Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 294/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 19 marca 2024r. w sprawie II K 551/22

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.,

Zarzut obrazy prawa karnego materialnego, o jakiej mowa w art. 438 pkt 1a kpk oraz zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej kary tj.:

- obraza art. 74 § 1 kk, poprzez zawarcie w wyroku rozstrzygnięcia o wydanego w oparciu o przepis art. 72 § 1 pkt 6 kk o zobowiązaniu oskarżonego do podjęcia terapii uzależnień, bez odebrania zgody ze strony oskarżonego na taki obowiązek,

- brak orzeczenia wobec oskarżonego, w oparciu o art. 93a § 1 pkt 2 lub 3 kk i inn., terapii lub terapii uzależnień, jako środka zabezpieczającego, pomimo, że w powodu treści opinii psychiatrycznej i wniosków biegłych jest to niezbędne dla zapobiegnięcia ponownemu popełnieniu przez oskarżonego czynu zabronionego;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadne

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnoszenie się do zarzutów apelanta jest przedwczesne, z powodu stwierdzonej w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Z tego powodu sąd odwoławczy ograniczy się tylko do wskazania powodów, dla których w sprawie musiało zapaść orzeczenie o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania sądowi rejonowemu.

Jak wynika z załączonej do akt opinii, oskarżony K. T. (1) cierpi na organiczne zaburzenia osobowości i zachowania po doznanym urazie głowy z 2018 roku. Biegli psychiatrzy badający oskarżonego uznali, iż w/w w chwili czynu miał ograniczoną w stopniu znacznym zdolność do rozpoznawania znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem w rozumieniu art. 31 § 2 kk. Jednocześnie uznali, iż w aktualnym stanie zdrowia oskarżony ma ograniczoną zdolność do prowadzenia obrony w sposób samodzielny i rozsądny.

Sąd odwoławczy zważył, iż dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów nastąpiło na rozprawie głównej wyznaczonej na datę 20 czerwca 2023r. Oskarżony obecny wówczas w sądzie i przekazał informacje o swoim leczeniu neurologicznym oraz wyjaśnił o wypadku drogowym, w jakim wziął udział kilka lat wcześniej. To na skutek tych informacji, jak to wynika z uzasadnienia postanowienia dowodowego, sąd rejonowy powziął wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego w chwili czynu i innych.

Analiza akt sprawy II K 551/22 prowadzi do wniosku, iż to wówczas tj. w dniu 20 czerwca 2024r. nastąpiło odebranie wyjaśnień od K. T. (1), albowiem po zarządzonej przerwie w rozprawie, zapisano w protokole: „ Oskarżony dalej wyjaśnia” (k.60v), a ponadto czynności tej tj. odebrania wyjaśnień od K. T. nigdy nie powtórzono, czy uzupełniano, w żadnym innym momencie trwającego postępowania, w szczególności w obecności ustanowionego obrońcy.

Nakładając na siebie ten fakt oraz to, iż – jak wynika z opinii psychiatrycznej – oskarżony musi być w sprawie reprezentowany przez obrońcę, bo nie umie bronić się samodzielnie, w sprawie doszło do przeprowadzenia czynności procesowej bez udziału obrońcy, którego obecność była tu obowiązkowa – art. 439 § 1 pkt 10 kpk.

Co więcej, sąd odwoławczy zauważa, że dokonane przyznanie obrońcy z urzędu winno nastąpić już w momencie powzięcia wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego, a nie – w zależności od wyników opinii (co do możliwości prowadzenia samodzielnej obrony). Dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego jest bowiem – co do zasady - równoznaczne z istnieniem „uzasadnionej wątpliwości”, co do jego poczytalności i powoduje obligatoryjną obronę. Taki pogląd jest prezentowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego; np. w postanowieniu z dnia 28 października 2020 r., II KK 295/20, w którym stwierdzono, że „obrona obligatoryjna, o której mowa w art. 79 § 1 pkt 3 i 4 kpk powstaje od momentu, gdy organ procesowy powziął wątpliwości co do tego, czy sprawca mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenie lub pokierować swoim postępowaniem (art. 79 § 1 pkt 3 kpk w zw. z art. 31 § 1 kk), albo czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona (art. 79 § 1 pkt 3 kpk w zw. z art. 31 § 2 kk), a także wówczas, gdy wprawdzie brak jest wątpliwości wskazanych wyżej, ale istnieją one, w ocenie organu procesowego, co do tego, czy stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny (art. 79 § 1 pkt 4 kpk) i w celu wyjaśnienia którejkolwiek z tych wątpliwości dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy psychiatrów (art. 202 § 1 kpk)”.

Taką interpretację zagadnienia Sąd Najwyższy przyjął także w wyrokach: z dnia 15 listopada 2022 r., IV KK 30/22 i z dnia 19 marca 2023 r., III KK 628/22, a podobnie na gruncie art. 79 § 2 kpk niejednokrotnie wskazywał, że w sytuacji określonej tym przepisem obligatoryjność korzystania przez oskarżonego z pomocy obrońcy oraz niemożność prowadzenia rozprawy bez udziału obrońcy następuje z chwilą wydania przez Sąd stosownego orzeczenia (zob. wspomniane postanowienie II KK 295/20, nadto postanowienia z: dnia 18 kwietnia 2012 r., IV KK 366/11; dnia 9 stycznia 2013 r., III KK 330/12; dnia 10 kwietnia 2014 r., IV KK 88/14).

Problem ten jest niezwykle ważki, albowiem procedowanie w takiej sytuacji procesowej bez obrońcy stanowi uchybienie, o jakim mowa w art. 439 § 1 pkt 10 kpk - bezwzględną przyczynę odwoławczą (oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy). Taka też sytuacja zaistniała w przedmiotowej sprawie, a w rezultacie oznaczała ona konieczność wydania wyroku kasatoryjnego.

Sąd odwoławczy rozważał, czy aby obecność oskarżonego na rozprawie w dniu 20 czerwca 2023r. i podawane przez niego informacje nie stanowiły czynności odebrania wyjaśnień, a jedynie oświadczenie podane do protokołu, co do procesu leczenia i jego przyczynach. W tej jednak sytuacji, na kolejnym terminie rozprawy, już w obecności obrońcy, winna zostać przeprowadzona czynności odebrania wyjaśnień, względnie ich odczytania w trybie art. 389 § 1 kpk - jednak takiej czynności w aktach sprawy brak.

Co więcej, nie ma dowodów, że w sprawie w ogóle odczytano akt oskarżenia ( co otwiera przewód sądowy), bo ani w protokole rozprawy z dnia 20 czerwca 2023r., ani w żadnym innym (z 30 listopada 2023r. bądź 19 marca 2024r.) nie ma o takowym „odczytaniu” wzmianki, a podjęta próba ustalenia powyższego np. być może brak zapisu w protokole wynikał jedynie z oczywistej omyłki pisarskiej? – zakończyła się fiaskiem. W odpowiedzi bowiem na dokonane odroczenie rozprawy apelacyjnej i zwrot akt do Sądu Rejonowego, celem wyjaśnienia powyższych, w tym ewentualnego sprostowania – akta wróciły z oświadczeniem referenta, iż nie pamięta przebiegu rozprawy, a więc także tego, czy odczytano na niej wyrok i jakiej treści ewentualne pouczenia otrzymał oskarżony (i inne).

To natomiast sprawia, że skoro sędzia referent dopuszcza brak odczytania aktu oskarżenia, a żadna z innych stron procesu, także nie pamięta przebiegu rozprawy, w odpowiedzi na zarzuty związane z zastosowana sankcja karną - jedyną możliwością był uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy, sąd meriti winien mieć na względzie uwagi, jakie poczyniono powyżej, co do obecności obrońcy i momencie, który uzasadnia ustanowienie takowego oskarżonemu działającemu bez pomocy obrońcy z wyboru. Ponadto winien pamiętać, że dla orzeczenia środków zabezpieczających, o jakich mowa w art. 93a § 1 pkt 2 lub 3 kk i inn., muszą być spełnione kumulatywnie wymienione w przepisach przesłanki.

Wniosek

- o zmianę zaskarżonego wyroku i uchylenie rozstrzygnięcia o wydanego w oparciu o przepis art. 72 § 1 pkt 6 kk oraz orzeczenie w oparciu o art. 93a § 1 pkt 2 lub 3 kk i inne terapii lub terapii uzależnień,

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

- odnoszenie się do zarzutów apelanta jest przedwczesne, z powodu stwierdzonej w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej;

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.15.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

- w sprawie stwierdzono bezwzględną przyczynę odwoławczą, o jakiem mowa w art. 439 § 1 pkt 10 kpk tj. obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy (przesłuchanie oskarżonego);

☒ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

- wskazano w pkt 3.1. (w miejscu przeznaczonym na rozważania co do zarzutów postawionych przez apelanta, ponieważ ich ocena byłaby aktualnie przedwczesna, ograniczono się jedynie do rozważań odnośnie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, a w miejscu przeznaczonym na zbiorczą ocenę, czy zarzut, bądź wniosek, jest: „zasadny”, „częściowo zasadny” lub „niezasadny” nie zaznaczono żadnej z odpowiedzi;

5.3.1.2.1.

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Apelacja wywiedziona na niekorzyść oskarżonego okazała się uzasadniać uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego jej rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Opocznie. Tym samym dopiero w finalnym orzeczeniu kończącym postępowanie zapadnie rozstrzygnięcie co do kosztów procesu, w szczególności tego, kto i w jakim zakresie winien je ponieść.

Z uwagi na zgłoszony wniosek za pomoc prawną udzieloną z urzędu oskarżonemu w toku postępowania odwoławczego, uzasadnionym było przyznanie obrońcy wynagrodzenia, zgodnie z treścią § 2 pkt. 1 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 17 ust. 2 pkt. 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 roku, tj. z dnia 24 sierpnia 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1964).

7.  PODPIS

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

wyrok Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 19.03.2024r. w sprawie II K 551/22

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana