Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2022 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. akt XIII GC 270/20,

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo,

b)  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów procesu;

2)  oddala apelację powódki;

3)  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 8 707 (osiem tysięcy siedemset siedem) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V AGa 178/21

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka Akcyjna w K. (dalej: (...)) wniosła o zasądzenie od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. (dalej: (...)) kwoty 117 286,13 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie z tytułu należności za dostawę wody w okresie od lipca 2019 r. do lutego 2020 r. i kosztów procesu.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z 11 lutego 2021 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej na rzecz powódki 39 137,19 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (punkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (punkt 2) i zasądził od pozwanej na rzecz powódki 155 zł z tytułu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że strony 9 kwietnia 2009 r. zawarły umowę na dostawę wody. W § 8 umowy uregulowano wysokość opłat. Zgodnie z § 8 ust. 2 umowy wysokość opłat za wodę mogła ulec zmianie w przypadku uzasadnionych zmian elementów kosztów, na podstawie których jest kalkulowana. W § 8 ust. 5 ustalono, że zmiana wysokości opłat następuje bez wypowiedzenia warunków umowy, w drodze pisemnego zawiadomienia, bez potrzeby sporządzenia aneksu do umowy. Poza zmianą uregulowań zawartych w § 8 ust. 5 i 7 zmiana umowy wymagała aneksu. Z obliczeń powódki wynikało, że w 2019 r., wobec wzrostu cen energii elektrycznej o 70%, wzrosną koszty planowane na 2019 r. Pozwana, w grudniu 2018 r., została zawiadomiona o, obowiązującej od 1 czerwca 2019 r. do 30 czerwca 2021 r., cenie za 1 m ³ wody wynoszącej 2,34 zł + VAT, a po uwzględnieniu upustu 2,28 zł + VAT. Powódka przesłała pozwanej projekt aneksu do umowy, z którego wynikało, że w przypadku zakupu wody w latach 2019, 2020 i 2021 w ilości 1 940 000 m ³ końcowe rozliczenie nastąpi z uwzględnieniem upustu. Pozwana w latach 2019, 2020 i 2021 zużyła większą ilość wody niż 1 940 000 m ³. Powódka, w odpowiedzi na wezwanie pozwanej do przedstawienia kalkulacji kosztów będących przyczyną podwyższenia ceny wody, wskazała że w porównaniu z 2018 r. wzrosły koszty zakupu energii elektrycznej o 70,5%. W odpowiedzi na ponowny wniosek pozwanej o przedstawienie kalkulacji wskazała, że wzrost ceny wody wynika z rażącego wzrostu cen energii elektrycznej. Każdego roku strony prowadziły korespondencję odnośnie zmian cen wody. Pozwana płaciła należność za wodę w dotychczasowej wysokości 2,25 zł za 1 m ³. Niedopłata za wodę wynosi 117 286,13 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że strony łączyła umowa dostawy wody. Zdaniem Sądu Okręgowego powódka, na podstawie § 8 ust. 5 umowy z 9 kwietnia 2009 r., była uprawniona do jednostronnej zmiany umowy i podwyższenia ceny wody. Powódka zawiadomiła pozwaną, w piśmie z 20 grudnia 2018 r., o wzroście ceny wody oraz upuście cenowym, do zastosowania którego – zdaniem Sądu pierwszej instancji – nie było konieczne zawarcie aneksu do umowy (§ 14 umowy w związku z § 8 ust. 5 umowy). Pozwana zawierając umowę wyraziła zgodę na zmianę wysokości opłat za wodę, na podstawie § 8 ust. 5 umowy, w drodze pisemnego zawiadomienia. Umowa stron nie przewidywała obowiązku przedstawienia przez powódkę kalkulacji kosztów uzasadniających podwyższenie ceny wody. Cena ta mogła zostać zmieniona w przypadku uzasadnionych zmian elementów kosztów, a powódka wskazała przyczynę podwyższenia ceny wody, a to wzrost ceny energii elektrycznej, którego pozwana nie kwestionowała. Wzrost ceny wody nastąpił w związku z podpisaniem przez powódkę umowy z nowym dostawcą energii elektrycznej, do której to sytuacji odnosi się § 8 ust. 2 umowy. Powódka skutecznie podniosła pozwanej cenę wody, z uwzględnieniem upustu, do 2,28 zł za 1 m ³. Różnica pomiędzy wyższą ceną wody (2,28 zł za 1 m ³), a ceną wody uiszczaną przez pozwaną (2,28 zł za 1 m ³) wyniosła 39 137,19 zł i w tym zakresie Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo. Jako podstawę rozstrzygnięcia wskazał art. 535 k.c. w związku z art. 555 k.c. O odsetkach orzekł na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c., a o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c.

Od wyroku apelację złożyły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu (punkt 2 i 3), zarzucając naruszenie:

a)  art. 65 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, skutkujące błędną wykładnią oświadczenia woli powódki zawartego w zawiadomieniu z 20 grudnia 2018 r. o wzroście ceny wody i uznaniem, że warunkiem zastosowania upustu ceny wody nie było zawarcie aneksu do umowy, podczas gdy z okoliczności towarzyszących złożeniu tego oświadczenia i praktyki powódki wynikało jednoznacznie, że warunkiem udzielenia upustu ceny było zawarcie aneksu do umowy na dostawę wody;

b)  art. 65 § 2 k.c. poprzez dokonanie wykładni zawiadomienia z 20 grudnia 2018 r. o wzroście ceny wody i oparcie się na jego dosłownym brzmieniu, wbrew zgodnej jego wykładni dokonanej przez strony, co skutkowało błędnym uznaniem przez Sąd pierwszej instancji, że powódka udzieliła pozwanej upustu ceny widy w wysokości podanej w piśmie z 20 grudnia 2018 r.

Powódka wniosła o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie w całości dochodzonej należności i kosztów procesu. Wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwana zaskarżyła wyrok w punktach 1 i 3, tj. w części zasądzającej 39 137,19 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i rozstrzygającej o kosztach procesu, zarzucając naruszenie:

a)  art. 458 ¹⁰ k.p.c. i art. 458 ¹¹ k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu z zeznań świadka O. J. i uznanie za udowodnione okoliczności wskazane przez tego świadka;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, że powódka poniosła w 2019 r. podwyższone koszty z tytułu zakupu energii elektrycznej;

c)  art. 65 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni § 8 umowy stron;

d)  art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 355 k.c., art. 356 k.c. i art. 353 ¹ k.c. poprzez niezastosowanie ich w sprawie i uznanie za ważne postanowień umowy w zakresie, w jakim pozwalają one na jednostronne ustalenia cen w dowolnej wysokości.

Pozwana wniosła o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Wniosła o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Każda ze stron wniosła o oddalenie apelacji strony przeciwnej i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę na skutek apelacji obu stron, w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, zważył co następuje.

Apelacja pozwanej zasługiwała na uwzględnienie, natomiast apelacja powódki w całości podlegała oddaleniu.

Zasadny jest zarzut naruszenia art. 458 ¹⁰ k.p.c. W myśl tego przepisu, w postępowaniu gospodarczym, dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Strony wtedy wciąż mogą wnioskować o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Dowód z zeznań świadków jest zatem, w postępowaniu gospodarczym, dopuszczalny wyłącznie wówczas, gdy w sprawie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i jednocześnie te fakty nie zostały wykazane innymi środkami dowodowymi, tj. w sytuacji gdy inne środki dowodowe zostały wyczerpane lub jest ich brak.

Powódka domagała się zasądzenia opłat za wodę w różnicy wysokości podniesionej przez nią w 2019 r. z powodu wzrostu ponoszonych przez nią kosztów energii elektrycznej, a uiszczanej przez pozwaną. Wykazanie sposobu wyliczenia opłaty ustalonej przez powódkę na kwotę 2,34 zł stanowiło istotną okoliczność. Wskazanym przez powódkę elementem kalkulacji opłaty za wodę był wzrost ponoszonych przez nią kosztów energii elektrycznej. Fakt ten – istotny dla sprawy – nie został przez powódkę wykazany.

Powódka nie przedstawiła innych – poza wnioskiem o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka – środków dowodowych dla wykazania wzrostu kosztów zakupu energii elektrycznej w 2019 r. Nie została zatem spełniona przesłanka przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków dla wykazania faktów obrazujących poniesione przez powódkę koszty zakupu energii, nie można bowiem przyjąć, że brak jest innych środków dowodowych na powyższe okoliczności. Dowodu na wskazaną okoliczność nie stanowi treść pism powódki kierowanych do pozwanej, w których podaje wzrost o 70% kosztów zakupu energii, nie przedstawiając natomiast dowodów, z których wzrost ten wynika. Z powyższych względów wniosek powódki o przesłuchanie świadka nie mógł być uwzględniony. W postępowaniu w sprawach gospodarczych dowód z zeznań świadków należy traktować jedynie jako ewentualne, zależne od okoliczności, uzupełnienie zebranego wcześniej materiału dowodowego, co wynika z art. 458 ¹⁰ k.p.c. Dowód z zeznań świadków ma charakter środka dowodowego subsydiarnego i stanowi jedynie formę uzupełnienia postępowania dowodowego (to samo dotyczy dowodu z przesłuchania stron, na co wskazuje art. 458 ¹⁰ k.p.c. w związku z art. 304 zdanie ostatnie k.p.c.). Wymienione środki dowodowe mogą być powołane w postępowaniu w sprawach gospodarczych dopiero po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku, jeżeli pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Zasadny jest również zarzut naruszenia art. 458 ¹¹ k.p.c. Wprowadzona ustawą z 4 lipca 2019 r., z dniem 7 listopada 2019 r., nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego przewiduje, że w sprawach gospodarczych wszelkie oświadczenia woli lub wiedzy mogą być wykazywane co do zasady wyłącznie dokumentem w rozumieniu art. 77 ³ k.c. Powoływanie świadków będzie możliwe jedynie, gdy strona wykaże, że nie jest w stanie przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych. Ustawodawca oczekuje od przedsiębiorcy, aby dysponował odpowiednimi dokumentami związanymi z podejmowanymi czynnościami, w szczególności oświadczeniami woli i wiedzy. Art. 458 ¹¹ k.p.c. obejmuje również udokumentowanie faktów w celu ich ewentualnego wykazania w razie sporu. Powódka wnosząc o zasądzenie dochodzonej należności i powołując się na fakt wzrostu ceny energii elektrycznej, z której wzrostem wiązała podniesienie ceny wody, winna fakt wzrostu, o wskazaną przez powódkę wielkość, ceny energii elektrycznej wykazać dowodem z dokumentu. Powódka powoływała się na umowę zawartą z (...) Spółką Akcyjną, jednakże umowy tej nie złożyła. Nie przedstawiła również, wbrew postanowieniu umowy łączącej strony, zmian elementów kosztów na podstawie których skalkulowała cenę wody na 2,34 zł za 1 m ³. Natomiast okoliczność wskazywana przez powódkę, że w 2019 r. ogólnie wzrosły ceny energii elektrycznej nie stanowi wykazania podwyższenia tej ceny powódce, a także wpływu jej podwyższenia na wysokość opłaty za 1 m ³ wody do 2,34 zł.

Strony, w § 8 ust. 2 umowy ustaliły możliwość zmiany wysokości opłat za wody, jednakże uzależniły ją od uzasadnionych zmian elementów kosztów, na podstawie których kalkulowana jest wysokość tej opłaty. Rację ma pozwana, że powódka podnosząc opłatę za wodę, powołując się na zmiany elementów kosztów kalkulacji tej opłaty, winna była wykazać: podwyższenie elementów kosztów opłaty za wodę, ich wpływ na cenę 1 m ³ wody oraz sposób wyliczenia ceny wody w wysokości 2,34 zł za 1 m ³. Powódka temu nie sprostała.

Uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który obejmuje także sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego zachodzi wtedy, gdy występuje dysharmonia pomiędzy materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na jego podstawie. Z tego względu sprzeczność występuje m. in. gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika to co przyjął sąd. Nie można zgodzić się z ustaleniami faktycznymi Sądu Okręgowego w części, w której przyjęto, że cena za 1 MWh energię elektryczną w 2019 r. wzrosła o 70%, w stosunku do 2018 r., bowiem okoliczność ta nie wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego. W szczególności dowodu na wzrost kosztów zakupu przez powódkę energii w 2019 r. nie stanowi samo podanie wielkości tego wzrostu przez powódkę w pismach adresowanych do pozwanej.

Niezależnie zatem od argumentów, przedstawionych w dalszej części uzasadnienia, żądanie powódki było niezasadne.

Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni § 8 umowy, nieprawidłowo przyjmując, że powódka mogła skutecznie zmienić wysokość opłaty za wodę w drodze pisemnego zawiadomienia pozwanej, bez zawarcia aneksu do umowy.

Podstawę podniesienia ceny wody stanowił § 8 ust. 2 umowy. Taką podstawę (§ 8 ust. 2) podwyższenia opłaty wskazała również powódka w piśmie z 29 lipca 2019 r. (k. 31). Ponadto podwyżka ceny wody nie stanowiła innego sytemu opłat (§ 8 ust. 6), bowiem inny system nie dotyczy stawki (opłaty) za wodę, tylko sposobu wyliczenia tej opłaty, a ponadto nie odnosi się do podwyższenia opłaty za wodę w oparciu o § 8 ust. 2.

§ 8 umowy dostawy wody z 9 kwietnia 2009 r. reguluje wysokość opłat. § 8 ust. 2 przewiduje możliwość zmiany wysokości opłaty za wodę w przypadku uzasadnionych zmian elementów kosztów, na podstawie których zmiana ta jest kalkulowana i na taką podstawę podwyższenia wysokości opłat wskazywała powódka. Natomiast § 8 ust. 5 przewidujący możliwość zmiany wysokości opłaty za wodę w drodze pisemnego zawiadomienia, tj. bez konieczności zawarcia aneksu do umowy, dotyczy jedynie ust. 1 i 3 (a zatem nie dotyczy ust. 2). Dlatego do skutecznej zmiany wysokości opłaty, w oparciu o ust. 2 § 8, wymagane było zawarcie przez strony aneksu do umowy. Na powyższe wskazuje brzmienie pozostałych postanowień umowy, w tym § 14 umowy, zgodnie z którym zmiany umowy, poza § 8 ust. 5 (który odnosił się jedynie do § 8 ust. 1 i ust. 2) i § 8 ust. 7, wymagają zawarcia aneksu. Tym samym do podwyższenia opłaty za wodę, konieczne było zawarcie aneksu do umowy, co zresztą zauważyła powódka przesyłając pozwanej projekt aneksu do umowy. Strony aneksu nie zawarły, a zatem niezmieniona pozostała opłata za wodę. Wobec odmowy zawarcia przez pozwaną aneksu do umowy powódka mogła wypowiedzieć pozwanej umowę, czego nie uczyniła nadal realizując dostawy wody. Dlatego powódka nie może skutecznie domagać się należności za wodę według wyższej stawki.

Jedynie dodatkowo należy zauważyć, że § 8 ust. 2 umowy odwołuje się do ust. 1, ale jedynie w zakresie wskazanej w ust. 1 wysokości opłaty za wodę, która zresztą od 1 kwietnia 2010 r. uległa zmianie. Nie odnosi się natomiast do ust. 1 w zakresie dotyczącym przyczyny zmiany wysokości opłaty. Tę przyczynę (uzasadnione zmiany elementów kosztów, na podstawie których kalkulowana jest wysokość opłaty za wodę) wskazuje wyłącznie ust. 2. Powyższe prowadzi do wniosku, że do zmiany wysokości opłaty za wodę, z uwagi na zmiany elementów kosztów jej kalkulacji, wymagane jest zawarcie aneksu do umowy.

§ 8 ust. 2 umowy nie pozwalał powódce na jednostronną zmianę wysokości opłaty za wodę.

Wobec niezasadności żądania pozwu z uwagi na brak zawarcia przez strony aneksu do umowy, a także nie wykazanie przez powódkę zmian elementów kosztów, na podstawie których jest kalkulowana opłata za wodę, zbędne było odnoszenie się do zarzutów apelacji powódki.

Z podanych wyżej względów zaskarżony wyrok, z apelacji pozwanej, został zmieniony na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zaś apelacja powódki, na podstawie art. 385 k.p.c., podlegała oddaleniu.

Zmiana rozstrzygnięcia co do istoty sporu skutkowała też zmianą orzeczenia o kosztach procesu za pierwszą instancję, o których orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Kwotę 5 400 zł stanowią koszty zastępstwa procesowego pozwanej, ustalone na podstawie § 2 punktu 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Podstawę orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego stanowi art. 98 k.p.c. Pozwana wygrała postępowanie apelacyjne, a zatem powódka ma ponieść koszty tego postępowania. Na kwotę 8 707 składa się poniesiona przez pozwaną opłata od apelacji 1 957 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanej, za postępowanie wywołane apelacją powódki, w wysokości 4 050 zł – ustalone na podstawie § 2 punkt 6 i § 10 ust. 1 punkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji oraz, za postępowanie wywołane apelacją pozwanej, w wysokości 2 700 zł – ustalone na podstawie § 2 punkt 5 i § 10 ust. 1 punkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji.

SSA Katarzyna Żymełka