Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 592/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Gostyniu z dnia 11 kwietnia 2023 r., sygn. akt II K 180/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na treść wyroku – art. 7 kpk poprzez uznanie za w pełni wiarygodne zeznań M. K. (2) i pokrzywdzonego Ł. K., mimo że ich zeznania były częściowo ze sobą sprzeczne.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wobec zaistnienia bezwzględnej przesłanki odwoławczej opisanej w art. 439 § 1 pkt 9 kpk konieczne stało się uchylenie zaskarżonego orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia. Ta przesłanka odwoławcza – brak skargi uprawnionego oskarżyciela stanowi bowiem bezwzględną przeszkodę procesową uniemożliwiającą prowadzenie postępowania karnego za czyn będący przedmiotem procesu w trybie prywatnoskargowym. Dlatego też zgodnie z art. 17 § 1 pkt 9 kpk należało niniejsze postępowanie karne umorzyć. Dodać należy, że umorzenie postępowania w razie stwierdzenia bezwzględnej przesłanki odwoławczej następuje w każdym stadium, także po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji, a przed jego uprawomocnieniem się.

Z uwagi na powyższą sytuację procesową, Sąd Okręgowy nie mógł rozpoznać wniesionego przez obrońcę środka zaskarżenia i ustosunkować się do treści podniesionych przez niego zarzutów obrazy prawa procesowego. Zgodnie z art. 436 kpk sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania. Jedna z powyżej opisanych sytuacji zachodzi właśnie w kontrolowanej przez Sąd Okręgowy sprawie.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Brak możliwości odniesienia się do zarzutów obrazy prawa procesowego z uwagi na zaistnienie bezwzględnej przesłanki odwoławczej spowodował, iż nie było podstaw by odnosić się do zgłoszonych w apelacji wniosków końcowych. Zaskarżony przez obrońcę wyrok został co prawda uchylony, ale nie z powodu uwzględnienia podniesionych zarzutów tylko z uwagi na zaistniałą w sprawie bezwzględną przesłankę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk.

Lp.

Zarzut

3.2.

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który mógł mieć wpływ na jego treść, polegający na uznaniu, że M. K. (1) wspólnie i w porozumieniu z innymi nieustalonymi osobami, używając siły fizycznej, wyciągnęli Ł. K. z kabiny ciągnika roliczego J. D. 7430, którym kierował, czym spowodowali u niego obrażenia opisane w pkt 1 wyroku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Kierując się art. 436 kpk Sąd odwoławczy również do podniesionego zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie przystąpił, a to z uwagi na zaistnienie bezwzględnej przesłanki odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk. Argumentację w tym zakresie przedstawiono zaś powyżej w pkt 3.1.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Brak możliwości zbadania zasadności zgłoszonych przez obronę wniosków z uwagi na tożsame powody co podane w pkt 3.1.

Lp.

Zarzut

3.3.

Obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanemu oskarżonemu, tj. naruszenie art. 46 § 2 kk poprzez zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego nawiązki w kwocie 10.000 zł podczas gdy Sąd Rejonowy w żadnej mierze nie wyjaśnił, dlaczego orzeczenie obowiązku określonego w art. 46 § 1 kk w jego ocenie jest utrudnione, a zatem nie zostały wskazane ustawowe przesłanki zastosowania obrażonego przepisu.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd odwoławczy także powyższego zarzutu odwoławczego nie rozpoznawał, powołując się na przytoczony wyżej art. 436 kpk, tj. z uwagi na zaistnienie bezwzględnej przesłanki odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk. Argumentację w tym zakresie przedstawiono zaś powyżej w pkt 3.1. Zarzut miał zresztą charakter drugoplanowy, gdyż skarżący w głównej mierze kwestionował sprawstwo oskarżonego co do popełnienia zarzucanego mu przestępstwa na szkodę Ł. K.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Brak możliwości zbadania zasadności zgłoszonych przez obronę wniosków z uwagi na tożsame powody co podane w pkt 3.1.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

M. K. (1) został oskarżony przez oskarżyciela prywatnego Ł. K. o czyn z art. 157 § 2 kk, gdy w rzeczywistości, uwzględniwszy opis działania oraz okoliczności faktyczne, zawierał praktycznie wszystkie znamiona przestępstwa udziału w pobiciu z art. 158 § 1 kk – ściganego z oskarżenia publicznego. Sąd Rejonowy w Gostyniu nie dostrzegł tej istotnej kwestii procesowej i w takim trybie sprawę rozpoznał, wydając wyrok skazujący.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Kontrola dokonana przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w związku z wniesioną apelacją ujawniła w niniejszej sprawie bezwzględną przesłankę, określoną w art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk, a mianowicie - brak skargi uprawnionego oskarżyciela.

Na podkreślenie zasługuje tu fakt, że złożenie skargi przez uprawnionego oskarżyciela stanowi jeden z podstawowych warunków dopuszczalności procesu karnego. Sprawdzenie przez sąd czy akt oskarżenia w sprawie został wniesiony przez podmiot mający do tego prawne umocowanie jest niezwykle istotną czynnością procesową. Pamiętać bowiem trzeba, iż wniesienie skargi przez nieuprawnionego oskarżyciela, wobec niezrealizowania wymogu określonego w art. 14 § 1 kpk, powoduje niedopuszczalność kontynuowania postępowania i konieczność jego umorzenia.

Przechodząc do omówienia istoty zaistniałego w niniejszej sprawie uchybienia wskazać trzeba, że Sąd Rejonowy procedował w sprawie oskarżonego M. K. (1) uznając go za winnego tego, że w dniu 29 maja 2020 r. na trasie między S. a K., gmina B. W.., powiat (...), wspólnie i w porozumieniu z innymi nieustalonymi w tym postępowaniu osobami, używając siły fizycznej w postaci uderzeń rękoma w twarz oraz kopiąc go po całym ciele, wyciągnęli Ł. K. - kierowcę ciągnika rolniczego J. D. 7430 o numerze rejestracyjnym (...) z kabiny tegoż, czym spowodowali u niego obrażenia ciała w postaci krwiaka okularowego oczodołu prawego, podbiegnięcia krwawego w okolicy skroniowej lewej skóry głowy, drobnych otarć naskórka skóry podudzia lewego i prawego a także łokcia prawego na tylnej powierzchni oraz podbiegnięcia krwawego w okolicy kolca górnego przedniego kości miednicy, co spowodowało naruszenie funkcji narządów jego ciała na czas poniżej 7 dni. Sąd I instancji nie wychwycił tego, że oskarżony ma odpowiadać karnie nie tylko za element tych zachowań, w postaci spowodowania u pokrzywdzonego obrażeń ciała kwalifikowanych z art. 157 § 2 kk, ale za to, że wraz z innymi dwoma nieustalonymi osobami brał udział w pobiciu Ł. K., w wyniku którego, z powodu uderzeń i kopniaków zadawanych przez sprawców wspólnie i w porozumieniu, doznał opisanych powyżej obrażeń ciała. Dodatkowo zaś uwzględniając zeznania pokrzywdzonego co do sposobu działania napastników (od pasa w dół kopali mnie wszyscy, w tym oskarżony, od pasa w górę uderzał rękami tylko oskarżony) należało wstępnie stwierdzić, że wystąpił też stan narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku co najmniej z art. 157 § 1 kk. Zdaniem Sądu odwoławczego obecnie, nawet bez zasięgania opinii medyka sądowego można przyjąć, iż stan taki w przypadku pobicia Ł. K. wystąpił przede wszystkim jako rezultat określonego sposobu działania sprawców, siły, kierunku i umiejscowienia uderzeń (kopniaki w korpus od pasa w dół, uderzenia w głowę).

Sąd karny obowiązuje zasada skargowości wyrażona w art. 14 § 1 kpk, zgodnie z którą nie może on wyjść poza granice oskarżenia, ponieważ inicjatywa ścigania należy wyłącznie do oskarżyciela. Ramy oskarżenia określa natomiast zdarzenie faktyczne (historyczne), na którym zasadza się oskarżenie, a nie poszczególne elementy jego opisu, czy też wskazana w skardze kwalifikacja prawna. Stąd też zasada skargowości nie ogranicza sądu w ustaleniach wszystkich cech faktycznych tego zdarzenia oraz w zakresie oceny prawnej rozpoznawanego czynu. Sąd nie jest związany ani szczegółowym opisem czynu zawartym w zarzucie aktu oskarżenia, ani kwalifikacją prawną nadaną temu czynowi przez oskarżyciela. Oznacza to, że jedynie zdarzenie historyczne, jako opis określonych faktów z przeszłości wiąże sąd orzekający w sprawie.

W konsekwencji Sąd odwoławczy był zobowiązany do wzięcia wymienionych okoliczności pod uwagę z urzędu. Uznał zatem, że poddany pod osąd czyn oskarżonego M. K. (1) powinien zostać rozpatrywany jako udział w pobiciu Ł. K. z art. 158 § 1 kk, który to występek jest ścigany z oskarżenia publicznego, a nie prywatnego jak to nastąpiło w tej sprawie. Brak było zatem skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 kpk).

Zgodnie z przepisem art. 439 § 1 kpk niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia Sąd odwoławczy uchyla zaskarżone orzeczenie w przypadku stwierdzenia jednego z wymienionych w tym przepisie rażących uchybień. Nakaz wynikający z przepisu art. 439 § 1 kpk konstytuuje obowiązek Sądu odwoławczego wyjścia poza granice zaskarżenia, w ramach których sąd ten co do zasady orzeka (art. 433 § 3 kpk), oraz wyjścia poza granice podniesionych zarzutów, również w odniesieniu do zarzutów sformułowanych we wniesionym na niekorzyść oskarżonego środku odwoławczym oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika, mimo iż granicami tych zarzutów sąd odwoławczy jest związany (art. 434 § 1 kpk).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji wydał wyrok skazujący oskarżonego za popełnienie przestępstwa z art. 157 § 2 kk, które to orzeczenie zaskarżone zostało przez obrońcę oskarżonego na jego korzyść, dlatego też Sąd odwoławczy, dostrzegając uchybienie z art. 439 § 1 pkt 9 kpk, o charakterze bezwzględnym, nie był związany ograniczeniem zawartym w przepisie art. 439 § 2 kpk. Zgodnie z tym ostatnim przepisem uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych m.in. w art. 439 § 1 pkt 9 kpk może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego. Tymczasem kasatoryjny charakter wyroku Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie, w którym jednocześnie umorzono postępowanie prowadzone przeciwko oskarżonemu sprawia, że wyrok ten jest dla podsądnego korzystnym rozstrzygnięciem.

Oczywiście jednak, co należy w tym miejscu jeszcze zaznaczyć, brak jest przeszkód procesowych aby sprawa karna o czyn z art. 158 § 1 kk popełniony na szkodę Ł. K. była wszczęta i prowadzona przez Prokuraturę Rejonową w Gostyniu. Na marginesie Sąd Okręgowy wskazuje, iż po analizie akt sprawy tamtejszej prokuratury o sygn. 4234-0. Ds. 175.2021 nie stwierdził bowiem aby zachodził stan rzeczy osądzonej, czy też, że można by go traktować jako czyn współukarany do zaboru pojazdu J. D. w celu krótkotrwałego użycia. Sprawa o czyn z art. 289 § 2 kk została prawomocnie zakończona umorzeniem postępowania (postanowieniem SR w Gostyniu z dnia 20 grudnia 2022 r., sygn. II Kp 122/22 utrzymano w mocy postanowienie prokuratorskie o umorzeniu dochodzenia).

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Wyrok Sądu I instancji został uchylony i umorzono postępowanie w sprawie.

☒ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Podsumowując powtórzyć należy, że skarga uprawnionego oskarżyciela jest niezbędna do prowadzenia postępowania w sprawie (art. 17 § 1 pkt 9 kpk), zatem rozpoznanie sprawy mimo jej braku naruszało określone gwarancje procesowe oskarżonego i wymagało umorzenia postępowania z powodu bezwzględnej przesłanki odwoławczej z przepisu art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk, bez potrzeby badania wpływu tej wady na treść zaskarżonego orzeczenia. Z tych względów Sąd Okręgowy przeprowadzając kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia z urzędu i uwzględniając zaistniałą w niniejszej sprawie bezwzględną przesłankę odwoławczą z przepisu art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk uchylił zaskarżone orzeczenie i umorzył postępowanie w sprawie.

W zaistniałej sytuacji procesowej Sąd II instancji był zobowiązany do wydania orzeczenia o takiej treści.

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu sięgając po regulację z art. 632a § 1 kpk, który stanowi, że w wyjątkowych wypadkach, w razie umorzenia postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego sąd może orzec, że koszty procesu ponosi w całości oskarżony lub Skarb Państwa. Kosztami procesu został zatem obciążony Skarb Państwa, z uwagi na fakt, że do takiego zakończenia procesu doszło z przyczyn nieleżących po stronie oskarżyciela prywatnego, który wedle ogólnej zasady procesowej z art. 632 pkt 1 kpk ponosi koszty postępowania gdy umorzono postępowanie czy uniewinniono oskarżonego. W tym wypadku to organ sądowy nie dostrzegł przeszkody procesowej o charakterze bezwzględnym, prowadząc sprawę w niewłaściwym trybie i narażając oskarżyciela prywatnego na niepotrzebne wydatki. Jednocześnie w orzeczeniu o kosztach zaznaczono, że nie obejmuje ono ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego oskarżonego. Na chwilę obecną takich dodatkowych należności nie stwierdzono, a w przypadku ich pojawienia się, będą przedmiotem rozpoznania w trybie art. 626 § 2 kpk.

PODPIS

Hanna Bartkowiak