Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Janusz Beim

Sędzia: SO Bożena Cincio-Podbiera

Sędzia: SO Andrzej Ganiewski

Protokolant: st.sekr.sądowy Paweł Sztwiertnia

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2014 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości(...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w B.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

oraz z powództwa wzajemnego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko stronie powodowej (pozwanej wzajemnie) Syndykowi masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w B.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez stronę pozwaną (powódkę wzajemną) od wyroku częściowego Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie z dnia 24 maja 2013 r. sygn. akt IV GC 1279/12/S

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od strony pozwanej (powodowej wzajemnie) na rzecz strony powodowej (pozwanej wzajemnie) kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt XII Ga 517/13

UZASADNIENIE

Powód M. S. (1) – syndyk masy upadłości (...)S.A. W B. w upadłości likwidacyjnej wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kwoty 24 734,79 zł wraz z należnymi odsetkami, wskazując daty początkowe ich naliczania dla poszczególnych części roszczenia oraz o zasądzenie kosztów procesu.
Na uzasadnienie swojego żądania podał, że w dniu 21 października 2010 r. upadła spółka zawarła ze stroną pozwaną umowę najmu stacji trafo i przylegających pomieszczeń, czynsz najmu wynosił 10 000 zł rocznie, a obowiązek zapłaty został ustalony na podstawie wystawionych faktur VAT. Upadła spółka wystawiła stronie pozwanej fakturę VAT na kwotę 36 600 zł za okres trzech lat z góry – od 1 marca 2010 r. do 28.02.2013 r. zł. Należność ta została uregulowana w całości przez stronę pozwaną gotówką w dniu 4 maja 2010 r. W dniu 25 listopada 2010 r. nastąpiło ogłoszenie upadłości (...) S.A. z siedzibą w B.. Jako podstawę prawną swojego żądania powód wskazał art. 107 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze, zgodnie z którym pobranie z góry przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości czynszu najmu za czas dłuższy niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości, nie zwalnia najemcy od obowiązku zapłaty czynszu najmu do masy upadłości. Tym samym syndyk działający na rzecz upadłej spółki domagał się zasądzenia na rzecz masy upadłości czynszu najmu za okres od 25 lutego 2011 r. do 28. lutego 2013 r., to jest za 4 dni pierwszego roku (134,79 zł) oraz za drugi i trzeci rok (po 12 300 zł) wraz z należnymi odsetkami.
Strona pozwana złożyła odpowiedź na pozew oraz wniosła powództwo wzajemne o zapłatę kwoty 56 943,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu. Odpowiedź na pozew została zwrócona zarządzeniem Przewodniczącego wobec jej złożenia po upływie wyznaczonego terminu. W powództwie wzajemnym strona pozwana (powód wzajemny) domagała się zasądzenia od upadłej spółki kwot z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z energii elektrycznej, odszkodowania za sprzedaż należącej do strony pozwanej stali oraz wynagrodzenia za wypożyczenie wózka widłowego.
W dniu 24 maja 2013 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie Wydział IV Gospodarczy wydał wyrok częściowy rozstrzygający o całości żądania powództwa głównego, w którym w pkt I zasądził od strony pozwanej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. na rzecz (...) S.A. z siedzibą w B. w upadłości likwidacyjnej kwotę 24 734,79 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot:
- 9 395,79 zł od dnia 21 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,
- 15 339 zł od dnia 17 września 2012 r. do dnia zapłaty,

a w pkt II w pozostałym zakresie oddalił powództwo główne.
Sąd I instancji ustalił, że upadłą spółkę i stronę pozwaną łączyła umowa najmu stacji trafo i pomieszczeń przylegających, a roczny czynsz najmu w kwocie 10 000 zł netto był płatny z góry, na podstawie faktur VAT wystawianych przez wynajmującego. W dniu 4 maja 2010 r. (...)S.A. Z siedzibą w B. wystawiła stronie pozwanej fakturę VAT tytułem czynszu najmu za trzy lata z góry na kwotę 30 000 zł netto ( 36 000 zł brutto), którą strona pozwana zapłaciła w tym samym dniu. Postanowieniem z dnia 25 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie, Wydział VIII Gospodarczy ds. upadłościowych i naprawczych ogłosił upadłość (...)S.A. z siedzibą w B., obejmującą likwidację jej majątku i wyznaczył na syndyka masy upadłości M. S. (1). Syndyk pismem doręczonym stronie pozwanej w dniu 15 grudnia 2011 r. wezwał ja do zapłaty na rzecz masy upadłości czynszu najmu w kwocie 9 395,79 zł .
Wskazany stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez powoda, których strona pozwana skutecznie nie zakwestionowała, albowiem jej odpowiedź na pozew została zwrócona z przyczyn formalnych.
Sąd I instancji uznał, że powództwo główne nadawało się do rozstrzygnięcia na podstawie dokumentów załączonych do pozwu, które nie zostały skutecznie zakwestionowane, podczas gdy rozstrzygnięcie powództwa wzajemnego wymagało przeprowadzenia dalszego postępowania dowodowego. Strona pozwana obowiązana była uiszczać roczny czynsz najmu, a zgodnie z art. 107 ust. 2 pun zapłata czynszu za okres przekraczający trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości była bezskuteczna wobec masy upadłości. W związku z powyższym strona pozwana zobowiązana jest uiścić an rzecz masy upadłości czynsz za okres liczony po upływie trzech miesięcy od daty ogłoszenia upadłości, to jest od dnia 25 lutego 2011 r do dnia 28 lutego 2011 r. W konsekwencji Sąd Rejonowy zasądził od niej na rzecz powoda kwotę 24 734,79 zł tytułem czynszu najmu oraz odsetki ustawowe od kwoty 9 395,79 zł od dnia 21 grudnia 2011 r. (bowiem wezwaniem doręczonym w dniu 15 grudnia 2011 r. powód wezwał stronę pozwaną do zapłaty w ciągu 5 dni i termin ten upłynął w dniu 20 grudnia 2011 r.) oraz od kwoty 15 339 zł od dnia 17 września 2012 r. - to jest od dnia wniesienia pozwu. Sąd Rejonowy oddalił powództwo główne w zakresie żądania odsetek od kwoty 9 395,79 zł za okres przed dniem 21 grudnia 2011 r. i jako że wydany wyrok ma charakter częściowy – nie orzekł o kosztach procesu.
Apelacją z dnia 19 lipca 2013 roku strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w części dotyczącej pkt I wyroku, zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, tj.
- art. 317 kpc w zw. z art. 204 kpc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie przejawiające się w nieprawidłowym uznaniu, że roszczenie powoda nadawało się do rozstrzygnięcia i wydania wyroku częściowego w sytuacji gdy w niniejszej sprawie pozwany (powód wzajemny) zgłosił w powództwie wzajemnym roszczenia, których łączna wartość przekracza zasądzone w skarżonym wyroku roszczenie powoda, a zgłoszone w sprawie twierdzenia i wierzytelności do potrącenia powodują, że Sąd powinien wydać jedno rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie,
- art. 233 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie przejawiające się w nieprawidłowym uznaniu materiału dowodowego przełożonego przez powoda za kompletny, zaś dokumentów przedłożonych bez wymaganej formy za wiarygodne i niewłaściwe wydanie rozstrzygnięcia w sprawie w oparciu o dokumenty, które nie zostały przedłożone przez powoda w odpowiedniej formie (bark przedłożenia umowy najmu z podpisami notarialnymi zgodnie z jej brzmieniem)

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.
- art. 76 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie przejawiające się w nieuzasadnionym przyjęciu, iż możliwe było wydanie rozstrzygnięcia w sprawie na podstawie umowy najmu przedłożonej przez powoda, gdy tymczasem umowa ta nie została przedłożona w odpowiedniej formie, zaś art. 76 kc wyraźnie stanowi, iż jeżeli strony zastrzegły w umowie, ze określona czynność prawna między nimi powinna być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy,
- art. 659 § 1 kc oraz art. 669 § 1 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie i nieprawidłowe uznanie konieczności ponownego uiszczania czynszu najmu na rzecz powoda przez pozwanego w sytuacji gdy strony w umowie najmu określiły, że czynsz płatny będzie w okresie rocznym, za rok z góry, stąd zasądzenie kwoty z tytułu czynszu za okres od dnia 25 lutego 2011 r. do dnia 28 lutego 2013 r. nie było prawidłowe i pozostaje sprzeczne z zawartą umową najmu pomiędzy stronami.
Podnosząc powyższe zarzuty strona skarżąca wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania ze względu na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości oraz łącznego rozstrzygnięcia o żądaniach obu stron.
W uzasadnieniu strona skarżąca wskazała, że w powództwie wzajemnym zgłosiła do potrącenia wierzytelności wzajemne, powołując okoliczności faktyczne, z których wywodzi ich istnienie. W jej ocenie wydanie wyroku częściowego w niniejszej sprawie było niedopuszczalne ze względu na przedstawienie do potrącenia pretensji wzajemnej, której wartość przewyższa roszczenie główne. W konsekwencji Sąd Rejonowy w ocenie skarżącego powinien orzec jednym orzeczeniem o całości roszczeń obu stron. Nadto (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. zarzuciła, że umowa najmu została sporządzona w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, podczas gdy powód przedłożył dokument bez notarialnego poświadczenia podpisów. Tym samym Sąd Rejonowy naruszył przepis art. 233 kpc czyniąc ustalenia na podstawie przedłożonego dokumentu i uznając go pomimo braku przewidzianej przez strony formy za wiarygodny. Ze względu an powyższe w ocenie strony skarżącej doszło również do naruszenia art. 76 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i wydanie rozstrzygnięcia w oparciu o dokument sporządzony w formie pisemnej bez podpisów poświadczonych notarialnie Nadto podniosła, że zasądzenie kwoty roszczenia głównego jest sprzeczne z ustaleniami wiążącej strony umowy najmu i narusza art. 659 § 1 kc i 669 § 1 kc.
W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu podał, że podniesione przez skarżącego zarzuty są bezpodstawne, a wydany wyrok częściowy znajduje oparcie w faktach i przepisach prawa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja strony skarżącej była bezzasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.
Główny zarzut apelacji dotyczył naruszenia prawa procesowego, a to art. 317 kpc w zw. z art. 204 kpc poprzez wydanie wyroku częściowego, co w ocenie strony skarżącej było niedopuszczalne. Zarzut ten należało uznać za chybiony i wynikający z niewłaściwego rozumienia istoty wyroku częściowego oraz zarzutu potrącenia. Zgodnie z treścią art. 317 § 1 kpc Sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu i to samo dotyczy powództwa wzajemnego. Zgodnie z § 2 tego przepisu, na tej samej podstawie możliwym jest wydanie wyroku częściowego, rozstrzygającego o całości żądania powództwa głównego lub wzajemnego. W niniejszej sprawie przesłanka wydania wyroku częściowego została spełniona, bowiem możliwym było rozstrzygnięcie dotyczące powództwa głównego na podstawie dokumentów załączonych przez powoda do pozwu, podczas gdy rozpoznanie powództwa wzajemnego wymagało przeprowadzenia pogłębionego postępowania dowodowego. Zgodnie z art. 204 kpc powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia. Warunkiem dopuszczalności powództwa wzajemnego jest więc jedynie potencjalna możliwość potrącenia wzajemnych roszczeń stron, a ocena dokonana przez Sąd w tym zakresie nie wywołuje materialnoprawnych skutków w sferze wzajemnych zobowiązań powoda i pozwanego. Skarżący błędnie utożsamia wniesienie powództwa wzajemnego z podniesieniem zarzutu potrącenia. Zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Uwzględnienie tego zarzutu przez Sąd prowadzi do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Czym innym jest natomiast wniesienie pozwu wzajemnego, które wywiera w zasadzie takie skutki jak wniesienie pozwu zwykłego i stanowi sposób dochodzenia przysługującego roszczenia w pełnej wysokości. Wystąpienie przez pozwanego z powództwem wzajemnym nie pozbawia go możliwości podniesienia w procesie merytorycznego zarzutu potrącenia, jednak w niniejszej sprawie nie miało to miejsca. Strona skarżąca nie domagała się bowiem oddalenia powództwa głównego powołując się na potrącenie wierzytelności, a wystąpiła z osobnym powództwem obejmującym całość przysługującego jej roszczenia wzajemnego. Założeniem leżącym u podstaw art. 204 kc jest co do zasady łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w jednym orzeczeniu zarówno powództwa głównego jak i wzajemnego. Niemniej są to dwa różne powództwa, przez co w sentencji jednego orzeczenia kończącego postępowanie Sąd osobno rozstrzyga o każdym z nich, a art. 317 § 2 kpc wyraźnie dopuszcza możliwość wydania wyroku częściowego co do powództwa głównego. Strona skarżąca nie podniosła wobec żądania pozwu głównego zarzutu potrącenia, co wobec poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w pełni akceptuje i przyjmuje za swoje, - musiało skutkować rozstrzygnięciem w postaci zasądzenia na rzecz powoda dochodzonego przez niego roszczenia. W związku z powyższym okoliczności podniesione przez stronę skarżącą, a dotyczące podstaw faktycznych przysługujących jej wierzytelności wzajemnych są irrelewantne dla kontroli zaskarżonego wyroku częściowego, a rozstrzygnięcie powództwa wzajemnego nastąpi w wyroku końcowym. Reasumując, wbrew twierdzeniom strony skarżącej żądanie pozwu głównego nadawało się do rozstrzygnięcia, gdyż w tym zakresie został zgromadzony kompletny materiał dowodowy, a dalsza inicjatywa procesowa stron wiązała się wyłącznie z powództwem wzajemnym. Tym samym w świetle art. 317 kpc wydanie wyroku częściowego było uzasadnione.
Sąd Okręgowy nie podzielił również zarzutu naruszenia art. 233 kpc, który strona skarżąca wywodziła z przedłożenia przez powoda umowy najmu w formie pisemnej bez podpisów notarialnie poświadczonych, błędnie uznanej przez Sąd Rejonowy za wiarygodną. Należy wskazać, że podstawą ustaleń faktycznych Sądu mogą być dokumenty prywatne sporządzone w dowolnej formie, o ile zostaną uznane za wiarygodne. Ocena dokumentu jako wiarygodnego sprowadza się do uznania go za prawdziwy i autentyczny. Strona skarżąca nie zaprzeczyła prawdziwości przedłożonego dokumentu ani też złożeniu przez nią oświadczenia woli o treści z niego wynikającej. W uzasadnieniu apelacji wyraźnie przyznała też, że zawarła umowę tej samej treści w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, a nie zaprzeczyła prawdziwości podpisu na dokumencie przedłożonym przez powoda. Tym samym brak podstaw do zakwestionowania wiarygodności wskazanego dokumentu, na którym widnieją pieczątki obydwu spółek i podpisy prezesów ich zarządów. Sąd Rejonowy prawidłowo więc ustalił, że upadła spółka i strona pozwana złożyły oświadczenia woli w niej zawarte. Poczynione ustalenia faktyczne są rezultatem oceny dokonanej w sposób swobodny, z uwzględnieniem wszystkich przeprowadzonych dowodów i wszelkich okoliczności towarzyszących ich przeprowadzeniu. Prawdziwość i autentyczność dokumentu przedłożonego przez powoda nie wzbudziła wątpliwości Sądu Rejonowego, a Sąd Okręgowy także nie dopatrzył się podstaw do jego odmiennej oceny. Tym samym poczynienie istotnych ustaleń faktycznych, miarodajnych dla wydania rozstrzygnięcia częściowego, było możliwe, a zgromadzonego materiału dowodowego nie sposób uznać za niekompletny.
Przechodząc do analizy zarzutów obrazy prawa materialnego, należało uznać za niesłuszny zarzut naruszenia art. 76 kc. Strona skarżąca w toku postępowania nie zakwestionowała ważności dokonanej czynności prawnej, a wręcz wyraźnie przyznała, że zawarła umowę najmu o treści wynikającej z dokumentu przedłożonego przez powoda, w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Nadto nie budzi wątpliwości, że obie spółki umowę tą wykonywały, a strona pozwana uiszczała wynikający z niej czynsz najmu. Wreszcie dla oceny ważności umowy najmu z dnia 21 stycznia 2010 r. nie są miarodajne unormowania art. 76 kc. Przepis ten dotyczy skutków dokonania czynności prawnej w formie innej niż została zastrzeżona przez strony w umowie. Tymczasem strony nie zawarły porozumienia co do formy umowy najmu, a w § 8 pkt 8 umowy z dnia 21 stycznia 2010 r. znajduje się jedynie stwierdzenie o charakterze potwierdzającym, zgodnie z którym została ona zawarta w trzech egzemplarzach z podpisami notarialnie poświadczonymi. Analiza uzasadnienia podniesionego zarzutu prowadzi do wniosku, iż w istocie strona skarżąca nie neguje ważności zawartej umowy, a jedynie wydanie rozstrzygnięcia w oparciu o dokument opatrzony podpisami bez ich notarialnego poświadczenia. Z tego względu zarzut ten jest tożsamy z omówionym wcześniej, a dotyczącym naruszenia art. 233 kpc i dla jego oceny nie jest relewantną treść art. 76 kc.
Również zarzut naruszenia art. 659 § 1 kc i 669 § 1 kc nie mógł się ostać. Przepisy te określają wzajemne świadczenia stron umowy najmu i zgodnie z art. 669 § 1 kc najemca zobowiązany jest płacić czynsz w terminie umówionym. Zawarta przez strony umowa najmu przewidywała roczny czynsz najmu, płatny z góry. Niemniej zgodnie z treścią art. 107 ust. 2 pun, który był podstawą wydanego rozstrzygnięcia częściowego, pobranie z góry przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości czynszu najmu za czas dłuższy niż trzy miesiące licząc od dnia ogłoszenia upadłości, jak również rozporządzanie tym czynszem, nie zwalnia najemcy od obowiązku zapłaty czynszu do masy upadłości. Przepis ten ma charakter unormowania szczególnego i bezwzględnie obowiązującego, a przez to nie jest możliwym wyłączenie jego stosowania mocą umowy stron. Brak zwolnienia najemcy od obowiązku zapłaty czynszu pobranego z góry przez upadłą spółkę za okres dłuższy niż trzy miesiące oznacza, że kwoty czynszu za okres przekraczający powyższy termin należy uiścić ponownie do rąk syndyka. Z tego względu Sąd Rejonowy wydał prawidłowe rozstrzygnięcie, znajdujące oparcie w przepisach prawa.
Wobec powyższego apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie
art. 385 kpc.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 391 § 1 kpc w zw. z art. 98 kpc oraz § 12 ust. 1 pkt 1 w zw z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1349 ze zm.), zasądzając od strony skarżącej jako strony przegrywającej sprawę na rzecz powoda kwotę 1 200 złotych, stanowiącą zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Ref. I inst. SSR M. Synowski