Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lutego 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lutego 2024r. w Suwałkach

sprawy J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę pomostową

w związku z odwołaniem J. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 28 kwietnia 2023 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Suwałkach – na rzecz radcy prawnego J. R. prowadzącego Kancelarię Radcy Prawnego w S. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną J. W. z urzędu;

3.  odstępuje od obciążania J. W. kosztami zastępstwa procesowego należnymi Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B..

UZASADNIENIE

Decyzją z 28.04.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił J. W. prawa do emerytury pomostowej. Wskazując na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.) podniósł, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, po dniu 31.12.2008 r. w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy. Od 1.01.2009r nie został też zgłoszony w ZUS jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach. W decyzji wskazano także, że nie zachodzą podstawy z art. 4 w zw. z art. 49 ustawy ponieważ wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1.10.2009r okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy wynoszącego co najmniej 15 lat, a wymienionych w załączniku nr.1 lub 2 ustawy. Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył okresów zatrudnienia od 17.01.1991r do 31.03.1992r oraz od 1.04.1992r do 31.12.2008r ponieważ pracodawca nie potwierdził wykonywania w tych okresach pracy wymienionej w załączniku nr. 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

W odwołaniu od tej decyzji J. W. domagał się jej zmiany i ustalenia, że przysługuje mu prawo do emerytury pomostowej po uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych spornych okresów pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje :

J. W. urodzony (...) z wnioskiem o emeryturę pomostową wystąpił 20.10.2022 r., tak więc ukończył wymagane 60 lat.

Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych organ rentowy nie uznał okresu zatrudnienia od 17.01.1991r do 31.03.1992r oraz od 1.04.1992r do 31.12.2008r ponieważ pracodawca nie potwierdził wykonywania w tych okresach pracy wymienionej w załączniku nr. 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

J. W. wnosił o zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych następujących okresów:

1. 17.06.1991 r. – 31.03.1992 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych

2. 1.04.1992 – 3.09.1997r. i 13.09.1997 – 31.12.2008r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. na stanowisku maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych

przy czym okresy te miały miejsce podczas zatrudnienia trwającego od 1.04.1992 do 23.01.2015r.

J. W. w w/w okresach wykonywał pracę na stanowisku zawartym w załączniku wykazu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a wskazane powyżej okresy wynoszą ponad wymagane 15 lat pracy. Ponadto z wyjaśnień złożonych przez odwołującego na rozprawie 22.02.2024 r. wynika, że pracował jako maszynista maszyn budowlanych do 31 grudnia 2008r. Później wykonywał różne zlecone przez pracodawcę prace m.inn. pracując na różnych maszynach. W 2012r miał wypadek, podczas koszenia trawy kosiarką rotacyjną. Wskazał „jeździł wszystkim bo mnie oni rzucali”. Rozwiązał stosunek pracy z pracodawcą (...) sp. z o.o., na mocy porozumienia stron z dniem 23 stycznia 2015r.

Sąd nie prowadził poszerzonego postępowania dowodowego w sprawie (oprócz analizy dokumentacji złożonej przez ZUS i dokumentów w aktach sprawy) z uwagi na przyznanie przez odwołującego, że pracował do w warunkach szczególnych jako maszynista maszyn budowlanych do 31 grudnia 2008r., następnie zaś wykonywał różne prace zlecone przez pracodawcę cyt. „jeździłem … wszystkim bo mnie oni rzucali”.

Sąd zważył, co następuje :

Na wstępie wskazać należy, iż jak wynika z art. 3 ust.5 ustawy o emeryturach pomostowych „Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3.” Od dawna utrwalone jest też w orzecznictwie, że aby można było mówić o spełnieniu w/w warunku niezbędne jest żeby pracownik rzeczywiście wykonywał takie prace codziennie i przez całą przewidzianą dla niego dniówkę. Pełny wymiar czasu pracy”, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych, nie wynika bowiem z samego faktu zatrudnienia na określonym stanowisku w pełnym wymiarze czasu pracy, lecz jest związany z rzeczywistym „wykonywaniem” prac, o których mowa w art. 3 ust. 3 ww. ustawy, w takim właśnie wymiarze czasu pracy (tak np. Wyrok SA w Lublinie III AUa 296/21).

Ustawa z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924) zastąpiła nowymi regulacjami, określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w warunkach szczególnych, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określające zasady przyznawania emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Celem tej ustawy jest ograniczenie kręgu uprawnionych do emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze do mniejszej liczby sytuacji uzasadnionych rzeczywistą koniecznością przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w których oczekiwania osób, które rozpoczęły wykonywanie takiej pracy na starych zasadach, na wcześniejsze przejście na emeryturę powinny zostać zaspokojone. Ustawa ma charakter przejściowy, ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31.12.1948r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1.01.1999 r. (art. 4 pkt 5 ustawy).

Wskazany cel ustawy o emeryturach pomostowych realizują przepisy określające warunki nabycia prawa do przewidzianego w niej świadczenia, w tym art. 4 i art. 49. W myśl pierwszego z nich, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31.12.1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący, co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

Z unormowania tego wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże dotyczy to wyłącznie sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie.

Na podstawie art. 49 ustawy pomostowej prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z powyższego wynika, że warunkiem nabycia emerytury pomostowej w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych jest legitymowanie się określonym stażem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. po 31 grudnia 2008 r. Natomiast jeżeli osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze i z tego względu posiada jedynie staż pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 tej ustawy). Innymi słowy, brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej takiemu ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być traktowany w ten sposób. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyrokach: z 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11 oraz z 15.01.2013 r., I UK 448/12.

Podstawowe znaczenie w sprawie ma fakt ustalenia, że wnioskodawca po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Oznacza to, że prawo do świadczenia na podstawie art. 4 ustawy pomostowej mu nie przysługuje właśnie z powodu niewykazania okresów pracy w warunkach szczególnych po 31 grudnia 2008 r. Należy podkreślić, że wszystkie wymienione wyżej przesłanki do nabycia prawa do emerytury muszą być spełnione łącznie, o czym stanowi przepis art. 4 tej ustawy. Oznacza to, że niespełnienie choćby jednej z nich przekreśla możliwość nabycia prawa do świadczenia, co ma miejsce w przypadku wnioskodawcy.

Następnie należało zbadać, czy ubezpieczony spełnia przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej z 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Według tego przepisu musiałby w dniu wejścia w życie ustawy wykazać wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Jak wskazano wyżej ustawa o emeryturach pomostowych znacznie zawęziła rodzaje prac i stanowiska, na których wykonuje się prace w warunkach szczególnych w porównaniu do tych prac i stanowisk, jakie zawiera wykaz A, będący załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Ustawa pomostowa w załącznikach 1 i 2 zawiera własne określenia prac w warunkach szczególnych.

W omawianych załącznikach brak jest wskazania, że charakter pracy na stanowisku maszynisty maszyn budowlanych, operatorów koparki powoduje zaliczenie takiej pracy do prac w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej. W załączniku nr 2 w punkcie 8 wymienione są tylko prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym, w punkcie 9 prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych i w punkcie 10 prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne, lecz takich prac ubezpieczony nie wykonywał.

W związku z tym, że stanowisko pracy wnioskodawcy nie zostało wymienione w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, sporne okresy zatrudnienia nie mogą być uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej jako okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich, jakość mogła obniżyć się z wiekiem (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 13 marca 2012 r., II UK 164/11).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji wyroku.

O kosztach należnych pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu orzeczono na podstawie §1, 2 i 15 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu , oraz odstąpiono od obciążania odwołującego kosztami zastępstwa prawnego na rzecz ZUS na podstawie art. 102kpc