Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. M.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  oddala powództwo.

2.  zasądza od powoda M. M. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Artur Grajewski

Sygn. akt IV C 1144/23

UZASADNIENIE

CAŁOŚCI WYROKU

Pozwem z dnia 31 października 2023 r. M. M. wniósł przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o:

1)  ustalenie, że postanowienia § 10 ust. 1, 3, 4, 6 umowy kredytu nr (...) z dnia 24 września (...). pomiędzy M. M. a Bankiem (...) S.A. w W., w zakresie odnoszącym się do stawki referencyjnej oprocentowania kredytu, nie wiążą powoda,

2)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że zawarta z bankiem umowa nie była negocjowana i zawiera postanowienia, które określają wysokość oprocentowania jako sumę marży wskazanej w umowie i zmiennej stopy referencyjnej WIBOR, przy czym bank nie zawarł w umowie metodologii ustalania stawki referencyjnej WIBOR, która wpływa na rozliczenia dokonywane przez bank
z kredytobiorcą. Nie był również informowany o skali ryzyka związanego
z zaciągnięciem kredytu o zmiennej stopie procentowej i przed zawarciem umowy nie otrzymał oferty kredytu ze stałą stopą procentową. Zastosowane przez bank rozwiązanie było prezentowane jako bezpieczne i korzystne. Bank nie dostarczył powodowi regulaminu stawek referencyjnych WIBOR.

W odpowiedzi na pozew pozwany bank wniósł o oddalenie powództwa
w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych.

Jego zdaniem umowa nie zawiera postanowień abuzywnych. Pozwany
w sposób zgodny z prawem wprowadził do umowy wskaźnik WIBOR, a wręcz był do tego zobowiązany w związku z tym, że sporna umowa dotyczyła preferencyjnego kredytu mieszkaniowego.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 6 sierpnia 2012 r. M. M. złożył u pośrednika finansowego wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego na formularzu udostępnionym przez pozwany bank, w którym jako całkowitą wnioskowaną kwotę wskazał 138.840,00 zł. Okres kredytowania wynosić miał 360 miesięcy. (dowód: wniosek z załącznikami – k.106-111)

W dniu 24 września 2012 r. pomiędzy M. M. jako kredytobiorcą, a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. jako kredytodawcą, zawarta została umowa preferencyjnego kredytu mieszkaniowego z dopłatami do oprocentowania nr (...) w kwocie 138.840 zł.

Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ul. (...), w którym powód miał zaspokajać własne potrzeby mieszkaniowe. Okres kredytowania ustalono od 25.09.2012 r. do 12.09.2032 r., a raty wskazano jako malejące raty kapitałowo - odsetkowe. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania określona została na 7,07%, a całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosił 137.12,29 zł. Marża baku
w dniu udzielenia kredytu wynosiła 1,49%, a oprocentowanie wynosiło 6,43%,
w tym zmienna stopa bazowa WIBOR 3M, wówczas w wysokości 4,94%. Stopa bazowa była ustalana co miesiąc jako średnie oprocentowanie 3-miesięcznych złotowych depozytów międzybankowych WIBOR, stanowiące średnią arytmetyczną ze wszystkich notowań od 1-go do 25-go dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego jest obliczana. Zmiana wysokości stawki bazowej powodowała zmianę wysokości raty, jednak nie stanowiła zmiany postanowień umowy. Przez osiem lat do kredytu przysługiwały dopłaty do oprocentowania – w tym czasie odsetki spłacane przez powoda były równe kwocie odsetek naliczanych przez bank
w oparciu o zmienną stopę procentową (marża + WIBOR 3M), pomniejszoną
o należną dopłatę. (umowa k. 114-124v.)

Powód oświadczył, że umowę podpisał przy pełnej znajomości zawartych
w jej treści warunków, po zapewnieniu mu przez bank czasu niezbędnego do zapoznania się z treścią umowy i przeanalizowania zawartych w niej warunków i po udzieleniu mu przez bank wszystkich dodatkowych wyjaśnień i informacji, o które prosił. ( oświadczenie k. 125v.)

W formularzu informacyjnym do umowy, który powód otrzymał, wskazano szacowaną wysokość rat kapitałowo – odsetkowych w poszczególnych okresach kredytowania przy założeniu, że oprocentowanie nie uległoby zmianie, zatem informacje te miały jedynie charakter poglądowy. Znalazły się tam również zapisy dotyczące sposobu ustalania oprocentowania. ( formularz informacyjny k. 146 – 150)

Powodowi przedstawiono również informację o ryzyku zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych, gdzie m.in. wyjaśnione zostało, co to jest WIBOR i zawarto wykresy obrazujące zmiany oprocentowania kredytów hipotecznych od stycznia 2007 r. ( informacja k. 155-158)

Oprocentowanie kredytu w okresie spłaty osiągnęło najwyższą wartość
1 grudnia 2022 r. – 8.94%, zaś najniższą 1 lipca 2020 r. – 1,76%.

Powód nie otrzymał oferty kredytu ze stałą stopą procentową, bo żaden bank wówczas takiej oferty nie posiadał. Poza tym warunki oprocentowania kredytu ustalała ustawa.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a w szczególności na podstawie dokumentów i ich kopii wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia. Sąd dał im wiarę, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego nie nasuwała żadnych wątpliwości.

Zeznania świadków M. G. i B. M. niczego nie wniosły do sprawy (k. 415 i 409). Świadkowie nie pamiętali powoda i okoliczności zawierania przez niego umowy.

Zeznaniom powoda Sąd dał wiarę, albowiem znajdowały one potwierdzenie w dokumentach noszących również podpis powoda.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Po pierwsze, wobec zarzutu pozwanego, należało ustalić, czy strona powodowa miała interes prawny w dochodzeniu roszczenia o ustalenie niezwiązania określonymi postanowieniami umownymi.

Norma art. 189 k.p.c. kreuje szczególną formę ochrony prawnej praw podmiotowych, która to, pomimo zamieszczenia w przepisach prawa procesowego, ma charakter materialnoprawny. W doktrynie i orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym interes prawny rozumieć należy jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powodów, których prawa zostały lub mogą zostać zagrożone, bądź też co do istnienia lub treści których występuje stan niepewności. Zatem interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów. Oznacza to, że istnieje możliwość definitywnego zakończenia sporu istniejącego lub prewencyjnie zapobiegnie się powstaniu takiego sporu
w przyszłości, na skutek uprawomocnienia się wyroku ustalającego.

W ocenie Sądu powód wykazał istnienie po jego stronie interesu prawnego
w wytoczeniu niniejszego powództwa o ustalenie. W braku ustalenia na przyszłość faktu niezwiązania kredytobiorcy poszczególnymi postanowieniami umowy, istniałoby ryzyko, że musiałby w dalszym ciągu ponosić raty wskazane w umowie
i wytaczać kolejne powództwo o zapłatę. Dopiero stwierdzenie w wyroku,
że postanowienia umowne są niewiążące, gwarantują zwolnienie strony powodowej z obowiązku regulowania rat kredytu w przyszłości w wysokości zawyżonej. Zatem po stronie powodowej występuje obecnie obiektywnie stan niepewności co do kształtu stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, zaś wydanie rozstrzygnięcia o ustaleniu zgodnie z pozwem doprowadziłoby do usunięcia tej niepewności i zapewniłoby mu ochronę prawnie uzasadnionych interesów. Zatem merytoryczne rozpoznanie roszczenia zgłoszonego w niniejszym postępowaniu definitywnie zakończy powstały między stronami spór.

Powód powoływał się na ochronę, jaka przysługiwała mu z mocy przepisów chroniących prawa konsumentów. Art. 22 ¹ k.c. definiuje konsumenta jako osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zaś art. 2 lit. b) dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, definiuje „konsumenta” jako osobę, która zawarła umowę kredytu do użytku częściowo związanego z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a w części niezwiązanego z tą działalnością, wspólnie z innym kredytobiorcą, który nie działał w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, jeżeli cel działalności gospodarczej lub zawodowej jest tak ograniczony, że nie jest on dominujący w ogólnym kontekście tej umowy. W związku
z powyższym powoda należało uznać za konsumenta - nabywał lokal na własne potrzeby mieszkaniowe.

Ponadto powód, zawierając niniejszą umowę, nie miał możliwości negocjowania treści umowy. Sporna umowa należy do grupy umów adhezyjnych, tzn. umów przez przystąpienie. Powód miał do wyboru albo przystąpić do umowy sporządzonej na wzorcu umowy i uzyskać kredyt, albo nie uzyskać kredytu.

Sąd mógł badać zatem umowę zawartą między stronami pod kątem ewentualnie zawartych w niej postanowień abuzywnych na podstawie art. 385 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe,
w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy pomiędzy stronami, przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W ocenie Sądu zawarta przez strony umowa spełnia wszystkie ustawowe wymogi wynikające z treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe,
w szczególności spełnia wymogi z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 4-5 Prawa bankowego. Strony określiły w umowie kredytu kwotę kredytu, walutę kredytu, jego przeznaczenie, okres kredytowania, terminy i zasady jego zwrotu przez powoda, a także oprocentowanie kredytu.

Rozpatrując zarzuty strony powodowej dotyczące abuzywności postanowień umownych, w pierwszej kolejności należy wskazać, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M nie może stanowić przedmiotu badania na podstawie przepisów dyrektywy unijnej 93/13 i przepisów krajowych o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 385 ¹ k.c.) .

Stosownie do przepisu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, nie podlegają przepisom tej dyrektywy. Regułę tę potwierdził TSUE w wyroku z 9 lipca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. C-81/19, czy ostatnio w wyroku z 6 lipca 2023 r. w sprawie o sygn. C 593/22. Brak ochrony
w tym przypadku jest tak daleki, że do celów ustalenia, czy warunek ujęty
w umowie kredytu zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą jest objęty wyłączeniem z zakresu stosowania tej dyrektywy przewidzianym w ww. przepisie, nie jest istotna okoliczność, że konsument ten nie wiedział o tym, że warunek ten odzwierciedla obowiązujący przepis ustawowy lub wykonawczy prawa krajowego. W ostatnim z ww. wyroków TSUE ponadto przypomniał, że wyłączenie ustanowione w tym przepisie dyrektywy 93/13 jest uzasadnione tym, że co do zasady można słusznie domniemywać, że prawodawca krajowy ustanowił równowagę pomiędzy ogółem praw i obowiązków stron niektórych umów, którą to równowagę prawodawca Unii miał wyraźnie zamiar zachować. Ponadto okoliczność, że taka równowaga została ustanowiona, nie stanowi warunku zastosowania wyłączenia, o którym mowa we wspomnianym art. 1 ust. 2, lecz uzasadnienie takiego wyłączenia, tak więc do sądu nie należy uprzednie sprawdzenie, czy poprzez ten akt ustawodawca krajowy zadbał o ustanowienie równowagi pomiędzy całością praw i obowiązków stron danej umowy.

Aby warunek umowy odzwierciedlał obowiązujący przepis ustawowy
w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13, warunek ten musi powtarzać treść normatywną obowiązującego przepisu mającego zastosowanie do danej umowy, tak że można uznać, że wyraża on w konkretny sposób tę samą normę prawną co norma ujęta w tym obowiązującym przepisie (por. wyrok TSUE z 6 lipca 2023 r., sygn.
C-593/22, pkt 25). Jak zaś wynika z § 2 umowy, sporny kredyt został udzielony powodowi na podstawie art. 3 ust. 1a ustawy z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin i innych osób w nabywaniu własnego mieszkania (Dz. U. nr 183, poz. 1354 z późn. zm.). Ustawa ta zawierała definicję stopy WIBOR trzymiesięcznego określając ją jako roczną stopę procentową trzymiesięcznych pożyczek udzielonych w walucie polskiej na (...) rynku międzybankowym, notowaną przez agencję informacyjną wskazaną w umowie między Bankiem (...) a instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów udzielającą kredytu preferencyjnego (art. 2 pkt 1 ustawy). Zgodnie zaś z art. 2 pkt 9 ww. ustawy stopa referencyjna stanowiła zmienną stopę procentową, stanowiącą podstawę ustalenia wysokości dopłat do oprocentowania kredytów preferencyjnych, równą przeciętnej stopie WIBOR trzymiesięczny, obliczaną jako średnia arytmetyczna notowań w kwartale poprzedzającym dany kwartał, powiększoną o 2 punkty procentowe, publikowaną w Biuletynie Informacji Publicznej przez Bank (...). W myśl bowiem art. 8 ust. 3 ww. ustawy, dopłata stanowiła równowartość 50% kwoty odsetek naliczonych od podstawy naliczenia dopłaty, według stopy referencyjnej obowiązującej w dniu naliczenia dopłaty.

Mając powyższe na uwadze, należy uznać, że, to ustawa z 8 września 2006 r. nakazała stosować wskaźnik WIBOR 3M do umów kredytowych zawieranych na określonych w niej warunkach. Bank nie posiadał w tym przypadku swobody
w zastosowaniu takiej, czy innej stawki oprocentowania (a contrario do wyroku TSUE z 30 maja 2024 r., sygn. C-176/23), transponując literalnie zapisy ustawowe do przedmiotowej umowy. Stopa referencyjna przyjęta przez bank musiała składać się
z WIBOR 3M. Jedyne co bank mógł zrobić, to zastosować określoną przez siebie marżę, co też zrobił, jednak akurat w tym przypadku została ona wskazana w sposób wyraźny jako 1,49%, co również wyłączało możliwość badania tych zapisów pod kątem ewentualnej abuzywności zgodnie z wyłączeniem z art. 4 (2) dyrektywy 93/13. Zgodnie bowiem z przepisem art. 385 ¹ § 1 k.c. niedozwolonymi postanowieniami umownymi nie są postanowienia umowy, które określają wynagrodzenie, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Tak określona prowizja definicję jednoznaczności oczywiście spełnia.

Nie ma przy tym znaczenia, że aktualnie powód nie korzysta już z dopłat, albowiem abuzywność postanowień umownych badana jest na czas zawarcia umowy, która musiała zawierać takie, a nie inne postanowienia, zgodnie z ustawą, na podstawie której kredyt został udzielony.

Powyższe okoliczności przemawiały za koniecznością oddalenia powództwa, albowiem nie było możliwe badanie wskazanych przez powoda postanowień dotyczących stawki referencyjnej zastosowanej w umowie pod kątem ich abuzywności, jako transponujących do umowy zapisy ustawowe.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - art. 98 § 1-3 k.p.c. Powództwo zostało oddalone w całości, zatem pozwany wygrał proces w całości, wobec czego zasadnym było obciążenie powoda całością kosztów, na które składały się koszty zastępstwa procesowego w łącznej wysokości 5.417 zł, zgodnie ze stawkami obowiązującymi w dniu wniesienia pozwu (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).

sędzia Artur Grajewski

ZARZĄDZENIE

(...)

Warszawa 2 września 2024 r. sędzia Artur Grajewski