Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Człuchowie IV Wydział Pracy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2024 roku w Człuchowie

sprawy z powództwa P. W.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w Chojnicach

o wynagrodzenie

1.  zasądza od pozwanego Sądu Rejonowego w Chojnicach na rzecz powoda P. W. kwotę 23.365,75 zł brutto (dwadzieścia trzy tysiące trzysta sześćdziesiąt pięć złotych siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot:

a)  22.600,31 zł od dnia 29 stycznia 2024 r. do dnia zapłaty,

b)  765,44 zł od dnia 9 grudnia 2023r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala.

(-) Marek Osowicki

Sygn. akt IV P 119/23

UZASADNIENIE

Powód P. W. wniósł przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa Sądowi Rejonowemu w Chojnicach o zapłatę kwoty 33 763,27 zł brutto z tytułu wyrównania wynagrodzenia za okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 października 2023 r. i skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 3 listopada 2023 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż pełni funkcję referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Chojnicach. Prawidłowa podstawa ustalenia wynagrodzenia referendarza sądowego jest bezpośrednio powiązana z podstawą ustalenia wynagrodzenia sędziego zgodnie z art. 151b § 1 u.s.p. Przepis art. 91 § 1 c ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 334 ze zm.), określa podstawę ustalenia wynagradzania zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z zastrzeżeniem § 1d . Zgodnie z ogłoszeniem Prezesa GUS podstawę należnego wynagrodzenia powinno stanowić w 2022 r. przeciętne wynagrodzenie z drugiego kwartału 2021 r. które wynosiło 5504,52 zł a za rok 2023 r. przeciętne wynagrodzenie z drugiego kwartału 2022 r. które wynosiło (...).25 zł. W oparciu o przepis art. 12 ustawy z 19 listopada 2020 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U.2020.2400 z 2020.12.29), zostały wprowadzone zmiany m.in. w treści art. 91 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, że w 2021 r. podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wynoszące 4.839,24 zł.

Natomiast w oparciu o przepis art. 8 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.) ustalono, że w 2022 r. podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wynoszące 5024,48 zł zwiększone o kwotę 26 zł łącznie 5.050,48 zł . W 2023 r. w oparciu o przepis art. 8 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U.2022.2666 z 2022.12.19) w roku 2023 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi kwota 5444,42 zł .

W ocenie powoda regulacje wprowadzone przepisami ustaw około budżetowych na 2021 r. (art.12), na 2022 r. (art. 8) czy na 2023 r. (art. 8) są sprzeczne z art. 178 ust. 2, art. 2, art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz prawem Unii Europejskiej tj. art. 2 oraz 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, co potwierdza Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 27 lutego 2018 r. C-64/16.

Pozwany Sąd Rejonowego w Chojnicach w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania. Strona pozwana wniosła też o nieprzeprowadzanie dowodu z przesłuchania stron i przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność strony pozwanej i dowodu z wyliczeń księgowych. Wskazano ponadto, że wynagrodzenie za 2023 r. zostało powodowi wyrównane. W uzasadnieniu sprzeciwu strona pozwana podniosła, iż wskazane w pozwie ustawy okołobudżetowe w świetle hierarchii przepisów prawa powszechnie obowiązującego są aktami równorzędnymi z ustawą o ustroju sądów powszechnych. Zastosować w tym przypadku należy reguły kolizyjne, w szczególności lex posteriori derogat legi priori i na tej podstawie oddalić powództwo. Dopóki określony przepis nie zostanie uznany za niekonstytucyjny istnieje domniemanie jego zgodności z konstytucją. W polskim systemie prawnym organem powołanym do orzekania w sprawach niezgodności ustaw z konstytucją jest Trybunał Konstytucyjny art. 188 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Powód w piśmie procesowym z 29 stycznia 2024 r. zmodyfikował powództwo i wniósł o zasądzenie kwoty 23.365,75 zł brutto wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do kwoty 22.600,31 od 29 stycznia 2024 r. do dnia zapłaty i od kwoty 765,44 zł od 9 grudnia 2023 do dnia zapłaty. W powyższym piśmie powód wskazał, iż z związku z częściowym uregulowaniem roszczenia przez pozwanego 8 grudnia 2023 r. w wysokości 18.233,87 zł stosownie do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023 r. sygn. akt K 1/23 oraz przedłożonym wyliczeniem wynagrodzenia za lata 2021-2023 zmodyfikował roszczenie i rozszerzył roszczenie za okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. a w części wypłaconego mu wyrównania wynagrodzenia za 2023 r. cofnął powództwo.

Sąd ustalił co następuje:

Powód P. W. pełni funkcję referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Chojnicach od 1 października 2016 r.

(bezsporne).

Pozwany Sąd Rejonowy w Chojnicach w latach 2021-2023 wypłacał powodowi wynagrodzenie, ustalając jego wysokość w 2021 r. na podstawie przepisu art. 12 ustawy z 19 listopada 2020 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U.2020.2400 z 2020.12.29), w 2022 r. na zasadzie przepisu art. 8 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.) a w 2023 r. w oparciu o przepis art. 8 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U.2022.2666 z 2022.12.19).

(niesporne).

Pozwany sąd 8 grudnia 2023 r. wypłacił powodowi kwotę 18.233,87 brutto tytułem wyrównania wynagrodzenia i dodatkowego wynagrodzenia wypłacanego we wrześniu 2023 r.

(bezsporne).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie stan faktyczny pozostawał bezsporny, spór dotyczył jedynie przepisów prawa na podstawie, których ustalane jest wynagrodzenie sędziów i referendarzy sądowych.

Zasady kształtowania wysokości wynagrodzenia sędziego określa przepis art. art. 91 § 1 c ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. nr 98, poz.1070 ze zm.). Podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d.

Ustawodawca w latach 2021-2023 zmodyfikował wysokość wynagrodzeń sędziów w 2021 r. na podstawie przepisu art. 12 ustawy z 19 listopada 2020 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U.2020.2400 z 2020.12.29), w 2022 r. na zasadzie przepisu art. 8 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.) a w 2023 r. w oparciu o przepis art. 8 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U.2022.2666 z 2022.12.19).

W rozpoznawanej sprawie powód zarzucił ustawodawcy, iż powyższe przepisy naruszają Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej tj. art. 178 ust. 2 naruszenie konstytucyjnej zasady określającej, że sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, art. 2, art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz prawo Unii Europejskiej tj. art. 2 oraz 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, co potwierdza Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 27 lutego 2018 r. C-64/16.

Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, praktyka sądowa musi uwzględniać „postanowienia ustawy rangi zasadniczej, hierarchiczne usytuowanie której – w obowiązującym porządku prawnym i nakaz bezpośredniego stosowania przepisów (Konstytucji art. 8) – nie mogą być pomijane przy wykładni i stosowaniu ustaw zwykłych mających zapewnić realizację konstytucyjnej powinności sądów rozpatrzenia każdej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Ranga zaś i znaczenie tego postanowienia została zrównana w powołanym przepisie Konstytucji z podstawowymi zasadami funkcjonowania sądów, niezależność, bezstronność i niezawisłość (vide: Wyrok SN z 24 stycznia 2001 r., II CKN 28/01, niepubl.).

Wśród reguł kolizyjnych najpowszechniej stosowaną formułą dokonywania bezpośredniego stosowania Konstytucji jest odmowa zastosowania sprzecznego z Konstytucją przepisu ustawy zgodnie z regułą lex superior derogat legi inferiori.

W polskim systemie prawnym orzeczenie odnoszące się do zgodności normy ustawowej z Konstytucją, związane z przełamaniem (wzruszeniem) domniemania konstytucyjności na podstawie reguł walidacyjnych, możliwe jest w dwóch sytuacjach obejmujących konieczność rozstrzygnięcia problemu konstytucyjnego:

1) w toku tzw. kontroli abstrakcyjnej dokonywanej przez TK, w chwili rozstrzygnięcia o niekonstytucyjności normy abstrakcyjnej i generalnej zawartej w przepisie ustawy (już od chwili ogłoszenia orzeczenia), Bezpośrednie stosowanie Konstytucji w orzecznictwie sądowym 109

2) w toku stosowania prawa w indywidualnej sprawie przez sąd powszechny lub administracyjny, który może odmówić zastosowania niezgodnej z Konstytucją normy indywidualnej i konkretnej wyinterpretowanej z przepisu ustawy i rozstrzygnąć sprawę, bezpośrednio stosując normę wyinterpretowaną z Konstytucji lub stosując alternatywną, możliwą do zastosowania normę ustawową, gdyby sąd doszedł do przekonania, że (koniunkcyjnie): (a) stosując sprzeczną z Konstytucją ustawową normę indywidualną i konkretną (b) będzie musiał wydać orzeczenie niesprawiedliwe i naruszające konstytucyjne gwarancje, (c) zarazem norma konstytucyjna jest precyzyjna w stopniu umożliwiającym jej bezpośrednie zastosowanie jako samoistnej podstawy rozstrzygnięcia lub istnieje alternatywna, możliwa do zastosowania i zgodna z Konstytucją norma ustawowa, a jednocześnie, (d) sąd nie dysponuje w danym przypadku możliwością rozstrzygnięcia kolizji ani na podstawie reguły przewidzianej w art. 91 ust. 2 lub 3 Konstytucji, z uwagi na sprzeczność tej normy z ratyfikowaną umową międzynarodową lub z prawem unijnym, ani nie ma możliwości uzgodnienia normy ustawowej z Konstytucją zgodnie z wykładnią prokonstytucyjną lub mechanizmem współstosowania normy Konstytucji oraz prokonstytucyjnie wyłożonej normy ustawy (tak: prof. dr hab. M. G., Bezpośrednie stosowanie konstytucji w orzecznictwie sądowym, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny rok LXXX – zeszyt 1 – 2018).

Sąd Najwyższy w wyroku z 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16 (niepubl.) uznał, że stosowanie Konstytucji nie jest zastrzeżone wyłącznie dla Trybunału Konstytucyjnego (art. 188 ust. 1), ale należy również do sądów, zarówno w przypadku zaistnienia luki w prawie, jak i wówczas, gdy sąd dojdzie do przekonania, że przepis ustawy jest niezgodny z Konstytucją i nie powinien być zastosowany w konkretnej sprawie. Nie narusza to kompetencji właściwej dla Trybunału Konstytucyjnego, gdyż formalnie przepis ten w dalszym ciągu pozostaje w systemie prawnym i może być stosowany przez inne sądy orzekające w takich samych sprawach. Należy jednak zaznaczyć, że - z uwagi na bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowanego również przez indywidualne akty stosowania prawa, jakimi są orzeczenia sądowe - odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić wyłącznie w wypadku, gdy sąd rozpoznający sprawę nie ma wątpliwości co do niezgodności tego przepisu z Konstytucją, a sprzeczność ma charakter oczywisty, inaczej mówiąc, gdy zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu. Kwestia oczywistej niekonstytucyjności była początkowo w orzecznictwie rozumiana jako sprzeczność między przepisem ustawowym a konstytucyjnym dotyczącym tej samej materii. Wskazywano w związku z tym, że sąd może skorzystać z reguły lex superior derogat legi inferiori i rozstrzygnąć sprawę bezpośrednio na podstawie normy konstytucyjnej, pomijając niezgodną z nią normę ustawową (zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 października 2000 r., V SA 613/00, OSP 2001, nr 5, poz. 82).

Zatem istotne w sprawie było rozstrzygniecie zgodności z Konstytucją przepisów art. 12 ustawy z 19 listopada 2020 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U.2020.2400 z 2020.12.29), art. 8 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.) i art. 8 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U.2022.2666 z 2022.12.19).

Kształtowanie wysokości wynagrodzenia sędziego i jego charakter był w przeszłości przedmiotem analizy zarówno orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego jak i doktryny prawa.

Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 22 marca 2000 r., P. 12/98, (OTK 2000, nr 2, poz. 67) stwierdził m.in., że nie można wyprowadzić prostej zależności między zasadą niezawisłości a statusem materialnym sędziów. Zdaniem Trybunału ujmowanie tego zagadnienia w kategoriach prostego sprzężenia stanowiłoby ujmę zarówno dla sędziów jako obywateli, jak i dla autorytetu państwa, wiodłoby bowiem do wniosku, że sędzia nienależycie wynagradzany przestaje być niezawisły, a konkluzja taka byłaby niesprawiedliwa i krzywdząca. Prowadzi to do wniosku, że ustalanie poziomu i składników wynagrodzenia sędziego jest przede wszystkim sprawą ustawodawcy. Trybunał Konstytucyjny uznał jednak, że błędne byłoby twierdzenie, iż art. 178 ust. 2 Konstytucji ma charakter jedynie deklaracji i nie można go uznawać za normę prawa materialnego, przepis ten bowiem może stanowić wzorzec kontrolny dla oceny przepisów wynagrodzeniowych, a w pewnych, szczególnie drastycznych, sytuacjach może stać się też podstawą uznania niekonstytucyjności tych przepisów.

Trybunał Konstytucyjny również w wyroku z 4 października 2000 r., P. 8/00 (OTK 2001, nr 6, poz. 189, z glosą A. Wróbla, „Przegląd Sejmowy” 2001, nr 6, s. 97 i postanowieniu z 10 grudnia 2008 r., P. 39/08, OTK 2008, nr 10, poz. 187), stwierdził, że głównym adresatem normy art. 178 ust. 2 Konstytucji są organy państwa powołane do kształtowania systemu wynagrodzeń sędziowskich, na które norma konstytucyjna nakłada obowiązek urzeczywistnienia określonych w niej gwarancji. (...) wynagrodzeń sędziowskich odpowiadający wskazaniom art. 178 ust. 2 Konstytucji jest istotnym elementem ustroju sądownictwa, podobnie jak niezawisłość sędziowska nie jest indywidualnym przywilejem sędziego, ale jedną z podstawowych gwarancji prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Zawarta w art. 178 ust. 2 Konstytucji norma ustrojowa nie determinuje jednak w sposób jednoznaczny wysokości wynagrodzeń osób sprawujących urzędy sędziowskie i nie może stanowić samoistnej podstawy roszczeń sędziów wobec państwa. Ogólny i wręcz niedookreślony charakter kryteriów zawartych w analizowanym przepisie konstytucyjnym jednoznacznie wskazuje na konieczność ich sprecyzowania, a więc i konkretyzacji poprzez ustawodawstwo zwykłe; nie może być on stosowany jako samodzielna podstawa prawna ustalenia stawki wynagrodzenia sędziowskiego w indywidualnej sprawie.

Przepis art. 8 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666 ze zm.) został uznany za niezgodny z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023 r. sygn. akt K 1/23 (Dz.U.2023.2479). Zgodnie z tym wyrokiem wymieniony wyżej przepis traci moc z dniem 15 listopada 2023 r. Zgodnie z przepisem art. 190 Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

W powyższym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził , że:

1. Art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, z późn. zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Art. 7 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Wprawdzie wyrok ten dotyczy ustawy okołobudżetowej na 2023r., to z całą pewnością ma też zastosowanie w odniesieniu do zamrożenia uposażeń sędziów ustawami okołobudżetowymi także na 2021r. i 2022 r.

Trybunał Konstytucyjny w powyższym orzeczeniu odwołał się do własnego wyroku z 12 grudnia 2012r. K 1/12 , w którym wyjaśnił, że "najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako «automatycznie», bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego". Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 grudnia 2012r. K 1/12 sformułował także nieprzekraczalne "warunki brzegowe" wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, powołane także przez Trybunał Konstytucyjny w aktualnym wyroku z 8 listopada 2023r. K1/23. Te nieprzekraczalne "warunki brzegowe" są następujące:

1. "Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy."

2. "Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej."

3. "Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej."

4. "W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami."

5. "Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia)".

Jak wskazał Trybunał w wyroku z 8 listopada 2023r. , kluczowa dla istoty sprawy jest analiza każdego z wyżej wymienionych warunków w odniesieniu do przedmiotu kontroli. Zasady wynagradzania sędziów sformułowane w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. muszą spełniać wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności.

Niewątpliwie nie może być mowy o naruszeniu w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. warunku wskazanego w pkt 5. Zmiana zasad wynagradzania sędziów nie przewiduje obniżenia ich nominalnej wysokości. Nie zachodzi ponadto sytuacja, o której mowa w art. 216 ust. 5 Konstytucji; relacja państwowego długu publicznego do (...) nie przekracza poziomu 60%. Równie oczywiste jest spełnienie w przepisach kształtujących zasady wynagradzania sędziów warunku wskazanego w pkt 2. Wynagrodzenia sędziów znacząco przewyższają wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej, choćby z uwagi na opisany już w uzasadnieniu sposób wyliczania tych wynagrodzeń. Kwoty wskazane zarówno w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK jak i w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. pełnią rolę jedynie kwoty bazowej. Właściwe wynagrodzenie sędziów wylicza się jako iloczyn owej kwoty bazowej i mnożników określonych w przytoczonych ustawach. Wynagrodzenie sędziów jest więc kilkukrotnie wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej i takie pozostaje bez względu na tempo jego wzrostu.

Trybunał podkreślił , że już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił także , że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów p.u.s.p, u.SN oraz u.s.TK. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była "tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie.

W kontekście wynagradzania pracowników sfery budżetowej może być zrozumiała dyskrecjonalność ustawodawcy - musi przecież dostosować wysokość zarobków do sytuacji na rynku pracy oraz czynników gospodarczych. Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość.

Jak zauważył Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12, celem art. 178 ust. 2 Konstytucji ma być "stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich".

Sąd w pełni akceptuje stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w niniejszym wyroku z 8 listopada 2023r. K 1/23 i w powołanym wyroku z 2 grudnia 2012r. K 1/12.

W sprawie wynagrodzeń sędziów w latach 2021-2023 z jednej strony ustawodawca odchodzi od ukształtowanych, stabilnych zasad wynagradzania sędziów, z drugiej zaś podwyższa uposażenia innych grup zawodowych.

Ograniczenia budżetowe nie przeszkodziły przyjęciu rozwiązań zawartych w ustawie z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), która zmieniła ustawę z 21 listopada 2021r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. poz. 1960) weszły w życie 1 listopada 2021 roku. Ze wskazaną datą wprowadzono istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, zwiększając wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy. Ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Po drugie podniesiono poziom maksymalnego wynagrodzenia ww. osób decydując, że nie może ono przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przed nowelizacją maksymalny poziom nie mógł przekroczyć 7 krotności kwoty bazowej. W ustawie budżetowej na rok 2021 kwota ta została określona na poziomie 1789,42zł. Oznacza to wzrost maksymalnego wynagrodzenia z 12.525,94zł na 20.041,50zł. Ustawa nowelizująca dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4.294,61 zł zamiast dotychczasowych 2.684,13 zł (1,5 krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 r. Na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r., (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021r. zmieniono rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Jego zapisy w sposób istotny zwiększyły mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Wreszcie z mocy ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono wartość uposażenia Prezydenta RP.

Również w 2022 r. przyjęto podwyżki dla tzw. służb mundurowych.

Biorąc pod uwagę powyższe nowelizacje, zdaniem Sądu trudno mówić o konsekwencji ustawodawcy i korelacji między uzasadnieniem ustaw okołobudżetowych, a faktyczną sytuacją gospodarczą. Dowolność i uznaniowość działania prawodawcy stanowi jednoznaczne odstępstwo od zasady sprawiedliwości społecznej wynikającej z art. 2 Konstytucji, zasady równości wobec praca i niedyskryminacji wyrażonej w art. 32. Konstytucji oraz zasady zapewnienia sędziom wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków art. 178 ust. 2 Konstytucji.

W ocenie sądu przepisu tzw. ustaw okołobudżetowych na lata 2021 i 2022 kształtujące w sposób odmienny zasady wynagradzania sędziów nie spełniają warunków brzegowych konstytucyjności tych przepisów określonych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2012r. K 1/12 . Nie spełniają mianowicie kryterium braku uznaniowości ze strony organów władzy wykonawczej i ustawodawczej, względem całej grupy sędziów sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, prokuratorów, nie podania przekonujących i obiektywnych kryteriów tych modyfikacji. Po drugie szczególnego chronienia przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami, w trudnej sytuacji budżetu państwa, wynagrodzeń sędziów bardziej - niż wynagrodzeń wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej, w sytuacji opisanego wyżej podwyższania wynagrodzeń Prezydenta RP, pracowników zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Również Krajowa Rada Sądownictwa 10 września 2021 r. wyraziła zdecydowanie negatywną opinię w sprawie projektu ustawy, w której proponowano ustalenie w roku 2022 wysokości wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i innych pracowników, których wynagrodzenia są relacjonowane do wynagrodzeń sędziów i prokuratorów, w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 11 sierpnia 2020 r. (M.P. z 2020 r. poz. 711), podnosząc zarzut niekonstytucyjności tej regulacji.

O ile sądy powszechne mogą rozstrzygać konkretne sprawy wprost na podstawie norm konstytucyjnych, to nie mogą orzekać co do zgodności przepisów prawa z konstytucją oraz zasad i trybu uchwalania przez organy ustawodawcze przepisów prawa , bowiem w sentencji orzeczenia sąd rozstrzyga o żądaniach stron (art. 325 k.p.c.), a nie o wykładni przepisów prawa.

Zdaniem sądu zostały spełnione wszystkie przesłanki do wydania orzeczenia odnoszącego się do zgodności normy ustawowej z Konstytucją, związane z wzruszeniem domniemania konstytucyjności przepisów art. 12 ustawy z 19 listopada 2020 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U.2020.2400 z 2020.12.29) i art. 8 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.). Na podstawie reguł walidacyjnych sąd doszedł do przekonania, że stosując sprzeczną z Konstytucją ustawową normę indywidualną i konkretną będzie musiał wydać orzeczenie niesprawiedliwe i naruszające konstytucyjne gwarancje wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego, w sytuacji gdy norma konstytucyjna art. 178 ust. 2 jest precyzyjna w stopniu umożliwiającym jej bezpośrednie zastosowanie jako samoistnej podstawy rozstrzygnięcia i istnieje alternatywna, możliwa do zastosowania i zgodna z Konstytucją norma ustawowa wynikająca z art. 91 prawa o ustroju sądów powszechnych, a jednocześnie, sąd nie dysponuje w tym przypadku możliwością rozstrzygnięcia kolizji ani na podstawie reguły przewidzianej w art. 91 ust. 2 lub 3 Konstytucji, z uwagi na sprzeczność tej normy z ratyfikowaną umową międzynarodową lub z prawem unijnym, ani nie ma możliwości uzgodnienia normy ustawowej z Konstytucją zgodnie z wykładnią prokonstytucyjną lub mechanizmem współstosowania normy Konstytucji oraz prokonstytucyjnie wyłożonej normy ustawy.

W ocenie sądu przepisy ustaw okołobudżetowych za lata 2021 i 2022 r., stanowiące podstawę wypłacanych powodowi wynagrodzeń są sprzeczne z art. 178 ust. 2 i art. 2 oraz art. 32 Konstytucji.

Strona pozwana dokonała szczegółowych wyliczeń wyrównania wynagrodzenia powoda za lata 2021 i 2022, na podstawie przepisu art. 91 § 1c prawa o ustroju sądów powszechnych, z którymi to wyliczeniami powód się zgodził modyfikując swoje powództwo.

Mając na uwadze powyższe sąd na podstawie art. 91 § 1c prawa o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 178 ust. 2 Konstytucji zasądził od pozwanego sądu na rzecz powoda dochodzoną kwotę wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i oddalił powództwo co do kwoty wypłaconej przez stronę pozwaną powodowi 8 grudnia 2023 r., w zakresie której powód cofnął powództwo. (-) Marek Osowicki