Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z 28 kwietnia 2022 r., znak: (...) (...)Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. utrzymał w mocy orzeczenie (...) Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z 15 marca 2022 r., którym odmówiono S. K. wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Wcześniejszym orzeczeniem z dnia 14 sierpnia 2020 r. S. K. został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem (...) okresowo do dnia 31 sierpnia 2025 r. Organ stwierdził, że ubezpieczony nie spełnia przesłanek uznania za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, zatem wcześniejsze orzeczenie o zaliczeniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności okresowo do 31 sierpnia 2025 r., pozostaje aktualne. Dokonując oceny stopnia nasilenia trudności z jakimi boryka się odwołujący, skład orzekający stwierdził, że S. K. jest osobą o naruszonej sprawności organizmu, wymagającą wsparcia w niektórych czynnościach oraz pomocy w celu pełnienia ról społecznych, m.in. w prowadzeniu gospodarstwa domowego i uczestnictwa w życiu społecznym. Niemniej nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, wymagającą konieczności opieki. Tym samym nie spełnia wszystkich przesłanek stopnia znacznego.

S. K. wniósł odwołanie od tego orzeczenia domagając się orzeczenia względem niego znacznego stopnia niepełnosprawności z uwagi na schorzenia psychiczne. Odwołujący wskazał, że wskutek złamania stawu skokowego w czerwcu 2021 r., przez okres 10 miesięcy był unieruchomiony, co pogłębiło jego fatalny stan psychiczny będący efektem choroby dwubiegunowej. Odwołujący dołączył do odwołania dwie opinie sądowo-psychiatryczne z 25.9.2017 r. oraz z 25.6.2020 r.

W odpowiedzi na odwołanie (...)Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wskazał, że nie znalazł podstaw do zmiany przyznanego S. K. umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane zgodnie ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy przedstawił argumentację analogiczną do zaprezentowanej w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. K., urodzony (...), ma obecnie (...) lata. Odwołujący nie jest aktywny zawodowo – korzysta ze świadczeń rentowych.

Niesporne , nadto dowód: wniosek o wydanie orzeczenia – k. 124-124v.

Od 2014 r. wobec S. K. orzekano o niepełnosprawności biorąc pod uwagę rozpoznane u niego schorzenia psychiatryczne. Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS S. K. został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy okresowo do 30.6.2025r. Orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z 22.1.2020 r. nie został uznany za niezdolnego do samodzielnej egzystencji.

Dowód: orzeczenia o stopniu niepełnosprawności: 24.4.2014 r., – k 20 akt organu, z dnia 12.6.2017 r. – k. 85 akt organu, z dnia 14.8.2020 r. – k. 107 akt organu; orzeczenia z 23.6.2022 r. oraz 22.1.2020 r. – k. 40-41.

U S. K. rozpoznaje się zaburzenia afektywne dwubiegunowe oraz przewlekły zespół zależności alkoholowej. Ubezpieczony leczy się psychiatrycznie od 1999 r. początkowo z rozpoznaniem depresji neurastenicznej, a następnie choroby afektywnej dwubiegunowej. Okresowo S. K. wymagał hospitalizacji z powodów psychiatrycznych. Nie był leczony odwykowo. Nie werbalizuje myśli suicydalnych. Ubezpieczony ma trudności w koncentracji uwagi, funkcje poznawcze i pamięć ma sprawną, jest mało krytyczny w ocenie nadużywania alkoholu, ma silne poczucie niewydolności psychicznej.

W aktualnym obrazie klinicznym stanu psychicznego dominują u S. K. objawy subdepresyjne w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego oraz uzależnienie od alkoholu. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na stan kliniczny ubezpieczonego jest uzależnienie od alkoholu, do którego podchodzi mało krytycznie i nie podejmuje leczenia odwykowego. Ubezpieczony mieszka z matką, która pomaga mu w codziennym funkcjonowaniu. Jest zdolny do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb życiowych, wymaga jedynie kontroli i okresowego wsparcia. Zakres naruszenia czynności psychicznych S. K., spowodowany przez zaburzenie afektywne dwubiegunowe z uzależnieniem od alkoholu, spełnia kryteria zaliczenia S. K. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem niepełnosprawności (...)wymagającą konieczności częściowego, okresowego wsparcia w czynnościach samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz wsparcia procesie leczenia (zgłaszania się na wizyty kontrolne lekarskie, przyjmowania leków, motywowania do podjęcia leczenia odwykowego). Odwołujący ze względu na charakter i nasilenie zaburzeń jest niezdolny do pracy oraz wymaga czasowej i częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Dominującymi objawami w obrazie klinicznym u S. K. są objawy zaburzeń osobowości i alkoholizmu, lecz w jego sytuacji pomoc innych osób polega na motywowaniu go działania i dbaniu o zaspokajanie podstawowych potrzeb, a nie wyręczaniu ubezpieczonego w jego działaniach. Ubezpieczony nie wymaga opieki, wymaga tylko udzielania pomocy w wyżej wspomnianym zakresie.

Dowód: dokumentacja medyczna zgromadzona w aktach rentowych organu składana wraz z wnioskami o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz w aktach sprawy – k. 46-54; opinia biegłego z zakresu psychiatrii J. K. – k. 63-68 wraz z opiniami uzupełniającymi – k. 77, k. 91; opinie sądowo-psychiatryczne dotyczące S. K. wydane w innych sprawach – k. 5-9, k. 11-13, k. 43-45

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione. Analiza zebranego materiału dowodowego nie dała bowiem podstaw do uznania za błędną oceny stopnia niepełnosprawności odwołującego się dokonanej w zaskarżonym orzeczeniu.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r., poz. 44) rozróżnić można trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1 ustawy). Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy). Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu powodującą w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne (art. 4 ust. 3 ustawy).

Standardy w zakresie kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności, uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 857). Zgodnie z rozporządzeniem: niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu (§ 29 ust. 1 pkt 1), konieczność sprawowania opieki - całkowitą zależność od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem (§ 29 ust. 1 pkt 2), konieczność udzielania pomocy, w tym pomocy w pełnieniu ról społecznych – zależność od otoczenia wymagającą wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 29 ust. 1pkt 3), czasowa pomoc w pełnieniu ról społecznych – konieczność udzielania pomocy, o której mowa w § 29 ust.1 pkt 3 w okresach wynikających ze stanu zdrowia (§ 30 ust. 1 pkt 1), a częściowa pomoc w pełnieniu ról społecznych – wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o której mowa w § 29 ust. 1 pkt 3 (§ 30 ust. 1pkt 2), istotne obniżenie do wykonywania pracy – naruszoną sprawność organizmu powodującą ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną (§ 31 ust. 1 pkt 1), ograniczenia w pełnieniu ról społecznych – trudności doświadczane przez osobę zainteresowaną w relacjach z otoczeniem i środowiskiem według przyjętych norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu (§ 31 ust. 1 pkt 2), zaś możliwość kompensacji ograniczeń – wyrównywanie dysfunkcji organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu odpowiednio przez przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (§ 31 ust. 2 rozporządzenia).

W rozpoznawanej sprawie niespornym było, iż wnoszący odwołanie jest osobą niepełnosprawną. Spornym natomiast pozostawał stopień jego niepełnosprawności. S. K. kwestionował bowiem zaliczenie go przez (...) Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, wskazując, że jego stan zdrowia skutkuje stopniem znacznym.

Spostrzeżenia organu co do oceny sprawności odwołującego potwierdził powołany przez Sąd biegły sądowy specjalności odpowiedniej do schorzeń występujących u S. K., to jest z zakresu psychiatrii. W opinii sądowo-lekarskiej głównej i dwóch opiniach uzupełniających biegły, po przeprowadzeniu badania odwołującego się, zebraniu wywiadu i analizie dokumentacji medycznej dostępnej w aktach sprawy, stwierdził, że rozpoznane u odwołującego schorzenia nie powodują wyższego niż umiarkowany stopnia niepełnosprawności. Z opinii sporządzonej przez biegłego J. K. wynika, że stan zdrowia psychicznego odwołującego, czyni go niepełnosprawnym w stopniu umiarkowanym. W uzasadnieniu swojego stanowiska biegły wskazał, że w aktualnym obrazie klinicznym stanu psychicznego S. K. dominują objawy subdepresyjne w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego oraz uzależnienie od alkoholu, które stanowi dodatkowy czynnik wpływający na stan kliniczny ubezpieczonego. Biegły wskazał, że ubezpieczony do swojego uzależnienie od alkoholu podchodzi mało krytycznie i nie podejmuje leczenia odwykowego. Ubezpieczony mieszka z matką, która pomaga mu w codziennym funkcjonowaniu. Jest zdolny do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb życiowych, wymaga jedynie kontroli i okresowego wsparcia. Zakres naruszenia czynności psychicznych S. K. spowodowany przez zaburzenie afektywne dwubiegunowe z uzależnieniem od alkoholu spełnia kryteria zaliczenia go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem niepełnosprawności 02-P wymagającą konieczności częściowego, okresowego wsparcia w czynnościach samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz wsparcia procesie leczenia (zgłaszania się na wizyty kontrolne lekarskie, przyjmowania leków, motywowania do podjęcia leczenia odwykowego). S. K. ze względu na charakter i nasilenie zaburzeń jest niezdolny do pracy. Ubezpieczony wymaga czasowej i częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, z uwagi na występujące u niego objawy zaburzeń osobowości i alkoholizmu. Biegły podkreślił, że w sytuacji S. K., nie wymaga on opieki osób trzecich, lecz jedynie czasowej pomocy innych osób. Wspomniana pomoc polega na motywowaniu ubezpieczonego do działania i dbania o zaspokajanie podstawowych potrzeb, a nie wyręczania ubezpieczonego w jego działaniach. Zaburzenia ubezpieczonego nie powodują niezdolności do samodzielnej egzystencji. To wszystko sprawia, że S. K. spełnia kryteria zaliczenia do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (k. 63-68, k. 77, k. 91, także – k. 5-9, k. 11-13, k. 43-45).

Strona odwołująca się polemizowała z wnioskami opinii biegłego wskazując na występujące ograniczenia u S. K. oraz brak sprecyzowania dlaczego biegły uważa, że wymaga on jedynie czasowej pomocy osoby trzeciej, a nie stałej lub długotrwałej opieki. Biegły odpowiadając na zarzuty strony odwołującej się, podtrzymał wnioski sporządzonej przez siebie opinii i wskazał, że S. K. ze względu na charakter i nasilenie zaburzeń jest niezdolny do pracy, lecz jednocześnie wymaga czasowej i częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Dominującymi objawami w obrazie klinicznym u S. K. są objawy zaburzeń osobowości i alkoholizmu, lecz w jego sytuacji pomoc innych osób polega jedynie na motywowaniu go działania i dbaniu o zaspokajanie podstawowych potrzeb. Nie ma potrzeby wyręczania ubezpieczonego w jego działaniach, czyli nie wymaga on stałej opieki, wymaga tylko udzielania pomocy m.in. w zakresie zgłaszania się na wizyty kontrolne lekarskie, przyjmowania leków, motywowania do podjęcia leczenia odwykowego (k. 91). Opisane przez orzekającego biegłego psychiatry upośledzenie funkcji organizmu S. K. czyni przekonującym wniosek o niewystępowaniu w jego przypadku niezdolności do samodzielnej egzystencji rozumianej jako konieczność zapewnienia stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych.

Nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu odwoławczym od orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, strona odwołująca przedstawia swoje schorzenia oraz ich następstwa w sposób subiektywny. Jednak w ocenie Sądu, opinia główna i dwie opinie uzupełniające sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania przez powołanego biegłego charakteryzują się zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania strony odwołującej i rozpoznania dolegliwości. W rezultacie, całokształt wniosków przedstawionych przez powołanego w sprawie biegłego sądowego odpowiadał na zadane przez Sąd pytania i zawierał logiczny wywód oparty o wszechstronną analizę zgromadzonej dokumentacji medycznej. Biegły w sposób przekonujący uzasadnił swoje stanowisko odnosząc się do obowiązujących przepisów stanowiących podstawę orzekania o stopniach niepełnosprawności oraz wskazując przesłanki medyczne, które legły u podstaw dokonanej oceny. W konsekwencji, Sąd nie znajdując podstaw do kwestionowania rzetelności oraz wiarygodności, przyjął wnioski opinii biegłego za własne. Sąd zważył, iż biegły to wysokiej klasy fachowiec o wieloletnim doświadczeniu klinicznym oraz wieloletnim doświadczeniu orzeczniczym i specjalnościach odpowiednich do dolegliwości wnoszącego odwołanie. Ponadto wnioski opinii biegłego znajdują potwierdzenie w opinii innego biegłego sądowego sporządzonej na potrzeby innego postępowania sądowego sygn. akt.(...) G. B. (k. 11-13) oraz orzeczeniu Komisji Lekarskiej ZUS (k. 41).

Dokonawszy analizy zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd stanął na stanowisku, że S. K. zachował zdolność do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. To zaś, w ocenie Sądu, pozwala uznać, że jego stan zdrowia i rozpoznane schorzenia odpowiadają umiarkowanemu stopniowi niepełnosprawności. Jak wskazywano powyżej o zaliczeniu wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności decydują dwie przesłanki. Mianowicie, niepełnosprawność ta może wynikać z niezdolności do pracy albo zdolności do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, konieczności czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych bądź też obu tych przesłanek łącznie. W niniejszej sprawie pod rozwagę Sądu został poddany przypadek, w którym zasadne było orzeczenie niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym z uwagi na konieczność udzielenia odwołującemu czasowej albo częściowej pomocy w celu pełnienia ról społecznych. Rozpoznany u odwołującego schorzenia, które były przedmiotem oceny biegłego w sposób niezaprzeczalny wpływa na możliwość wypełniania przez niego ról społecznych jako elementu uczestnictwa w życiu społecznym. Mając na względzie § 29 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, który stanowi, że konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych, należy wskazać, że odzwierciedla on zakres pomocy niezbędnej odwołującej. Sąd stoi na stanowisku, że rozpoznane schorzenia, utrudniają funkcjonowanie odwołującego w wielu aspektach życia codziennego i z tego względu wymaga on wsparcia. Przy czym trzeba zaznaczyć, że w dalszym ciągu będzie to pomoc ułatwiająca prawidłowe funkcjonowanie społeczne. Odwołujący jest samodzielny w zakresie samodzielnego spożywania posiłków, ubierania się czy poruszania się. Zakres pomocy właściwy osobie z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym określony jest zatem powyższej wskazanymi ramami wynikającymi wprost z przepisów prawa. Należy pamiętać że zasadniczo różni się on od wsparcia przysługującego osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności, gdzie owa pomoc sprowadza się do wykonywania codziennych czynności w zastępstwie osoby niepełnosprawnej. Innymi słowy, nie jest tak, że odwołujący jest całkowicie zależny od otoczenia, ale nie jest też tak, że zdolny jest funkcjonować w pełni samodzielnie oraz prawidłowo wypełniać właściwe mu role społeczne. Właśnie dlatego ustawodawca przewidział umiarkowany stopień niepełnosprawności, będący pośrednim między lekkim a znacznym, po to by zapewnić konieczne wsparcie osobom, które potrzebują pomocy, nie zaś wyręczania w codziennych obowiązkach. Zważywszy na definicję umiarkowanego i znacznego stopnia niepełnosprawności, stopień dysfunkcji odwołującego świadczy o zasadności zaliczenia go do pierwszego z tych stopni. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do uznania, że ocena stopnia niepełnosprawności odwołującego przez Zespoły orzekające w sprawie była nieprawidłowa. Mimo tego, że odwołujący codziennie boryka się z trudnościami to stan jego zdrowia nie uzasadnia konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Na materiał dowodowy w niniejszej sprawie złożyła się dokumentacja dotycząca odwołującego się, w tym również dokumentacja medyczna zawarta w aktach sprawy oraz w aktach organu, której prawdziwości i rzetelności żadna ze stron nie kwestionowała. Z uwagi na niestawiennictwo ubezpieczonego na rozprawie oraz nieusprawiedliwienie tego niestawiennictwa w wyznaczonym terminie, sąd pominął dowód z jego przesłuchania na podstawie art. 302 kpc. Wobec tak przeprowadzonych ustaleń, na podstawie całości materiału dowodowego, Sąd w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie S. K..

O kosztach niepłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu się z urzędu orzeczono na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U.2019.68 t.j.) przy uwzględnieniu § 9 ust 2 z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości mając na uwadze wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020r. (SK 66/19, Dz. U. z 2020r. poz. 769). Analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia, tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia (tak również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 stycznia 2021r. I CSK 598/20, Lex nr 3103835). W konsekwencji punkcie trzecim wyroku przyznano radcy prawnemu A. D. od Skarbu Państwa tytułem zwrotu kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu: opłatę w kwocie 180 zł powiększoną o 23% podatku VAT, co pozostaje zgodne z brzmieniem § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

W tym stanie rzeczy, orzeczono jak w sentencji.

Sędzia Joanna Szyjewska – Bagińska

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.4.2024 r. Sędzia Joanna Szyjewska – Bagińska