Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z 9 stycznia 2023 roku w sprawie III C 887/22 z powództwa Miasta Ł. przeciwko C. K. o zapłatę:

–

w punkcie 1 zasądzono od pozwanego na rzecz powoda 289,67 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 22 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

–

w punkcie 2 oddalono powództwo w pozostałej części;

–

w punkcie 3 ­­­nie obciążono pozwanego kosztami procesu.

Apelacje od omówionego wyżej wyroku wywiodły obie strony.

Powód zaskarżył wyrok w zakresie punktów 2 i 3, działając przez swojego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, występującego również w I instancji. W apelacji zarzucono naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego.

W zakresie prawa procesowego zdaniem apelującego doszło do naruszenia:

–

art. 233 § 1 w związku z art. 243 ² k.p.c.1 przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego bądź dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z materiałem dowodowym w postaci złożonych do akt sprawy dokumentów i w konsekwencji przyjęcie, że mimo informacji o miejscu zamieszkania pozwanego w (...) oraz oświadczenia pozwanego złożonego na rozprawie o fakcie jego adresu korespondencyjnego, brak było podstaw do uwzględnienia żądania odnośnie odsetek ustawowych za opóźnienie od 30 marca 2021 roku do dnia zapłaty (zarzut A.I);

–

art. 233 § 1 w związku z art. 229 k.p.c. przez jego niezastosowanie polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów w postaci bezzasadnego pominięcia faktu istnienia adresu zamieszkania pozwanego wykazanego w urzędowym rejestrze, to jest Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców oraz oświadczenia złożonego na rozprawie przez pozwanego który stwierdził, że jest to jego adres korespondencyjny (zarzut A.II);

–

art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c.2 przez jego niezastosowanie, a w konsekwencji błędne przyjęcie, iż pozwany należycie wykazał poprzez swoje oświadczenie złożone na rozprawie, że pod adresem znanym powodowi w dacie składania pozwu, czyli adresem, który widnieje w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców ( (...)) nie zamieszkiwał, podczas gdy pozwany potwierdził w swoich zeznaniach, że był to jego adres korespondencyjny oraz że adres ten ujęty jest w urzędowym rejestrze, tj. (...) i jest adresem odpowiadającym adresowi w dowodzie rejestracyjnym pojazdu, który każdy kierowca ma ustawowy obowiązek aktualizować i przez uznanie że przez to wezwanie do zapłaty skierowane do pozwanego przez powoda było bezpodstawne i tym samym bezskuteczne, podczas gdy wezwanie skierowane zostało pod właściwy adres i tym samym roszczenie powoda stało się wymagalne 30 marca 2020 roku (zarzut A.III).

W zakresie prawa materialnego zarzucono naruszenie:

–

art. 80b p.r.d.3 przez jego niezastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, że dane adresowe właściciela pojazdu zawarte w Dowodzie rejestracyjnym pojazdu oraz w Centralnej Bazie (...) nie stanowią podstawy dla przyjęcia, że wezwanie kierowane do właściciela na ten adres jest właściwe (zarzut A.IV).

Z tych względów wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł apelację osobiście. W świetle jej całości oraz pisma uzupełniającego braki apelacji przyjąć należy, że zaskarżył wyrok w pełnym zakresie zasądzającym roszczenie na rzecz powoda, a także rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Analiza apelacji wskazuje iż pozwany zarzucił brak uwzględnienia iż pozwany nie został należycie powiadomiony o usunięciu pojazdu. Postępowanie prowadził niewłaściwy terytorialnie organ administracyjny. Samochód był unieruchomiony wskutek przestępstwa. Nie uwzględniono, że pozwany jest inwalidą I grupy. Proceduralnie pozwany zarzucił zapadłemu rozstrzygnięciu, że sprawa została rozpoznana przez Sąd samodzielnie, bez uczestnictwa pozwanego i zajęcia przezeń stanowiska w sprawie.

Pozwany wniósł o zmianę wyroku i umorzenie postępowania oraz zasądzenie kosztów postępowania.

W toku postępowania apelacyjnego postanowieniem z 2 czerwca 2023 roku ustanowiono dla pozwanego pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego. Pełnomocnik złożył 18 sierpnia 2023 roku pismo uzupełniające apelację pozwanego (k. 167 – 168). W tym czasie niedopuszczalnym dla pozwanego było już przedstawianie nowych zarzutów apelacyjnych (art. 505 ⁹ § 2 k.p.c.), gdyż dla pozwanego termin do wniesienia apelacji upłynął 23 lutego 2023 roku (k. 107). Niemniej Sąd Okręgowy zważył, że stanowisko to wpłynęło przed wyznaczonym terminem posiedzenia w przedmiocie rozpoznania apelacji, uznano je zatem za uzupełnienie argumentacji pozwanego, zawartej w złożonej przezeń apelacji.

Odpowiedź powoda na apelację pozwanego została zwrócona.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Obie apelacje okazały się ostatecznie bezzasadne.

Na wstępie zważyć należy, że sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym (art. 505 ¹ § 1 k.p.c.). Oznacza to w konsekwencji, że postępowanie apelacyjne nie opiera się na modelu apelacji pełnej, lecz ograniczonej. Apelacja ograniczona wiąże Sąd II instancji, a zakres kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co w apelacji zarzuci skarżący; samodzielnie Sąd odwoławczy bierze pod uwagę wyłącznie nieważność postępowania. Innymi słowy, rozpoznając apelację w postępowaniu uproszczonym, Sąd II instancji jest związany podniesionymi w tej apelacji zarzutami naruszenia zarówno prawa procesowego, jak i materialnego4.

W tym postępowaniu, jeżeli Sąd II instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505 ¹³ § 2 k.p.c.), przy czym owo wyjaśnienie powinno objąć ocenę poszczególnych zarzutów apelacyjnych, a poza tym może ograniczyć się do stwierdzenia, że Sąd II instancji przyjął za własne oceny Sądu I instancji (art. 387 § 2 ¹ pkt 2 k.p.c.).

W pierwszej kolejności rozważyć należy zarzuty w zakresie prawa procesowego, jako determinujące prawidłowość ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia.

Zarzut A.I został wadliwie zakwalifikowany jako zarzut naruszenia prawa procesowego. Powód zarzuca nie błędne ustalenie – nie jest sporne, że przesyłka z wezwaniem do zapłaty została nadana na adres ujawniony w (...) jako adres pozwanego – lecz skutki prawne nieodebrania tej przesyłki. Ani art. 233 § 1 k.p.c., ani też art. 243 ² k.p.c. nie dotyczą oceny skuteczności doręczenia. Zarzut jest chybiony.

Zarzut A.II jest w istocie powtórzeniem tego samego błędu. Powód nie wskazuje żadnej okoliczności faktycznej, która byłaby wadliwie ustalona, lecz cały czas kwestionuje brak przydania skądinąd niekwestionowanemu faktowi nieodebrania przesyłki awizowanej pod adresem ujawnionym w (...) skutku doręczenia oświadczenia wzywającego do zapłaty (art. 61 § 1 zd. I k.c.), a w konsekwencji brak uznania rozpoczęcia stanu wymagalności dochodzonego roszczenia. Są to jednak kwestie subsumpcji, a więc oceny prawidłowych ustaleń faktycznych przez pryzmat prawa materialnego. Wobec związania zarzutem w ramach apelacji ograniczonej, także w przypadku tego zarzutu należało stwierdzić zatem, że jest on chybiony.

Zarzut A.III jest wynikiem błędu powoda, dotyczącego rozkładu ciężaru dowodu. To na powodzie spoczywał ciężar wykazania, że pozwanemu prawidłowo doręczono wezwanie do zapłaty. Oznacza to, że powoda obciążał dowód iż oświadczenie to dotarło do pozwanego w sposób umożliwiający pozwanemu zapoznanie się z jego treścią. W świetle utrwalonego orzecznictwa, stan taki występuje w szczególności wówczas, gdy dochodzi do awizacji przesyłki pocztowej pod adresem zamieszkania adresata oświadczenia, choćby adresat doręczanej przesyłki nie odebrał; prawo polskie nie wymaga zapoznania się z treścią oświadczenia woli, a jedynie wystąpienia stanu możliwości zapoznania się. Chodzi zatem o stan, w którym wyłącznie od woli adresata zależy, czy zapozna się z treścią oświadczenia. Jednakże wykazanie, że dany adres, pod którym nastąpiła awizacja, jest adresem zamieszkania adresata, spoczywa na tym, kto twierdzi iż doszło do skutecznego złożenia oświadczenia, gdyż to ta strona wywodzi skutek prawny w postaci złożenia oświadczenia woli rozpoczynającego stan wymagalności dochodzonego pozwem roszczenia. W tym przypadku – choć nie zawsze tak rozkłada się ciężar dowodu – wykazać okoliczność faktyczną, to jest przebywanie z zamiarem stałego pobytu i uczynienie danego miejsca centrum swoich spraw życiowych, ma ten kto twierdzi, a nie ten kto zaprzecza. Konstatacja Sądu Rejonowego w tej mierze nie jest ani rażąco dowolna, ani sprzeczna z możliwą do przyjęcia oceną całości zgromadzonego w sprawie materiału procesowego.

Zarzut procesowy pozwanego sprowadza się do twierdzenia, jakoby Sąd I instancji przeprowadził postępowanie bez uczestnictwa pozwanego i zajęcia przezeń stanowiska w sprawie. Jest to zarzut w sposób oczywisty nieoparty na rzeczywistym przebiegu postępowania: pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, nadto brał czynnie udział w rozprawie. Sąd Rejonowy zapewnił pozwanemu wszelkie warunki rzetelnego procesu sądowego.

Nie ma również podstaw do twierdzenia, jak w piśmie uzupełniającym apelację pozwanego, jakoby doszło do pozbawienia pozwanego możliwości obrony swych praw, co skutkowałoby nieważnością postępowania, a co Sąd Okręgowy winien badać z urzędu; możliwym jest rozszerzenie zarzutów apelacyjnych o tego rodzaju zarzut na każdym etapie postępowania apelacyjnego, niezależnie od upływu terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu uproszczonym5. Zdaniem apelującego pozwanego, miałoby do tego dojść wskutek oddalenia wniosku pozwanego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu w I instancji. W pierwszej kolejności zauważyć należy, że nieważność postępowania z tej przyczyny (art. 379 pkt 5 k.p.c.) wymaga całkowitego pozbawienia strony możliwości uczestniczenia w procesie. Okoliczność tego rodzaju w niniejszej sprawie nie wystąpiła. Orzeczenie referendarza sądowego z 6 października 2022 roku (k. 72), oddalające wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zostało poddane kontroli sądowej, w wyniku czego utrzymano je w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z 21 listopada 2022 roku (k. 82). Niezależnie nawet od tego nie sposób zauważyć, że pozwany brał udział w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i nic nie wskazuje na to, by na ówczesnym etapie postępowania miał problemy z przygotowaniem i przedstawieniem swojego stanowiska w sprawie. Fakt, że pismo sporządzone jest pismem ręcznym i nie korzysta z terminologii języka prawniczego, nie przesądza o braku możliwości brania udziału w pierwszoinstancyjnym postępowaniu sądowym z dostatecznym rozeznaniem.

Nie wystąpiło również naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., gdyż ustalenie iż stan pojazdu wskazywał na jego porzucenie nie jest dowolne. Już z racji samych twierdzeń z apelacji osobistej pozwanego wynika, że przedmiotowy samochód rzeczywiście należało uznać za zaniedbany w stopniu wskazującym na porzucenie. Nie ma również żadnego przepisu, nakazującego dowodzić ów stan pojazdu zdjęciem czy filmem.

W świetle powyższych uwag ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji są prawidłowe, ponieważ mieszczą się w granicach swobodnej – w przeciwieństwie do dowolnej – oceny przeprowadzonych dowodów jako spójne, logicznie powiązane z materiałem dowodowym, niebudzące wątpliwości w świetle życiowego doświadczenia oraz zupełne z punktu widzenia zakresu ustaleń niezbędnego do prawidłowego rozstrzygnięcia. Jako takie nie mogą być skutecznie zwalczane polemicznymi twierdzeniami apelujących. W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjmuje owe ustalenia Sądu Rejonowego w całości za własne.

Przystępując do oceny zarzutu naruszenia prawa materialnego, nie sposób nie dostrzec, że powód wadliwie upatruje naruszenia art. 80b p.r.d. Po pierwsze, należałoby oczekiwać dokładnego oznaczenia jednostki redakcyjnej, która miałaby zostać naruszona. Nie jest rzeczą Sądu odwoławczego wyręczanie strony wnoszącej apelację w postępowaniu uproszczonym w obowiązku należytego oznaczenia przepisu wprowadzającego normy materialnoprawne, które miałyby zostać naruszone. Po wtóre, Sąd I instancji nie mógł w ogóle rzeczonego przepisu naruszyć a to z tej przyczyny, że nie jest adresatem żadnej normy prawnej, jaką można wyinterpretować z art. 80b p.r.d., niezależnie już nawet od tego, której części tego przepisu zarzut miałby rzeczywiście dotyczyć. Przepis ten określa rodzaje danych gromadzonych w ewidencji (...). Rzecz jednak właśnie w statusie prawnym tego zbioru danych: ewidencja nie korzysta z charakterystycznego dla rejestru domniemania zgodności wpisów ze stanem rzeczywistym (por. np. art. 3 ust. 1 i 2 u.k.w.h.6 oraz art. 17 ust. 1 u. (...)). Parlament nie zdecydował również o powiązaniu awizowania korespondencji pod adresem ujawnionym w (...) ze skutkiem doręczenia. Zarzut A.IV nie okazał się skuteczny.

Szereg nieco chaotycznych zarzutów materialnoprawnych pozwanego sprowadza się do dwóch mających znaczenie z punktu widzenia przedmiotu rozstrzygnięcia. Pierwszym jest brak zawiadomienia o usunięciu pojazdu, drugim zaś – unieruchomienie pojazdu wskutek przestępstwa. Zarzuty te nie są jednak skuteczne w tym sensie, że nie prowadzą do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia. Prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, że spełnione zostały przesłanki warunkujące prawidłowość usunięcia porzuconego pojazdu. Ich powtarzanie jest najzupełniej zbędne, a Sąd Okręgowy przyjmuje rozważania prawne Sądu I instancji za własne. Nie ma w szczególności znaczenia przyczyna uszkodzeń pojazdu, które łącznie wskazują na to, że nie jest on używany (art. 50a ust. 1 p.r.d.). Dla samego usunięcia pojazdu nie ma również potrzeby uprzedniego zawiadamiania właściciela pojazdu o zamiarze takiego usunięcia. Skuteczność zawiadomienia ma znaczenie – jak w niniejszej sprawie – w zakresie wymagalności roszczenia o zapłatę, a także co do rozpoczęcia biegu półrocznego terminu, po bezskutecznym upływie którego uznać można pojazd za porzucony z zamiarem wyzbycia się go (art. 50a ust. 2 p.r.d.).

W konsekwencji prawidłowym okazało się również rozstrzygnięcie końcowe, w tym co do kosztów postępowania.

Z tych wszystkich względów, a nadto wobec braku okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, które winny być brane pod uwagę z urzędu, uznając zaskarżone orzeczenie za prawidłowe, obie apelacje oddalono jako bezzasadne (art. 385 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. I w związku z art. 391 § 1 zd. I k.p.c. Wzięto pod uwagę, że nie chodzi w tym przypadku o ściśle porównywalne wysokości poniesionych kosztów przez strony, co raczej o fakt iż apelacja każdej ze stron nie okazała się skuteczna.

1 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.).

2 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.).

3 Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1047 z późn. zm.).

4 Por. np.: M. M. (red.): Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom II. Art. 478-1217 , W. K. Polska 2021 [el.], teza 5 do art. 505 ⁹.

5 Por.: M. M.: Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo, W. K. Polska 2022 [el.], teza 2 do art. 505 ⁹ k.p.c.

6 Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1984).

7 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 685 z późn. zm.).