Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) z/s w P. wnosił o uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca umownego wykorzystywanego przez pozwaną (...) (...) z/s w B. (dalej Kasa, pozwana). Powód zakwestionował postanowienie § 15 ust. 1 pkt e Regulaminu świadczenia usługi (...) o treści:

„Kasa nie jest zobowiązana do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Regulaminu w przypadku zaistnienia okoliczności, za które Kasa odpowiedzialności nie ponosi, w szczególności (…) działania operatorów sieci telefonicznych, firm kurierskich oraz podmiotów uprawnionych do doręczania przesyłek pocztowych (…).”.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w jego ocenie kwestionowana klauzula:

1.  jest rażąco sprzecza z dobrymi obyczajami i narusza uzasadnione interesy konsumentów,

2.  powinna zostać uznana za niedozwoloną, gdyż niezgodnie z prawem przewiduje zbyt daleko idące wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego względem konsumentów.

Ponadto, wskazał, że podobne klauzule są już wpisane do rejestru UOKiK.

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przypisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwana zaprzeczając, iż zakwestionowane postanowienie umowne stanowi klauzulę niedozwoloną, wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Jednocześnie podniosła, że powód kwestionując przedmiotowy zapis w uzasadnieniu swego stanowiska w żaden sposób nie wskazał w czym upatruje sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta. Pozwana wskazała, że zaskarżony zapis zgodny jest z treścią przepisu art. 429 k.c. Tym samym nadmieniła, iż przedmiotem działalności Kasy jest zgodne z treścią art. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 1995r., Nr 1, poz. 2 ze zm.) świadczenie usług finansowych: gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lipca 1990 roku o działalności ubezpieczeniowej. Ponadto, Kasa wskazała, że wykonując czynności związane z prowadzeniem rachunku oraz stworzeniem dostępu do tych rachunków powierza wykonanie cześci tych usług profesjonalnym podmiotom zewnętrznym, bowiem nie posiada możliwości dostarczania usług telefonicznych, kurierskich oraz przesyłek pocztowych. Zdaniem pozwanej to na tych podmiotach spoczywa obowiązek działania z należytą starannością w zakresie świadczonych przez nie usług

Powołując się również na to, iż użytkownik może zostać stroną umowy z dostawcą usługi telefonicznej, kurierskiej oraz w zakresie doręczania przesyłek pocztowych pozwana zaznaczyła, że nie powinna ponosić odpowiedzialności za szkody wywołane działaniem takiego podmiotu, tym bardziej nie mając na to wpływu, co jest zgodne z art. 415 kc.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił i zważył co następuje:

Bezspornym jest, iż pozwana w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystywała przytoczone w pozwie postanowienie umowne. Pozwana temu nie zaprzeczyła. Nie zarzuciła też niezgodności cytowanego postanowienia z treścią stosowanego wzorca umownego. W związku z tym, na podstawie art. 230 kpc okoliczność tę należało uznać za przyznaną. Pozwana nie twierdziła również, że kwestionowane postanowienie było przedmiotem indywidualnych uzgodnień z konsumentami.

Pozwana zarzuciła jednak, że kwestionowane w pozwie postanowienie nie stanowi klauzuli abuzywnej w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc.

Z powyższym twierdzeniem strony nie sposób się zgodzić.

W postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone przedmiotem oceny Sądu jest, czy zawarte we wzorcu postanowienia maja charakter niedozwolonych postanowień umownych.

W myśl art. 385 ¹ § 1 kc za takie uznaje się postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes. Nie dotyczy to jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę i wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu zakwestionowane przez powoda postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron. Przedmiotem postępowania jest analiza postanowień wzorców umowy, które pozwana przedstawia konsumentowi i o ile nie zostaną one zmienione w drodze wzajemnych uzgodnień stron, stają się obowiązujące w stosunkach między nimi kształtując w ten sposób ich wzajemne prawa i obowiązki. Okoliczność, że konsument ma możliwość dokładnego zapoznania się z treścią postanowień umowy nie przesądza, ze umowa nie ma charakteru wzorca zawierającego postanowienia uznawane za niedozwolone o ile kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy.

Przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta muszą być spełnione łącznie. Pojęcie dobrych obyczajów jako klauzula generalna zastępuje stosowane uprzednio pojęcie zasad współżycia społecznego. Istotą pojęcia dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on właściwym informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniu uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron (M.Śmigiel Wzorce s. 360).

Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające In minus od przyjętych standardów postępowania.

Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące a więc szczególnie doniosłe. Zazwyczaj sprowadza się ono do niekorzystnego (rażąco) ukształtowania sytuacji ekonomicznej konsumenta (por. E. Łętowska, Ustawa s.99, Cz. Żuławska, Komentarz 2001, s. 133).

Klauzula generalna wyrażona w art. 385 ¹ § 1 kc została uzupełniona przez ustawodawcę listą niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 385 ³ kc. Obejmuje on najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków i ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Są to takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta) z góry w oderwaniu od konkretnych okoliczności stawiają w gorszym położeniu. Wyliczenie to ma charakter niepełny, przykładowy i pomocniczy. Funkcja jego polega na tym, że zastosowanie we wzorcu umowy postanowień odpowiadających wskazanym w katalogu znacząco ułatwić ma wykazanie, że spełniają one przesłanki niedozwolonych postanowień umownych objętych klauzulą generalną art. 385 ¹§ 1 kc.

W razie wątpliwości ciężar dowodu, że dane postanowienie nie spełnia przesłanek klauzuli generalnej spoczywa na przedsiębiorcy – art. 385 ¹ § 4 kc. Aby uchylić domniemanie, że klauzula umowna zgodna, z którąś z przykładowych klauzul wymienionych art. 385 ³ kc, jest niedozwolonym postanowieniem umownym należy wykazać, iż została ona uzgodniona indywidualnie lub, że nie kształtuje praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając ich interesy mimo swego „niedozwolonego” brzmienia. Dopiero po wykazaniu tej drugiej okoliczności może dojść do uchylenia domniemania abuzywności.

Oceniając w świetle powyższego kwestionowane postanowienie wzorca stosowanego przez pozwaną stwierdzić należy, iż stanowi ono typową klauzulę abuzywną. Postanowienie tej treści prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności pozwanej Kasy w stosunku do konsumenta za działania i zaniechania pomocników – podmiotów, przy pomocy których pozwana wykonuje swoje zobowiązanie. Prowadzi do sytuacji, w której przedsiębiorca uzależnia odpowiedzialność względem konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby , przy których pomocy wykonuje własne zobowiązanie (operatorzy sieci telefonicznych, firm kurierskich oraz podmiotów uprawnionych do doręczania przesyłek pocztowych), podczas, gdy obowiązujące przepisy prawa nie przewidują takiej możliwości (art. 471 - 474 kc).

Zgodnie bowiem z art. 471 kc dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zakres tej odpowiedzialność można rozszerzyć albo ograniczyć, z tym że nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną wierzycielowi umyślnie (art. 473 kc). Dodatkowo, dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, przy pomocy których zobowiązanie wykonuje (art. 474 kc). Przyjmuje się, że i tę odpowiedzialność można rozszerzyć bądź ograniczyć, jednakże bez możliwości wyłączenia odpowiedzialności za szkodę wyrządzaną umyślnie przez te osoby.

Zdaniem Sądu to Kasa odpowiada zarówno za działania swoich pracowników oraz za skutki działań podmiotów, nawet profesjonalnych, przy pomocy których wykonuje czynności związane z prowadzeniem rachunku oraz stworzeniem dostępu do tych rachunków.

Nie jest słuszne zatem powoływanie się przez pozwaną na przepis art. 429 kc, gdyż znajduje się on w Kodeksie cywilnym w tytule „czyny niedozwolone” i znajduje zastosowanie poza stosunkami umownymi. Adekwatny do rozpatrywanej sytuacji, w której dochodzi do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jest powołany wyżej przepis art. 474 k.c., znajdujący się w tytule „wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania”. Na jego podstawie należy analizować kwestię odpowiedzialności kontraktowej za działania bądź zaniechania pomocników.

Kwestionowane w niniejszej sprawie postanowienie w ocenie Sądu zmierza do przerzucenia na konsumentów ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną przez pozwaną działalnością gospodarczą i uwolnienia się od odpowiedzialności odszkodowawczej względem klientów z tytułu niewykonania bądź nienależytego wykonania umowy przez podmiot, z którego usług pozwana korzysta przy wykonywaniu umowy. W związku z powyższym należy stwierdzić, że takie postępowanie sprzeczne jest z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumentów, czym wypełnia znamiona art. 385 ¹ § 1 kc i art. 385 ³ pkt 2, art. 385 ³ kc oraz art. 385 ³ pkt 21 kc.

Mając na uwadze okoliczności sprawy Sąd uznając, że spełnione zostały przesłanki klauzuli abuzywnej określone w art. 385 ¹ § 1 kc, na podstawie art. 479 ⁴² § 1 kpc, zakazał pozwanej wykorzystywania w obrocie z konsumentami kwestionowanego postanowienia.

O obciążeniu pozwanej opłatą stałą od pozwu orzeczono na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 w zw. z art. 113 ust 1 ustawy z dn. 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.nr 176, poz. 1398).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 kpc stosownie do wyniku sporu.

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanej zarządzono na zasadzie art. 479 ⁴⁴ kpc.

SSO Witold Rękosiewicz