Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w postanowieniu końcowym z dnia
22 lutego 2023 r.: ustalił, że w skład spadku po K. N. (1) wchodzi nieruchomość położona w Ł. przy ulicy (...), stanowiąca zabudowaną działkę numer (...) o powierzchni 0,3612 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia
w Ł. prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 188 000 złotych
(punkt 1.); oddalił wniosek J. K. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w L. 74a, gminie N., z rzeczywistym stanem prawnym (punkt 2.); dokonał działu spadku po K. N. (1) w ten sposób, że zarządził sprzedaż nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), stanowiącej zabudowaną działkę numer (...) o powierzchni 0,3612 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...), przez komornika sądowego stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jednocześnie rozstrzygając, że podział sumy uzyskanej ze sprzedaży następuje pomiędzy: J. K. w ½ części, J. S. (1) w ¼ części, C. B. w ¼ części (punkt 3.); oddalił wniosek J. K.
o zasądzenie ustawowych odsetek w kwocie 639 486,30 zł za korzystanie przez S. S. (1) z środków pieniężnych, uzyskanych z wywłaszczenia części nieruchomości położnej w Ł. przy ulicy (...) w okresie od 28 grudnia 2007 roku
do 13 stycznia 2012 roku (punkt 4.); oddalił wniosek J. K. o zasądzenie kwoty 42 600 złotych z ustawowymi odsetkami za okres od 28 grudnia 2007 roku
do 13 stycznia 2012 roku w kwocie 27 793,69 zł (punkt 5.); oddalił wniosek J. K. o zasądzenie kwoty 160 000 złotych tytułem pożytków uzyskanych przez S. S. (1) z inwestycji w produkt A. (...) na (...) SA (punkt 6.); umorzył postępowanie w zakresie żądania J. K. zasądzenia na jej rzecz kwoty
59 701 złotych tytułem połowy środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym spadkodawcy w (...) SA I Oddział w Ł. oraz kwoty 154 200 złotych tytułem połowy kwoty wynikającej z aktu notarialnego Rep. A nr (...) z należnymi odsetkami
(punkt 7.); oddalił wniosek J. K. o zasądzenie kwoty 23 000 złotych tytułem utraconych pożytków z nieruchomości położonej w L. 74a, gminie N. za okres od maja 2004 roku do lutego 2008 roku (punkt 8.); oddalił wniosek J. K. o zasądzenie kwoty 39 504 złote tytułem pozbawienia wnioskodawczyni możliwości zamieszkiwania na nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) w okresie od czerwca 2004 roku do marca 2009 roku oraz pozbawienia pożytków z tytułu czynszu i opłat z tytułu najmu (punkt 9.); oddalił wniosek J. K.
o zasądzenie kwoty 37 754 złotych tytułem utraconych pożytków na skutek niemożności uprawy gruntu, prowadzenia hodowli drobiu i nieuzyskanych plonów z nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) w okresie od czerwca 2004 roku do marca 2009 roku (punkt 10.); oddalił wniosek uczestników o rozliczenie nakładów na remonty
i modernizację budynków na nieruchomości położnej w Ł. przy ulicy (...) oraz ubezpieczenie, zapłatę podatków i utrzymywanie gruntu ornego w należytej kulturze rolnej w latach 2004-2007 oraz zwrot kosztów pogrzebu i nagrobka spadkodawcy
(punkt 11.); zasądził na rzecz J. K. od J. S. (1) i C. B. kwoty po 150 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt 12.); ustalił, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (punkt 13.); pobrał na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi: od J. K. kwotę 6228,83 zł, od J. S. (1) i C. B. kwoty po 1200,31 zł na pokrycie kosztów postępowania tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa (punkt 14.), (postanowienie,
k. 1553 – 1554, tom VIII).

Wnioskodawczyni J. K. w apelacji od opisanego postanowienia
końcowego zaskarżyła je w części, tj. w zakresie punktu 1. – w części, w jakiej nie ustalono, pomimo przyznania tego faktu przez S. S. i J. S., że w skład spadku po K. N. (1) wchodzi także nieruchomość położona w L., L. 74a,
w województwie (...), gminie N., działka ewidencyjna numer (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze nr (...), o wartości 153.000,00 zł, a także co do punktów: 2., 4., 5., 6., 8., 9., 10.,13., 14.

Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do dokonania dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, z zaniechaniem rozważenia całokształtu zebranych dowodów, a zwłaszcza zeznań wnioskodawczyni, co do uniemożliwienia jej i niedopuszczenia wbrew jej woli przez S. S. do współposiadania nieruchomości objętych spadkiem, błędne przyjęcie, że wnioskodawczyni nie podejmowała żadnych działań w celu uzyskania współposiadania nieruchomości położonej w Ł. przy
ul. (...), a także położonej w (...) a oraz, że pozostało nieudowodnione, aby z tych nieruchomości można było uzyskać pożytki, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do nieprawidłowego przyjęcia, że wnioskodawczyni nie są należne żądane przez nią kwoty
z tytułu pozbawienia jej możliwości korzystania z opisanych nieruchomości oraz z tytułu możliwych do osiągnięcia pożytków z tych nieruchomości, a także przyjęcie, że J. S. zawarł w dniu 26 lutego 2008 roku wraz ze swą siostrą S. S. ważną umowę darowizny nieruchomości położonej w (...) a i w konsekwencji nie wchodzi ona do spadku oraz, że wskutek uprawomocnienia postanowienia częściowego z dnia 20 grudnia 2011 roku dotyczącego części jednego ze składników majątku spadkowego będącego jednym z jego elementów doszło już do całościowego i kompleksowego rozliczenia pieniędzy wypłaconych S. S. z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości przy ul. (...);

- art. 321 § 1 k.p.c. i art. 317 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 618 § 3 k.p.c.,
art. 684 k.p.c. oraz art. 622 – 625 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do uznania, że wnioskodawczyni nie przysługuje dalsze roszczenie o zasądzenie kwoty 42.600 zł tytułem spłaty pozostałej sumy pobranej przez S. S. (1) ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej
w Ł. przy ul. (...), z uwagi na to, że postanowieniem częściowym z dnia
20 grudnia 2011 roku ustalono, że w skład spadku po zmarłym K. N. (1) wchodzi m. in. kwota 2.585.200,00 zł uzyskana przez S. S. (1) ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa części tej nieruchomości i o której podziale rozstrzygnięto przyznając tę kwotę w całości S. S. (1) i zasądzając na rzecz Wnioskodawczyni tylko jej części nie odpowiadającą jej połowie, tj. kwotę 1.250.000,00 zł, podczas, gdy z rozliczenia tego składnika majątku spadkowego pozostała na rzecz wnioskodawczyni jeszcze dalsza kwota 42.600,00 zł;

- art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 618 § 3 k.p.c. oraz w zw.
z art. 688 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do uznania, że wnioskodawczyni nie przysługuje z powodu prekluzji tego żądania skuteczne roszczenie
o zasądzenie kwoty 639.486,30 zł odsetek ustawowych z tytułu korzystania przez S. S. (1) z pominięciem wnioskodawczyni z kwoty 1.250.000,00 zł w okresie od dnia
29 grudnia 2007 roku do dnia jej wypłaty w dniu 13 stycznia 2012 roku z uwagi na zapadłe
w sprawie postanowienie częściowe rozstrzygające o całości składnika majątku spadkowego w postaci kwoty uzyskanej przez S. S. ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), podczas, gdy tak wydane postanowienie częściowe nie uniemożliwiało i nie uniemożliwia dalszego orzekania
w przedmiocie odsetek od wskazanej kwoty uzyskanej z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości, co związane jest z tym, że roszczenie o zapłatę żądanych przez wnioskodawczynię odsetek uzyskało niezależny od długu głównego byt prawny,
a zaspokojenie zobowiązania głównego nie spowodowało wygaśnięcia obowiązku zapłaty dochodzonych odsetek, które stały się wymagalne począwszy od daty spełnienia świadczenia głównego;

- art. 229 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez pominięcie w podstawie rozstrzygnięcia skutków nie budzącego wątpliwości przyznania przez J. S. za pośrednictwem swojego pełnomocnika w piśmie z dnia 7 marca 2017 roku, że w skład spadku po
K. N. wchodzi m. in.: „równowartość nieruchomości położonej w L., gmina N., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), o powierzchni 1.1182 ha darowanej bratu uczestniczki (...)” co przyznane zostało również wcześniej
w piśmie, które zostało doręczone pełnomocnikowi wnioskodawczym w dniu 10 lutego
2016 roku oraz w samej odpowiedzi na wniosek o dział spadku z dnia 3 marca 2011 roku,
w której także ówczesny pełnomocnik samej S. S. (1) wskazała, że w skład spadku wchodzi „równowartość nieruchomości położonej w L., gmina N., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), o powierzchni 1.1182 ha darowanej bratu uczestniczki (...)”;

- art. 684 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na nieprawidłowym ustaleniu składu majątku spadkowego po zmarłym K. N. (1), z zaniechaniem uwzględnienia w jego składzie także kwoty 20.000,00 USD i z pominięciem ich rachunkowego rozliczenia w ramach zasądzenia stosownej spłaty.

Skarżąca zarzuciła również naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 198 k.c. i art. 199 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię
i niezastosowanie polegające na nieprawidłowym uznaniu, że zbycie nieruchomości przez osobę nie będącą jej wyłącznym właścicielem i bez zgody pozostałych współwłaścicieli nie stanowi naruszenia przepisów art. 198 k.c. i art. 199 k.c. prowadzącego do bezwzględnej nieważności czynności prawnej zdziałanej w takich okolicznościach, a w konsekwencji
z zaniechaniem uznania, że S. S. (1), posługując się sfałszowanym przez siebie testamentem zawierając w dniu 26 lutego 2008 roku ze swoim bratem J. S. (1) umowę darowizny nieruchomości położonej w L., L. 74a, gminie N., działka ewidencyjna nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, prowadzi księgę wieczystą nr (...), dokonała nieważnej czynności prawnej, bowiem nie mogła darować nieruchomości, nie będąc jej wyłącznym właścicielem, a na zawarcie umowy darowizny w dniu 26 lutego 2008 roku nie wyrazili zgody wszyscy właściciele nieruchomości;

- art. 58 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie polegające na nieprawidłowym uznaniu, że zawarcie w dniu 26 lutego 2008 roku przez S. S. (1) ze swoim bratem J. S. (1) umowy darowizny nieruchomości położonej w L., L. 74a, które nastąpiło w związku z popełnieniem przez S. S. (1) przestępstwa fałszerstwa testamentu po zmarłym K. N. (1) na szkodę wnioskodawczyni, mającym na celu zawładnięcie całym majątkiem spadkowym poprzez sfałszowanie testamentu, z którego wynikać miała ostatnia wola zmarłego, pomijająca
w dziedziczeniu jego jedyną córkę, której jednak nigdy nie wyraził, a następnie w toku postępowania sądowego przedstawienie takiego testament za prawdziwy w celu uzyskania korzystnego dla siebie orzeczenia sądu i darowanie tak uzyskanego składnika majątku spadkowego na rzecz swojego brata z zamiarem doprowadzenia do pomniejszenia ze szkodą dla wnioskodawczyni majątku spadkowego – nie uzasadnia uznania umowy darowizny z dnia 26 lutego 2008 roku za nieważną ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego i sprzeczną z ustawą;

- art. 1036 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie, polegające na zaniechaniu uznania, że zbycie przedmiotu należącego do spadku bez zgody pozostałych współspadkobierców, tj. wnioskodawczyni, nie było bezskuteczne pomimo, że naruszało jej uprawnienie wynikające z przepisów o dziale spadku, a w konsekwencji z zaniechaniem uznania dokonanej przez S. S. (1) ze swoim bratem J. S. (1) umowy darowizny z dnia 26 lutego 2008 roku nieruchomości położonej w L., L. 74a za bezskuteczną w stosunku do wnioskodawczyni, bowiem S. S. nie mogła darować nieruchomości bratu, nie będąc wyłącznym spadkobiercą po K. N. (1), a na zawarcie umowy darowizny w dniu 26 lutego 2008 roku nie wyrazili zgody wszyscy spadkobiercy;

- art. 1028 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na zaniechaniu uwzględnienia, że ochrona jaką przyznaje art. 1028 k.c. osobie trzeciej, nie rozciąga się na inne przyczyny nieważności rozporządzenia, ponad te, o których mowa
w rozpatrywanym przepisie, choćby nawet osoba trzecia o tych przyczynach bez swej winy nie wiedziała, co doprowadziło do nieprawidłowego uznania, że uczestnik J. S. (1) skutecznie i ważnie nabył własność nieruchomości położonej w L., L. 74a na podstawie umowy darowizny z dnia 26 lutego 2008 roku, zawartej pomiędzy S. S. (1), a J. S. (1) przed notariuszem A. J., Kancelaria Notarialna w Ł., pl. (...), Repertorium A nr 3179/2008, a w konsekwencji, że stał się jej właścicielem i że jego ujawnienie w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości jest zgodne z rzeczywistym stanem prawnym, a nieruchomość ta nie stanowi składnika majątku spadkowego po K. N. (1) podlegającego podziałowi w tym postępowaniu, pomimo tego, ze rozporządzenie tą nieruchomością jest nieważne.

Skarżąca wniosła o zmianę postanowienia końcowego w zaskarżonej części poprzez:
- uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez nakazanie odłączenia z prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, księgi wieczystej o numerze KW nr (...) działki ewidencyjnej numer (...), położonej w L., województwie (...), gminie N. i nakazanie Sądowi Rejonowemu
dla Ł. w Ł. założenia dla tej działki nowej księgi wieczystej oraz wpisanie w dziale II tej księgi: J. K., jako właściciela w udziale ½,
J. S. (1), jako właściciela w udziale ¼, C. B., jako właściciela
w udziale ¼,

- ustalenie, że w skład spadku po K. N. (1) wchodzi także nieruchomość położona w L., (...) a, województwie (...), gminie N., działka ewidencyjna numer (...), dla której aktualnie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), o wartości 153.000,00 zł,

- ustalenie, że w skład spadku po K. N. (1) wchodzi kwota 20.000,00 USD,

- dokonanie działu spadku po K. N. (1) w zakresie nieruchomości położonej
w L., (...) a, województwie (...), gminie N., działka ewidencyjna
nr 194 i przyznanie jej na własność uczestnika J. S. (1) z obowiązkiem dokonania przez uczestnika na rzecz Wnioskodawczyni J. K. spłaty kwoty 76.500,00 zł, odpowiadającej połowie wartości tej nieruchomości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczyni J. K. kwoty 639.486,30 zł, tj. kwot po 319.743,15 zł od każdego z uczestników wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 listopada 2012 roku (data zgłoszenia żądania odsetek w toku tego postępowania) do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, jako wynagrodzenia w wysokości odsetek ustawowych z tytułu korzystania przez S. S. (1) z pominięciem wnioskodawczyni z kwoty 1.250.000,00 zł uzyskanej z tytułu sprzedaży części nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) w okresie
od dnia 29 grudnia 2007 roku do dnia 13 stycznia 2012 roku,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczyni J. K. kwoty 42.600,00 zł, tj. kwot po 21.300,00 zł
od każdego z uczestników wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 listopada 2011 roku
do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty tytułem spłaty pozostałej sumy pobranej przez S. S. (1) ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej w Ł. przy
ul. (...),

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczyni J. K. kwoty 85.076,00 zł, tj. kwot po 42.538,00 zł
od każdego z uczestników tytułem wynagrodzenia za korzystanie ponad przysługujący
im udział z nieruchomości przy ul. (...) w okresie od 1 czerwca 2004 roku
do 31 marca 2009 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczyni J. K. kwoty 5.646,00 zł, tj. kwot po 2.823,00 zł
od każdego z uczestników tytułem wynagrodzenia za korzystanie ponad udział
z nieruchomości położonej w L. 74a za okres od dnia 1 czerwca 2004 roku
do 25 lutego 2018 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczym J. K. kwoty 85.121,00 zł, tj. kwot po 42.560,50 zł
od każdego z uczestników tytułem dochodu, jaki mógł być osiągnięty z tytułu najmu
lub dzierżawy nieruchomości położonej przy ul. (...) w okresie od dnia
1 czerwca 2004 roku do 31 marca 2009 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie
od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczyni J. K. kwoty 17.909,00 zł, tj. kwot po 8.954,50 zł
od każdego z uczestników tytułem dochodu, jaki mógł być osiągnięty z tytułu najmu
lub dzierżawy nieruchomości położonej w L. 74a w okresie od dnia 1 czerwca
2004 roku do 18 września 2017 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczym J. K. kwoty 1.857,17 zł, tj. kwot po 928,58 zł
od każdego z uczestników tytułem dochodów możliwych do uzyskania z produkcji rolnej
na nieruchomości w L. 74a wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczym J. K. kwoty 97.909,00 zł, tj. kwot po 48.954,50 zł
od każdego z uczestników tytułem dochodu wynikającego ze zdeponowania przez S. S. (1) środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (...)
w Ł., znajdującej się na funduszach prowadzonych przez A. Towarzystwo (...) S.A. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty,

- zasądzenie od uczestników J. S. (1) i C. B. na rzecz wnioskodawczym J. K. kwoty 10.000,00 USD, tj. kwot
po 5.000,00 USD od każdego z uczestników tytułem podziału wchodzącej w skład spadku
po K. N. (1) kwoty 20.000,00 USD wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty.

Skarżąca wniosła także o zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni od uczestników
w częściach równych, zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, (apelacja, k. 1580 – 1589, tom VIII).

Uczestnicy J. S. (1) i C. B. w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, (odpowiedź na apelację, k. 1609 – 1620, tom IX).

Na wstępie należy wskazać, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 387 § 2 ¹ k.p.c.
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 4 lipca 2019 r.) i art. 516 k.p.c., zgodnie z którym w uzasadnieniu postanowienia sądu drugiej instancji: wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, chyba że sąd drugiej instancji zmienił lub uzupełnił te ustalenia, natomiast wyjaśnienie podstawy prawnej postanowienia
z przytoczeniem przepisów prawa powinno objąć ocenę poszczególnych zarzutów apelacyjnych, a poza tym może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne oceny sądu pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlega oddaleniu w całości.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Przeprowadzono prawidłowo postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonano istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Ustalenia te Sąd Okręgowy w Łodzi uznaje za prawidłowe
i przyjmuje za własne. W postępowaniu apelacyjnym nie wymaga się dokonywania ustaleń
na podstawie dowodów przeprowadzonych we własnym zakresie oraz ich samodzielnej oceny, jeżeli sąd odwoławczy nie dostrzega potrzeby ponowienia dowodów dopuszczonych
w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz podziela ocenę ich wiarygodności wyrażoną przez sąd pierwszej instancji. Wówczas wystarczająca jest aprobata dla stanowiska przedstawionego w orzeczeniu sądu pierwszej instancji (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 in principio k.p.c.; zob. także m.in. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK 313/09; wyrok SN z dnia
16 lutego 2005 r., IV CK 526/04; wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., II CK 353/03).

W pierwszej kolejności należy rozważyć zarzuty naruszenia prawa procesowego, gdyż tylko w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy można dokonać oceny prawidłowości zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Całkowicie niezasadny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. powołany w apelacji. Należy bowiem przypomnieć, że stosownie do art. 233 § 1 k.p.c., sąd ma swobodę w ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Jeżeli
z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów
i musi się ostać, chociażby w równym stopniu na podstawie tego samego materiału dowodowego udałoby się wysnuć wnioski odmienne (zob. postanowienie SN z dnia
10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99; wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00). Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania dowodów, które sąd wadliwie ocenił lub pominął, wykazania przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń, oznaczenia, jakie kryteria oceny sąd naruszył, a nadto wyjaśnienia dlaczego zarzucane uchybienie mogło mieć wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, wyrok dnia z 6 lipca 2005 r., III CK 3/05). Postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez Skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów. Tych wymogów sformułowany w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. nie spełnia. Sąd Okręgowy w pełni podziela przyjętą przez Sąd Rejonowy ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Sąd pierwszej instancji niezwykle skrupulatnie ustalił stan faktyczny sprawy
i przeprowadził trafną ocenę materiału dowodowego. Wnioskodawczyni w apelacji nie zakwestionowała skutecznie oceny zgromadzonego materiału dowodowego.

Ze zgromadzonego, obszernego materiału dowodowego nie można wywieść, aby wnioskodawczyni podejmowała działania w celu uzyskania współposiadania nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) oraz nieruchomości położonej w L. 74a. W. zeznała, że nie miała dostępu do nieruchomości wchodzących w skład spadku, jednakże trzeba zauważyć, że jej centrum życiowym jest G., zamieszkała
w mieście, które się jej podobało, tam również studiowała i pracowała. Do G. wyjechała na stałe w 1991 r. wraz z rozpoczęciem tam studiów. Wnioskodawczyni ostatni raz widziała spadkodawcę (ojca) w 1994 r.; nie utrzymywała kontaktów z ojcem. Nie widziała również gospodarstwa rolnego w Ł. przy ul. (...). Obecnie w G. kupiła mieszkanie o pow. 64 m ² – z pieniędzy uzyskanych ze spadku po ojcu spłaciła kredyt hipoteczny, gospodarstwo domowe prowadzi z mężem i trzema, niepełnoletnimi synami, pozostającymi na utrzymaniu rodziców. Mąż wnioskodawczyni pracuje w G., a dzieci chodzą do szkoły i przedszkola (zob. zeznania wnioskodawczyni: k. 373, tom II; k. 1280odw. – (...), tom. VII; k. 1538odw. – (...)., tom. VIII). Należy podkreślić, że wnioskodawczyni nie udowodniła, aby wzywała pozostałych spadkobierców do dopuszczenia do współposiadania przedmiotowych nieruchomości.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo także ocenił, że wnioskodawczyni nie udowodniła, aby S. S. (1) pobrała pożytki z nieruchomości położonej
w L. w okresie od otwarcia spadku po K. N. (1) do czasu jej darowizny na rzecz J. S. (1), ani aby wnioskodawczyni mogła realnie uzyskać pożytki w takiej kwocie, jak dochodzona. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, że spadkodawca osiągał dochody z gospodarstwa rolnego położonego w Ł. przy
ul. (...) i w jakiej wysokości. Nie ma także dowodów, że dochody takie uzyskiwała S. S. (1). Twierdzenia wnioskodawczyni o możliwości uzyskania dochodów z hodowli drobiu, albo uprawy borówek, albo z dzierżawy gruntu stanowią jedynie przypuszczenia, które nie wynikają z żadnych dowodów, w szczególności, że wnioskodawczyni nie prowadziła nigdy żadnej produkcji rolnej. Należy zauważyć, że
z niezakwestionowanej przez wnioskodawczynię opinii biegłego ds. rolnictwa A. S. jasno wynika, że dochód roczny z nieruchomości rolnej w L. w okresie
od dnia 1 czerwca 2004 r. do 25 lutego 2018 r. kształtował się na poziomie 132,65 zł bez uwzględnienia kosztów produkcji rolnej. Natomiast przy uwzględnieniu wydatków związanych z prowadzeniem gospodarstwa, wynik finansowy byłby na poziomie zerowym lub ujemny. Biegły podkreślił również, że nie ma żadnych informacji co do rodzaju prowadzonej przez K. N. (1) czy S. S. (1) działalności.
Nie wiadomo nawet, czy S. S. (1) w ogóle produkcję rolną prowadziła (opinia:
k. 1006 – 1012, tom VI). Sąd Rejonowy trafnie podkreślił, że biegły analizował możliwość uzyskania dochodów z gruntu rolnego przyjmując za podstawę obliczeń produkcję żyta, która jest najprostsza, a obliczone w ten sposób dochody są na minimalnym poziome. Jak zauważył biegły, stosunkowo niewielki areał gruntu może posłużyć pod produkcję różnego rodzaju: roślin ozdobnych, szkółkarskich, zielarskich, owoców. Wymaga to jednak nakładów, tego rodzaju produkcja w dużej mierze jest uzależniona od warunków pogodowych, a niski areał stanowi jednak ograniczenie możliwości kompensowania strat poprzez prowadzenie produkcji roślin w różnych stadiach.

Sąd pierwszej instancji w świetle art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. prawidłowo ocenił również dowód z opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości K. P., (opinia pisemna: k. 872 – 940, tom V, opinia pisemna uzupełniająca: k. 1017 – 1022,
tom VI), której przedmiotem było oszacowanie dochodów możliwych do osiągnięcia
w okresie od dnia 1 czerwca 2004 r. do 18 września 2017 r. z tytułu dzierżawy udziału ½ części nieruchomości położonej w L., gmina N.. Sąd Rejonowy zauważył, że wyliczone dochody obejmują okres, w którym właścicielem nieruchomości był już J. S. (1) i w którym nieruchomość uzyskała możliwość zabudowy. Jest to również okres wykraczający poza żądanie wnioskodawczyni. Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, że ta opinia jest nieprzekonująca. Biegła wskazała, że należy odróżnić dochody możliwe do uzyskania z działalności rolniczej od dochodów możliwych do uzyskania z nieruchomości rolnej. Jednak opinia biegłej nie tłumaczy, w jaki sposób można uzyskać wyższe roczne dochody z dzierżawy gruntu rolnego niż dochody z produkcji rolnej. Przecież nikt racjonalnie prowadzący działalność rolniczą nie będzie płacił czynszu dzierżawy za grunt, z którego nie uzyska plonów pozwalających na pokrycie kosztów produkcji, w tym czynszu dzierżawy.
Z informacji (...) (k. 1217 – 1218) wynika, że działka rolna w L. od 2018 roku jest zgłaszana we wnioskach obszarowych w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. Innymi słowy, uzyskiwane są dopłaty bezpośrednie z funduszy unijnych. To jednak nie oznacza, że grunt przynosi dochody. Opinia biegłej zawiera niejasności i nieprawidłowości, których biegła nie wyjaśniła, w konsekwencji Sąd Rejonowy prawidłowo nie uznał jej za prawidłową
i rzetelną. W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem
i poglądów nauki, każda opinia sporządzona przez biegłego podlega ocenie przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c., to jest na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych
w niej wniosków. Oznacza to, że jako dowód w sprawie opinia nie jest oceniana pod kątem wiarygodności, rozumianej jako zgodność z rzeczywistością, lecz pod kątem logiczności
i rzetelności wnioskowań. Dowód z opinii biegłego jest prawidłowo przeprowadzony wówczas, gdy opinia zawiera uzasadnienie ostatecznych wniosków, sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały dla osób nieposiadających wiadomości specjalnych. Nade wszystko opinia winna być więc wewnętrznie spójna i logiczna (tak m.in. wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 kwietnia 2023 r., III AUa 879/21).

Wobec powyższego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, że wnioskodawczyni nie udowodniła, aby w okresie od maja 2004 roku do lutego 2008 roku mogła uzyskać
z nieruchomości położonej w L. 74a, gminie N. pożytki w kwocie 23.000 złotych, tak jak i dochodów z nieruchomości przy ul. (...) w Ł..

Pozostałe twierdzenia Skarżącej powołane w ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. dotyczące przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że J. S. (1) zawarł
w dniu 26 lutego 2008 roku wraz ze swoją siostrą S. S. (1) ważną umowę darowizny nieruchomości położonej w L. 74a i w konsekwencji nie wchodzi ona do spadku oraz, że wskutek uprawomocnienia postanowienia częściowego z dnia 20 grudnia 2011 roku dotyczącego części jednego ze składników majątku spadkowego będącego jednym z jego elementów doszło do całościowego i kompleksowego rozliczenia pieniędzy wypłaconych S. S. (1) z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości przy ulicy (...), stanowią ocenę prawną, która zostanie omówiona w ramach zarzutu naruszenia prawa materialnego, w dalszej części uzasadnienia.

Jako niezasadny należało ocenić zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. i art. 317 k.p.c.
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 618 § 3 k.p.c., art. 684 k.p.c. oraz art. 622 – 625 k.p.c.
w zw. z art. 688 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do uznania, że wnioskodawczyni nie przysługuje dalsze roszczenie o zasądzenie kwoty 42.600 zł tytułem spłaty pozostałej sumy pobranej przez S. S. (1) ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), z uwagi na uprawomocnienie się postanowienia częściowego z dnia 20 grudnia 2011 roku.

Mocą postanowienia częściowego z dnia 20 grudnia 2011 roku Sąd Rejonowy stwierdził, że w skład spadku po K. N. (1) wchodzi m.in. kwota 2.585.200 złotych pobrana przez S. S. (1) ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa części nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) oraz dokonał częściowego działu spadku po K. N. (1) w ten sposób, że składnik majątku opisany powyżej przyznał na wyłączną własność S. S. (1) i zasądził od niej spłatę na rzecz J. K. w kwocie 1.250.000 złotych z ustawowymi odsetkami od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia do dnia zapłaty (zob. postanowienie,
k. 337, tom II). Postanowienie częściowe nie zostało zaskarżone apelacją przez wnioskodawczynię ani pozostałych uczestników. Wobec tego, jest ono prawomocne.

Należy zauważyć, że w orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że postanowienie częściowe może być wydane w postępowaniu nieprocesowym, m.in. w sprawach o dział spadku (zob. postanowienie SN z dnia 4 lipca 1983 r., III CRN 129/83, OSNC 1984, nr 5, poz. 75) oraz w sprawach o podział majątku wspólnego (zob. postanowienie SN z dnia
16 stycznia 1984 r., III CZP 72/83, OSNC 1984, nr 7, poz. 112), jeżeli orzeczenie co do danego żądania lub składnika majątku z ważnych przyczyn może być wydane niezależnie
od rozstrzygnięcia o pozostałych prawach majątkowych. Orzeczenie takie musi zawierać rozstrzygnięcie co do zasady przysługiwania prawa oraz definitywne rozliczenia dotyczące określonego składnika majątku lub żądania (zob. postanowienie SN z dnia 17 czerwca
2015 r., I CZ 53/15). Nie budzi zatem żadnych wątpliwości, że w sprawach o podział masy majątkowej dopuszczalne jest, przy odpowiednim stosowaniu art. 317 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c., wydanie postanowienia częściowego, obejmującego tylko niektóre składniki majątku wspólnego (zob. postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CSK 178/09).

Wyrok częściowy (postanowienie częściowe) jest samodzielnym orzeczeniem,
od którego przysługuje apelacja (ewentualnie skarga kasacyjna). Celem wydania wyroku (postanowienia) częściowego jest umożliwienie powodowi (uczestnikowi postępowania nieprocesowego) szybszej realizacji tej części roszczenia, która w sporze została dostatecznie wyjaśniona do rozstrzygnięcia. Opisany cel został w sprawie zrealizowany wobec wnioskodawczyni, która uzyskała od uczestniczki świadczenie pieniężne w kwocie 1.250.000 złotych zasądzone postanowieniem częściowym z dnia 20 grudnia 2011 r. Sąd pierwszej instancji prawidłowo wywiódł z treści art. 618 § 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., iż prawomocne postanowienie częściowe wydane w niniejszej sprawie zamyka drogę do rozstrzygania o dalszych roszczeniach związanych ze składnikiem majątkowym objętym tymże postanowieniem częściowym. Wnioskodawczyni nie przysługuje zatem skuteczne roszczenie o zasądzenie dalszej kwoty 42.600 złotych, z tytułu uzyskanej ceny sprzedaży
na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...).

Zasadne jest przyjęcie rozpoznania w postępowaniu o zniesienie współwłasności,
o dział spadku i podział majątku wspólnego także sporów dotyczących wzajemnych rozliczeń między współwłaścicielami, spadkobiercami lub małżonkami, dążąc do koncentracji sporów wiążących się z tymi rodzajami postępowań. Co istotne, art. 618 k.p.c., identyfikując spory wynikające z posiadania rzeczy, odnosi się do nich bez względu na podstawę prawną powstania sporu. Tym samym w tym zakresie mieszczą się też spory mające swe źródło
w przepisach kodeksu cywilnego o stosunkach między współwłaścicielami do czasu zniesienia współwłasności.

Z art. 618 § 1 k.p.c. wynika zasada kompleksowego rozstrzygania w postępowaniu
o zniesienie współwłasności sporów związanych z przedmiotem współwłasności, dotyczących prawa żądania zniesienia współwłasności, prawa własności oraz wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadanych rzeczy. Przejawem tej zasady jest wyrażona w art. 618 § 2 k.p.c. niedopuszczalność prowadzenia odrębnego postępowania w sprawach wyczerpująco wymienionych w art. 618 § 1 k.p.c. z chwilą wszczęcia postępowania
o zniesienie współwłasności. Z kolei, przepis art. 618 § 3 k.p.c. dotyczy zniesienia współwłasności konkretnej rzeczy i określa skutki wydania prawomocnego postanowienia rozstrzygającego o dokonaniu zniesienia współwłasności tej właśnie rzeczy. Poprzez art. 688 k.p.c., przepis art. 618 § 3 k.p.c. stosuje się odpowiednio do działu spadku.

Analizowany zarzut Skarżącej jest sprzeczny z opisanym wcześniej charakterem prawnym postanowienia częściowego oraz treścią art. 618 § 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.
W postanowieniu częściowym konieczne jest całkowite rozliczenie związane z danym składnikiem majątkowym bez odsyłania w tej kwestii do postanowienia końcowego. Zważywszy, że postanowieniem częściowym Sąd Rejonowy dokonał całkowitego rozliczenia związanego z tym składnikiem majątkowym, to zgłoszone przez wnioskodawczynię
w dalszym etapie postępowania roszczenia uległy prekluzji na podstawie art. 618 § 3 k.p.c.
w zw. z art. 688 k.p.c. W związku z tym roszczenia te prawidłowo zostały oddalone.

Kolejny zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 618 § 3 k.p.c. oraz w zw. z art. 688 k.p.c. również jest niezasadny.

Należy podkreślić, że w niniejszej sprawie wnioskodawczyni nie żądała zapłaty kwoty 639.486,30 złotych tytułem odsetek za opóźnienie od kwoty 1.250.000,00 złotych uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa przy ulicy (...) w Ł., lecz jak określiła to wnioskodawczym tytułem „korzystania przez S. S. (1)
z środków pieniężnych, uzyskanych z wywłaszczenia części nieruchomości położnej w Ł. przy ulicy (...) w okresie od 28 grudnia 2007 roku do 13 stycznia 2012 roku”. Wobec tak sformułowanego żądania nie budzi wątpliwości, że wnioskodawczyni dochodziła zasądzenia odsetek kapitałowych od kwoty 1.250.000,00 złotych. Wnioskodawczyni nie żądała odsetek za opóźnienie, których obowiązek zapłaty powstaje ex lege na podstawie
art. 481 k.c., od zasądzonej na jej rzecz kwoty, mocą postanowienia częściowego. Przepis
art. 481 k.c. stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody
i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W kontekście m.in. umowy pożyczki przyjęto, że jej odpłatność może być
w ramach swobody umów zastrzeżona przez strony w postaci odsetek. Odsetki te mają wówczas charakter odsetek kapitałowych (zwykłych) i stanowią wynagrodzenie za używanie cudzego kapitału. Stosuje się do nich art. 359 k.c., który w § 1 stanowi, że odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy,
z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (zob. wyrok SN z dnia 17 czerwca 2020 r., I NSNc 47/19).

Wobec tego, nie budzi wątpliwości, że do żądania odsetek mających charakter kapitałowy odnosi się również zasada koncentracji orzekania w postępowaniu o dział spadku, wynikająca z art. 618 § 1 k.p.c., art. 686 i art. 688 k.p.c., z konsekwencjami na wypadek jej uchybienia określonymi w art. 618 § 3 k.p.c. W tym aspekcie aktualne pozostają rozważania poczynione wcześniej co do zarzutu oddalenia roszczenia wnioskodawczyni o zasądzenie kwoty 42.600 zł tytułem spłaty pozostałej sumy pobranej przez S. S. (1) ze sprzedaży na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...).

Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 229 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez pominięcie w podstawie rozstrzygnięcia skutków nie budzącego wątpliwości przyznania przez J. S. (1) w piśmie z dnia 7 marca 2017 roku, że w skład spadku po K. N. wchodzi m. in.: „równowartość nieruchomości położonej w L., gmina N., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), o powierzchni 1.1182 ha darowanej bratu uczestniczki (...)”. Należy wskazać, że kwestia, czy nieruchomość w L. 74a wchodzi w skład spadku stanowi zasadniczo zagadnienie materialnoprawne
i w sytuacji, gdy chociażby w piśmie procesowym z dnia 7 września 2022 r. (zob. k. 1431 – 1433, tom VIII) uczestnicy kwestionowali przynależność tej nieruchomości do spadku
i konsekwentnie, w dalszym toku postępowania podtrzymywali to stanowisko, Sąd pierwszej instancji nie mógł uznać, że uczestnicy przyznali fakt w świetle art. 229 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Uczestnicy powoływali fakty, na uzasadnienie stanowiska o skutecznym darowaniu spornej nieruchomości na rzecz J. S. (1) przez S. S. (1),
a w konsekwencji nie wejścia jej w skład spadku po K. N. (1).

Przepis art. 229 k.p.c. pozwala na bezdowodowe ustalenie faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy w razie jego przyznania przez stronę przeciwną. Przyznanie jest oświadczeniem wiedzy strony, że twierdzenie faktyczne jej przeciwnika procesowego odpowiada rzeczywistości. Następstwem przyznania, o którym mowa w art. 229 k.p.c., jest wyłączenie konieczności przeprowadzania postępowania dowodowego co do przyznanych okoliczności faktycznych. W oczywisty sposób powołana norma procesowa nie odnosi się do sytuacji procesowej, w której strona przedstawia określony dowód na poparcie swoich twierdzeń. W takiej sytuacji sąd zobligowany jest do oceny jego mocy dowodowej
i wiarygodności bez względu na to, czy przeciwnik procesowy kwestionuje dany środek dowodowy czy też nie (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 23 czerwca 2020 r., I ACa 392/19).

Trzeba podkreślić, że przyznanie może dotyczyć wyłącznie faktów, a nie ich oceny prawnej (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 13 grudnia 2019 r., I ACa 108/19). Sąd pierwszej instancji przeprowadził ocenę prawną (w pełni prawidłową) faktów dotyczących przynależności nieruchomości w L. 74a do spadku po K. N. (1). Ponadto należy zauważyć, że stosownie do art. 684 k.p.c. ustalenie składu i wartości majątku spadkowego należy do sądu, w związku z czym nie jest on związany twierdzeniami uczestników co do składu tego majątku. Skarżąca wydaje się nie dostrzegać tego przepisu
w tej części swojej apelacji. Wobec powyższego, nie sposób postawić zasadnie zarzutu naruszenia art. 229 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Jako niezasadny oceniono również zarzut naruszenia art. 684 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na nieprawidłowym ustaleniu składu majątku spadkowego po zmarłym K. N. (1), z zaniechaniem uwzględnienia w jego składzie kwoty 20.000,00 USD i z pominięciem ich rachunkowego rozliczenia w ramach zasądzenia stosownej spłaty.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że K. N. (1) miał rachunek walutowy ze zgromadzonym wkładem 20.000 USD, ale kwota ta została wypłacona przez S. S. (1) w dniu 3 marca 2004 r., a zatem przed śmiercią K. N. (1). W dacie otwarcia spadku kwoty tej nie było na rachunku i w sprawie nie przedstawiono żadnego dowodu, że była nadal w majątku należącym do spadkodawcy. S. S. (1) była pełnomocnikiem K. N. (1) uprawnionym do dysponowania tymi oszczędnościami.

W judykaturze powszechnie przyjęto, że nałożony na sąd spadku obowiązek działania z urzędu (art. 670 i art. 684 k.p.c.) nie zwalnia uczestników od obowiązku wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Konsekwentnie na uczestniku postępowania, który podniósł fakt lub zarzut, spoczywa także ciężar wykazania jego prawdziwości (art. 6 k.c.). Te same zasady – korygowane przepisem art. 381 k.p.c. – dotyczą także postępowania apelacyjnego (tak trafnie m.in. postanowienie SN z dnia
27 sierpnia 2020 r., IV CSK 140/20).

Trzeba podzielić ocenę przyjętą przez Sąd pierwszej instancji, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala ustalić, na co została wydana kwota wypłacona z rachunku walutowego spadkodawcy. S. S. (1) była pełnomocnikiem, osobą uprawnioną do dysponowania tymi oszczędnościami. Nie ma dowodu, ani na to, że K. N. (1) nie wiedział o wypłacie, ani że nie akceptował tej operacji, ani że żądał od S. S. (1) zwrotu tych pieniędzy. Skoro w dacie otwarcia spadku nie było waluty na rachunku, to nie ma podstawy do ustalenia, że w skład spadku wchodziła wierzytelność
z tytułu rachunku bankowego. Brak również dowodu, że w skład spadku wchodziła wierzytelność innego rodzaju, np. o zwrot przez S. S. (1) oznaczonej kwoty pieniędzy.

W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym, Sąd pierwszej instancji właściwie zastosował przepisy prawa materialnego powołane w apelacji.

Wszystkie zarzuty naruszenia prawa materialnego dotyczą błędnego przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji skuteczności umowy darowizny z dnia 26 lutego 2008 r. nieruchomości położonej w L., L. 74a, zawartej pomiędzy S. S. (1)
a jej bratem J. S. (1). Zarzuty te są całkowicie niezasadne.

Dla rozstrzygnięcia opisanego zagadnienia decydujące znaczenia ma treść art. 1028 k.c. Zgodnie z przepisem, jeżeli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba, na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze. Zawarta
w przepisie dyspozycja stanowi o „nabyciu prawa” przez osobę trzecią. Nie budzi wątpliwości, że pod tym określeniem kryje się również nabycie przedmiotów należących do spadku, według określenia z art. 1029 § 1 k.c., będących rzeczami. Artykuł 1028 k.c. usytuowany bezpośrednio przed regulacją szczególnej podstawy roszczenia wydobywczego
o spadek lub jego część rozstrzyga kolizję między prawami spadkobiercy (rzeczywistego)
a nabywcy w dobrej wierze na korzyść tego drugiego, kontynuując podobne w skutkach unormowanie z art. 47 § 2 dekretu z dnia 8 października 1946 r. – Prawo spadkowe (przepis stanowił w § 1., iż domniemywa się, że ten, czyje prawa do spadku zostały stwierdzone przez sąd, jest spadkobiercą; w § 2 stanowił, dowód przeciwny nie jest dopuszczalny wobec osoby trzeciej, która przez czynność prawną tego, czyje prawa do spadku zostały stwierdzone, nabyła prawo do przedmiotu, należącego do spadku, albo została zwolniona od zobowiązania względem spadku, chyba że osoba trzecia działała w złej wierze).

Regulacja art. 1028 k.c. wskazuje na przyjęcie prymatu pewności obrotu przed względami aksjologicznymi, które przemawiałyby za ochroną spadkobiercy, a nie nabywcy pod tytułem darmym. Ustanowiona ochrona osoby trzeciej jest skuteczna również przeciw roszczeniu wydobywczemu rzeczywistego spadkobiercy, ponieważ czynność prawna określona ogólnym mianem rozporządzenia w odniesieniu do rzeczy wywołuje również skutki rzeczowe. W razie zbycia nieruchomości przez osobę, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, lecz spadkobiercą nie jest, osobie, która jest spadkobiercą, nie przysługuje ochrona na podstawie art. 59 k.c. Spadkobiercy nie przysługuje roszczenie o uznanie za bezskuteczną umowy zbycia nieruchomości przez osobę, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, lecz spadkobiercą nie jest (tak trafnie m.in. wyrok SN z dnia 9 marca 2005 r., II CK 438/04). Artykuł 1028 k.c. chroni interes osób trzecich, na których rzecz osoba niebędąca spadkobiercą rozporządziła prawem należącym do spadku. Jednocześnie przepis ten stanowi wyjątek od zasady nemo plus iuris. Ochroną z art. 1028 k.c. objęte są czynności rozporządzające, a także zobowiązująco-rozporządzające, nie ma przy tym znaczenia, czy jest to czynność odpłatna, czy nieodpłatna. Rozporządzenie prawem należącym do spadku
w warunkach określonych w art. 1028 k.c. jest skuteczne wobec rzeczywistego spadkobiercy, nawet jeżeli postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia zostały następnie uchylone. Jeżeli zostaną spełnione odpowiednie przesłanki, prawowity spadkobierca może skierować przeciwko spadkobiercy rzekomemu roszczenie z tytułu ochrony dziedziczenia (art. 1029 k.c.), roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i n. k.c.) lub roszczenie oparte na odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.), (zob. J. Knabe [w:] P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, uw. 1, 2, 4 do art. 1028).

S. S. (1) dokonując darowizny nieruchomości L. 74a na rzecz swojego brata J. S. (1) w dniu 26 lutego 2008 r. legitymowała się postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku po K. N. (1), jako jedyny spadkobierca po nim, co oznacza, że nieruchomość stanowiła jej wyłączną własność (rzecz nie była objęta współwłasnością). Należy także przypomnieć, że zgodnie z art. 1025 § 2 k.c. domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Domniemanie to jest wiążące do momentu jego obalenia przez zainteresowane podmioty.

Dobrą wiarę osoby trzeciej, o której mowa w art. 1028, wyłączają zły zamiar oraz rażące niedbalstwo. W orzecznictwie i nauce dominuje pogląd, zgodnie z którym za przejaw złej wiary należy uważać wiedzę osoby trzeciej o tym, iż stwierdzenie nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia są niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym, a także niewiedzę spowodowaną rażącym niedbalstwem (zob. M. Pazdan [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, t. 2, 2009, kom. do art. 1028, uw. 2). Dobra wiara musi istnieć
w momencie dokonania rozporządzenia przez rzekomego spadkobiercę.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, iż nie ma podstaw do przyjęcia, że
J. S. (1), zawierając w dniu 26 lutego 2008 r. umowę darowizny ze swoją siostrą, działał w złej wierze. W niniejszej sprawie możliwość przyjęcia złej wiary uczestnika J. S. (1) (obdarowanego) musiałaby być oparta na ustaleniu, że wiedział on, iż jego siostra nie jest jedyną spadkobierczynią K. N. (1), a w konsekwencji wiedział, że siostra sfałszowała testament. Sąd Rejonowy trafnie wskazał na kolejność zdarzeń
w sprawie, tj.:

• dnia 28 maja 2004 r. zmarł K. N. (1),

• dnia 10 listopada 2004 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi stwierdził, że spadek po K. N. (1) nabyła w całości jego żona S. S. (1) (wnioskodawczyni biorąca udział w postępowaniu nie zakwestionowała testamentu własnoręcznego spadkodawcy),

• dnia 21 grudnia 2007 r. S. S. (1) zawarła ze Skarbem Państwa,
  w imieniu którego działał pełnomocnik Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, umowę sprzedaży części nieruchomości, położnej
  w Ł. przy ul. (...),

• dnia 26 lutego 2008 r. została zawarta sporna umowa darowizny nieruchomości w L.,

• dnia 8 lutego 2009 r. wnioskodawczyni złożyła doniesienie do Prokuratury
  o podejrzeniu popełnienia przestępstwa polegającego na sfałszowaniu testamentu K. N. (1),

• dnia 21 stycznia 2010 r. został wydany wyrok skazujący S. S. (1) za sfałszowanie testamentu,

• dnia 28 stycznia 2010 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi zmienił postanowienie z dnia 10 listopada 2004 r. (I Ns 839/04) i stwierdził, że spadek po K. N. (1) na podstawie ustawy nabyły: jego żona S. S. (1) i córka J. K., po ½ części każda z nich.

Umowa darowizny pomiędzy S. S. (1) i J. S. (1) została zawarta dopiero po ponad 3 latach od uzyskania przez S. S. (1) stwierdzenia nabycia spadku na podstawie testamentu; została zawarta na rok przed złożeniem zawiadomienia przez wnioskodawczynię o możliwości sfałszowania testamentu jej ojca
i prawie 2 lata przed zmianą postanowienia spadkowego. J. S. (1) nie był nigdy ani podejrzanym, ani oskarżonym o współudział w przestępstwie fałszowana testamentu K. N. (1). Wnioskodawczyni nie wykazała żadnych faktów, które uzasadniałyby twierdzenie, że J. S. (1) wiedział o sfałszowaniu testamentu, którego dopuściła się jego siostra. Twierdzenia wnioskodawczyni w tej kwestii nie zostały udowodnione i stanowią wyłącznie jej subiektywne postrzeganie stanu faktycznego sprawy.

Sąd Rejonowy dokonał również trafnej oceny prawnej w aspekcie braku podstaw do stwierdzenia, że umowa darowizny z dnia 26 lutego 2008 r. jest nieważna. W prawie polskim nie obowiązuje bowiem zakaz zbywania rzeczy cudzej, a umowa sprzedaży rzeczy cudzej nie jest z tego powodu nieważna (tak m.in.: SN w wyrokach z dnia: 18 grudnia 1996 r., I CKN 27/96, OSNC 1997/4, poz. 43; 11 grudnia 1998 r., II CKN 96/98, OSNC 1999/5, poz. 98;
16 stycznia 2002 r., IV CKN 595/00; 11 lutego 2003 r., V CKN 1651/00; oraz dalsze orzecznictwo powołane przez Sąd Rejonowy). Zawarcie umowy rozporządzającej rzeczą cudzą bez upoważnienia ustawowego albo wynikającego z czynności prawnej może być sprzeczne z zakazem ustawowym, ale nadal jest to tylko jednostronna sprzeczność zawarcia umowy z prawem. Taka sprzeczność nie podlega art. 58 k.c., lecz sankcji karnej, odszkodowawczej (art. 415 k.c.) albo kontraktowej (art. 556 § 2 k.c.), o ile działanie nabywcy nie pozostaje sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego. Nieważne są czynności, których cel jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, ale tylko wówczas, gdy był znany stronom czynności prawnej (tak m.in. SN w wyrokach z dnia: 25 lutego
2004 r., II CK 34/03).

Zważywszy, iż wszystkie zarzuty naruszenia prawa materialnego są niezasadne,
w sprawie prawidłowo przyjął Sąd pierwszej instancji, że umowa darowizny nieruchomości położonej w L. jest skuteczna. Przyjmując darowiznę J. S. (1) stał się jej właścicielem; ujawnienie go jako właściciela tej nieruchomości w księdze wieczystej jest zgodne z rzeczywistym stanem prawnym, dlatego wniosek o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym podlegał oddaleniu jako niezasadny.

W konsekwencji ustalając skład spadku, Sąd Rejonowy trafnie nie uwzględnił nieruchomości położonej w L., ponieważ w dacie zamknięcia rozprawy nie stanowiła ona składnika wspólności wynikającej ze spadkobrania.

Mając na uwadze powołane argumenty prawne, Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie zasady z art. 520 § 1 k.p.c., ustalając, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.