Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z 8 lutego 2022 roku w sprawie I C 2215/20 z powództwa U. N. i B. N. przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej w W. o zapłatę:

–

w punkcie 1.a zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 32.243,75 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 18 stycznia 2018 roku do dnia zapłaty;

–

w punkcie 1.b zasądzono od pozwanego na rzecz powoda 32.243,75 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 18 stycznia 2018 roku do dnia zapłaty;

–

w punkcie 2 zasądzono od pozwanego na rzecz powodów solidarnie 4.697 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

–

w punkcie 3 nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi 2.816,39 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

W świetle uzasadnienia wskazanego wyroku Sąd I instancji ustalił, że w 2008 roku powodowie starali się o uzyskanie kredytu hipotecznego, który miał im umożliwić między innymi spłatę zawartych już wcześniej umów o kredyty na cele konsumpcyjne. W tym celu udali się do firmy (...). W trakcie pierwszego spotkania przedstawili doradcy kredytowemu zaświadczenie o wysokości uzyskiwanych dochodów oraz dokumenty dotyczące posiadanych już kredytów. Na podstawie informacji z nich wynikających doradca stwierdził, że z uwagi na ich obciążenia kredytowe, żaden bank nie udzieli im kredytu w złotówkach. Jednocześnie wskazał, że istnieje możliwość uzyskania kredytu w walucie szwajcarskiej ( (...)). Doradca zapewniał ich wówczas o stabilności tej waluty, jednakże nie przedstawił im żadnych dokumentów to potwierdzających. Podczas drugiego spotkania doradca przedstawił B. N. i U. N. ofertę kredytową pozwanego. Doradca nie tłumaczył im na czym polega indeksacja i jak może kształtować się kurs waluty.

Dwudziestego ósmego maja 2008 roku B. powodowie zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...). Na mocy tej umowy Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji kredytobiorców 283.889,47 zł, przy czym postanowiono, że kredyt indeksowany jest do waluty obcej (...). Jednocześnie postanowiono, że przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu, w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 140.748,37 CHF. Rzeczywista równowartość kredytu miała jednak zostać określona po wypłacie ostatniej transzy kredytu. Jednocześnie kredytobiorcy oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego związanego ze zmianą kursu waluty indeksowanej w stosunku do złotego w całym okresie kredytowania i zaakceptowali to ryzyko.

W umowie postanowiono, że spłata kredytu będzie następować w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Zgodnie z umową, kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosi 5,60 % w stosunku rocznym. Zmienna stopa procentowa ustalana jest jako suma obowiązującej stawki (...) i stałej marży Banku, która wynosi 2,79 %. Kredytobiorcy jednocześnie oświadczyli, iż są świadomi ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

Rata kapitałowo-odsetkowa, przy założeniu uruchomienia całości kredytu w dacie sporządzenia umowy, wynosiłaby równowartość 808,01 CHF. Rzeczywista wysokość rat odsetkowych lub rat kapitałowo – odsetkowych miała zostać określona w harmonogramie spłat.

Na dzień zawarcia umowy odsetki karne kredytu wynosiły 11,20 % i ulegały zmianie w przypadku zmiany wskaźnika (...) na zasadach określonych w § 13 umowy, nie były jednak większe niż odsetki maksymalne, których wysokość nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (NBP). Wysokość stopy kredytu lombardowego NBP na dzień sporządzenia umowy wynosiła 6,75 %. natomiast po przewalutowaniu kredytu na złotówki odsetki karne na dzień sporządzenia umowy wynosiły 16,60 % i nie mogły być większe niż odsetki maksymalne, a nadto ulegały zmianie w przypadku zmiany indeksu DB PLN.

Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosił 303.599,10 zł, przy czym kwota ta nie uwzględniała ryzyka kursowego. Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona była od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 5,74 %. Ostateczna wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uzależniona była od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

Zabezpieczeniem płaty kredytu były:

- hipoteka kaucyjna w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty kredytu na nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego;

- ubezpieczenie z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki przez 6 pierwszych miesięcy kredytowania;

- cesja wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych na sumę ubezpieczeniową odpowiadającą wartości odtworzeniowej budynku, a jeżeli wartość odtworzeniowa nie została ustalona lub umowa dotyczy lokalu na kwotę odpowiadającą wartości rynkowej nieruchomości;

- weksel in blanco wraz z deklaracją do czasu przedstawienia odpisu z księgi wieczystej nieruchomości, zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz pozwanego lub do końca ochrony ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, w zależności od tego co nastąpi później.

Bankowa tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana tabelą kursów – to tabela sporządzona przez merytoryczną komórkę pozwanego na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP; tabela sporządzana jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do (...) według kursu kupna walut określonego w tabeli kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych" do (...) obowiązującego w dniu spłaty.

Oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu (...). Zaś zgodnie z § 3 ust. 2 indeks (...) dla każdego miesiąca oblicza się jako średnią arytmetyczną stawek LIBOR 3M, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc ostatni do 25. dnia miesiąca poprzedzającego zmianę.

Wypłata kredytu miała nastąpić w dwóch transzach.

Szóstego czerwca 2008 roku pozwany dokonał na rzecz powodów wypłaty pierwszej transzy środków pieniężnych w kwocie 154.380,47 zł, przeliczając wypłacone środki po kursie kupna z 6 czerwca 2008 roku (1 CHF = 1,0090 PLN), uzyskując w ten sposób 76.844,44 CHF. Jako czas korzystania z kredytu wskazano okres od dnia 6 czerwca 2008 r. do dnia 30 września 2038 r.

Drugą transzę wypłacono 19 czerwca 2008 roku w wysokości 129.509 zł, przeliczając wypłacone środki po kursie kupna z 19 czerwca 2008 roku (1 CHF = 2,0100 PLN), uzyskując w ten sposób 64.432,34 CHF.

Aneksem nr (...), zawartym 26 maja 2011 roku, pozwany wyraził zgodę na odroczenie płatności części rat kredytu. Przez kurs sprzedaży walut NBP rozumie się kurs sprzedaży ustalany przez NBP obowiązujący w dniu poprzedzającym dzień wpływu środków na rachunek spłaty. W przypadku przemijającej przeszkody uniemożliwiającej zastosowanie kursu sprzedaży walut określonego w powyższy sposób, stosuje się ostatni obowiązujący kurs sprzedaży ogłoszony przez NBP. W przypadku braku możliwości zastosowania kursu sprzedaży walut w powyższy sposób z uwagi na trwałą przeszkodę, np. zaprzestanie publikacji kursów przez NBP, stosuje się kurs sprzedaży walut określony zgodnie z zapisami regulaminu kredytu hipotecznego. Po wejściu Polski do strefy euro, w przypadku gdy NBP zaprzestanie publikacji stosowanego kursu sprzedaży (...), spłata kredytu odbywać się będzie na podstawie rynkowego kursu sprzedaży (...), dostępnego w serwisie (...) około godziny 16:00 z dnia roboczego ustalania tabeli publikowanego przez bank w stosowanej tabeli kursowej i obowiązującego do spłat w kolejnym dniu roboczym. Drugiego czerwca 2011 roku pozwany poinformował powodów o wejściu w życie powyższego aneksu. Do przedmiotowego pisma załączono także harmonogram spłaty kredytu.

Aneksem nr (...), zawartym 28 lutego 2014 roku, pozwany udzielił powodom karencji na okres miesiąca w spłacie raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej na 28 lutego 2014 roku. Ponadto strony zgodnie postanowiły zmienić na czas określony zasady spłaty kredytu w ten sposób, że pozwany udzielił powodom na okres 6 miesięcy począwszy od 31 marca 2014 roku do 31 sierpnia 2014 roku karencji w spłacie odsetek i części raty kapitałowej. W okresie karencji kredytobiorcy zostali zobowiązani do terminowej zapłaty miesięcznych rat kapitałowych w wysokości stanowiącej równowartość w złotych polskich kwoty 340 CHF. Spłaty te miały być zaliczane na poczet spłaty kapitału kredytu.

Aneksem nr (...), zawartym 24 lutego 2015 roku pozwany udzielił karencji powodom w spłacie rat stałych w pełnej wysokości na okres 2 miesiąca od dnia wejścia w życie aneksu. Ponadto strony zgodnie postanowiły zmienić na czas określony zasady spłaty kredytu, w ten sposób, że bank udziela kredytobiorcom na okres 12 miesięcy począwszy od 31 marca 2015 roku do 29 lutego 2016 roku karencji w spłacie odsetek i części kapitału. W okresie karencji kredytobiorcy zostali zobowiązani do zapłaty miesięcznych rat w kwocie stanowiącej równowartość w złotych polskich 335 CHF każda. Spłaty te miały być zaliczane na poczet spłaty kapitału kredytu. Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia aneksu wynosił 165.152,15 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorców, według stanu na dzień sporządzenia aneksu wynosi 742.466,13 zł.

Pismem opatrzonym datą 5 stycznia 2018 roku powodowie wezwali pozwanego do zwrotu 224.825 zł w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania powołując się na zastosowanie przez bank niedozwolonych klauzul umownych dotyczących indeksacji do waluty obcej ( (...)). Jednocześnie wezwali bank do przygotowania i doręczenia im harmonogramu dalszych spłat kredytu uwzględniając oprocentowanie przewidziane w zawartej umowie kredytu oraz wyeliminowanie niewiążących kredytobiorców klauzul niedozwolonych postanowień umownych dotyczących indeksacji do waluty obcej ( (...)), w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Ponadto wezwali bank do niepobierania z rachunku przeznaczonego do obsługi kredytu kwot większych aniżeli te, które są bankowi należne w oparciu o umowę kredytu wolną od niedozwolonych postanowień umownych. Zaś w przypadku bezpodstawnego pobrania z rachunku kredytobiorców kwot wyższych niż należne w oparciu o umowę wolna od niedozwolonych postanowień umownych, powodowie wezwali bank do ich zwrotu w terminie 3 dni od dnia ich pobrania. Przedmiotowe wezwanie zostało doręczone pozwanemu 10 stycznia 2018 roku.

Dwunastego grudnia 2017 roku powodowie złożyli do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z udziałem pozwanego. Posiedzenie Sądu w tym przedmiocie odbyło się 12 marca 2018 roku i nie zakończyło się zawarciem ugody.

Pozwany pobrał od powodów w okresie od zawarcia umowy kredytu do 31 maja 2017 roku 195.527,73 zł. Suma należnych rat kredytu przypadających dla kredytu udzielonego w złotych polskich z uwzględnieniem zwiększenia kapitału wynikającego z ubezpieczenia, wypłaconego w wysokości 283.889,47 zł, a oprocentowanego oprocentowaniem kredytu udzielonego w (...) przy zastosowaniu stawki LIBOR 3M wynosi 139.524,54 zł. Wysokość różnicy między sumą kwot faktycznie pobranych przez pozwanego z rachunku bankowego powodów w okresie od zawarcia umowy kredytu do 31 maja 2017 roku – 195.527,74 zł – a sumą należnych rat kredytu przypadających w tym samym okresie dla kredytu udzielonego w złotych polskich wynosi 56.003,20 zł. Suma należnych rat kredytu przypadających dla kredytu udzielonego w złotych polskich bez doliczania zwiększenia kapitału wynikającego z ubezpieczenia wynosi 128.495,33 zł, zatem wysokość różnicy między sumą kwot faktycznie pobranych przez pozwanego z rachunku bankowego powodów w okresie od zawarcia umowy kredytu do 31 maja 2017 roku a sumą należnych rat kredytu przypadających w tym samym okresie dla kredytu udzielonego w złotych polskich wynosi 67.032,41 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym zważono, że przedmiotowa umowa kredytu z 28 maja 2008 roku jest ważną czynnością prawną; kredyt hipoteczny udzielony na podstawie tej umowy jest kredytem złotowym, a jedynie indeksowanym do waluty obcej – franka szwajcarskiego; postanowienia umowne w zakresie mechanizmu indeksacji są bezskuteczne i nie wiążą kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokość zobowiązań kredytobiorców wobec kredytodawcy powinna zostać obliczona z pominięciem klauzul indeksacyjnych. Za niezasadny uznano również zarzut przedawnienia wskazując, że zawezwanie do próby ugodowej przerwało bieg terminu przedawnienia.

Odnosząc się do wysokości dochodzonego roszczenia Sąd Rejonowy wskazał, że nie podzielił opinii uzupełniającej do podwyższenia kapitału kredytu o składki z tytułu różnego rodzaju ubezpieczeń kredytu. Wskazano iż doliczenie do salda kapitału kwot, które w części I opinii uzupełniającej biegłego odnoszącej się do uwag pozwanego, zostały określone jako „zwiększenie kapitału z tytułu ubezpieczeń”, nie było zasadne. Kwoty te nie stanowiły bowiem kapitału przekazanego przez pozwanego wraz z kredytem do dyspozycji powodów, lecz ukryty koszt pozyskania tego kapitału, formalnie stanowiący zabezpieczenie kredytu. Zauważono również, że kwoty te nie znajdują odzwierciedlenia w żadnym z zaświadczeń i nie wiadomo, jakim dokumentem posiłkował się biegły umieszczając te kwoty w tabeli zawierającej wyliczenia, zaś jak sam biegły przyznał w swojej drugiej opinii uzupełniającej, w tym zakresie oparł się wyłącznie na postulacie pozwanego. Jednocześnie Sąd I instancji uwzględnił, że w związku z opóźnioną wpłatą jednej z rat, w dniu następującym już po okresie zakreślonym żądaniem pozwu, sumę ustaloną przez biegłego na 67.032,41 zł, należało obniżyć do 64.487,50 zł i takąż przyjęto tytułem nienależnego świadczenia. Uznano również za uprawnione dochodzenie przez powodów zasądzenia roszczenia na ich rzecz nie łącznie, czy też solidarnie, lecz w częściach równych i tak też – nie wychodząc poza granice żądania – dochodzone roszczenie zasądzono po 32.243,75 zł na rzecz każdego z powodów.

Wobec faktu, że roszczenie główne powodów podlegało uwzględnieniu w całości, Sąd Rejonowy nie przeszedł do czynienia rozważań na temat żądania ewentualnego opartego na zarzucie nieważności umowy. Tym samym nie zachodziła konieczność analizy podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu zatrzymania, który to zarzut związany był nierozerwalnie z żądaniem ewentualnym powodów.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c.1 wskazując, że powodowie dochodzili zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od 18 stycznia 2018 roku do dnia zapłaty, zatem od dnia następnego po upływie siedmiodniowego terminu wyznaczonego pozwanemu w wezwaniu do zapłaty doręczonym mu 10 stycznia 2018 roku. Uznając, iż roszczenie powodów było już w tej dacie wymagalne, Sąd I instancji zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania, określoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.2. Pozwany przegrał proces w całości, a zatem Sąd I instancji obciążył go kosztami procesu poniesionymi przez powodów w całości. Na koszty te złożyło się: 1.000 zł – opłata sądowa od pozwu; 3.500 zł – zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego; 180 zł, jako dwukrotność stawki 90 zł – wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, zgodnie z § 2 punkt 1 w związku z § 15 ust. 3 pkt 1, 3 i 4 oraz w związku z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu; 17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego. Zasądzając na rzecz powodów koszty zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej, Sąd Rejonowy miał na względzie zawiłość sprawy, obszerność zgromadzonego materiału dowodowego, a także pism redagowanych przez pełnomocnika oraz pism drugiej strony wymagających dokładnej analizy, nadto znaczny wkład pełnomocnika w wyjaśnienie istotnych zagadnień prawnych.

Nieuiszczone koszty sądowe stanowią wynagrodzenie biegłego sądowego za sporządzenie opinii w zakresie, w jakim nie zostały pokryte z uiszczonych przez powodów zaliczek na poczet wynagrodzenia biegłego, to jest łącznie 2.816,39 zł. W oparciu o art. 113 ust. 1 u.k.s.c.3 w związku z art. 98 § 1 k.p.c. Sąd I instancji obciążył nimi stronę pozwaną na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, stosownie do wskazanego wyżej wyniku postępowania.

Apelację od omówionego wyżej wyroku w całości wywiódł pozwany, działając przez swojego pełnomocnika w osobie adwokata, występującego również w I instancji. W apelacji zarzucono naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego.

W zakresie prawa procesowego zdaniem apelującego doszło do naruszenia:

–

art. 233 § 1 w związku z art. 299 k.p.c. przez oparcie ustaleń faktycznych na zeznaniach powoda w zakresie, w jakim były one niewiarygodne i sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz były sprzeczne z zeznaniami świadka, oraz dokumentacją kredytową i innymi dokumentami zgromadzonymi w sprawie, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, które doprowadziły Sąd I instancji do przekonania o abuzywności spornych postanowień, a między innymi w oparciu o zarzut abuzywności, Sąd I instancji stwierdził bezpodstawne wzbogacenie po stronie pozwanego i zasądził zwrot rzekomo nadpłaconych świadczeń na rzecz powoda (zarzut I);

–

art. 227 w związku z art. 233 § 1 w związku z art. 327 ¹ § 1 k.p.c. przez błędną ocenę dowodu z zeznań świadka P. S. i niepoczynienie na ich podstawie ustaleń faktycznych, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ faktyczne przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka i poczynienie na podstawie tych zeznań ustaleń faktycznych, pozwoliłoby wykazać, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami, gdyż pozwany nie tylko nie ustalał kursów dowolnie, ale przede wszystkim nie mógł ustalać kursów dowolnie, a ponadto przyjęcie kursu kupna/sprzedaży wynikało ze sposobu finansowania kredytu powodów, a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta, gdyż pozwany musiał publikować i publikował zawsze rynkowy kurs, wprowadzenie spornych klauzul do umowy wiązało się z poprawieniem interesu powoda; informacje, które może przedstawić świadek, w szczególności dotyczące (1) funkcjonowania kredytu waloryzowanego do waluty obcej, (2) wpływu kursu na funkcjonowanie kredytu, (3) przyczyn występowania różnic w wysokości oprocentowania kredytów udzielonych w walucie polskiej i waloryzowanych kursami walut obcych oraz (4) zasad obliczania przez pozwanego kursów waluty obcych, stanowiłyby podstawę do poczynienia ustaleń faktycznych odmiennych od poczynionych w niniejszej sprawie; naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka zgodnie z wnioskiem pozwanego i oparcie na nich ustaleń prowadziłoby do oceny, że sporne klauzule nie są abuzywne, a zatem powództwo zostałoby oddalone (zarzut II);

–

art. 227 w związku z art. 233 § 1 w związku z art. 327 ¹ § 1 k.p.c., przez błędną ocenę części dowodów z dokumentów i niepoczynienie na ich podstawie ustaleń faktycznych, co w szczególności dotyczy wymienionych w zarzucie dokumentów, mimo iż mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ dowodzą iż pozwany nie mógł dowolnie kształtować publikowanych kursów (...)/PLN oraz w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami, a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta, co z powołanych dokumentów wynika, a do czego Sąd I instancji się nie odniósł; naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ między innymi w oparciu o zarzut abuzywności Sąd stwierdził nieważność postanowień Umowy zawierających odesłanie do tabeli kursów tj. § 9 ust. 2 umowy i § 10 ust. 3 umowy i zasądził zwrot rzekomych nadpłat na rzecz powodów (zarzut III);

–

art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności przez:

–

bezpodstawne przyjęcie, że pozwany miał możliwość dowolnego, arbitralnego ustalania poziomu publikowanych kursów walutowych (zarzut IV);

–

bezpodstawne przyjęcie, że pozwany nie pouczył powodów w należyty sposób o związanych z umową ryzykach (zarzut V);

–

bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie podlegały indywidualnym negocjacjom (zarzut VI);

–

wyrywkowej ocenie dowodu z aneksu nr (...) oraz nie nadaniu odpowiedniego znaczenia postanowieniom aneksu nr (...), co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do błędnego wniosku, że zawarcie aneksu umożliwiającego spłatę kredytu po kursie sprzedaży (...) ustalanym przez NBP nie ma znaczenia dla oceny spornych klauzul pod kątem ich abuzywności, gdyż wszelkie zdarzenia prawne, które wystąpiły po zawarciu umowy, w szczególności zmiany umowy w drodze aneksów, nie mają wpływu na możliwość uznania ich za niedozwolone klauzule umowne, podczas gdy na mocy aneksu nr (...) powodowie dokonywali spłaty po kursie sprzedaży waluty ustalanym przez NBP, tak więc powodowie skorzystali z możliwości wyeliminowania z umowy odwołania do kursu (...) ustalanego przez pozwanego i od daty zawarcia tego aneksu sporne postanowienia dotyczące indeksacji rat spłaty kredytu po kursie (...) pozwanego nie miały już zastosowania do stosunku zobowiązaniowego powodów (zarzut VII);

–

wyrywkowej ocenie dowodu z umowy oraz nienadaniu odpowiedniego znaczenia § 20 umowy i § 30 regulaminu regulującemu możliwość przewalutowania kredytu, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na nieustaleniu w stanie faktycznym istotnego faktu, że powodowie mogli w każdym czasie przewalutować kredyt, tak więc już w dniu podpisania umowy powodowie dysponowali istotnym narzędziem kontroli poziomu ryzyka kursowego oraz wysokości kursów ustalanych przez pozwanego, które umożliwia zakończenie ekspozycji na to ryzyko oraz ustalanie kursów przez pozwanego, co z kolei miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do przekonania, że klauzule indeksacyjne kształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz naruszały jego interesy, i to jeszcze w sposób rażący, a m.in. na tej podstawie Sąd I instancji stwierdził nieważność umowy (zarzut VIII);

–

bezpodstawne przyjęcie, że spread stanowił zysk pozwanego, podczas gdy pozwany z uwagi na sposób finansowania akcji kredytowej nie zarabiał na spreadzie, sam ponosił bowiem koszty spreadu na rynku międzybankowym na potrzeby sfinansowania kredytu powoda (zarzut IX);

–

art. 316 § 1 k.p.c. przez niewzięcie pod uwagę stanu prawnego obowiązującego na dzień zamknięcia rozprawy, a co za tym idzie - niezastosowanie przepisu dyspozytywnego w postaci art. 358 § 2 k.c. (zarzut X).

W zakresie prawa materialnego zarzucono naruszenie:

–

art. 385 ¹ § 1 k.c. w związku z § 3 k.c. przez błędną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. i niezastosowanie art. 385 ¹ § 3 k.c., a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były negocjowane, podczas gdy powodowie mieli rzeczywisty wpływ na te postanowienia, w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 k.c. (zarzut XI);

–

art. 385 ¹ § 1 k.c. przez jego błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia spełniają przesłanki abuzywności, w szczególności że (1) kształtują prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i (2) rażąco naruszają interes konsumenta, podczas gdy klauzule indeksacyjne nie są abuzywne (zarzut XII);

–

art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w związku z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/134, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie abuzywności spornych klauzul oraz konieczności uznania ich za niewiążące, podczas gdy sporne klauzule w kwestionowanym brzmieniu zostały już wyeliminowane ze stosunku prawnego pomiędzy stronami, zgodną wolą stron, poprzez podpisanie stosownego aneksu do umowy (zarzut XIII);

–

art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 354 § 1 k.c. przez ich niezastosowanie i przyjęcie, że po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała umowa jest nieważna, podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woli stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie umowy również po usunięciu z niej odwołań do tabeli kursów pozwanego, zobowiązania powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień danej operacji finansowej, rynkowym kursie (...)/PLN (zarzut XIV);

–

art. 56 k.c. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała umowa jest nieważna, podczas gdy art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, przewidując, że czynność prawna wywołuje skutki w niej wyrażony oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów, zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po wynikającym z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna (...) (takim jak konkretny kurs wskazany w TK na daną historyczną datę) (zarzut XV);

–

art. 65 § 1 i 2 k.c. przez jego niezastosowanie i dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron. Okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia (w szczególności wpisanie do umowy odwołań do tabeli kursów, które następnie zostały uznane przez Sąd I instancji za abuzywne) - jeżeli Sąd odwoławczy nie przyjmie interpretacji przedstawionej powyżej - nakazują tłumaczyć to postanowienie kierując się wolą stron wyrażoną w innych postanowieniach umowy, w szczególności opisanie salda kredytu kwotą wskazaną informacyjnie w § 1 ust. 1 Umowy, tj. 140 748,37 CHF (powodowie godzili się na taką wartość swojego zobowiązania, podpisując umowę) (zarzut XVI);

–

z ostrożności procesowej, art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy, przez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w tabeli kursów pozwanego (zarzut XVII);

–

z ostrożności procesowej, art. 41 p.w.5 przez niezastosowanie przy rozstrzyganiu o abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie analogii do przepisów prawa wekslowego i zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w tabeli kursów pozwanego (zarzut XVIII);

–

z ostrożności procesowej, wskazuję na naruszenie art. 24 ust. 3 u. (...) przez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest na tej podstawie zastosowanie kursu średniego NBP do przeliczeń opisanych w umowie, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w tabeli kursów pozwanego (zarzut XIX);

–

art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów (co nie miało miejsca), jak również nie wzięcie pod uwagę, że pozwany uzyskane kwoty zużył (w całości, a co najmniej w części, w jakiej służyły one pokryciu kosztów pozyskania kapitału przez Bank tj. w zakresie rat kapitałowych oraz rat odsetkowych w części, w jakiej odpowiadały stawce bazowej LIBOR 3M dla (...)) (zarzut XX);

–

art. 118 k.c. w związku z art. 120 k.c. przez ich wadliwą wykładnię i zastosowanie oraz przyjęcie, że raty kredytu płacone przez powodów, którym odpowiada zasądzona kwota (Sąd I instancji uznał, że powodowie mają prawo do zwrócenia im całości spłaconych rat kredytu) rzekomo nie stanowią świadczeń okresowych i nie podlegają 3-letniemu terminowi przedawnienia, jak to podnosił pozwany zgłaszając zarzut przedawnienia (zarzut XXI);

–

z daleko posuniętej ostrożności procesowej, na wypadek stwierdzenia, że wskutek rzekomej abuzywności spornych postanowień, roszczenie główne o zapłatę jest powodom należne w jakimkolwiek zakresie, również zarzut naruszenia art. 481 k.c. w związku z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek począwszy od daty wcześniejszej niż dzień wydania prawomocnego wyroku, podczas gdy nawet przy najbardziej niekorzystnej dla Pozwanego interpretacji tego aspektu należało przyjąć, że do czasu zapadnięcia prawomocnego wyroku pozwany miał uzasadnione podstawy by przypuszczać, że nie jest w zwłoce wobec strony przeciwnej (zarzut XXII);

–

z daleko posuniętej ostrożności procesowej, wyłącznie w razie nieuwzględnienia żadnego innego zarzutu skutkującego zmianą wyroku, zarzut naruszenia § 2 pkt 1 w związku z § 15 ust. 3 pkt 1, 3 i 4 oraz w związku z § 19 r.o.r.7 poprzez jego zastosowanie i zasądzenie na rzecz powodów zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości, podczas gdy nakład pracy pełnomocnika powodów nie był znaczny, powodowie nie składali ani ponadprzeciętnie obszernych ani ponadprzeciętnej liczby pism procesowych w porównaniu z podobnymi postępowaniami w sprawach tzw. „frankowych", dodatkowo pełnomocnik powodów prowadzi według wiedzy pozwanego znaczną ilość podobnych spraw, w których pisma wielokrotnie są tożsame i nie wymagają nadmiernego nakładu pracy (zarzut XXIII).

Z tych względów wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zamieszczenie w wyroku zastrzeżenia uzależniającego zapłatę kwot zasądzonych na rzecz strony powodowej przez Pozwanego od jednoczesnego spełnienia własnego świadczenia zwrotnego przez powodów, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, zaś w każdym alternatywnym przypadku zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie I instancji oraz za postępowanie II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie, reprezentowani przez radcę prawnego, występującego również w I instancji, wnieśli o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W toku postępowania apelacyjnego w stosunku do pozwanego wszczęto, decyzją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z 29 września 2022 roku, (...).720.6.2021.256 przymusową restrukturyzację (k. 1673 – 1678)8. Przedmiotowe roszczenia nie zostały jednak przeniesione do instytucji pomostowej (pkt 5.1.b decyzji), zaś w niniejszym postępowaniu administrator pozwanego (pkt 8 decyzji) ustanowił na rzecz pozwanego pełnomocnika w osobie występującego dotąd adwokata (k. 1669 – 1671).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Dla porządku wskazać należy, że nie zachodziła w niniejszej sprawie konieczność zawieszenia postępowania z uwagi na zmianę podmiotową po stronie pozwanej – przepisy regulujące przymusową restrukturyzację nie przewidują w odniesieniu do administratora odpowiednika art. 144 ust. 1 p.u.9. Administrator wykonuje zatem wprawdzie uprawnienia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w zakresie zastępowania organów podmiotu poddanego przymusowej restrukturyzacji (art. 153 ust. 5 w związku z art. 113 ust. 1 pkt 1 u. (...)), nie uczestniczy jednak w postępowaniu sądowym na prawach strony, nie ma również wymogu uczestniczenia w nim jako interwenient uboczny po stronie przymusowo restrukturyzowanego. Stroną postępowania cywilnego pozostaje pierwotnie pozwany podmiot w przymusowej restrukturyzacji, oczywiście w zakresie, w jakim nie doszło do przekazania przedsiębiorstwa pozwanego instytucji pomostowej. Przedmiot niniejszego postępowania mieści się zaś, jak wyżej wskazano, w zakresie przedsiębiorstwa pozwanego objętym wyłączeniem z przekazania instytucji pomostowej.

Apelacja nie okazała się zasadną.

Nie sposób dalszego rozpatrywania niniejszej apelacji nie poprzedzić jednak uwagą ogólną. Otóż część zarzutów pozwanego odnosi się do kwestii rzekomego uznania przy wyrokowaniu w I instancji nieważności całej umowy. Podobne fragmenty odnaleźć można w odpowiedzi na apelację, gdzie dodatkowo odnaleźć można twierdzenia wskazujące, jakoby w I instancji orzekał Sąd Okręgowy (k. 1624). Tymczasem w niniejszej sprawie zaskarżony wyrok wydał oczywiście Sąd Rejonowy, zaś kwestię uznania ważności umowy mimo niedozwolonego charakteru części jej postanowień, wskazano w sposób nie budzący najmniejszych wątpliwości co do takiego poglądu Sądu I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Fakt wystąpienia tego rodzaju uchybień w pismach procesowych, przygotowanych i podpisanych przez zawodowych wszak pełnomocników, jest niepokojący i niestety nie świadczy o dołożeniu należytej staranności tak wobec Sądu, jak i reprezentowanych klientów.

Przechodząc do rozważań zarzutów apelacji, w pierwszej kolejności rozważyć należy te z nich, które odnoszą się do twierdzonych naruszeń prawa procesowego, którego prawidłowe zastosowanie determinuje wszak prawidłowość ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia.

W zakresie zarzutu I Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w analizie Sądu Rejonowego z zakresu oceny dowodu z przesłuchania stron żadnych naruszeń reguł logicznego rozumowania, wskazań wiedzy czy też doświadczenia życiowego, już nawet niezależnie od tego, że żadnych skonkretyzowanych naruszeń, poza wyartykułowaniem własnej odmiennej oceny, pozwany nie sformułował w ramach zarzutu apelacyjnego ani jego uzasadnieniu. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut II dotyczy okoliczności niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia. Trafne jest stanowisko Sądu I instancji, że okoliczności sposobu wykonywania umowy nie mają znaczenia dla oceny abuzywności, gdyż tej dokonuje się na chwilę zawarcia umowy, tak więc nie tylko nie ma potrzeby, lecz wręcz nie wolno Sądowi Rejonowemu brać pod uwagę okoliczności wykonywania umowy, w tym w jaki sposób w praktyce realizowane były te postanowienia umowy, którym zarzucono niedozwolony charakter. Kwestie „funkcjonowania kredytu waloryzowanego do waluty obcej”, „wpływu kursu na funkcjonowanie kredytu”, „przyczyn występowania różnic w wysokości oprocentowania kredytów udzielonych w walucie polskiej i waloryzowanych kursami walut obcych”, ani wreszcie „zasad obliczania przez pozwanego kursów waluty obcych”, nie były ustalone w dokumencie umowy bądź regulaminu na chwilę podpisywania umowy przez powodów, co zresztą częściowo przynajmniej jest przyczyną uznania niedozwolonego charakteru postanowień części postanowień przedmiotowej umowy. Zarzut nie jest zasadny.

Nie inna jest ocena zarzutu III. Pozwany nie zaoferował żadnego dowodu pozwalającego ustalić, że swoboda kształtowania przezeń kursów walutowych franka szwajcarskiego została umownie ograniczona w sposób pozwalający powodom na weryfikację, czy pozwany przestrzega przyjętych zasad określania tego kursu. Sąd Okręgowy w obecnym składzie miał już okazję wskazywać, że niezależnie od liczby osób i szczebli wewnętrznej hierarchii organizacyjnej pozwanego uczestniczyło w procesie ustalania kursu na daną chwilę, nie zmienia to oceny iż z punktu widzenia badanego stosunku prawnego swoboda pozwanego nie była skrępowana w sposób pozwalający powodom na skontrolowanie, czy reguły ustalania kursu zostały zachowane. Przywoływane w zarzucie dokumenty nie pozwalały na takie ustalenie przez Sąd I instancji. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut IV jest w istocie tożsamy z zarzutem III i również nie jest zasadny.

Odnośnie zarzutu V zauważyć należy, że pozwany nie zdołał dowodowo wykazać w szczególności, iżby powodom przedstawiono pouczenia w sposób pozwalający im na uświadomienie sobie co się stanie z ich kredytem – a dokładniej: jego saldem – w przypadku rzeczywiście istotnej zmiany kursu walutowego, np. rzędu 100 %. Nie chodzi o to, czy pozwany podsunął powodom do podpisania formularze pouczeń, lecz czy rzeczywiście wywiązał się z obowiązku wobec konsumenta. Skoro tego nie wykazano, a to na pozwanym spoczywał ciężar dowodu (art. 6 k.c.), tedy nie sposób czynić Sądowi Rejonowemu zarzutu co do ustaleń faktycznych w tej mierze. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut VI nie jest przekonujący. Zeznania powodów w tej mierze są jasne i – co istotne w świetle kryteriów oceny dowodów – pozostają w zgodzie z doświadczeniem tak życiowym, jak i orzeczniczym, wynikającym z rozpoznawania analogicznych spraw tak w I jak i w II instancji. Sam fakt iż brak było sformalizowanego zakazu negocjowania, oczywiście tej oceny zmienić nie może. Zarzut nie jest zasadny.

W zakresie zarzutu VII zauważyć należy, że wprawdzie rzeczywiście ustalenia Sądu I instancji zdają się nie ujmować istoty aneksu nr (...), to jednak w zarzucie pozwany nie może się zdecydować, czy chodzi o zarzuty odnośnie aneksu nr (...), czy nr 2. Niezależnie jednak od rozstrzygnięcia tej wątpliwości zważyć należy, że chodziło jedynie o odroczenie części rat w wymiarze przenoszącym wartość wynikającą z kursu średniego NBP. Żaden z tych aneksów nie modyfikował samej zasady indeksacji. Nawet gdyby to czynił, nie ma to znaczenia dla analizy według stanu z chwili zawarcia umowy. Zarzut nie jest zasadny w stopniu wpływającym na prawidłowość rozstrzygnięcia końcowego.

Odnosząc się do zarzutu VIII należy stwierdzić, że § 20 umowy wprowadzał dalsze warunki przewalutowania, w tym ponowną ocenę zdolności kredytowej, nie był więc zabiegiem automatycznym, uzależnionym wyłącznie od samej woli powodów. Co jednak istotniejsze, przewalutowanie miało odbyć się podług kursu ustalanego przez pozwanego, bez jakiegokolwiek zobiektywizowanego odnośnika, pozwalającego weryfikować wysokość przyjmowanego przez pozwanego kursu. Był to zatem tak samo wadliwy z punktu widzenia oceny abuzywności mechanizm, co indeksacja. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut IX zamierza w swym ujęciu zakwestionować podstawy funkcjonowania pozwanego. Niezależnie od aktualnych problemów, trudno uwierzyć iżby pozwany działał na rynku walutowym charytatywnie. S. stanowił oczywiście przychód pozwanego, którym mógł on dysponować. Czy przeznaczał go na finansowanie części akcji kredytowej, czy pokrycie innych kosztów, w tym wypłaty wynagrodzeń i świadczeń podobnych, czy też kierował do akcjonariuszy w postaci dywidendy, to były to środki uzyskane z prowadzonego przedsiębiorstwa. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut X jest całkowicie chybiony. Dotyczy w istocie stosowania prawa materialnego, niemniej zauważyć należy iż art. 316 § 1 k.p.c. został prawidłowo zastosowany, gdyż art. 358 § 2 k.c. nie miał zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ nie zostały spełnione przesłanki jego zastosowania z art. 358 § 1 k.c., w szczególności – co Sąd Rejonowy przekonująco umotywował – nie występuje w sprawie „zobowiązanie, którego przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej”. Umówiony kredyt był kredytem wypłacanym i spłacanym w złotówkach, tyle tylko że przy zastosowaniu klauzuli waloryzacyjnej, w której jako mierniki wartości wskazano kursy walutowe. Sposób ukształtowania tej waloryzacji w istocie spowodował abuzywność. Zarzut nie jest zasadny.

W świetle powyższych uwag ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji są prawidłowe, z zastrzeżeniem nieco odmiennych ustaleń co do aneksu numer (...), zgodnie z wyżej przedstawionym zastrzeżeniem, co jednak nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia, ponieważ mieszczą się w granicach swobodnej – w przeciwieństwie do dowolnej – oceny przeprowadzonych dowodów jako spójne, logicznie powiązane z materiałem dowodowym, niebudzące wątpliwości w świetle życiowego doświadczenia oraz zupełne z punktu widzenia zakresu ustaleń niezbędnego do prawidłowego rozstrzygnięcia. Jako takie nie mogą być skutecznie zwalczane polemicznymi twierdzeniami apelującego. W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjmuje owe ustalenia Sądu Rejonowego za własne, z rzeczoną modyfikacją co do aneksu nr (...).

Przystępując do oceny zarzutu naruszenia prawa materialnego, wskazać należy iż zarzut XI nie jest zasadny w świetle poczynionych ustaleń. Nic nie wskazuje na to, by powodowie mieli jakikolwiek wpływ na ustalenia co do zasad ustalania kursu, czy też przywoływanego wyżej spreadu, poza tym że mogli umowę albo zawrzeć w przedstawionej im w tym zakresie części, albo odmówić jej zawarcia. Nie jest to jednak sytuacja, która pozwala przypisać tym postanowieniom status indywidualnie negocjowanych. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut XII nie jest przekonujący. Sąd I instancji dokonał skrupulatnej i wszechstronnej analizy kwestii niedozwolonego charakteru postanowień umownych. Jej przytaczanie w niniejszym uzasadnieniu jest najzupełniej zbędne, skoro wystarczające jest wskazanie iż Sąd Okręgowy w obecnym składzie rozważania co do abuzywności w pełni podziela i przyjmuje za własne. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut XIII jest wynikiem braku uwzględnienia, że to właśnie postanowienia dyrektywy 93/13 nakazują sądom krajowym wykorzystanie wszelkich środków znanych prawu krajowemu, aby zapewnić iż konsument nie będzie związany postanowieniami abuzywnymi. Wobec stanowiska zajętego przez Sąd I instancji, zaskarżony wyrok nie tyle ingeruje w treść umowy, co jedynie określa czynności, jakie muszą zostać dokonane przez pozwanego, by zapewnić iż powodowie nie będą znajdować się z prawnego punktu widzenia w sytuacji, w której ponosić będą negatywne następstwa postanowień spełniających kryteria abuzywności w zakresie już dokonanych czynności zmierzających do wykonania umowy. Czynnością, która w tym celu ma zostać dokonana, jest zapłata – zwrotne przesunięcie majątkowe między pozwanym a powodami co do wartości pobranych już przez pozwanego od powodów wskutek stosowania przezeń niedozwolonych postanowień umownych. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut XIV jest przykładem przytoczonej na wstępie niefrasobliwości przy formułowaniu zarzutów apelacji. Sąd Rejonowy nie przyjął koncepcji nieważności umowy. Zarzut jest bezprzedmiotowy.

Zarzut XV również usiłuje przypisać rozstrzygnięciu Sądu I instancji znaczenie, którego owo rozstrzygnięcie nie posiada. Powtórzyć należy, że Sąd tamtejszy nieważności nie przyjął. Zarzut jest bezprzedmiotowy.

Zarzut XVI jest co najmniej niezrozumiały. Nie jest jasne dla Sądu Okręgowego, jakie to reguły wykładni oświadczeń woli miałyby przydawać postanowieniu umownemu, co do którego wprost zaznaczono iż jest nie tyle oświadczeniem woli, co wiedzy: informacyjnym wskazaniem przez pozwanego w umowie, jaka byłaby hipotetyczna wartość kredytu wedle przyjętego w klauzuli waloryzacyjnej miernika wartości, moc oświadczenia woli i to powodów, co do tego do jakiej wysokości zaciągają zobowiązanie. Żadne przesłanki ustalania znaczenia oświadczenia woli czy umów (art. 65 k.c.), choćby obecnie już na mocy ustawy odpowiednio stosowane do oświadczeń wiedzy (art. 65 ¹ k.c.), nie pozwalają na przyjęcie, że oświadczenie o charakterze hipotetyczno-informacyjnym jednej strony, wprost wyrażone w umowie jak w omawianym przypadku, staje się nagle wiążącym dla strony przeciwnej określeniem granic jej zobowiązania. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut XVII jest nietrafny. Jak już wskazano wcześniej przy omówieniu zarzutu X, art. 358 § 2 k.c. nie może znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut XVIII opiera się na zignorowaniu całego dorobku prawnego Unii Europejskiej co do możliwości stosowania w miejsce postanowień abuzywnych przepisów prawa powszechnie obowiązującego. W tym przypadku jest to szczególnie uderzające, gdyż na chwilę zawierania umowy nie istniało żadne zobowiązanie wekslowe powodów względem pozwanego, zatem brak jakiegokolwiek łącznika między stosunkiem prawnym poddawanym ocenie w procesie, a przepisami prawa wekslowego. Zarzut nie jest zasadny.

Równie chybiony jest zarzut XIX. Przywołany przepis stanowi, że NBP ogłasza bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych. Nie jest to przepis regulujący jakiekolwiek prawa i obowiązki stron jakiegokolwiek stosunku prawnocywilnego, a jedynie przepis administracyjny, nakładający na osobę prawną, jaką jest bank centralny, obowiązek ogłaszania rzeczonych kursów. Również ten przepis w żadnej mierze nie spełnia ustalonych kryteriów stosowania reguł prawa powszechnie obowiązującego w miejsce niestosowanych wobec powodów postanowień umownych, które okazały się niedozwolone. Zarzut nie jest zasadny.

Zarzut XX oparto na nazbyt liberalnym rozumieniu zużycia wzbogacenia. Sąd Okręgowy w obecnym składzie przychyla się natomiast do utrwalonego stanowiska, zgodnie z którym przyjmuje się, że nie owa przesłanka wygaśnięcia obowiązku zwrotu wzbogacenia, jeżeli wzbogacony zużył wprawdzie pierwotną korzyść, lecz nabył za nią inne mienie albo zaoszczędził konieczne wydatki, które zmuszony byłby pokryć ze swojego majątku, np. spłacił dług. W takiej sytuacji wzbogacenie istnieje nadal i odpowiada wartości uzyskanego mienia albo zaoszczędzonego wydatku11. Zarzut nie jest zasadny.

Odnośnie zarzutu XXI stwierdzić należy, że obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia nie jest świadczeniem okresowym, nawet jeżeli nienależne świadczenie było spełniane jako świadczenie okresowe. Nie ma zatem podstaw do stosowania trzyletniego terminu przedawnienia. Godzi się poza tym przypomnieć, że kredyt spłacany w ratach jest podręcznikowym przykładem świadczenia spełnianego – nomen omen – ratami, a nie świadczenia okresowego, tak więc uwagi omawianego zarzutu można by ewentualnie zgłaszać co najwyżej jedynie odnośnie tych części rat, które stanowią spłatę odsetek. Nie ma to jednak istotniejszego znaczenia z racji zupełnie odmiennego charakteru świadczenia nienależnego. Zarzut nie jest zasadny.

Nie są jasne podstawy zarzutu XXII. Wymagalność roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia nie jest uzależniona od „uzasadnionych podstaw do przypuszczeń”, lecz – a i to przy wykładni najkorzystniejszej dla pozwanego – od wezwania do jego zwrotu. Sąd I instancji precyzyjnie wyjaśnił przyjętą datę wymagalności świadczenia odsetkowego i rozważania te są prawidłowe. Zarzut nie jest zasadny.

Nie dopatrzono się również wadliwości zasądzenia kosztów według podwójnej stawki. Sąd Rejonowy wskazał przesłanki, jakimi się kierował. Nie są one wadliwe. Kwestia jest niewątpliwie ocenna, ale w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie sposób przyjąć iżby Sąd I instancji rażąco wykroczył przeciwko swym dyskrecjonalnym uprawnieniom. Zarzut XXIII nie jest przeto zasadny.

Sąd Okręgowy w obecnym składzie nie podziela stanowiska Sądu Rejonowego co do tego, że umowa może nadal obowiązywać, z pominięciem stosowania wobec powodów postanowień uznanych za abuzywne. Mając świadomość braku związania zarzutami dotyczącymi stosowania prawa materialnego należało jednak zauważyć, że granice możliwej ingerencji Sądu odwoławczego w zaskarżone rozstrzygnięcie wyznacza również zasada iż nie można uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację (art. 384 k.p.c.). W niniejszej sprawie apelację wniósł jedynie pozwany. Zmiana rozstrzygnięcia w kierunku unieważnienia całej umowy, byłaby niewątpliwie zmianą na niekorzyść skarżącego pozwanego, przy braku zaskarżenia ze strony powodów. Jednocześnie zaś nawet przy przyjęciu nieważności, zasądzenie należności jak w wyroku, byłoby również zasadne. Niemożliwe zaś jest w świetle przywołanego art. 384 k.p.c. uwzględnienie stanowiska powodów, przedstawionego na rozprawie 10 stycznia 2023 roku, i zasądzenie innej kwoty, to jest większej, bo obejmującej całość wpłaconych środków (k. 1694 00:11:01).

Z tych wszystkich względów, a nadto wobec braku okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, które winny być brane pod uwagę z urzędu, uznając zaskarżone orzeczenie za prawidłowe przy uwzględnieniu zakazu zmiany na niekorzyść wyłącznie skarżącego, apelację pozwanego oddalono jako bezzasadną (art. 385 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 w związku z art. 391 § 1 zd. I k.p.c. Na koszty postępowania apelacyjnego powodów złożyło się 2.700 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego według stawki minimalnej w postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Okręgowym. Pozwany obowiązany jest zwrócić te koszty w całości powodom łącznie do ich małżeńskiego majątku wspólnego.

1 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).

2 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. – Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.).

3 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 1125).

4 Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29 z późn. zm.).

5 Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 282).

6 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 2025).

7 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (j.t. – Dz. U. z 2018 r. poz. 265 z późn. zm.).

8 Urzędowe ogłoszenie decyzji: (...)

9 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 1520 z późn. zm.).

10 Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 2253).

11 R. T. [w:] J. G. (red.): Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, W. K. Polska 2018 [el.], teza 3 do art. 409.