Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Z. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Hanna Rawska

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2023r. w Z.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. Ż.

przeciwko Prokuraturze Okręgowej w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Z., IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 sierpnia 2023r. (sygn.akt IVP 100/23)

oddala apelację.

sędzia Hanna Rawska

IV Pa 61/23

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z dnia 2.08.2023r. sygn. IV P 100/23 zasądził od pozwanego Prokuratury Okręgowej w Z. na rzecz powódki M. Ż. tytułem wyrównania zaległego wynagrodzenia za pracę kwoty wskazane w punkcie I zaskarżonego wyroku z odsetkami od kwot i dat wskazanych w wyroku, a wyrokowi w części zasądzającej kwotę 16 513,56zł nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że stan faktyczny jest bezsporny, a pozwany nie zakwestionował faktów podanych przez powódkę.

Sąd Rejonowy zważył, że ustawy okołobudżetowe są w systemie źródeł prawa aktami posiadającymi tożsamą innym ustawą moc. Odmienne ich usytuowane lub przypisanie im innego znaczenia, wymagałoby wyraźnej podstawy konstytucyjnej. Tym samym każda ustawa późniejsza może uchylić wcześniejszą, jak i ustanowić czasowe wyjątki od jej postanowień (por. orzeczenie TK z dnia 21 listopada 1994 r., K 4/94, OTK 1994 cz. II poz. 39).

Istota niniejszej sprawy nie dotyczy relacji między wzajemnie wykluczającymi się przepisami powołanych ustaw, lecz zgodności poczynań ustawodawczych i kreowanego na nowo modelu kształtowania wynagrodzeń prokuratorów z normami rangi konstytucyjnej.

Projektodawcy ustawy okołobudżetowej uzasadnili tzw. zamrożenie wynagrodzeń koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu budżetu państwa na rok 2012, przewidujące "zamrożenie" funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co było działaniem niezbędnym dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz stanowiło element przeciwdziałający przekroczeniu II progu ostrożnościowego.

Same założenia budżetowe i ich uzasadnienie, zwłaszcza dotyczące wartości deficytu, nijak zbliżają się do zagrożeń wskazanych w Konstytucji RP (art. 216 ust. 5). Trudno więc zasadnie dowodzić, że mamy do czynienia z konieczną sytuacją ukonkretnienia warunków absolutnej wyjątkowości odejścia do zasad w roku 2022. Argumentacja związana z kryzysem musiałaby być dobrze zdefiniowana i uzasadniona co nie miało miejsca. Mogłoby się wydawać, że nieznane i nie oswojone zagrożenia związane z sytuacją pandemiczną, rzutującą przecież istotnie na warunki społeczno - gospodarcze, stanowią wystarczające uzasadnienie dla podjętych działań oszczędnościowych, np. dotyczących płac np. w sferze budżetowej.

Niemniej wiele poczynań władzy ustawodawczej i wykonawczej w tej materii kłóci się z przyjętym wobec prokuratorów uzasadnieniem rozwiązania płacowego na rok 2022. W tymże bowiem roku kontynuowano płatność tzw. 13 emerytur, w oparciu o rozwiązanie przyjęte ustawą z 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów. Co więcej kontynuowano rozwiązanie dotyczące tzw. 14 emerytury w oparciu o ustawę z 26 maja 2022 r. o kolejnym w 2022 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytur i rencistów. Jak wynika z oficjalnych danych rządowych koszt 13 i 14 emerytury w 202 roku wyniósł 25 mld złotych, niezależnie od kosztów wynikających z ustawowej waloryzacji rent i emerytur.

Wskazywanie na ograniczenia budżetowe nie przeszkodziło wreszcie na przyjęciu blisko trzy miesiące przed ustawą okołobudżetową rozwiązań zawartych w ustawie z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), która zmieniła ustawę z 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. poz. 1960) weszły już w życie 1 listopada. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń.

Ustawa nowelizująca dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4.294,61 zł zamiast dotychczasowych 2.684,13 zł (1,5 krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 r.

Słusznie również zauważył powód, że na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r., z d (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Jego zapisy w sposób istotny zwiększały mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Wreszcie z mocy ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono wartość uposażenia Prezydenta RP.

Zestawiając zatem z przedstawioną zasadą, w pierwszej kolejności, ogólną konstrukcję wynagrodzeń prokuratorów (przyjętą ustawą z 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw), wreszcie przyjętą ustawą z 17 grudnia 2021 r. jej zmianą i uzasadnieniem, w relacji do innych poczynań ustawodawczych, zasadna staje się odmowa zastosowania unormowania art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2021 r., jako podstawy kształtowania wynagrodzenia prokuratorów w roku 2022.

Wskazywane w uzasadnieniu intencje ustawodawcy nijak bowiem mają się do rzeczywistości. Posługuje się on nimi nierzetelnie, niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia osobom nie pracującym (czego sąd bynajmniej nie neguje i nie zabrania).

Sąd nie pozbawia ustawodawcy prawa do kształtowania wynagrodzenia osób zatrudnionych w szeroko rozumianej sferze publicznej, a więc również prokuratorów. Tyle tylko, że kreacja ewentualnych zmian winna przede wszystkim nastąpić w drodze nowelizacji wskazanych art. 123 i 124 ustawy Prawo o prokuraturze. Nie stanowi zaś najlepszego pomysłu legislacyjnego coroczne kształtowanie tych zasad poprzez przepisy co prawda rangi ustawowej, ale o epizodycznym, jednorazwoym i de facto wykonawczym charakterze.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości apelacją pozwany.

Zarzucił:

a)  Niezastosowanie art. 417 § 1 Kc i zakwalifikowanie powództwa jako powództwo o zapłatę wynagrodzenia w sytuacji gdy z treści pozwu jasno wynika, że swoje pretensje powódka kieruje do ustawodawcy, a nie pracodawcy i to one stanowią podstawę jego roszczenia, a w konsekwencji nieprawidłową kwalifikację stanu faktycznego oraz treści żądania pozwu, a w konsekwencji uznanie, iż pozwany posiada legitymację bierną opartą o bliżej nieokreślone przez Sąd podstawy prawne,

b)  niezastosowanie art. 14 ust 1 ustawy z dnia 19.11.2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz art. 10 ust 1 ustawy z dnia 17.12.221 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, oraz zastosowanie art. 123 i 124 ustawy prawo o prokuraturze w sytuacji gdy przepisy tej ustawy zostały wyłączone w kolejnych latach przez zapisy ustaw okołobudżetowych,

c)  naruszenie zapisów art. 327 ¹ Kpc poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej: legitymacji pozwanego oraz możliwości orzeczenia jak w pkt III wyroku, co z jednej strony uniemożliwia analizę i zakwestionowanie przyjętej przez Sąd I instancji podstawy prawnej roszczenia, a z drugiej zdaniem pozwanego świadczy o braku takowej,

Pozwany wniósł o :

1. Zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości wraz z sądzeniem kosztów zastępstwa procesowego w pierwszej instancji , niezależnie od powyższego.

2. Zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wywiódł, że pozwany jako pracodawca nie ma na działania ustawodawcy jakiegokolwiek wpływu.

Odnosząc powyższe do uzasadnienia wydanego w niniejszej sprawie:

-

prawdą jest, że powódka oparła swoje roszczenie o istniejący stosunek pracy,

-

prawdą jest, że domaga się zapłaty wynagrodzenia,

-

prawdą jest, że wina za brak zapłaty wynagrodzenia w interesującej powódkę wysokości obarcza ustawodawcę,

-

prawdą jest, że pracodawca jest , jak to ujął Sąd I instancji, „ osadzony w strukturze Skarbu Państwa, jako jego statio fisci, (powinien — przyp. własny) realizować przypisane mu systemowo zobowiązania”.

I tak też właśnie robi. Realizuje obowiązujące pracodawcę przepisy prawa pracy.

Powódka nie ustosunkowała się do treści apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie istotnym do rozpoznania sprawy i poprawnie ocenił zebrane dowody.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia i rozważania prawne Sądu I instancji, przyjmując je za integralną część swojego uzasadnienia.

Wbrew zarzutowi zawartemu w apelacji pozwanego Sąd Rejonowy nie naruszył przepisu art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 ani art. 10

ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2021r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022. Nie jest także zasadny zarzut apelacji o błędnym zastosowaniu przez Sąd I instancji przepisu art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze w sytuacji, w której według apelującego, przepisy tej ustawy zostały wyłączone w kolejnych latach przez przepisy ustaw okołobudżetowych.

Zgodnie z art. 123§ 1 i 2 ustawy z dnia 28.01.2016r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2023r. poz. 136 ) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art.20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461). Jeżeli przeciętne wynagrodzenie o którym mowa § 1, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w dotychczasowej wysokości.

Powódka z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2020 roku uzyskała ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2021 roku wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty. Analogiczna sytuacja dotyczy wynagrodzenia powódki za 2022 rok.

Roszczenie powódki dotyczy zasady ochrony praw nabytych. Zasada ta obejmuje także ekspektatywę prawa podmiotowego, czyli takie sytuacje, gdy zostały spełnione wszystkie zasadnicze ustawowe przesłanki nabycia praw pod rządami danej ustawy, a brak jest tylko ostatniego etapu decydującego o definitywnym przejściu prawa podmiotowego na oczekującego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.10.2000r. sygn. SK 7/00).

Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Rejonowego, że wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2021r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 ze względów szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Warunkiem uznania zmiany legislacyjnej skutkującej naruszeniem praw słusznie nabytych za służącą realizacji wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej jest to, aby ta zmiana faktycznie i realnie służyła ochronie takiej wartości konstytucyjnej jak równowaga budżetowa.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które nie tylko, że nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2021r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 służyły ochronie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

Sąd Okręgowy uważa za trafne stanowisko Sądu I instancji, że wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2021r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 praw podmiotowych powodów słusznie nabytych, gdyż w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowany jest pogląd, że ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw dobrze nabytych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. K 43/12).

W datach uchwalenia art. 14 ust. I ustawy z dnia 19.11.2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2021r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 ustawodawca miał taką możliwość.

Zatem słusznie przyjął Sąd Rejonowy, że art. 14 ust. l ustawy z dnia 19.11.2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.2021r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 nie służyły ochronie wartości konstytucyjnej jaką jest równowaga budżetowa. W datach uchwalenia tych przepisów ustawodawca miał możliwość ochrony wartości równowagi budżetowej bez naruszania praw powódki słusznie nabytych w oparciu o art. 123 w/w ustawy Prawo o prokuraturze.

Nie jest zasadny także zarzut apelacji o naruszeniu przez Sąd Rejonowy przepisu art. 417 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zakwalifikowanie powództwa jako powództwa o zapłatę wynagrodzenia. Stanowisko Sądu Rejonowego w tym zakresie jest poprawne.

Wbrew zarzutom pozwanego pozwany posiada w przedmiotowej sprawie legitymację procesową. Powódka jest bowiem pracownikiem pozwanego, a dochodzone przez powódkę roszczenia dotyczą wynagrodzeń za pracę.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację pozwanego jako bezzasadną.

sędzia Hanna Rawska