, że zarzuty apelacji w znakomitej większości sprowadzają się w istocie do polemicznego, opozycyjnego w stosunku do Sądu Rejonowego, przywołania poglądu powódki prezentowanego w tym postępowaniu, bez poparcia ich podstawami natury merytorycznej, mogącymi skutecznie wykazać błąd w rozumowaniu Sądu I instancji.

Jako w pełni chybiony należy uznać zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego tj. art. 84 kc i 88 kc. W myśl z art. 82 k.c. oświadczenie woli złożone przez osobę, która znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jest nieważne. Zgodnie z art. 84 k.c. błąd co do treści czynności prawnej, o ile może zostać uznany za istotny, może być podstawą dla uchylenia się przez osobę, która działała pod jego wpływem, od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli oświadczenie było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć.

Postępowanie dowodowe wykazało, że powódka w sposób właściwy została poinformowana, że zawiera nową umowę z pozwanym o oświadczenie usług telekomunikacyjnych, która będzie wykonywana równolegle z obecną umową usług telekomunikacyjnych. Również po za sporem była okoliczność, iż powódka zdecydowała się na włączenie nowej usługi „ od zaraz” co oznaczało brak możliwości odstąpienia od przedmiotowej umowy w terminie 10 dni - zgodnie z ustawą z dnia 02 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny(Dz.U.22.271 ze zm.).

Podnieść również należy, iż powódka korzysta z usług pozwanego od ponad 10 lat. W tym czasie korzystała wielokrotnie z ofert przedstawianych telefonicznie przez pozwanego, bywało również też tak, że korzystała z kilku umów równolegle, dlatego trudno jest zrozumieć, iż skarżąca mogła mieć trudności z ustaleniem, iż nie chodzi w tej sytuacji o aneks ale o podpisanie nowej umowy obok dotychczasowej.

Nietrafne są także twierdzenie skarżącej, iż nie mogła zapoznać się z przedmiotowymi dokumentami przed podpisaniem z uwagi „na pośpiech kuriera.” albowiem zgodnie z art. 84 kc. nie ma błędu, gdy ktoś świadomie składa oświadczenie woli, nie znając jego treści, np. składa podpis na dokumencie, z którego treścią się nie zapoznał, z natury błędu bowiem wynika przekonanie błądzącego, że postrzegany przez niego stan rzeczy odpowiada prawdzie. Innymi słowy, nieświadomość niezgodności między własnym obrazem sytuacji a rzeczywistością stanowi immanentną cechę błędu. Stąd postawa osoby składającej oświadczenie woli, świadomie wykluczająca możliwość poznania stanu faktycznego, wyłącza błąd. Osoba, która świadomie podpisuje dokument, nie znając jego treści, nie myli się, lecz świadomie akceptuje postanowienia zawarte w dokumencie, niezależnie od ich treści.

Za zasadne Sąd Okręgowy uznał natomiast zarzuty dotyczące niewłaściwego ustalenia przez Sąd Rejonowy kosztów procesu w niniejszej sprawie.

Umknęło uwadze Sądu I instancji, iż pozwanego reprezentował pełnomocnik nie będący adwokatem czy radcą prawnym. Zgodnie z art. 98 § 2 kpc. do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się tylko poniesione koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu. W niniejszej sprawie strona pozwana poniosła jedynie koszty opłaty za pełnomocnictwo w wysokości 17 zł., dlatego należało tylko tą kwotę zasądzić od strony przegrywającej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podst. 385 k.p.c. oraz 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.