Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2013 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. B. oraz małoletnich K. B. i J. B. reprezentowanych przez przedstawiciela ustawowego A. B.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Rejonowego w Limanowej

o zapłatę i rentę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 7 listopada 2012 r. sygn. akt I C 1272/11

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie adwokatowi P. W. z Kancelarii Adwokackiej w K., przy ul. (...), kwotę 6.642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote), w tym 1.242 zł podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

3.  nie obciąża powodów kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 498/13

UZASADNIENIE

Powodowie A. B. oraz małoletni K. B. i J. B., reprezentowani przez przedstawiciela ustawowego A. B. w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu domagali się zasądzenia od strony pozwanej Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Limanowej na rzecz K. B. kwoty 1.000.000 zł, na rzecz J. B. kwoty 900.000 zł i na rzecz A. B. kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, a także zasądzenia na rzecz J. B. renty w kwocie 1.200 zł płatnej w terminie do 10 dnia każdego miesiąca począwszy od wytoczenia powództwa wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.

Na uzasadnienie żądania pozwu powodowie wskazali, że powyższych kwot domagają się tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznali z powodu bezpodstawnego wydania przez Sąd Rejonowy w Limanowej, Wydział II Rodzinny i Nieletnich postanowienia o tymczasowym umieszczeniu małoletnich powodów w rodzinie zastępczej. Powodowie wskazali, że w wyniku powyższych okoliczności u małoletniego J. B. stwierdzono autyzm, co uzasadnia przyznanie mu renty.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego w Limanowej wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Na uzasadnienie swojego stanowiska podała, że nie stwierdzono w odrębnym postępowaniu niezgodności z prawem postanowienia Sądu Rejonowego w Limanowej o tymczasowym umieszczeniu małoletnich powodów w rodzinie zastępczej, co stanowi warunek dochodzenia roszczenia na podstawie art. 4172 § 2 k.c. Pozwany podniósł, że działania Sądu Rejonowego nie były bezprawne, a powodowie nie udowodnili, że doszło do naruszenia ich dóbr osobistych wskutek działania strony pozwanej.

Odnosząc się do renty, strona pozwana wskazała, że J. B. nie poniósł żadnego uszczerbku na zdrowiu w wyniku czynu niedozwolonego. Ponadto, strona pozwana zakwestionowała wysokość dochodzonego roszczenia oraz żądanie odsetek.

Wyrokiem z dnia 7 listopada 2012 r. sygn. akt IC 1272/11 Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo, nie obciążył powodów kosztami postępowania i przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata P. W. kwotę 8.856 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu.

Sąd Rejonowy ustalił, że małżonkowie J. B. i A. B. mają dwójkę dzieci: K. B. i J. B., urodzonych kolejno w 2006 r. i 2007 r. w Holandii.

Kiedy rodzina B. mieszkała w Holandii władze holenderskie prowadziły postępowanie dotyczące opieki nad małoletnimi powodami, podczas którego Holenderski Sąd Opiekuńczy wydał orzeczenie o ustanowieniu opieki tymczasowej i wyraził zgodę na umieszczenie K. B. i J. B. poza domem rodzinnym na określony czas, do czego jednak nie doszło z powodu zmiany miejsca zamieszkania, a następnie wyjazdu do Polski przez rodzinę B..

Podczas pobytu w Polsce rodzina B. zamieszkiwała w Z., K., S. i ponownie w K.. Sąd Okręgowy ustalił również, że władze holenderskie poinformowały polskie Ministerstwo Sprawiedliwości o celowości podjęcia działań opiekuńczych wobec K. B. i J. B., a następnie Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do Sądu Rejonowego w Limanowej z prośbą o ustalenie czy dobro w/w małoletnich nie wymaga podjęcia odpowiednich działań.

W dniu 30 marca 2010 r. miał zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy przez kuratora zawodowego przy Sądzie Rejonowym w Limanowej, do którego jednak nie doszło z powodu nieobecności rodziny B. w miejscu zamieszkania. Kurator dowiedział się wówczas od sąsiadów, że rodzina B. zamierza przeprowadzić się do K. do siostry powódki.

Podczas wywiadu środowiskowego w dniu 2 kwietnia 2010 r. u K. B. kurator stwierdził zaburzenia rozwoju, słabo rozwiniętą mowę i niesygnalizowanie potrzeb fizjologicznych (miał założone pieluchy). Natomiast J. B. był płaczliwy, nerwowy i nic nie mówił. Kurator nie zauważył u chłopców żadnych okaleczeń, ani zaniedbań higienicznych. Cała rodzina mieszkała w jednym pomieszczeniu – pełniącym funkcję pokoju, sypialni, kuchni i łazienki, położonym w suterynie domu jednorodzinnego. W pomieszczeniu panowała wilgoć i zimno oraz nie było w nim ciepłej wody. A. B. poinformowała kuratora o planowanej przeprowadzce do K., odmówiła jednak podania dokładnego adresu.

Sąd Rejonowy w Limanowej postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2010 r. (sygn. akt III Nsm 74/10) wszczął z urzędu postępowanie opiekuńcze, a postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2010 r. postanowił w trybie zarządzenia tymczasowego umieścić K. B. i J. B. w rodzinie zastępczej, polecając jednocześnie ich przymusowe odebranie i wydanie rodzinie zastępczej. Głównymi przyczynami wydania postanowienia z 14 kwietnia 2010 r. była planowana zmiana miejsca zamieszkania rodziny bez podania nowego adresu, uprzednie wielokrotne zmiany miejsca zamieszkania oraz konieczność podjęcia leczenia małoletnich powodów. W dniu 14 kwietnia 2010 r. nastąpiło odebranie małoletnich powodów przez kuratora sądowego, które przebiegło w ten sposób, że kurator sądowy podjechał radiowozem policyjnym na przystanek autobusowy, gdzie stali powodowie. Po okazaniu powódce postanowienia Sądu o tymczasowym umieszczeniu chłopców w rodzinie zastępczej, powódka wraz z chłopcami bez oporu wsiedli do radiowozu i pojechali na komisariat policji, gdzie dzieci zostały przekazane rodzinie zastępczej. Sąd Okręgowy ustalił, że dzieci szybko zaadoptowały się u rodziny zastępczej. J. B. cześć czasu spędził w szpitalu z powodu atopowego zapalenia skóry. Postanowieniem z 24 maja 2010 r. Sąd Rejonowy w Limanowej uchylił postanowienie z 14 kwietnia 2010 r. i ograniczył władzę rodzicielską powódki i J. B. nad ich małoletnimi dziećmi poprzez ustanowienie nadzoru kuratora na czas trwania postępowania. W uzasadnieniu w/w Sąd wskazał m.in. że matka chłopców nie zaniechała obowiązku meldunku dzieci na pobyt czasowy w P., stan zdrowia J. B. nie wynika z celowych zaniedbań matki oraz że powódka przedłożyła umowę najmu lokalu, z której wynika, że nowe mieszkanie w K. jest umeblowane i wyposażone w podstawowe sprzęty AGD. Postanowieniem z 15 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie stwierdził brak podstaw do ograniczenia władzy rodzicielskiej A. i J. B. oraz ustanowił nadzór kuratora sądowego, który został uchylony postanowieniem w/w Sądu z 29 grudnia 2011r. (sygn. akt III Nsm 899/11/P).

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, częściowo zeznań świadka J. B. i częściowo zeznań powódki. Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki i w/w świadka w zakresie przyczyn wyjazdu do Polski oraz przebiegu odebrania dzieci i w tym zakresie oparł ustalenia faktyczne na dowodach przeciwnych, tj. sprawozdaniach z wywiadu środowiskowego. Sąd Rejonowy oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry, uznając, iż przeprowadzenie tego dowodu było zbędne, ponieważ działanie pozwanego nie było bezprawne.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 417 § 1 k.c. i art. 24 § 1 k.c. stwierdził, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż działania strony pozwanej nie miały cechy bezprawności. Sąd Okręgowy zważył, że podjęcie przez Sąd Rejonowy w Limanowej decyzji o tymczasowym umieszczeniu chłopców w rodzinie zastępczej znajdowało oparcie w obowiązujących przepisach prawa, w szczególności art. 109 § 1 k.r.o. i art. 109 § 2 pkt 5 k.r.o. Sąd Okręgowy uznał, że dla zasadności podjęcia zarządzeń przez Sąd Rejonowy wystarczające były złe warunki mieszkalne w jakich żyli małoletni, obawa zmiany miejsca zamieszkania bez możliwości weryfikacji na przyszłość sprawowanej nad nimi opieki i konieczność zapewnienia obu chłopcom pomocy lekarskiej. Powyższe okoliczności wskazują, iż doszło do zagrożenia dobra małoletnich dzieci, zaś dla przyjęcia powyższej oceny nie ma znaczenia okoliczność, iż nie stwierdzono zaniedbań ze strony A. B. względem jej dzieci. Sąd Okręgowy uznał, iż nie doszło również do naruszenia art. 112 ⁴ k.r.o., bowiem w momencie stwierdzenia przez Sąd Rejonowy możliwości zapewnienia przez powódkę właściwych warunków mieszkalnych zostało zmienione wcześniejsze postanowienie o tymczasowym umieszczeniu chłopców w rodzinie zastępczej.

Wobec stwierdzenia braku bezprawności w działaniach strony pozwanej nie mogły zostać uwzględnione roszczenia o zadośćuczynienie i przyznanie renty, dlatego też Sąd Okręgowy nie dokonywał rozważań dotyczących rozmiaru krzywdy i wysokości szkody poniesionej przez powodów. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie miał zastosowania art. 417 ¹ § 3 k.c., ponieważ ocenie podlegał całokształt działań strony pozwanej, a nie tylko wydanie postanowienia o tymczasowym umieszczeniu powodów w rodzinie zastępczej. Zdaniem Sądu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy nie zachodzą również okoliczności uzasadniające uwzględnienie powództwa na podstawie art. 417 ² k.c.

Apelację od tego orzeczenia złożyli powodowie żądając zmiany orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucili: 1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 417 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, ewentualnie art. art. 417 ² k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważania materiału dowodowego i sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez: nie odniesienie się w uzasadnieniu do wszystkich zgromadzonych dowodów, w szczególności dowodów z dokumentów; przyjęcie i uznanie za prawidłowe i logiczne, z jednej strony wydania przez Sąd Rejonowy orzeczeń ograniczających władzę rodzicielską powódki, z drugiej twierdzenie, że powódka nie dopuściła się względem dzieci żadnych zaniedbań; oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodów z: dokumentów – opinii psychologicznych, wyników badań, rachunków i faktur na okoliczność stanu zdrowia powodów, kosztów leczenia i edukacji i opinii biegłych lekarzy (w tym psychiatry) na okoliczność stanu zdrowia powodów; 3) błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że działanie strony pozwanej było zgodne z prawem i że powódka nie wykazała przesłanek odpowiedzialności strony pozwanej.

W uzasadnieniu apelacji powodowie wskazali, że bezprawność działania jako przesłanka odpowiedzialności na podstawie art. 417 § 1 k.c. i art. 24 k.c. oznacza zachowanie sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym, jak również z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem skarżących Sąd Rejonowy w Limanowej stosując najbardziej represyjny środek o jakim mowa w art. 109 § 2 k.r.o. naruszył zasady współżycia społecznego, zatem jego działanie było bezprawne. Skarżący podnieśli, iż wystarczające byłoby zastosowanie przez Sąd Rejonowy w Limanowej łagodniejszego środka z art. 109 k.r.o., bowiem postępowanie przed w/w sądem było pierwszym postępowaniem powódki przed sądem rodzinnym oraz zostało ustalone, że powódka nie zaniedbywała swoich dzieci. Skarżący wskazali, iż trzykrotna zmiana zarządzeń w zakresie władzy rodzicielskiej w ciągu jednego miesiąca również potwierdza fakt, iż postanowienie w dniu 14 kwietnia 2010 r. nie było właściwe. Powodowie podnieśli, iż stan zdrowia powodów, doznane przez nich krzywdy i poniesione szkody uzasadniały uwzględnienie powództwa na podstawie art. 417 ² k.c. zgodnie z zasadą słuszności, mając na uwadze rodzaj naruszonego dobra (szczególną więź rodziców z dzieckiem), doznane uszczerbki (problemy psychiczne np. autyzm) i niezawinione zachowanie powodów. Powodowie zarzucili również, iż Sąd Okręgowy bezzasadnie oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez powódkę, w szczególności o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry, które pozwoliłyby wykazać kolejne przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa, tj. szkodę i związek przyczynowy z działaniem Skarbu Państwa.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego w Limanowej wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. Strona pozwana podniosła, iż powodowie nie wykazali przesłanek odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa z art. 417 § 1 k.c., w szczególności niezgodnego z prawem działania Skarbu Państwa, którą to przesłankę należy interpretować ściśle. Pozwany podniósł, że powodowie nie wykazali również szczególnych względów, które przemawiałyby za zastosowaniem art. 417 ² k.c. Strona pozwana podała, że Sąd Okręgowy dokonał wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz prawidłowej jego oceny. Ponadto, pozwany wskazał, iż powodowie utracili prawo do kwestionowania postanowienia o oddaleniu wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, bowiem nie zgłosili zastrzeżenia do protokołu z art. 162 k.p.c., pomimo, iż działali przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego.

Sąd Odwoławczy oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez powódkę jako spóźnione, uznając, iż powódka mogła je powołać w postępowaniu przed Sądem I instancji (art. 381 k.p.c.).

Po rozpoznaniu apelacji Sąd apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest niezasadna

Sąd I instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, dokonując poprawnej analizy całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego i ujawnionych w toku sprawy okoliczności. Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy.

Podstawą prawną roszczenia powódki był art. 417 § 1 k.c., który na poszkodowanego, czyli w niniejszej sprawie powodów nakłada obowiązek wykazania bezprawności działania, bądź zaniechania władzy publicznej, szkody oraz związku przyczynowego między tym zachowaniem a zaistniałą szkodą. W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni art. 417 § 1 k.c. i słusznie przyjął, że powodowie nie wykazali bezprawności działania Sądu Rejonowego w Limanowej, stanowiącej jedną z wskazanych wyżej przesłanek odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa. Jak wynika z treści art. 417 § 1 k.c. podmioty wykonujące władzę publiczną odpowiadają za swoje działania lub zaniechania, gdy zachowania te są „niezgodne z prawem”. Formuła ta przejęta została z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.” Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r. (OTK ZU 2001, Nr 8, poz. 256) uznał, że art. 417 k.c. jest zgodny z Konstytucją i jednocześnie dokonał wykładni art. 77 ust. 1 Konstytucji. W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny ściśle zinterpretował użyty w tym przepisie wyraz „prawo” przyjmując, iż chodzi tu o niezgodność z konstytucyjnie rozumianymi źródłami prawa (art. 87-94 Konstytucji): Konstytucją, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi oraz rozporządzeniami. Niezgodność z nimi należy rozumieć „jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej”. Natomiast Trybunał Konstytucyjny wyraźnie wskazał, że pojęcie niezgodności z prawem nie obejmuje naruszeń norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem „zasad współżycia społecznego” lub „dobrych obyczajów”. Stosując zatem wykładnię systemową należy uznać, iż pojęcie „działanie niezgodne z prawem” użyte w art. 417 § 1 k.c. w kontekście regulacji art. 77 ust. 1 Konstytucji musi być rozumiane ściśle, zgodnie z konstytucyjnym ujęciem źródeł prawa. Wbrew temu co zarzucili powodowie w apelacji, pojęcie to jest węższe niż tradycyjne ujęcie bezprawności na gruncie prawa cywilnego, które obejmuje obok naruszenia przepisów prawa również naruszenie zasad współżycia społecznego. Podkreślenia wymaga również fakt, iż w świetle art. 77 ust. 1 Konstytucji, a za nim także w myśl art. 417 § 1 k.c., odpowiedzialność podmiotów wykonujących władzę publiczną powstaje w razie ich zachowania się obiektywnie niezgodnego z prawem. W ocenie Sądu Odwoławczego, działania podjęte przez stronę pozwaną w toku postępowania opiekuńczego były zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym i miały swoje oparcie m.in. w art. 109 § 1 k.r.o. i art. 109 § 2 pkt 5 k.r.o. Zważyć w tym miejscu należy, iż sądy rodzinne zostały uprawnione do wydawania niezbędnych zarządzeń w celu ochrony dobra dziecka. Przepis art. 109 § 1 k.r.o. zawiera dyrektywę nakazującą sądowi opiekuńczemu podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie potencjalnego zagrożenia dobra dziecka, aby zapobiec na przyszłość negatywnym skutkom jej niewłaściwego sprawowania. Dla zastosowania art. 109 k.r.o. dobro dziecka nie musi być więc naruszone, wystarczy sam stan zagrożenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 13.09.2000 r., sygn. akt II CKN 1141/00, Lex 51969). Należy również podkreślić, iż ingerencja sądu opiekuńczego nie ma charakteru represyjnego, nie jest bowiem istotne, czy dobro dziecka zostało zagrożone na skutek zawinionego działania rodziców. Zarządzenia wydawane w trybie art. 109 k.r.o. stanowią jedynie środek ochrony zagrożonego dobra dziecka. Sąd I instancji prawidłowo uznał, iż Sąd Rejonowy w Limanowej w świetle okoliczności ujawnionych w toku postępowania był uprawniony do wydania decyzji o tymczasowym umieszczeniu małoletnich powodów w rodzinie zastępczej. W szczególności okoliczności takie jak: złe warunki mieszkaniowe, obawa przed wyjazdem i ukryciem się oraz konieczność zapewnienia dzieciom opieki medycznej stanowiły wystarczającą podstawę dla wydania przez Sąd zarządzenia o tymczasowym umieszczeniu małoletnich powodów w rodzinie zastępczej. Należy przy tym pamiętać, że pierwszym sygnałem dla Sądu do podjęcia działań była skierowana do Sądu informacja Ministerstwa o podejmowanych wobec rodziny B. działań opiekuńczych przez odpowiednie organy holenderskie. Holenderski Sąd Opiekuńczy orzekł o ustanowieniu opieki tymczasowej i wyraził zgodę na umieszczenie dzieci małżonków B. B. poza domem rodzinnym na określony czas. Do wykonania tego postanowienia nie doszło bowiem zmienili oni miejsce zamieszkania, a następnie wyjechali do Polski. Ta okoliczność oraz fakt częstych zmian miejsca zamieszkania w Polsce i odmowa wskazania kuratorowi adresu nowego miejsca do którego małżonkowie planowali się przeprowadzić dawała Sądowi podstawy do zastosowania środka w postaci czasowego mieszczenia dzieci w rodzinie zastępczej. Ustanowienie kuratora w sytuacji kiedy nie wiadomo było gdzie rodzina ma się przenieść mogłoby okazać się niewystarczające.

Wbrew wywodom apelacji okoliczność, iż postanowieniem z 24 maja 2010 r. Sąd Rejonowy w Limanowej uchylił swoje wcześniejsze postanowienie z 14 kwietnia 2010 r. o umieszczeniu małoletnich powodów w rodzinie zastępczej i jednocześnie wydał korzystniejsze dla powódki postanowienie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej poprzez ustanowienie nadzoru kuratora, świadczy jedynie o tym, że Sąd Rejonowy – działając zgodnie z treścią art. 1124 k.r.o. – na bieżąco reagował na zmieniające się warunki bytowe rodziny B., orzekając o powrocie dzieci do rodziców w momencie stwierdzenia możliwości zapewnienia przez niech właściwych warunków mieszkaniowych.

Wobec powyższego, zarzut dotyczący naruszenia art. 417 § 1 k.c. nie zasługiwał na uwzględnienie.

Natomiast odnosząc się do podniesionych w apelacji zarzutów dotyczących nieadekwatności i nieproporcjonalności środka zastosowanego postanowieniem z 14 kwietnia 2010 r. należy wskazać, iż tego typu zarzuty powodowie przede wszystkim winni podnieść w apelacji od powyższego postanowienia, które jednak nie zostało przez nich zaskarżone. Zatem szersze, ustosunkowanie się do tych zarzutów, ponad okoliczności wskazane wyżej, przemawiające za tym, że działania Sądu i zastosowany środek były adekwatne do sytuacji w jakiej znajdowała się rodzina nie jest konieczne.

Chybiony jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 417 ² k.c. W orzecznictwie podkreśla się, iż dla przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa na podstawie art. 417 ² k.c., a zatem opartej na zasadzie słuszności, konieczne jest istnienie szczególnych okoliczności, które by sprawiały, że za przyznaniem odszkodowania przemawiałby zasady współżycia (względy słuszności) /por. wyrok Sądu Najwyższego z 17.10.1969 r., I CR 315/69, LexPolonica 319639/. Sąd Okręgowy słusznie uznał, iż w niniejszej sprawie nie zachodzą żadne wyjątkowe okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 417 ² k.c. Działanie strony pozwanej mające na celu ochronę dobra małoletnich powodów było zgodne z prawem i nie wykroczyło przeciwko zasadom współżycia społecznego. Ponadto, zważyć należy, iż dla oceny, czy zasady współżycia społecznego uzasadniają w konkretnej sprawie przyznanie stosownego odszkodowania, nie bez znaczenia jest również zachowanie się samego poszkodowanego (por. uchwała SN z 15.02.1971 r., III CZP 33/70, OSNCP 1971, nr 4, poz. 59). Jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy, na podjęcie przez Sąd Rejonowy decyzji o umieszczeniu powodów w rodzinie zastępczej miało wpływ zachowanie powódki i jej męża, którzy odmawiali współpracy z właściwymi organami holenderskimi, a następnie organami polskimi, dopuścili do tego, aby ich dzieci mieszkały w złych warunkach mieszkaniowych i nie chcieli wskazać nowego adresu zamieszkania w K.. W konsekwencji Sąd Odwoławczy w całości podziela zapatrywanie Sądu I instancji, iż w niniejszej sprawie art. 4172 k.c. nie znajduje zastosowania.

Nieuzasadniony w ocenie Sądu Odwoławczego jest także zarzut zmierzający do wykazania naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 k.p.c., co w konsekwencji skutkowało błędnymi ustaleniami stanu faktycznego dokonanymi przez Sąd Okręgowy. Należy wskazać, iż przepis art. 233 k.p.c. statuuje zasadę swobodnej oceny dowodów, zgodnie z którą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są natomiast wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego i regułami logicznego rozumowania, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000/17, poz. 655). Podkreślenia wymaga fakt, iż zarzut obrazy art. 233 k.p.c. można formułować skutecznie, gdy sąd oceniając wiarygodność oraz moc przeprowadzonych dowodów uchybi regułom logicznego rozumowania, zasadom doświadczenia życiowego, wadliwie kojarzy fakty (por. wyrok SN z 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, Lex nr 172176). Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., nawet jeśliby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysunąć wnioski odmienne (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 2006 r. I UK 159/2005, Lex Polonica nr 1917667). W szczególności za niewystarczające do wykazania naruszenia swobodnej oceny dowodów należy uznać przekonania strony o innej niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów. W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się takich uchybień, które mogłyby skutkować dokonaniem odmiennej oceny poszczególnych dowodów. Sąd I instancji ocenił wszechstronnie wiarygodność wszystkich przeprowadzonych dowód oraz wnikliwie i szczegółowo wyjaśnił dlaczego i w jakim zakresie uznał za wiarygodne dowody stanowiące podstawę rozstrzygnięcia. Wbrew wywodom apelacji, ustalając stan faktyczny sprawy Sąd I instancji oparł się na wszystkich zgromadzonych dokumentach, w tym znajdujących się w aktach postępowania opiekuńczego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Limanowej oraz przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie, czemu dał wyraz w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (s. 6). W konsekwencji należy uznać, iż zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego nie mogą zostać zaaprobowane. W istocie stanową one jedynie polemikę z prawidłową interpretacją materiału dowodowego dokonaną przez Sąd I instancji.

Nie jest także uzasadniony zarzut pominięcia dowodów z dokumentów zawnioskowanych przez powodów, bowiem wnioski te podlegały oddaleniu jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c). W sytuacji, gdy nie zachodzi jedna z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa – bezprawność działania (art. 417 § 1 k.c.) i brak szczególnych okoliczność uzasadniających przyjęcie odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadzie słuszności (art. 417 ² k.c.) zbędne było dokonywanie ustaleń w zakresie pozostałych przesłanek tej odpowiedzialności, tj. szkody i związku przyczynowego.

Wprawdzie nieustosunkowanie się w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia do pominiętych wniosków dowodowych powódki stanowiło naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., jednakże nie miało ono wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Natomiast wbrew twierdzeniom skarżących, Sąd Okręgowy szczegółowo wyjaśnił dlaczego wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry podlegał oddaleniu (str. 8 uzasadnienia). W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z 27 października 2005 r., III CZP 55/05, LexPolonica nr 391412, strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd pierwszej instancji przepisom postępowania, polegającego na wydaniu postanowienia, które może być zmienione lub uchylone stosownie do okoliczności, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie w toku posiedzenia, a w razie nieobecności - na najbliższym posiedzeniu, chyba że niezgłoszenie zastrzeżenia nastąpiło bez jej winy (art. 162 k.p.c.).

Jak wynika z akt niniejszej sprawy, na rozprawie w dniu 24 października 2012 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry. Z uwagi na fakt, iż powodowie reprezentowani przez obecnego na rozprawie profesjonalnego pełnomocnika procesowego nie zgłosili zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 k.p.c., utracili prawo do kwestionowania w apelacji decyzji Sądu w przedmiocie dowodu z opinii biegłego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Odwoławczy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

Na podstawie § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2002 r. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) przyznano od Skarbu Państwa na rzecz adwokata P. W. kwotę 6.642 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.