Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu III Wydział Rodzinny i Nieletnich

w składzie następującym

PrzewodniczącySędzia Natalia Bonowicz

P.. sądowy E. R.

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2024 roku w Toruniu

na rozprawie sprawy

z urzędu

z udziałem M. K. (1) i M. M. (1)

o wydanie zarządzeń z art. 109 kro odnośnie małoletniego K. M.

postanawia

1.  na podstawie art. 109 § 1 i § 2 pkt 3 kro poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej M. K. (1) nad jej małoletnim synem:

-K. M., ur. (...) w T., synem M.

zamieszkałym w T. przy ul. (...) stałemu nadzorowi kuratora sądowego, którego zobowiązać do składania sprawozdań co 3 (trzy) miesiące, przy czym termin pierwszego sprawozdania ustalić na 21 dzień od daty objęcia nadzorem;

2.  kosztami sądowymi w sprawie obciążyć Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Toruniu.

Sędzia Natalia Bonowicz

Sygn. akt III Nsm 165/24

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2024r. wszczęto z urzędu postępowanie o wydanie zarządzeń opiekuńczych w trybie art. 109 kro odnośnie małoletniego K. M. ur. (...) w T., przy udziale M. K. (1) i M. M. (1).

Sąd ustalił, co następuje

Małoletni K. M. ur. (...) w T. jest synem pochodzącym z nieformalnego związku (...).

/dowód: odpis zupełny aktu urodzenia k. 25/

Obecnie małoletni K. M. ma(...)lat. Chłopiec uczęszcza do pierwszej klasy Szkoły Podstawowej nr (...) w T..

Na dzień 15 grudnia 2023r. frekwencja małoletniego w szkole wynosiła 37,50% - z czego 101 godzin było usprawiedliwionych, zaś 64 godziny były nieusprawiedliwione.

Pedagog szkolny oraz wychowawca chłopca odbył z nim kilka rozmów dotyczących jego nieobecności w placówce, jednakże nie spowodowały one zwiększenia frekwencji dziecka w szkole.

Matka małoletniego, M. K. (1), nie kontaktuje się ze szkołą, nie odbiera telefonów z placówki, nie odpisuje na wiadomości wysyłane ze szkoły przez dziennik elektroniczny. Matka nieletniego otrzymała ze szkoły pismo z prośbą o przybycie do placówki, jednakże się nie stawiła. Pedagog wraz z wychowawcą odbyli wizytę domową w miejscu zamieszkania małoletniego, jednak na miejscu nikogo nie zastano.

Oprócz słabej frekwencji w szkole, małoletni nie sprawia większych problemów wychowawczych w szkole.

Starsze siostry K. M. w przeszłości uczęszczały do tej samej placówki, co małoletni i one również nie realizowały prawidłowo obowiązku szkolnego, zaś uczestniczka – M. K. (1) również odnośnie starszych córek nie utrzymywała regularnego kontaktu ze szkołą.

/dowód: opinia – k. 6

sprawozdanie z wywiadu środowiskowego – k. 18

przesłuchanie M. K. (2) – k. 29-29v.

M. K. (1) ma obecnie 38 lat. Uczestniczka oprócz małoletniego syna K. M. ma jeszcze dwie starsze od córki. Obecnie M. K. (1) wraz z dziećmi zamieszkuje w lokalu socjalnym położonym w T. przy ul. (...) składającym się z trzech pomieszczeń oraz łazienki. W/w lokal jest wyposażony we wszystkie sprzęty gospodarstwa domowego, jest czysty, nie wymaga większych prac remontowych. Uczestniczka posiada zadłużenia czynszowe. Małoletni K. śpi w łóżku razem z matką.

Obecnie M. K. (1) pracuje dorywczo w sklepie (...) i osiąga dochód w granicach około 1.000 zł miesięcznie, przy czym jest on uzależniony od ilości przepracowanych przez nią godzin. Uczestniczka dodatkowo otrzymuje świadczenia wychowawcze z programu 800+ na rzecz małoletnich dzieci.

/dowód: sprawozdanie z wywiadu środowiskowego – k. 18,

przesłuchanie M. K. (1) – k. 29-29v.

Ojciec małoletniego - M. M. (1) ma obecnie 27 lat. Aktualnie przebywa w zakładzie karnym lecz wkrótce skończy odbywać karę pozbawienia wolności.

Uczestnik nie utrzymuje kontaktów z synem, nie widział małoletniego K. od czterech lat i od tego czasu nie uczestniczy w wychowaniu syna.

/dowód: sprawozdanie z wywiadu środowiskowego – k. 18,

przesłuchanie M. K. (1) – k. 29-29v,

przesłuchanie M. M. (1) – k. 29v./

Sąd zważył, co następuje

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach niniejszej sprawy, w aktach sprawy I. N. (...) Sądu Rejonowego w Toruniu, a ponadto na podstawie przesłuchania uczestników postępowania.

Sąd dał wiarę zgromadzonym w sprawie dokumentom, gdyż żadna ze stron nie kwestionowała ich wiarygodności oraz autentyczności a również sąd nie znalazł podstaw do podważania ich prawdziwości w jakimkolwiek stopniu.

Jako całkowicie wiarygodne i stanowiące podstawę do czynienia ustaleń faktycznych w sprawie Sąd potraktował sprawozdanie kuratora sądowego z wywiadu środowiskowego gdyż zostało sporządzone zostało przez osobę kompetentną i żadna ze stron nie kwestionowała prawdziwości treści w nim zawartych.

Zgodnie z art. 92 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dziecko aż do osiągnięcia pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską, przez którą stosownie do treści art. 95 § 1 kro rozumieć należy obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, a także do wychowywania dziecka, obejmującego zarówno duchowy jak i fizyczny rozwój dziecka.

W myśl art. 95 § 3 kro władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny.

Oznacza to, iż rodzice zobowiązani są zmierzać w swoich działaniach wychowawczych do takiego ukształtowania osobowości dziecka, aby wyrosło ono na prawego człowieka i dobrego obywatela, przy czym szczególnie ważny jest osobisty przykład rodziców i wpływ ich osobowości na rozwój dziecka – rodzice powinni okazywać dziecku zainteresowanie, oddanie i poświęcenie, udzielać rad i wskazówek, wykonywać w sposób odpowiedni nadzór nad zachowaniem dziecka w domu i środowisku rówieśniczym, oraz zapewnić dziecku należytą egzystencję poprzez dostarczanie odpowiedniego wyżywienia, odzieży, pomocy lekarskiej i zapewnienie właściwych warunków mieszkaniowych. Ponadto rodzice powinni sprawować swoje obowiązki rodzicielskie w taki sposób, aby wszystkie ich poczynania były zgodne z interesem dziecka.

Pojęcie dobra dziecka obejmuje przy tym nie tylko zaspokojenie jego potrzeb życiowych - wyżywienia, mieszkania, pomocy w nauce itp., ale także jego stan i potrzeby emocjonalne, psychiczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego (...) dnia 28 października 2010 r. (...).

Z jednoznacznego brzmienia art. 109 § 1 kro wynika, że przesłanką zastosowania przez sąd opiekuńczy ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zagrożenie dobra dziecka. Interwencja sądu opiekuńczego nie jest zatem ograniczona do sytuacji, w których nastąpi naruszenie dobra dziecka. Wystarczający jest sam stan zagrożenia tego dobra. Wynika z tego, że zarządzenia sądu opiekuńczego mogą mieć charakter prewencyjny, i powinny prowadzić do usunięcia stanu zagrożenia. Tej funkcji omawianego unormowania odpowiada jego otwarta i elastyczna formuła umożliwiająca wydawanie dostosowanych do konkretnej sytuacji dziecka zarządzeń. W taki też sposób funkcję ograniczenia władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 kro określił SN w orzeczeniu z dnia 13.09.2000 r. (II CKN 1141/00, L.), w którym wskazano, że "wynikająca z art. 109 § 1 kro dyrektywa profilaktycznego działania sądu nakazuje podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie zagrożenia dobra dziecka, by zapobiec ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego jej sprawowania".

Okoliczności uzasadniające interwencję sądu opiekuńczego mogą pojawić się niezależnie od staranności dokładanej przez rodziców przy wykonywaniu swoich obowiązków. Uzależnienie interwencji sądu opiekuńczego od ustalenia zaniedbań rodziców obniżałoby standard ochrony dobra dziecka i ograniczało możliwość udzielenia rodzinie pomocy w przypadkach, w których rodzicom nie można postawić zarzutu naruszenia obowiązków wynikających z przepisów kro dotyczących władzy rodzicielskiej.

Zarządzenia dopuszczalne na podstawie art. 109 kro nie mają charakteru penalnego. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie powołanego przepisu nie jest środkiem represji w stosunku do rodziców, lecz środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka. Sąd stosuje przy tym ten przepis niezależnie, czy nieprawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej jest wynikiem przyczyn zawinionych, czy nie zawinionych przez rodziców. (por.: Henryk Haak, Władza rodzicielska. Komentarz, Toruń 1995, s. 143-147).

Jeżeli w wyniku nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy na podstawie art. 109 § 1 kro ma obowiązek wydać odpowiednie zarządzenia, w szczególności na mocy § 2 pkt 3 tego artykułu może poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego.

Tego rodzaju rozstrzygnięcie należy stosować wówczas, gdy konieczna jest stała kontrola działań wychowawczych rodziców wobec dziecka, natomiast nie jest niezbędne zastosowanie dalej idącej formy ingerencji we władzę rodzicielską w postaci umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej bądź w placówce opiekuńczo-wychowawczej (tj. w domu dziecka).

Przez nienależyte wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć zarówno zawinione, jak i niezawinione niewłaściwe postępowanie rodziców. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 9 czerwca 1976 r. (III CZP 46/75, LexPolonica nr 309029, OSNCP 1976, nr 9, poz. 184), w wypadku nieprawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej (zarówno z przyczyn zawinionych, jak i niezawinionych) sąd opiekuńczy może skorzystać z szerokiego wachlarza środków zaradczych. Zasadą jest, że sąd ten może wydać każde zarządzenie, jakie w danych okolicznościach jest konieczne lub celowe ze względu na dobro dziecka. W szczególności - poza środkami najbardziej drastycznymi w postaci pozbawienia władzy rodzicielskiej i jej zawieszenia oraz pozbawienia rodziców osobistej styczności z dzieckiem - sąd opiekuńczy może wydać różnorodne zarządzenia należące do kategorii ograniczeń władzy rodzicielskiej w rozumieniu art. 109 (por. też J. Gajda, Kodeks..., s. 348; A. Łapiński, Ogólna problematyka ograniczenia władzy rodzicielskiej według art. 109 k.r.o., Pal. 1974, nr 3, s. 21).

Z materiału procesowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że na obecnym etapie życia małoletniego K. M. należy ustanowić nadzór kuratora sądowego nad wykonywaniem przez jego matkę M. K. (1) władzy rodzicielskiej nad małoletnim.

Obecnie małoletni K. uczęszcza do pierwszej klasy Szkoły Podstawowej nr (...) w T.. Małoletni posiada słabą frekwencję w szkole, pracownicy placówki nie są w stanie zmobilizować dziecka do regularnego uczęszczania do szkoły. Nadto kontakt matki małoletniego ze szkołą jest słaby, matka dziecka nie odbiera telefonów, nie odpisuje na wiadomości wysyłane ze szkoły przez dziennik elektroniczny, nie stawia się na wezwania jej do szkoły. W trakcie postępowania uczestniczka wskazywała, iż nieobecności małoletniego szkole wynikały z faktu podjęcia przez nią pracy zarobkowej co spowodowało, że małoletniego nie miał kto zaprowadzać do placówki oraz odbierać po zajęciach. Zdaniem Sądu uczestniczka, jako matka już trzeciego dziecka, powinna była być świadoma, że decydując się na pracę zarobkową powinna zabezpieczyć opiekę dla syna oraz, że realizacja przez dziecko obowiązku szkolnego ma charakter naczelny i nie można nad nim stawiać obowiązku wyjścia do pracy. Poza tym, jeżeli uczestniczka nie mogła zaprowadzać i odprowadzać syna do szkoły, bo była w pracy, to kto zajmował się dzieckiem, gdy ona była w pracy.

W ocenie Sądu takie postępowanie matki małoletniego nie jest zgodne z dobrem małoletniego K..

Zdaniem Sądu należy zadbać o dobro dziecka poprzez nadzór instytucjonalny. Pozwoli on bowiem przyjrzeć się postawie matki i skorygować ewentualne nieprawidłowości. Występują bowiem pewne negatywne zachowania uczestniczki, które mogą mieć wpływ na dobro małoletniego K.. Podejmując decyzję o konieczności ingerencji we władzę rodzicielską uczestniczki, Sąd miał również na uwadze fakt, że starsze córki uczestniczki w przeszłości nie realizowały prawidłowo swoich obowiązków szkolnych a uczestniczka nie potrafiła ich zmobilizować do regularnego uczęszczania do szkoły.

Należy podkreślić, iż ustanowienie nadzoru kuratora sądowego nie ma charakteru represyjnego wobec uczestniczki. Jego celem jest niesienie jej pomocy we właściwym wykonywaniu przez nią władzy rodzicielskiej. Jeżeli w przyszłości okaże się, że władza rodzicielska przez uczestniczkę wykonywana jest w sposób prawidłowy i dobro dziecka nie jest już zagrożone, możliwe będzie uchylenie nadzoru kuratora sądowego. Jeżeli natomiast postawa rodzicielska uczestniczki wymagać będzie korekty, kurator sprawujący nadzór będzie w tym pomocny. Zazwyczaj rodzicom trudno bowiem dostrzec popełniane przez nich błędy, dlatego cenne są opinie osób trzecich, niezaangażowanych emocjonalnie, mających odpowiednią wiedzę i kompetencje. Kurator posiada ponadto konieczne doświadczenie, które pozwoli właściwie pokierować uczestniczce w pracy nad synem (jak również pozostałymi dziećmi w razie pojawienia się problemów).

Sąd w dotychczasowej praktyce nie spotkał się przy tym z sytuacją, aby ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez nadzór kuratora sądowego jakiejkolwiek rodzinie zaszkodziło – wręcz przeciwnie, bardzo wielu rodzinom bardzo pomogło.

Na rozprawie w dniu 5 marca 2024r. M. K. (1) sama wskazała, iż w jej ocenie orzeczenie nadzoru kuratora sądowego nad wykonywaniem przez nią władzy rodzicielskiej nad synem jest wystarczającą formą pomocy.

Obecność kuratora sądowego, w ocenie Sądu, zapewni stały wgląd w proces wychowania małoletniego K., ułatwi ocenę, czy każdorazowe działania podejmowane przez jego matkę wobec trudności wychowawczych są adekwatne i celowe, a to z kolei pozwoli na wyeliminowanie w przyszłości sytuacji, w efekcie których ucierpi dobro małoletniego.

W toku niniejszej sprawy nie stwierdzono natomiast istnienia podstaw do zastosowania dalej idącej formy ograniczenia władzy rodzicielskiej M. K. (1) jak np. umieszczenia małoletniego w placówce opiekuńczo – wychowawczej czy w rodzinie zastępczej.

Sąd nie znalazł podstaw do ingerencji we władzę rodzicielską uczestnika M. M. (1), albowiem uczestnik od 4 lat nie widział się z synem i nie sprawuje on faktycznie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, na mocy art. 109 § 1 i § 2 pkt 3 kro, orzeczono jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach sądowych rozstrzygnięto na podstawie art. 102kpc i art. 13 § 2 kpc orzekając jak w punkcie 2 sentencji.

Sędzia Natalia Bonowicz