Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Grażyna Załęska-Bartkowiak

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Emilia Olszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 października 2023 r. w O.

sprawy z odwołania R. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o rekompensatę

na skutekodwołania R. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 31 marca 2023 r. znak (...)

orzeka:

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że począwszy od dnia 1 września 2022 r. przyznaje R. J. prawo do rekompensaty;

stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt III U 215/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 marca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił R. J. przyznania prawa do rekompensaty.

R. J. wniósł odwołanie od tej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. J. urodził się dnia (...) Jest nauczycielem.

We wrześniu 2022 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury oraz do rekompensaty. ZUS przyznał mu prawo do emerytury począwszy od dnia 1 września 2022 r. ZUS uznał pracę wykonywaną w szczególnym charakterze w okresach: od 15 kwietnia 1982 r. do 31 lipca 1986 r., od 1 września 1988 r. do 31 grudnia 1998 r. tj. łącznie 14 lat, 7 miesięcy i 16 dni. Były to okresy, w których R. J. świadczył pracę jako nauczyciel. ZUS nie uznał natomiast za pracę wykonywaną w szczególnym charakterze zatrudnienia od 1 sierpnia 1986 r. do 31 sierpnia 1988 r. na stanowisku starszego wizytatora w Urzędzie Wojewódzkim w O. w Wydziale (...), (...) Żywnościowej i Leśnictwa. ZUS uznał także, że świadczona równolegle w tym samym okresie praca jako nauczyciel w Zespole Szkół Zawodowych w P. nie była świadczona w pełnym wymiarze czasu pracy i dlatego również nie może być zaliczona do pracy w szczególnym charakterze.

Dlatego ZUS decyzją z dnia 20 października 2022 r. odmówił R. J. prawa do rekompensaty, gdyż nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnym charakterze.

Kolejny wniosek o rekompensatę R. J. złożył dnia 3 marca 2023 r. wraz z oświadczeniem w sprawie świadczenia długoterminowego (ERO) oraz dodatkowymi dokumentami na okoliczność charakteru pracy w spornym okresie. Zaskarżoną decyzją ZUS odmówił mu prawa do rekompensaty, nie uznając spornego okresu za pracę wykonywaną w szczególnym charakterze.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 164 ze zm.) – rekompensata, to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Natomiast w myśl art. 21 ww. ustawy - rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez okres wynoszący co najmniej 15 lat i nie ma ustalonego prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym ani prawa do emerytury pomostowej.

W niniejszej sprawie stan faktyczny był bezsporny. Spór sprowadzał się jedynie do ustalenia, czy zachodzą podstawy do zaliczenia okresu zatrudnienia od 1 sierpnia 1986 r. do 31 sierpnia 1988 r. na stanowisku starszego wizytatora w Urzędzie Wojewódzkim w O. jako pracy wykonywanej w szczególnym charakterze.

Zgodnie z art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r., poz. 1251) - za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. W myśl z § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego pracę w szczególnym charakterze.

Wobec powyższego rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależne było od wykazania, że odwołujący w spornym okresie, choć nie wykonywał pracy nauczyciela przy tzw. tablicy, to wykonywał pracę nauczycielską, o której mowa w § 15 ww. rozporządzenia, czyli wymienioną w art. 1 Karty Nauczyciela.

Należy zauważyć, że treść art. 1 Karty Nauczyciela, od chwili wejścia w życie tej ustawy do złożenia przez odwołującego wniosku o rekompensatę, była kilkakrotnie zmieniana. Zgodnie z art. 1 pkt 6 KN (w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, które było brzmieniem pierwotnym ustawy, jak również w brzmieniu wejścia w życia ww. rozporządzenia z 1983 r.) - ustawie tej podlegali nauczyciele zatrudnieni w organach administracji państwowej na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w zakresie ustalonym ustawą. Natomiast w myśl art. 8 KN (w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie) - nadzór pedagogiczny sprawują nauczyciele mianowani, zatrudnieni w organach administracji państwowej oraz w innych organach nadzorujących szkołę na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych, oraz dyrektorzy szkół i inni nauczyciele pełniący funkcje kierownicze w szkołach (ust. 1), zaś szczegółowy wykaz stanowisk oraz zakres obowiązków, uprawnień i kwalifikacji nauczycieli, o których mowa w ust. 1, oraz zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego określa, w drodze rozporządzenia, Minister Oświaty i Wychowania w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami (ust. 2).

Z obowiązującego w spornym okresie rozporządzenia Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 25 listopada 1982 r. w sprawie zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, szczegółowego wykazu stanowisk oraz zakresu obowiązków i uprawnień nauczycieli sprawujących nadzór pedagogiczny (Dz.U. Nr 37, poz. 248) wynika, że w urzędach organów administracji państwowej oraz w jednostkach innych organów nadzorujących szkoły ustalony został wykaz stanowisk, których zajmowanie wymagało kwalifikacji pedagogicznych. Rozporządzenie to wymagało w § 2 dla osób zatrudnionych w urzędach terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego na stanowisku starszego wizytatora wykształcenia wyższego, 8 lat pracy pedagogicznej, w tym bezpośrednio przed objęciem stanowiska wizytatora – 2 albo 3 lata.

Na marginesie zatem zauważyć jedynie należy, że aktualnie Karta Nauczyciela także obejmuje nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych zatrudnionych na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne w urzędach organów administracji rządowej (art. 1 ust. 2 pkt 1a KN).

Jak zatem wynika z przytoczonych powyżej przepisów – praca na stanowisku starszego wizytatora w Urzędzie Wojewódzkim wymagała kwalifikacji pedagogicznych. Jest więc to praca wykonywana w szczególnym charakterze w rozumieniu § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pracę tę odwołujący wykonywał stale w pełnym wymiarze czasu pracy (dowód: dokumenty znajdujące się w aktach osobowych). Okres ten wynosi 2 lata. ZUS zaliczył odwołującemu 14 lat, 7 miesięcy i 16 dni, wobec powyższego wraz ze spornym okresem odwołujący wykazał 16 lat, 7 miesięcy i 16 dni pracy wykonywanej w szczególnym charakterze. Należne jest więc mu prawo do rekompensaty.

W analogicznym stanie faktycznym wypowiadał się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 6 września 2012 r. (sygn. akt III AUa 1761/11), wskazując, że okres pracy ubezpieczonego w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku inspektora oświaty i wychowania stanowi okres pracy nauczycielskiej w rozumieniu art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela oraz § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd w niniejszym składzie w całości podziela to stanowisko, uwzględniając tę jedynie różnicę, że odwołujący pracował na stanowisku starszego wizytatora.

Ustalając początkową datę prawa do rekompensaty, Sąd uwzględnił okoliczność, że odwołujący złożył wniosek na formularzu ERO. Zgodnie bowiem z art. 31zy ⁹ ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. Dz.U. 2021 r., poz. 2095) - osobom, które w okresie 30 dni po ustaniu obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii związanych z (...)19 zgłoszą wniosek o przyznanie, ponowne ustalenie wysokości lub podjęcie wypłaty emerytury, renty lub innego świadczenia o charakterze długoterminowym, do którego przyznania właściwy jest organ rentowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczenia, prawo do świadczenia w ponownie ustalonej wysokości lub wypłata świadczenia przysługuje, na ich żądanie wyrażone w formie oświadczenia, od dnia, w którym zostały spełnione warunki do przyznania, ponownego ustalenia wysokości lub podjęcia wypłaty świadczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia 1 marca 2020 r.

Przepis ten stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 129 ust. 1 i art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , w myśl której ustalenie prawa do świadczenia lub jego przeliczenie następuje nie wcześniej niż od pierwszego dnia miesiąca, w którym został złożony wniosek.

Odwołujący kolejny wniosek o przyznanie mu prawa do rekompensaty złożył dnia 3 marca 2023 r. wraz z oświadczeniem na formularzu ERO. Prawo do emerytury uzyskał od dnia 1 września 2022 r. Dlatego w ocenie Sądu prawo do rekompensaty także należy mu przyznać od tej daty.

Sąd Okręgowy, analizując treść art. 31zy ⁹ ww. ustawy, uznał, że ustawodawca wymaga w nim jedynie spełnienia następujących warunków:

- zgłoszenia wniosku o dane świadczenie o charakterze długoterminowym, do którego przyznania właściwy jest ZUS, najpóźniej w okresie 30 dni po ustaniu obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii związanych z C.-19;

- zgłoszenia żądania przyznania tego świadczenia od dnia, w którym zostały spełnione warunki jego przyznania, nie wcześniej jednak niż od 1 marca 2020 r., przy czym żądanie to winno być wyrażone w formie oświadczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego cytowany przepis nie zawiera żadnych dodatkowych warunków ani nie odsyła do innych przepisów, które takie warunki by artykułowały. Na podkreślenie zasługuje, że przywołany przepis nie wymaga nawet umotywowania zgłoszonego żądania np. trwającym stanem epidemii. Co więcej – ustawodawca nie zobowiązał nawet zainteresowanych osób, aby chociażby uprawdopodobniły, iż nie były w stanie zgłosić wniosku o świadczenie czy jego przeliczenie w terminie wcześniejszym (analogicznie wyrok SO w Poznaniu z 20.04.2021 r., VII U 79/21, wyrok SO w Łodzi z 26.04.2022 r., VIII U 2095/21).

Z brzmienia przywołanego przepisu wynika, że złożenie wniosku o przeliczenie świadczenia (w tym przypadku poprzez przyznanie prawa do rekompensaty) wraz z oświadczeniem ERO zawierającym żądanie przeliczenia emerytury za okres wsteczny, tj. od dnia spełnienia warunków, nie wcześniej niż od 1 marca 2020 r. – traktowane jest tak, jakby wniosek został złożony w dniu, od którego świadczenie zostało przyznane. Przywołany przepis został wprowadzony ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa S.-C.-2 (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 376) i obowiązuje od dnia 18 kwietnia 2020 r. W czasie jego obowiązywania ustawodawca nie wprowadził żadnych obostrzeń dotyczących jego stosowania. Należy zatem uznać, że zamierzonym zamysłem legislacyjnym było nieuzależnianie skuteczności wniosków złożonych w trybie tego przepisu od innych okoliczności aniżeli wyartykułowane w przepisie (analogicznie SA w B. w wyroku z dnia 5 kwietnia 2023 r. III AUa 690/22).

Z tych względów Sąd uznał, że przyznanie prawa do rekompensaty winno nastąpić od dnia, w którym odwołujący uzyskał prawo do emerytury, tj. od 1 września 2022 r.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i przyznał odwołującemu prawo do rekompensaty.