Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 328/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 14 lutego 2024 roku.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obraza przepisów postępowania mająca wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

1.art. 374 § 1 kpk ( oskarżony ma prawo brać udział w rozprawie ). Niniejsze prawo zostało w przypadku oskarżonej w sposób oczywisty naruszone. W aktach sprawy znajduje się wniosek oskarżonej z 18 kwietnia 2023 roku, w treści którego znajduje się informacja o powodach zmiany miejsca zamieszkania, natomiast na pierwszej stronie w górnym lewym rogu znajduje się adres do korespondencji, na który korespondencja nie była jednak kierowana;

2.art. 6 kpk, który stanowi, że oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Tym samym oskarżonemu przysługuje prawo do cofnięcia udzielonego obrońcy pełnomocnictwa, co też uczyniła M. R. cofając pełnomocnictwo udzielone w niniejszej sprawie adwokatowi M. C..

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty te zostaną rozpoznane łącznie co pozwoli zarazem uniknąć powtarzanie tych samych rozważań i ocen.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie kpk, jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji.

W wyroku z dnia 15 maja 2024 r. w sprawie III KK 146/24 ( Legalis ) Sąd Najwyższy przyjął, że sąd wysyłając zawiadomienie o terminie rozprawy na niewłaściwy adres (w ogóle niewynikający z akt sprawy), nie był uprawniony do zastosowania instytucji doręczenia zastępczego, o której mowa w art. 133 § 2 kpk i uznania, że oskarżony został prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy, co z kolei umożliwiałoby jej prowadzenie pod nieobecność oskarżonego. W tym stanie rzeczy sąd dopuścił się rażącej obrazy art. 117 § 1 i 2 w zw. z art. 374 § 1i art. 6 kpk, naruszając tym samym podstawowe prawo oskarżonego jakim jest prawo do obrony. W art. 374 § 1 kpk zagwarantowane jest prawo oskarżonego do brania udziału w rozprawie, co w sposób oczywisty wiąże się z umożliwieniem oskarżonemu prowadzenia osobistej obrony w sprawie. Z omawianym przepisem koreluje art. 117 § 1 kpk, z treści którego wynika obowiązek zawiadomienia oskarżonego o czasie i miejscu rozprawy. Co istotne, czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona (art. 117 § 2 kpk).

W realiach przedmiotowej sprawy M. R. już na etapie postępowania przygotowawczego w korespondencji złożonej do akt sprawy w dniu 18 kwietnia 2023 roku wskazała nowy adres zamieszkania w P. ( k 234 ). Adres ten został powtórzony w korespondencji nadanej przez jej byłego obrońcę z dniu 16 maja 2024 roku ( k 236 ).

Pomimo tego we wniesionym akcie oskarżenia oskarżyciel publiczny nie skorygował tych danych wskazując miejsca zamieszkania M. R. w T. M.. Błędne oznaczenie miejsca zamieszkania oskarżonej powielał sąd I instancji w przesyłanej oskarżonej korespondencji procesowej. Od kwietnia 2023 roku korespondencja procesowa kierowana na adres w T. M.. nie była doręczana oskarżonej, albo uznawana za doręczoną przez awizo ( art. 133 § 1 i 2 kpk ) ( k 240, k 256, k 257 ). Również zawiadomienia o kolejnych terminach rozprawy głównej, w dniu w dniu 23 października 2023 roku ( k 260 ), 11 gridnia2023 roku ( k 272 ) były doręczane oskarżonej na nieprawidłowy adres i uznawane przez sąd za doręczone przez awizo ( k 267, k278 ). Przed ostatnim terminem rozprawy głównej w dniu 1 lutego 2024, sąd I instancji doręczył oskarżonej zawiadomienie na adres w T. M.. ( data drugiego awizo – 28 grudnia 2023 rok - k 293). Mimo, że 15 grudnia 2024 roku uzyskał informację z policji, że oskarżona mieszka w P. ( k 288, k 289 ), którą potwierdził zaświadczeniem z systemu P. ( k 290-292 ), to na rozprawie głównej 1 lutego 2024 roku sąd I instancji ponownie uznał, że oskarżona została „o terminie rozprawy zawiadomiona prawidłowo – przez awizo”) ( k 295 ). W dniu 14 lutego 2024 roku zapadł zaskarżony wyrok.

Nie budzi wątpliwości to, że Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz, wysyłając zawiadomienia o terminach rozprawy na niewłaściwy adres (nie wynikający z akt sprawy), nie był uprawniony do zastosowania instytucji doręczenia zastępczego, o której mowa w art. 133 § 2 kpk i uznania, że oskarżona została prawidłowo powiadomiona o terminie rozpraw, co z kolei umożliwiałoby ich prowadzenie pod nieobecność M. R.. W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że sąd I instancji dopuścił się rażącej obrazy art. 117 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 374 § 1 kpk i art. 6 kpk, naruszając tym samym podstawowe prawo oskarżonego jakim jest prawo do obrony. W konsekwencji powyższego stwierdzenia, uznać należy, że uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na treść wyroku.

Oceny tej nie zmienia udział w rozprawie głównej obrońcy z wyboru oskarżonej, którego aktywność procesowa jawi się jako formalna. Nie nawiązał on kontaktu z oskarżoną. Brak jest do ustalenia przeciwnego jakichkolwiek dokumentów czy oświadczeń strony, nie zareagował na pisma oskarżonej o zmianie adresu, na notoryczne doręczanie jej korespondencji w sposób zastępczy, nie oponował przeprowadzeniu rozprawy w dniu 1 lutego 2024 roku, gdy nowy adres oskarżonej został już potwierdzony przez czynności procesowe. Na brak wiedzy oskarżonej o prowadzeniu postępowania sądowego w I instancji wskazuje zwłaszcza jej całkowita bezczynność, różnicująca jej postawę procesową, gdy dowiedziała się o wyroku skazującym, co spowodowało podejmowaniem przez nią szeregu czynności w sprawie i uczestnictwem w rozprawie apelacyjnej.

Z podanych powyżej względów, sąd okręgowy uznał, że zasadne jest uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Maz. do ponownego rozpoznania.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Maz. do ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego na rozprawie głównej.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Przepis art. 6 kpk statuuje jedną z podstawowych gwarancji procesowych oskarżonego, jaką jest prawo do obrony w sensie materialnym, rozumiane jako prawo przeciwstawiania się tezie oskarżenia, jak i prawo do obrony w sensie formalnym, rozumiane jako prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Szczególną wagę wspomnianego przepisu obrazuje fakt, iż przenosi on na grunt Kodeksu postępowania karnego unormowanie zawarte w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP, jak też w art. 6 ust. 3 lit. c Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Oczywiście prawo do obrony przewiduje uprawnienie oskarżonego do osobistego wykonywania obrony, niezależnie od tego, czy posiada on obrońcę i czy obrońca ten jest obecny w czasie czynności, w trakcie której oskarżony chciałby osobiście działać. Prawo do aktywnej obrony obejmuje także prawo oskarżonego do osobistego udziału w rozprawie głównej, gwarantowane w art. 117 § 1 kpk, zgodnie z treścią którego każdego uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu.

Tymczasem oskarżona została pozbawiona możliwości udziału w postępowaniu przed sądem I instancji, jak również zmiany obrońcy z wyboru, czy wnioskowania o obrońcę z urzędu, gdyż nie została prawidłowo zawiadomiona o terminach rozprawy głównej. Wskazane uchybienie bez wątpienia mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, albowiem oskarżona nie miała możliwości zaprezentowania swojego stanowiska w trakcie rozprawy głównej, w tym kształtowania linii swojej obrony i sposobu jej wyrażania.

We wniesionej apelacji i stanowisku na rozprawie głównej strona wykazała, że oskarżona chciałaby podnieść okoliczności dotyczące inkryminowanego jej czynu, w tym dotyczące jej sylwetki psychicznej i w związku z tym chciałby uzupełnić i zweryfikować postępowanie dowodowe, mogące mieć też wpływ na ewentualną reakcję karną, co potwierdza, iż naruszenie prawa do obrony w zaistniałe w postępowaniu przed sądem I instancji było rażące i miało istotny wpływu na treść wydanego orzeczenia.

Przyjąć należy, że ponowienie przewodu w całości jest konieczne nie tylko w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji przeprowadził w sposób wadliwy, niedopuszczalny lub nieprawidłowy wszystkie dowody, bądź nie przeprowadził ich wcale, ale również gdy nieprawidłowe przeprowadzenie większości dowodów w sądzie pierwszej instancji spowoduje niemożność poddania ocenie tych prawidłowo przeprowadzonych. Takie cechy miałoby postępowanie, w którym przeprowadzono by jedynie poszczególne dowody w sposób prawidłowy, tak że nie można by było dokonać ich oceny w kontekście jakichkolwiek innych prawidłowo przeprowadzonych dowodów (art. 7 kpk ). Postępowanie dowodowe, w wyniku którego nie można dokonać ustaleń, gdyż każdy z dowodów musi być oceniany w całkowitym wzajemnym oderwaniu od siebie, powinno być powtórzone w całości. Zachodzi wówczas konieczność uchylenia wyroku, którą tłumaczyć trzeba tym, że postępowanie dowodowe w ogóle nie spełniło swego celu w postaci zgromadzenia materiału niezbędnego do dokonania ustaleń faktycznych. W tej sytuacji sąd drugiej instancji musiałby w postępowaniu apelacyjnym przeprowadzić wszystkie dowody ścisłe niezbędne do merytorycznego orzeczenia co do zasadniczego przedmiotu procesu; stan taki należałoby uznać za powodujący konieczność ponowienia przewodu sądowego w pierwszej instancji. W konkluzji, prawidłowe przeprowadzenie choć jednego dowodu przez sąd pierwszej instancji nie powinno stanowić przeszkody do uznania, że zachodzi konieczność ponowienia postępowania dowodowego w całości przez tenże sąd. Jeżeli w ustawie jest mowa o konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu przez sąd pierwszej instancji w całości, to tę niemożność należy oceniać w kontekście całego materiału dowodowego sprawy, nie zaś jego części.

Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie; postępowanie dowodowe nie spełniło zakładanej funkcji w postaci prawidłowego zgromadzenia materiału niezbędnego do dokonania ustaleń faktycznych i oceny dowodów. Nieprzeprowadzenie w sposób prawidłowy dowodów w sądzie I instancji powoduje niemożność poddania ocenie tych przeprowadzonych.

Zgodnie z treścią art. 437 § 2 kpk sąd odwoławczy może uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania tylko w jednym z trzech przypadków: zaistnienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych, konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości oraz wówczas, gdy wydanie wyroku reformatoryjnego naruszyłoby regułę ne peius, wskazaną w art. 454 § 1 kpk. Przewidziana w art. 437 § 2 kpk konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd I instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji.

W postępowaniu pierwszoinstancyjnym doszło do takiego naruszenia norm prawa procesowego, które w realiach konkretnej sprawy, podważa rzetelność tego postępowania, co przemawia za powtórzeniem wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Po uzyskaniu wiedzy o wyroku skazującym, w dniu 4 kwietnia 2024 roku ( k 344 ) oskarżona wniosła pismo procesowe krytykujące treść wyroku sądu I instancji i sposób procedowania tego sądu. Przewodniczący Wydziału potraktował to pismo jako „apelację wprost” i zarządzeniem z dnia 15 kwietnia 2024 roku odmówił jej przyjęcia, jako wniesionej po terminie ( k 348 ). Stanowisko to zdaniem sądu odwoławczego jest nieprawidłowe. Obrońca oskarżonej po złożonym wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia przedmiotowego wyroku, otrzymał odpis tego orzeczenia wraz z uzasadnieniem w dniu 25 marca 2024 roku ( k 311 ). Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli obrońca oskarżonego złożył wniosek o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku, apelację może wnieść także potem oskarżony, byleby uczynił to z zachowaniem terminu 14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem obrońcy ( por. uchw. SN z 17.7.1974 r., VI KZP 14/74, OSNKW 1974, Nr 9, poz. 161).

Art. 436 kpk pozwala sądowi odwoławczemu ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania. W rozpatrywanej sprawie sąd II instancji uznał, że zaistniało uchybienie podniesione przez skarżącego, mianowicie naruszenie prawa do obrony, powodujące konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości, wobec czego bez naruszenia art. 433 § 2 kpk mógł ograniczyć rozpoznanie apelacji przede wszystkim do tego uchybienia. Z tych względów zaniechał podejmowania czynności zmierzających do nadania biegu apelacji oskarżonej.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Powody zostały podane wyżej.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Powody te zostały wskazane wyżej.

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd I instancji przeprowadzi ponownie postępowanie dowodowe uwzględniając powyższe uwagi, rozważy argumenty środka odwoławczego. Po przeprowadzeniu dowodów sąd oceni je we wzajemnym powiązaniu, rozważy wszystkie okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonej; musi mieć też na względzie pośredni zakaz reformationis in peius. Sąd merytoryczny decydując się na dokonywanie własnych ustaleń faktycznych powinien mieć na uwadze treść wszystkich dowodów zgromadzonych w toku procesu i rozważyć znaczenie istotnych okoliczności, które z nich wynikają. W dalszym ciągu sąd I instancji procedować będzie w granicach wyznaczonych przez art. 7 kpk, a więc według zasady swobodnego uznania sędziowskiego i ponownie przeprowadzając postępowanie, uwzględni wynikające z przepisów procedury karnej gwarancje procesowe oskarżonej.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wina

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana