Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w III -cim Wydziale Karnym w składzie :

Przewodniczący: SSO Jacek Gasiński

Protokolant: Małgorzata Bednarek

w obecności Prokuratora: Jacka Ciupy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 stycznia 2024 roku

sprawy z wniosku pełnomocnika M. L.

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania

orzeka

1.  na podstawie art. 552 § 4 kpk zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz wnioskodawcy M. L. kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem odszkodowania oraz kwotę 360.000 (trzysta sześćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku, w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem M. L. w okresie od 17 czerwca 2014 roku do 18 grudnia 2015 roku w sprawie (...) Sądu Okręgowego w (...) ((...) Prokuratury Rejonowej w T.;

2.  oddala wniosek w pozostałej części;

3.  koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Wniosek i stanowisko prokuratora oraz pełnomocnika Prezesa Sądu Okręgowego w (...) :

Pełnomocnik wnioskodawcy M. L. złożył wniosek o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez M. L. na skutek niesłusznego tymczasowego aresztowania.

Łączną kwotę odszkodowania pełnomocnik określiła na 50 000 zł, natomiast jako kwotę zadośćuczynienia wskazano 600 000 zł.

wniosek k. 3-10, protokół k. 108

Prokurator oraz pełnomocnik Prezesa Sądu Okręgowego w (...) występującego jako reprezentant Skarbu Państwa, nie kwestionowali wniosku w zakresie zadośćuczynienia co do zasady, natomiast podnosili, iż wnioskowana kwota jest „zdecydowanie zawyżona”, natomiast w odniesieniu do wniosku o odszkodowanie wnosili o jego oddalenie w całości podnosząc, iż wnioskodawca nie wykazał, że mógłby zaoszczędzić jakieś pieniądze gdyby nie został tymczasowo aresztowany.

protokół k. 108

Ustalenia Sądu:

Sąd ustalił, iż M. L. został w dniu 17. 06. 2014 r. zatrzymany, zaś 19. 06. 2014 r. tymczasowo aresztowany postanowieniem Sądu Rejonowego w T. pod zarzutem pozbawienia wolności a następnie zgwałcenia (wspólnie i w porozumieniu z A. G. i M. K.) D. D. – tj. przestępstwa z art. 197 § 3 kk w zb. z art. 189 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Tymczasowe aresztowanie było następnie kilka razy przedłużane postanowieniami Sądu Okręgowego w (...), ostatnie postanowienie o przedłużeniu tymczasowego aresztowania Sąd Okręgowy w (...) wydał w dniu 16. 12. 2015 r., natomiast dwa dniu później, na rozprawie prowadzonej w dnu 18. 12. 2015 r. Sąd uchylił wobec M. L. środek w postaci tymczasowego aresztowania i zastosował dozór policji. M. L. był w tej sprawie pozbawiony wonności jako zatrzymany i tymczasowo aresztowany łącznie od 17. 06. 2014 r. do 18. 12. 2015 r.

okoliczności bezsporne – patrz kopie postanowień k. 24, 24a, 30 odwrót, wydruk z NOE-SAD k. 56-57.

W dniu 20. 05. 2016 r. Sąd Okręgowy w (...) wydał wyrok uniewinniający M. L. od zarzucanego mu przestępstwa. Wyrok ten został uchylony a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Ł. w dniu 23. 11. 2016 r.

Kolejnym wyrokiem, z dnia 28. 06. 2019 r., Sąd Okręgowy w (...) skazał M. L. za przestępstwo z art. 197 § 3 p. 1 kk na karę 3 lat pozbawienia wolności. Wyrok w tej części uchylony został przez Sąd Apelacyjny w Ł. w dniu 09. 07. 2020 r. a sprawa ponownie przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...). Kolejny wyrok uniewinniający M. L. od popełnienia zarzucanego mu czynu Sąd Okręgowy w (...) wydał w dniu 25. 06. 2021 r. i to orzeczenie zostało utrzymane w mocy przez Sąd Apelacyjny w Ł. wyrokiem z dnia 29. 06. 2022 r.

okoliczności bezsporne – patrz kopie wyroków k. 32-35, 36, 59-60, 58, 62-63, 61

M. L. nie był wcześniej karany, po raz pierwszy trafił do zakładu karnego w związku z tym postępowaniem, na dzień dzisiejszy także ma „czystą” kartę karną.

Przed osadzeniem pracował w sklepie u konkubiny A. G. zaś w sezonie letnim w prowadzonej przez niego restauracji na wybrzeżu, w S.. W sklepie zarabiał ok. 1500 złotych, w restauracji mógł uzyskać dochód w granicach 4 tys. miesięcznie, zależnie od ilości przepracowanych godzin.

Od 2011 r. do zatrzymania M. L. pozostawał w związku (...) z A. G..

dane o karalności k. 68, 55, kopia wywiadu k. 70- 70b, kopia protokołu z rozprawy z dnia 31. 08. 2015 r. k. 71-81, kopie umów złożone przez pełnomocnika k. 94-104, zeznania wnioskodawcy k. 105-108.

W trakcie tymczasowego aresztowania M. L. przebywał głównie w Areszcie Śledczym w P.. Dwukrotnie był transportowany do zakładu karnego w K. w związku z czynnościami procesowymi. W trakcie pobytu w izolacji penitencjarnej, w związku jego (...) i rodzajem zarzutu (zgwałcenie(...)) M. L. był szykanowany i „gnębiony” przez innych osadzonych na różne sposoby. Był bity, opluwany, znieważany, grożono mu, wyśmiewano. Nawet niektórzy funkcjonariusze służby więziennej odnosili się do niego w sposób wulgarny i znieważający. Po wyjściu „stracił dobry kontakt” z członkami rodziny, rodzeństwo go odrzuciło, nie chcieli siadać z nim przy jednym stole. Wyjechał ze swojej miejscowości, gdzie wiele osób wiedziało „za co siedział”, pracował w kilku miejscach, gdzie nie znano jego przeszłości.

zeznania wnioskodawcy k. 105-108.

Podstawa prawna orzeczenia:

Zgodnie z art. 552 § 4 kpk w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania przysługuje odszkodowanie i zadośćuczynienie. Co najmniej od czasu wydania przez SN uchwały z 15.9.1999 r., w sprawie I KZP 27/99 w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka – w przypadku tymczasowego aresztowania o jego „niewątpliwej niesłuszności” decyduje zatem końcowy wynik postępowania, w szczególności wydanie prawomocnego wyroku uniewinniającego.

Z kolej zgodnie z art. 554 § 2b p. 1 kpk organem reprezentującym Skarb Państwa w tego rodzaju postępowaniu jest prezes sądu, w który wydano ostatnie orzeczenie w przedmiocie stosowania środka zapobiegawczego – w tym przypadku jest to Prezes Sądu Okręgowego w (...).

Wysokość odszkodowania:

Na wstępie należy stwierdzić, iż dotychczas generalnie w orzecznictwie panował pogląd, iż wysokością szkody w tego typu sprawach nie jest suma utraconych dochodów ale różnica między stanem majątkowym osoby niesłusznie skazanej a hipotetycznym stanem majątkowym tej osoby, gdyby do skazania nie doszło. Wysokość odszkodowania ustalano zatem biorąc pod uwagę potencjalny dochód, jaki osadzony mógłby uzyskać gdyby nie został pozbawiony wolności, pomniejszając go o hipotetyczną część, którą musiałby przeznaczyć na bieżące utrzymanie.

W wyroku z dnia 2 lutego 2023 r. w sprawie V KK 181/22 Sąd Najwyższy stwierdził, iż odszkodowanie za niesłuszne pozbawienie wolności co do zasady obejmuje dochód osoby

pozbawionej wolności, utracony na skutek bezprawnego działania państwa, a nie jej oszczędności.

Zatem za szkodę spowodowaną pozbawieniem możliwości wykonywania pracy zarobkowej odszkodowanie powinno, co do zasady, obejmować całość utraconych przez wnioskodawcę zarobków.

Podzielając argumentację zawartą w ww. wyroku Sąd Okręgowy w (...) przyjął za podstawę wyliczenia odszkodowania sumę dochodu, jaki M. L. mógłby osiągnąć, gdyby nie został pozbawiony wolności, tj. przez okres 18 miesięcy. Wnioskodawca był osobą młodą i zdrową, zarówno przed osadzeniem jak i po zwolnieniu pracował na swoje utrzymanie, można zatem przyjąć, iż potencjalnie mógł zarobić miesięcznie co najmniej tzw. „najniższe wynagrodzenie krajowe”. Obecnie płaca minimalna wynosi ponad 4200 zł brutto, czyli ok 3200 netto. Po przemnożeniu tej kwoty przez 18, czyli ilość miesięcy pozbawienia wolności, uzyska się kwotę przekraczającą wysokość odszkodowania wskazaną we wniosku. Ponieważ Sąd nie ma podstaw by „wychodzić ponad żądanie”, uwzględnił w tym zakresie wniosek w całości, tj. zasądził z tytułu odszkodowania kwotę 50 000 złotych.

Wysokość zadośćuczynienia:

Określając wysokość zadośćuczynienia Sąd Okręgowy w (...) miał na uwadze, iż przepisy rozdziału 58 kpk normującego zasady przyznawania roszczeń m. in. z tytułu niesłusznego skazania czy tymczasowego aresztowania, nie określają reguł dotyczących ustalania wielkości rekompensaty majątkowej za szkodę o niematerialnym charakterze, jaką jest zadośćuczynienie. W kwestii tej bezpośrednie zastosowanie ma art. 445 kc, zgodnie z którym zadośćuczynienie winno być odpowiednie, a zatem kwota przyznana tytułem zadośćuczynienia winna być przybliżonym ekwiwalentem cierpień psychicznych i fizycznych. Charakter szkody niemajątkowej, jaką jest krzywda, decyduje o jej niewymierności. W szczególności zaś odnosi się to do zadośćuczynienia za krzywdę polegającą na pozbawieniu wolności. Przyznanego jednak zadośćuczynienia nie należy traktować na zasadzie pełnej ekwiwalentności, którą charakteryzuje wynagrodzenie szkody majątkowej. Odpowiedniość kwoty zadośćuczynienia, o której stanowi art. 445 § 1 kc, ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie być źródłem wzbogacenia /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000 roku, III CKN 582/98, publ. LEX 52776/.

Opierając się na dotychczasowym orzecznictwie, kryteria określania wysokości zadośćuczynienia wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi m. in. w uzasadnieniu wyroku w sprawie II AKa 38/11.

- zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, a tym samym powinno reprezentować ekonomicznie odczuwalną, a nie symboliczną wartość;

- odpowiednia suma pieniężna winna być utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie;

- zadośćuczynienie nie może być rażąco wygórowane ani też rażąco niskie;

- wielkość zadośćuczynienia zależy od oceny całokształtu okoliczności, w tym rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru;

- na podstawie wskazanych kryteriów, przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, należy brać również pod uwagę siłę nabywczą określonej kwoty pieniężnej, a także warunki materialne panujące w społeczeństwie miejscowym.

W ocenie Sądu wniosek pełnomocnika wszystkich kryteriów tych nie spełnia, bowiem wnioskowana kwota jest rażąco wygórowana, nie dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie.

W realiach sprawy, Sąd miał jednak na uwadze, iż na skutek pozbawienia wolności M. L. doznał cierpień fizycznych i psychicznych przewyższających „przeciętne” skutki wynikające z samego faktu pozbawienia wolności. Po pierwsze, nie miał wcześniej żadnych konfliktów z prawem, znalazł się w sytuacji zupełnie dla siebie nie znanej i nie przewidywalnej. Po drugie, (i najważniejsze) nie ulega wątpliwości, iż osoby o jego (...) oraz osoby oskarżone lub skazane za przestępstwa o charakterze seksualnym są w zakładach karnych dużo gorzej traktowane przez innych osadzonych, niż skazani za inne przestępstwa, nawet poważniejsze w skutkach. W przypadku M. L. te okoliczności skumulowały się, był bowiem podejrzany o zgwałcenie (...). Z tego też względu był na różne sposoby szykanowany i upokarzany przez innych osadzonych, co czyniło jego pobyt w zakładzie karnym bardziej dolegliwym.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy w (...) uznał, że adekwatnym zadośćuczynieniem za krzywdy fizyczne i psychiczne, jakich doznał M. L. będzie kwota 360 000 zł odpowiadające w przybliżeniu kwocie 20 000 złotych za każdy miesiąc pozbawienia wolności. Jest to z pewnością kwota ekonomicznie odczuwalna i uwzględniająca panujące obecnie w społeczeństwie warunki materialne, nie zaś jedynie symboliczna. Zdaniem Sądu, żądanie sformułowane we wniosku w części przewyższającej przyznane zadośćuczynienie jest rażąco wygórowane i prowadziłoby do swego rodzaju bezpodstawnego wzbogacenia wnioskodawcy. Z drugiej strony, przyznanie zadośćuczynienia w niższej kwocie nie oddawałoby w pełni rozmiaru doznanych przez wnioskodawcę cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru.

Zgodnie z wnioskiem, Sąd zasądził przyznane kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.