Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 4 października 2023 r.

Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, V Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Kamil Antkowiak

Protokolant: Karolina Trembowelska

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2023 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 14.155 zł 16 gr (czternaście tysięcy sto pięćdziesiąt pięć złotych szesnaście groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 12 lipca 2019 r. do dnia zapłaty.

2.  Kosztami obciąża w całości pozwanego i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.367 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

3.  Nakazuje zwrócić pozwanemu kwotę 846 zł 25 gr zaliczki na poczet zawnioskowanego biegłego tytułem różnicy między kosztami sądowymi pobranymi od strony a kosztami należnymi.

sędzia Kamil Antkowiak

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 lutego 2020 r., złożonym w dniu 24 lutego 2020 r., powódka J. W., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniosła o zasądzenie od pozwanego (...). z siedzibą w W. kwoty 14.155,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 12 lipca 2019 r. do dnia zapłaty, Ponadto wniesiono o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenie do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powództwa podkreślono, że powódka (...) r. zawarła z pozwanym umowę o kredyt hipoteczny indeksowany do franka szwajcarskiego o nrze (...)/ (...). Kredyt opiewał na kwotę 227.553 zł oprocentowaną wg zmiennej stopy procentowej. Przedmiotem kredytowania był zakup mieszkania na rynku wtórnym o powierzchni 45 m ^{( 2)}. Warunkiem uzyskania kredytu było m.in. przystąpienie przez powódkę do ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, które stanowiło jedno z dodatkowych zabezpieczeń kredytu. Warunki ubezpieczenia nie zostały podane w umowie kredytowej, a beneficjentem świadczeń z tytułu ubezpieczenia miał być wyłącznie pozwany. Zgodnie z umową powódka miała zwracać pozwanemu koszty ubezpieczenia w wysokości 751 zł za pierwszy 36 miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej, a przedłużenie go na dalsze 36 miesięcy, rodziło po stronie powódki przedłużenie obowiązku zwrotu jego kosztów. Pozwany pobrał z tego tytułu łączną kwotę 5.045 zł, a następnie narzucił powódce obowiązek opłacenia prowizji z tytułu zwiększonego ryzyka (...) z tytułu występowania niskiego wkładu własnego w kwocie 9.110,16 zł. W ocenie powódki pozwany niezasadnie pobierał składkę z tego tytułu w łącznej kwocie 14.155,16 zł. Strona powodowa podniosła, że postanowienia umowne dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu, nie określały głównych świadczeń stron, a wysokość kosztów obciążających powódkę z tytułu refinansowania niskiego wkładu własnego została określona w sposób niejasny, zatem postanowienia te podlegały ocenie pod kątem niedozwolonych klauzul umownych. Powódka zaznaczyła także, że nie miała wpływu na kształt postanowień umowy w zakresie wysokości składek pobieranych przez (...). Nie przedstawiono powódce treści stosunku ubezpieczenia oraz nieudzielenie informacji o treści tegoż stosunku – powódka nie miała możliwości poznania zakresu ochrony ubezpieczeniowej, a także innych istotnych postanowień umowy ubezpieczenia. Powódka oceniła, że pozwany zastosował w umowie klauzule niedozwolone, zatem brak jest mocy wiążącej wskazanych postanowień i pozwany nie mógł żądać od powódki pokrycia kosztów umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. W związku z tym, że kwota określona w pozwie została ściągnięta od powódki, to zaistniała sytuacja bezpodstawnego wzbogacenia się pozwanego właśnie kosztem powódki. Strona powodowa wyjaśniła, że dochodzi zapłaty odsetek od dnia, w którym upłynął pozwanemu termin spełnienia świadczenia, tj. od dnia 11 lipca 2019 r.

W odpowiedzi na pozew z dnia 31 sierpnia 2020 r. pozwany działający przez adwokata, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu z należnymi odsetkami.

W uzasadnieniu strona pozwana oświadczyła, że kwestionuje, co do zasady oraz co do wysokości roszczenia dochodzone pozwem. Za całkowicie niezasadne pozwany uznał zarzuty w przedmiocie możliwości kwalifikowania kwestionowanych postanowień umownych, czy aneksów do umowy, jako postanowień abuzywnych. Pozwany wskazał, że każde zabezpieczenie kredytu ustanawiane jest w interesie kredytodawcy oraz jego klientów, którzy są właścicielami depozytów (...), a świadczeniem wzajemnym otrzymywanym przez kredytobiorcę jest zwiększenie zdolności kredytowej, dzięki czemu (...) mógł sfinansować kredytobiorcy zakup nieruchomości oraz koszty poniesione na celem mieszkaniowe. Pozwany podniósł, że powódka nie wskazała w sposób jednoznaczny, z czego miałaby wynikać żądana przez nią w petitum pozwu kwota. Strona pozwana dodała, że opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz comiesięczne prowizje uiszczane przez powódkę stanowią świadczenie okresowe, które przedawnia się w terminie trzyletnim. Pozwany zakwestionował datę wymagalności roszczenia podaną przez powódkę.

Postanowieniem dnia 26 listopada 2020 r. Sąd postanowił zobowiązać pełnomocnika powódki do złożenia w terminie 21 dni pisma przygotowawczego ustosunkowującego się do odpowiedzi na pozew oraz podającego wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, pod rygorem uznania okoliczności podanych w odpowiedzi na pozew za przyznane oraz pominięcia później zgłoszonych twierdzeń i dowodów.

W replice z dnia 30 grudnia 2020 r. pełnomocnik powódki podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz zakwestionował twierdzenia strony pozwanej zawarte w odpowiedzi na pozew (szczegółowo wymienione w treści niniejszego pisma). Podkreślił też, że powódka w treści pozwu wskazała, że na żądaną od pozwanego kwotę składa się kwota 5.045 zł stanowiąca opłatę z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu i kwota 9.110,16 zł tytułem prowizji za „zwiększone ryzyko (...)” z tytułu występowania niskiego wkładu. Kwoty te wynikają z zaświadczenia o poniesionych kosztach kredytu hipotecznego z dnia 16 kwietnia 2019 r. wydanego przez samego pozwanego.

Postanowieniem z dnia 24 marca 2021 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 i 2 kpc w zw. z art. 208 § 1 pkt 2 kpc w zw. z art. 187 § 2 pkt 4 kpc pominął wnioski pełnomocnika pozwanego z pkt. 5) i 6) na str. 5 odpowiedzi na pozew.

Jednocześnie Sąd zobowiązał pełnomocnika pozwanego do złożenia w terminie 14 dni dokumentów jak we wniosku dowodowym zawartym w pkt. 6 na str. 4 pozwu, pod rygorem ujemnych skutków procesowych z art. 129 kpc w zw. z art. 233 § 2 kpc w zw. z art. 248 kpc. Zobowiązał pełnomocnika pozwanego do uiszczenia w terminie 14 dni zaliczki w kwocie 7.000 zł na poczet dowodu z opinii biegłego sądowego zawnioskowanego w pkt. 4) na str. 5 odpowiedzi na pozew.

Zarządzeniem z dnia 24 marca 2021 r. Sąd zobowiązał pełnomocnika strony powodowej i pozwanej do złożenia w terminie 14 dni listy pytań do zgłoszonych w pkt. 1).a. do 1.e) odpowiedzi na pozew 5 świadków, pod rygorem pominięcia tych pytań w razie ewentualnego dopuszczenia dowodu z ich zeznań na piśmie.

W wykonaniu ww. zobowiązania Sądu strony udzieliły odpowiedzi. Zaliczkę na poczet opinii biegłego uiszczono (k. 402).

Na rozprawie w dniu 19 czerwca 2023 r. pełnomocnicy obu stron wnosili jak dotychczas.

Na rozprawie w dniu 4 września 2023 r. pełnomocnicy obu stron wnosili jak dotychczas. Nadto pełnomocnik pozwanego wskazał, że zapisy umowy dotyczące UNWW są zgodne z prawem cywilnym i nie zawierają klauzul abuzywnych, przepisy są tam sformułowane w sposób transparentny. Wskazał też, że z zeznań powódki wynika, że miała ona duże zaufanie do (...) i nie negocjowała warunków umowy, również nie kwestionowała działań (...) dotyczących UNWW. W ocenie pełnomocnika pozwanego z treści pozwu wynika, że przed zawarciem umowy była rozmowa na temat konieczności zawarcia UNWW i wskazał na rozbieżności zeznań powódki w tym zakresie. Powódka ma interes w tym, aby przedstawiać siebie jako osobę niezorientowaną. Zdaniem pełnomocnika pozwanego każdy obywatel kraju mający wyższe wykształcenie powinien wiedzieć co to jest UNWW i że biorąc kredyt powinien się zainteresować z czym to jest związane. Wskazał też, że z zeznań powódki wynika, że nie zapoznawała się ona z zapisami umów, czytała wszystko pobieżnie. (...) ma wymaganą formę zabezpieczenia, a obowiązek UNWW jest narzucony przez KNB przy braku wkładu własnego. Pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

Jednocześnie z uwagi na konieczność zachowania jasności wywodu prawnego, jak również realizując postulat zwięzłości uzasadnienia (art. 327 ^{( 1)} § 2 kpc), jedynie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy stanowiska prawne stron, zawarte w ich pismach procesowych, a w tych kluczowe twierdzenia i zarzuty w tym zakresie, zostały przedstawione i omówione przy wyjaśnieniu podstawy prawnej postanowienia z przytoczeniem przepisów prawa (art. 327 ^{( 1)} § 1 pkt 2 kpc). Tym bardziej, że Sąd nie ma obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( wyrok SN z dnia 29 października 1998 r., II UKN 282/98, OSNAPiUS 1999, Nr 23, poz. 758). W końcu przepis nie zawiera wymogu zamieszczenia w uzasadnieniu polemiki z argumentacją prawną strony, której sąd nie podzielił ( postanowienie SN z dnia 2 kwietnia 2021 r., I CSKP 110/21, teza 1, Legalis ).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) r. powódka J. W. (nazwisko rodowe F.) jako kredytobiorca zawarła z pozwanym (...) z siedzibą w W. (jako: kredytodawcą) umowę kredytu hipotecznego nr (...)/ (...), indeksowanego do franka szwajcarskiego. Kredyt opiewał na kwotę 227.553 zł oprocentowaną wg zmiennej stopy procentowej, przy czym zgodnie z § 2 ust. 2 umowy kredyt był indeksowany do CHF, po przeliczeniu wpłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach, (...) miał wysłać do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w (...), w dniu uruchomienia kredytu/ transzy. Zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania miały wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej.

Przedmiotem kredytowania był zakup mieszkania na rynku wtórnym o powierzchni 45 m ².

Zgodnie z § 6 umowy kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej wynoszącej 4,0567 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz marży w wysokości 1,3000 p.p. stałej w całym okresie kredytowania. Zgodnie z § 7 ust. 1 umowy przewidywał, iż kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną, zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Zgodnie z § 7 ust. 2 kredyt miał być spłacany w 540 ratach miesięcznych.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami zgodnie z § 9 umowy była hipoteka kaucyjna, cesja na (...) prawa z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości oraz cesja na (...) praw z polisy ubezpieczeniowej na życie J. F. (obecnie: W.).

Dodatkowym zabezpieczeniem kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł stanowiło ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy, na podstawie umowy zawartej przez (...). z (...) S.A. (§ 9 ust. 7 umowy).W treści umowy (§ 9 ust. 8) podano także, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu bankowi kosztów ubezpieczenia w wysokości 751 zł za pierwszy 36-miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej. Zgodnie z § 9 ust. 9 umowy jeżeli w ciągu okresu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł, kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-miesięczny okres udzielonej bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym kredytodawca zostanie poinformowany przez (...) pisemnie. Zgodnie z § 9 ust. 10 umowy stanowił, że jeżeli w ciągu okresu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł, (...) dokona zwrotu proporcjonalnej części składki na rachunek kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który składka została uiszczona.

Do umowy miał zastosowanie Regulamin Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w (...)., który określał zasady i warunki udzielania osobom fizycznym przez (...). kredytów i pożyczek hipotecznych, w których nieruchomość stanowi cel i/lub zabezpieczenie wierzytelności (...).

Zgodnie z § 7 ust. 6 pkt 2) regulaminu opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego określona jest w cenniku obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu. Podstawa wyliczenia opłaty określona jest w następujący sposób: dla kredytów w walucie obcej, dla celów wyliczenia opłaty przyjmowana jest kwota udzielonego kredytu wyrażona w PLN wyliczona według kursów waluty obcej według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w (...):

a) w pierwszym dniu roboczym miesiąca, w którym sporządzana została umowa kredytu – w przypadku nowych kredytów,

b) w ostatnim dniu roboczym miesiąca ochrony ubezpieczeniowej – w przypadku przedłużenia ochrony na okres kolejnych 36 miesięcy,

zgodnie ze wzorem:

„ podstawa wyliczenia opłaty = [(kwota kredytu w PLN/kurs kupna dewiz) x kurs sprzedaży dewiz] – 80 % wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu”.

Na podstawie § 7 ust. 7, 8 i 9 regulaminu (...) pobierał opłatę wynikającą z kosztu ubezpieczenia niskiego wkładu poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorcy w dniu uruchomienia środków z kredytu za pierwszych 36 miesięcy trwania umowy kredytowej. Jeżeli w ciągu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości nie stanie się równy bądź niższy niż 80 % w przypadku kredytów w walutach obcych, wówczas (...) pobierał opłatę za kolejny 36-miesięczny okres. Jeżeli w trakcie okresu wskazanego w ust. 7 i 8 stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości stanie się niższy niż 90 % w przypadku kredytów udzielonych w walutach obcych, (...) dokona zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który składka została uiszczona.

W dniu 24 kwietnia 2008 r. strony umowy zawarły do niej aneks nr (...), w którym powiększono kwotę kredytu o kwotę 15.000 zł, w związku z czym kwota udzielonego kredytu na dzień podpisania niniejszego aneksu wynosiła 242.553 zł. Aneksem dodano m.in. w § 9 umowy ust. 11 w którym określono (pkt 1), że kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu bankowi kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, związanych z podwyższeniem kwoty kredytu za okres od dnia uruchomienia kwoty podwyższenia lub części tej kwoty, do końca aktualnie trwającego 36-miesięcznego okresu ochrony ubezpieczeniowej, co na dzień sporządzenia aneksu wynosi 260 zł za okres 34 miesięcy. (Pkt 2) W przypadku, gdy do dnia uruchomienia kwoty podwyższenia lub części tej kwoty saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł tj. zgodnie z postanowieniami zawartej umowy kredytowej zakończy się aktualnie trwający okres ochrony ubezpieczeniowej, tym samym kredytobiorca otrzyma proporcjonalny zwrot poniesionych kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu, koszt o którym mowa w pkt 1 na dzień sporządzenia aneksu wynosił 969 zł.

W dniu 24 stycznia 2014 r. strony umowy zawarły do niej aneks nr (...), w którym m.in. określiły, że w § 4 dodaje się ust. 9 umowy, w którym m.in. ustalono, że z uwagi na fakt, iż saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu jest wyższe niż 80% wartości nieruchomości stanowiącej/stanowiących przedmiot zabezpieczenia kredytu (niski wkład własny), do czasu gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł, (...) będzie pobierał prowizję za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu. Prowizja miała być pobierana co miesiąc, w kolejnych 36-miesięcznych okresach, a pierwszy taki okres rozpoczynał się w dniu 1 lutego 2014 r. Jeżeli do dnia 31 stycznia 2014 r. saldo zadłużenia nie stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł (...) będzie pobierał prowizję w następującym po nim 36-miesięcznym okresie. Jeżeli do ostatniego dnia roboczego ostatniego miesiąca tego 36-miesięcznego okresu, saldo zadłużenia nie stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł, (...) będzie pobierał prowizję w następującym po nim kolejnym 36-miesięcznym okresie. Taki mechanizm pobierania prowizji miał zastosowanie do kolejnych następujących po sobie 36-miesiecznych okresów. Jeżeli w ciągu danego 36-miesięcznego okresu saldo zadłużenia stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł, (...) zaprzestanie pobierania prowizji począwszy od miesiąca następnego po miesiącu, w którym saldo to osiągnie wskazany poziom. Wysokość prowizji miała być obliczana według wzoru: PR-prowizja = [(SK–saldo zadłużenia x KSD-kurs sprzedaży CHF)-(80% x WN-wartość nieruchomości) x 3%]/36. (...) miał pobierać prowizję przez automatyczne obciążenie rachunku bankowego służącego do obsługi kredytu.

Zgodnie z aneksem z dnia 24 stycznia 2014 r. ustalono także, że z umowy skreśla się w § 9 ust. 7, 9 pkt 1 i 10. Zgodnie z § 5 aneksu postanowienia „Regulaminu Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w (...).” odnoszące się do opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu, nie miały zastosowania do umowy.

W związku z rezygnacją kredytobiorcy z prowizji za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu własnego strony umowy zawarły w dniu 27 stycznia 2020 r. do niej aneks, w którym określiły, że w § 1 z umowy wykreśla się postanowienia dotyczące prowizji. W związku z rezygnacją kredytobiorcy z prowizji (...) nie będzie pobierał opłat z tego tytułu w przyszłości.

Powódka nie została poinformowana jakie były warunki ubezpieczenia pozwanego (...) z tytułu niskiego wkładu własnego i w jaki sposób ustalana jest wysokość składki. Nie miała możliwości wyboru ubezpieczyciela, jak również nie miała możliwości weryfikacji, czy i w jakiej wysokości odprowadzana jest przez (...) składka. Ubezpieczenie nie zostało powódce wytłumaczone ani przez pracownika pośrednika, ani pracownika (...). Powyższe odnosi się także do późniejszej prowizji pobieranej przez (...) z tytułu niskiego wkładu własnego. Powódka nie miała możliwości negocjacji jej wysokości, ani nie otrzymała pełnej informacji o mechanizmie i podstawach do jej obliczania. Nie dostała żadnej kopii polisy, ani warunków ubezpieczenia. Powódka nie została również poinformowana, że w przypadku podjęcia przez nią decyzji zamiany UNWW na aneks zostanie dla niej przygotowany odpowiedni aneks do umowy kredytu, a w celu jego podpisania może zgłosić się do oddziału (...). W razie braku podpisania aneksu miała być pobrana składka z tytułu UNWW w dotychczasowej wysokości, wyższej niż prowizja. Powódka zgłosiła się do oddziału pozwanego (...) i podpisała aneks bez negocjowania. Podczas podpisywania zmiany powódka została poinformowana, że jest to konieczne i wymagane.

(...) pobrał od powódki w okresie od dnia (...) r. do dnia 15 kwietnia 2019 r. łączną kwotę 5.045 zł tytułem opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu i łączną kwotę 9.110,16 zł tytułem prowizji za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu.

Dowód: umowa o kredyt hipoteczny wraz z załącznikiem nr 3 do umowy (k. 23-30), aneks nr (...) wraz z oświadczeniem (k. 31-34), aneks nr (...) (k. 35-36), Regulamin Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w (...). (k. 37-55), informacja o terminie płatności składek z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego (k. 56-57), zaświadczenie o poniesionych kosztach od kredytu hipotecznego wraz z harmonogramem spłat (k. 58-73), wniosek o wydanie zaświadczenia (k. 74-78), zaświadczenie o obsłudze kredytu (k. 79), informacja o nadchodzącym terminie płatności prowizji za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu własnego (k. 89), aneks z dnia 27 stycznia 2020 r. (k. 90-91), zeznania powódki J. W. (k. 744-747)

Pismem z dnia 1 lipca 2019 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty łącznie 89.155,16 zł, na którą składa się: kwota 9.110,16 zł tytułem prowizji za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu własnego wynikającej z umowy kredytu hipotecznego, kwota 5.045 zł tytułem opłaty za refinansowanie kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego umowy kredytowej oraz kwota 75.000 zł z tytułu nadpłaconych rat kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytowej, które były naliczane na podstawie klauzul abuzywnych. Termin zapłaty wyznaczono na 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Wezwanie doręczono pozwanemu w dniu 4 lipca 2019 r.

W odpowiedzi z dnia 24 lipca 2019 r. pozwany odnosząc się do kwestii ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz prowizji za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu własnego ocenił, że składka została pobrana zgodnie z umową kredytową, a umowa nie zawierała zapisów wpisanych do rejestru klauzul niedozwolonych.

Dowód: wezwanie do zapłaty wraz z pełnomocnictwem i dowodem nadania (k. 80-85), odpowiedź pozwanego (k. 86-88)

Powódka J. W. z zawodu biotechnolog, pracująca jako przedstawiciel handlowy, chciała zaciągnąć kredyt hipoteczny na zakup lokalu mieszkalnego, który miał być przeznaczony na cele mieszkaniowe. W tym celu udała się do pośrednika kredytowego, gdzie przedstawiono powódce trzy różne propozycje kredytowe. Oferta pozwanego była najkorzystniejsza i najtańsza. W związku z tym powódka wybrała pozwany (...).

Wnioskiem z dnia 4 stycznia 2008 r. o nr (...) w postaci wypełnionego gotowego formularza sporządzonego przez (...) powódka wniosła o udzielenie jej kredytu hipotecznego w łącznej kwocie 227.553 zł na zakup nieruchomości lokalowej położonej w O. przy ul. (...). Powódka dysponowała wkładem własnym w wysokości 60.000 zł, jednak we wniosku zaznaczono, iż nie posiada środków na wkład własny oraz że nie może obniżyć kwoty wnioskowanego kredytu. Wniosek wypełniał doradca finansowy z firmy (...) zgodnie z informacjami uzyskiwanymi przez powódkę. W przedmiotowym wniosku, obok zgody na ubezpieczenie kredytu do czasu ustanowienia hipoteki, powódka wyraziła zgodę na objęcie kredytu ubezpieczeniem brakującego wkładu własnego w (...) S.A. oraz zgodę na udostępnienie danych osobowych temu Ubezpieczycielowi w związku z objęciem umowy ubezpieczeniem niskiego wkładu i ubezpieczeniem do czasu ustanowienia hipoteki. Było to dodatkowe zabezpieczenie kredytu. Podpisanie tych oświadczeń nie podlegało negocjacjom. Przedmiotowy wniosek został wypełniony i złożony za pośrednictwem przedstawiciela Banku, który udzielał powódce wszelkich informacji i wyjaśnień dotyczących kredytu hipotecznego. Powódka nie miała realnej możliwości negocjowania umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) a Ubezpieczycielem, bowiem ustalona była ona w sposób odgórny w odrębnej umowie, której nie była stroną. Nie miała możliwości zapoznania się z treścią tej umowy ani ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Przedstawiciel pozwanego nie zaproponował powódce innego sposobu kredytowania, a treść zapisów dotyczących ubezpieczenia niskiego wkładu nie została z nią indywidualnie uzgodniona. Nie zostały jej także wyjaśnione konsekwencje związane z ustanowieniem zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, a w szczególności konieczność uiszczenia kolejnej raty po upływie 36 miesięcy. O ubezpieczeniu niskiego wkładu powódka dowiedziała się z późniejszego pisma (...).

Procedura zawarcia umowy kredytu odbywała się szybko. Z pośrednikiem odbyło się tylko jedno spotkanie. Zaznaczone były miejsca, gdzie powódka ma się podpisać. Ani doradca z firmy (...), ani osoba udzielająca kredytu powódce w imieniu pozwanego (...) nie udzieliła jej żadnych wyczerpujących informacji w przedmiocie zawieranej umowy. Nie było mowy o ubezpieczeniu niskiego wkładu. Powódka nie została także poinformowana przez pozwany (...), ani też przez pośrednika finansowego uczestniczącego w procedurze zawarcia rzeczonej umowy kredytu, iż w umowie zawartej między tym (...), a towarzystwem ubezpieczeń ustalono regres ubezpieczeniowy w stosunku do kredytobiorcy.

W momencie zawierania umowy powódka J. W. miała przedstawione, że zdolność kredytową posiada tylko we frankach, natomiast w złotówkach tej zdolności nie ma. Powódka nie miała przedstawionej różnicy między kredytem złotówkowym a walutowym.

Powódka J. W. posiadała kredyt hipoteczny waloryzowany kursem CHF, który już spłaciła. Przy tym pierwszym kredycie ta sama kwota, którą powódka wzięła w złotówkach, była przeliczana na franki i została spłacona do (...) w tej samej wysokości.

Pracownicy (...) nie wyjaśnili powódce, jaka jest rola franka szwajcarskiego w tej umowie, ani w jaki sposób wyliczono kwotę kredytu we frankach w umowie. (...) nie wyjaśnił jej również, jak będzie to przeliczane. Nie przedstawiono jej wykresów kursów, ani nie wyjaśniono, co to jest spread walutowy. Powódka nie miała wiedzy o kursach kupna i sprzedaży. Nie informowano jej o zmianie salda na skutek zmian kursowych. Powódka nie wiedziała, że jest opcja zmiany waluty w umowie. Nie była jej przedstawiana żadna symulacja, ani nie podpisywała żadnych informacji, czy pouczeń. Przy podpisywaniu umowy nie był przez pracownika podawany kurs z przyszłości. Klient na dzień zawarcia umowy nie mógł wiedzieć, jaki będzie kurs.

Umowę J. W. dostała w momencie podpisania i nie czytała jej dokładnie, sprawdzając tylko, czy zgadzają się jej dane, ani nie dostała jej wzoru do domu. Umowa była tak sformułowana, że nawet gdyby powódka przeczytała to i tak nic by nie zrozumiała. Miała zaufanie do (...). Nie było żadnych negocjacji (w tym dotyczących kursu) i pracownik (...) nie omawiał z nią umowy. Pracownik Banku wyjaśnił powódce te elementy umowy, które powódkę najbardziej interesowały, tj. wysokość rat. Treść umowy kredytowej, którą zawarła powódka z pozwanym (...), była już przygotowana, powódka nie wiedziała, czy może negocjować jej warunki.

Bank (...) wymagał określonych form zabezpieczenia spłaty kredytu i takie formy były standardowo wymagane.

Dowód : dokumentacja bankowa (k. 157-289) i zeznania powódki (k. 744-747) oraz częściowo: zeznania świadka M. B. (k. 649-650, 735-737), zeznania świadka K. B. (k. 424-429), zeznania świadka A. K. (k. 438-440) i zeznania świadka B. W. (k. 448-467)

Jednym z rozwiązań proponowanych przez banki dla kredytobiorców nie posiadających wystarczającego wkładu własnego było ubezpieczenie niskiego wkładu własnego (UNWW).

Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego jest dodatkowym zabezpieczeniem (...) w sytuacji gdy kredytobiorca nie ma wystarczającego wkładu własnego. Kredytobiorca nie jest w stanie pozyskać samodzielnie ubezpieczenia UNWW na rynku ubezpieczeń, a jedynie za pośrednictwem kredytującego (...). (...) ubezpiecza brakującą kwotę wkładu własnego kredytobiorcy i kredytuje pozostałą sumę wartości nieruchomości, a kosztami niniejszego ubezpieczenia obciąża kredytobiorcę.

Przy wymaganym wskaźniku LtV na poziomie 80 %, ubezpieczyciel bierze odpowiedzialność za brakujące 20 % należności, co oznacza, że w sytuacji losowej, w której nie udałoby się spłacić kredytobiorcy ubezpieczonego kredytu i (...) musiałby wypowiedzieć umowę, 80 % wartości kredytu (...) pobrałby bezpośrednio od kredytobiorcy, a resztę musiałby zapłacić bankowi ubezpieczyciel.

Korzyścią jaką powinien otrzymać kredytobiorca z finansowania tego rodzaju ubezpieczenia powinna być możliwość otrzymania kredytu na wnioskowaną kwotę brakującego wkładu własnego oraz w przypadku wystąpienia szkody pokrycie jej ubezpieczyciela (bez regresu do kredytobiorcy).

W przypadku udzielenia kredytu o LtV przekraczającym 80 %, który wiązał się z podwyższonym ryzykiem po stronie (...), (...) był zobowiązany do dokonania zwiększonego odpisu amortyzacyjnego, który stanowi zwiększone koszty (...).

Wielkość kapitału jaką powinien posiadać (...) zależy od podejmowanego przez niego ryzyka. (...) zobowiązane są do bieżącej weryfikacji ryzyka na które się narażają oraz szacowania potencjalnych strat z tego tytułu. Oceny te są gruntownie weryfikowane przez nadzór bankowy w ramach monitorowania kondycji finansowej banków.

Wymogi kapitałowe wobec banków objęte są europejskim nadzorem bankowym. W przypadku sprawy wniesionej przez powódkę, wskaźnik LtV kształtował się pierwotnie na poziomie 85,55 %, podczas gdy wymagany wskaźnik LtV dla kredytów waloryzowanych kursem CHF wynosił 80 %. W związku z przekroczeniem wymaganego wskaźnika LtV (...) zobowiązany był do zwiększenia kapitału w zw. z podwyższonym ryzykiem.

(...) może ustanowić kilka różnych zabezpieczeń, wśród nich ubezpieczenie kredytu. Ubezpieczenie może występować również jako osobne zabezpieczenie kredytu. Ubezpieczonym od określonych zdarzeń jest kredytobiorca jednakże prawa z ubezpieczenia są cedowane na (...), który w przypadku wystąpienia zdarzenia będącego przedmiotem ubezpieczenia, będzie bezpośrednim beneficjentem wypłaconego ubezpieczenia. Ustalając zabezpieczenia (...) ma na celu zabezpieczenie spłaty całości zobowiązania wynikającego z umowy kredytowej wraz z odsetkami i prowizjami, dlatego wysokość i rodzaj zabezpieczenia uzależnione są od kwoty kredytu oraz okresu jego kredytowania.

Jedną z wymaganych form zabezpieczenia kredytu hipotecznego jest posiadanie przez kredytobiorcę wkładu własnego. Obowiązek posiadania wkładu własnego nałożony został przez Komisję Nadzoru Finansowego w Rekomendacji S. KNF rekomenduje bankom określone działania, które mają na celu ograniczenie ryzyka kredytowego.

Nie zawsze kredytobiorca jest w stanie wykazać przed bankiem posiadanie wymagalnego wkładu, który jest obligatoryjny, aby uzyskać kredyt hipoteczny. Zgodnie z rekomendacją S, w takim przypadku, przy kredycie hipotecznym za wkład własny w wysokości 10 % wartości kredytowanej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia można uznać również umowę ubezpieczenia kredytu. Wobec tego kredytobiorca może skorzystać z ubezpieczenia części brakującej kwoty niskiego wkładu własnego UNWW.

Sposób działania niniejszego ubezpieczenia polega na tym, iż ubezpieczyciel oferujący ubezpieczenie niskiego wkładu własnego na kredyt hipoteczny, przejmuje od kredytobiorcy odpowiedzialność za część długu wobec (...). W przypadku zajścia sytuacji, w której kredytobiorca nie będzie w stanie spłacać kredytu co skutkować będzie wypowiedzeniem umowy przez (...), większość wierzytelności na spłatę kredytu (...) będzie ściągał od kredytobiorcy z tytułu hipoteki ustanowionej na nieruchomości, a pozostałą kwotę objętą ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego będzie ściągać bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Wykupienie takiego ubezpieczenia wiąże się jednak dla kredytobiorcy z dodatkowymi kosztami. Wysokość składki zależy od indywidualnej oferty przedstawionej kredytobiorcy przez ubezpieczyciela, w którego roli może wystąpić (...), chociaż najczęściej jest on pośrednikiem ubezpieczeniowym. Składkę tytułem ubezpieczenia zazwyczaj kredytobiorca opłaca za kilka lat z góry. Jeśli po upływie czasu, na który została zawarta UNWW saldo kredytu pozostałego do spłaty nadal wynosi więcej niż 80 % - 90 % lub kwota określona w umowie, to (...) pobierze składkę za kolejny okres ubezpieczeniowy. W praktyce często też część odpowiadająca brakującemu wkładowi własnemu jest kredytowana, czasem również przez podwyższenie marży (...) do czasu spłaty kredytu do poziomu poniżej wymaganej 80-90 % wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu. Składka ta winna być płacona przez kredytobiorcę do czasu uregulowania części kapitału kredytu odpowiadającego wymaganemu przez (...) wkładowi własnemu. Brak wymaganego wkładu własnego powoduje zwiększone ryzyko (...), w praktyce bankowej w większości skutkuje również poza ustaleniem dodatkowego ubezpieczenia podwyższeniem marży podstawowej, co przedkłada się na wyższe oprocentowanie kredytu, a tym samym na wyższą ratę. W przy ustalaniu zabezpieczenia w postaci UNWW całkowity koszt kredytu jest wyższy niż bez ubezpieczenia niskiego wkładu.

Podany w regulaminie do umowy wzór na obliczenie podstawy wyliczenia ubezpieczenia niskiego wkładu własnego nie precyzuje sposobu wyliczenia składki w przypadku podwyższenia kwoty kredytu. W zw. z tym do obliczenia podstawy przyjęto łączną kwotę udzielonego kredytu w PLN.

Niezasadne jest przyjmowanie obliczeń przez (...) w przypadku obliczania przedłużenia składki ubezpieczeniowej na kolejny 36 miesięczny okres rozliczeniowy salda kredytu wyrażonego w walucie obcej na PLN wg aktualnego kursu sprzedaży danej waluty, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych obowiązującą w (...) w danym dniu. (...) w tym celu powinien przyjmować zgodnie z umową kwotę kredytu w PLN.

Umowa ubezpieczenia nie została zawarta bezpośrednio pomiędzy kredytobiorcą a ubezpieczycielem. W umowie jednak zostało wskazane towarzystwo ubezpieczeniowe. (...) nie przedstawił umowy ubezpieczenia precyzującej szczegóły zawartej umowy oraz sposób obliczania należnej składki oraz jej wysokości. Pozwany bez zgody kredytobiorcy zmienił ubezpieczyciela. W momencie zawarcia umowy kredytowej, w przypadku braku spłaty kredytu ze strony kredytobiorcy i wystąpienia regresu, towarzystwo ubezpieczeniowe mogło zwrócić się do kredytobiorcy o zwrot wypłaconej bankowi kwoty odszkodowania mimo posiadania przez kredytobiorcę ubezpieczenia i opłacenia składki. Odstąpienie od regresu było podyktowane wyłącznie dobrą wolą (...)/towarzystwa ubezpieczeniowego. Kredytobiorca nie miał wpływu na umowy zawierane z towarzystwem ubezpieczeniowym.

W zapisach dotyczących określenia wysokości podstawy wyliczenia ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz prowizji za zwiększone ryzyko (...) z tytułu występowania niskiego wkładu własnego, (...) każdorazowo ich wysokość uzależnia od kursów waluty obcej kształtowanej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w (...). Zapis niniejszy jest zapisem abuzywnym i powoduje, iż zapis ten nie może być stosowany.

Składka na poczet ubezpieczenia niskiego wkładu winna być ustalana w stosunku do rzeczywiście brakującego wkładu własnego ustalonego na dzień zawarcia umowy kredytu. Pod uwagę powinna być brana kwota kredytu faktycznie udostępniona kredytobiorcy, wartość nieruchomości na dzień zawarcia umowy z dnia (...) r., jak również kwoty kapitału wpłacane przez kredytobiorcę w ramach rat, umniejszające brakujący udział własny.

Kwota pobranego ubezpieczenia UNWW w wysokości 14.155,16 zł przez pozwanego została pobrana nienależnie.

Dowód : opinia biegłego sądowego z dziedziny finansów E. G. (k. 527-580 ) wraz z opinią uzupełniającą (k. 686-691)

Pomiędzy tożsamymi stronami zawisła przed Sądem Okręgowym w Poznaniu odrębna sprawa z późniejszego pozwu powódki o stwierdzenie nieważności w/w umowy kredytu hipotecznego nr (...)/ (...), indeksowanego do franka szwajcarskiego, jak również o zapłatę, która jest w toku i dotyczy tabel kursowych, natomiast nie dotyczy kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie.

Dowód : niesporne, a nadto zeznania powódki (k. 744-747)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyszczególnionych powyżej dowodów.

Opisane wyżej dokumenty zebrane w toku postępowania, nie były kwestionowane przez strony przeciwne, stąd na mocy art. 243 ² kpc jako znajdujące się w aktach sprawy stanowiły dowody bez wydawania odrębnego postanowienia. Skoro materiał dowodowy stanowiły opisane wyżej dokumenty, to tym samym z mocy ustawy stanowiły one przedmiot postępowania dowodowego.

Jednocześnie skoro art. 327 ¹ § 1 pkt 1 kpc zobowiązuje do wskazania w uzasadnieniu jedynie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, to zbędne już było dalsze motywowanie przyczyn uznania również pozostałych dowodów za wiarygodne, tym bardziej jeszcze mając na uwadze postulat zwięzłości uzasadnienia (art. 327 ¹ § 2 kpc).

Wiarygodne okazały się również dowody z kolejnych pisemnych opinii biegłej E. G. . Postanowieniem z dnia 16 lipca 2021 r. Sąd bowiem wpierw dopuścił dowód z pisemnej opinii biegłego sądowego z dziedziny bankowości i rachunkowości na fakty jak w pkt. 4 na str. 5 odpowiedzi na pozew (k. 108 akt) w zw. z pkt. I odpowiedzi na pozew (k. 141-142 akt), czyli zgodnie z wnioskiem strony pozwanej. Następnie pismem z dnia 2 lutego 2022 r. (k. 616-617 akt) pełnomocnik powódki wniósł o częściowe uzupełnienie opinii, wobec czego Sąd postanowił dnia 15 kwietnia 2022 r. dopuścić dowód z pisemnej uzupełniającej opinii biegłego sądowego z dziedziny bankowości i finansów mgr E. G. na fakt udzielenia odpowiedzi na pytania i uwagi do opinii podstawowej zawarte w treści tego pisma. Biegła swoim uzupełnianiu podtrzymała pisemne sprawozdanie i udzieliła dodatkowych wyjaśnień oraz obaliła zarzuty strony pozwanej. Sąd w związku z tym uznał, że przedmiotowe opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny, jasny i spójny, przez osobę posiadającą odpowiednie kompetencje do ich przygotowania. Opinie wskazują metodykę opracowania, sposób badań, które doprowadziły biegłą do wysnucia ostatecznych wniosków. Wnioski końcowe opinii zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i kategoryczny, są wyczerpujące i zostały dostatecznie umotywowane, potwierdzone. Opinie Sąd uznał za dowód w pełni wiarygodny i niezbędny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Pismem z dnia 2 lutego 2022 r. pełnomocnik pozwanego zakwestionował opinię biegłej w zakresie wskazanym w treści tego pisma (k. 619-629).

Ostatecznie zaś po uzupełniającej pisemnej opinii biegłej strona powodowa nie kwestionowała już jej opinii, ani nie składała dalszych wniosków do biegłej, w tym nie wnosiła o jej przesłuchanie.

Pismem z dnia 13 października 2022 r. (k. 701-701v) pełnomocnik pozwanego zakwestionował opinię uzupełniającą biegłej w całości. Podkreślił, że nie jest rzeczą biegłego interpretacja stanu faktycznego, ani też stanu prawnego niniejszej sprawy. Nie wnosił o przesłuchanie biegłej.

Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania świadka M. B. i K. K. na fakty jak we wniosku dowodowym odpowiednio w pkt. 1) a. i d. odpowiedzi na pozew (k. 105 i 106 akt), przy czym z uwagi na ówczesny stan epidemii dowód ten na podstawie art. 271 ¹ kpc przeprowadzono wpierw poprzez złożenie przez świadka zeznań na piśmie. Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2023 r., Sąd przesłuchał uzupełniająco ww. świadków na rozprawie na fakty jak we wniosku zawartym w pkt. 6 pisma procesowego pełnomocnika pozwanego z dnia 9 czerwca 2022 r. (k. 664-665 akt).

Zeznania świadka M. B. Sąd zasadniczo obdarzył przymiotem wiarygodności. Zeznania świadka były spójne, jasne i logiczne. Sąd nie dopatrzył się w nich elementów mogących podważać ich wiarygodność faktologiczną, sprzeczną z zebranym materiałem dokumentowym lub zasadami doświadczenia życiowego. Jednakże świadek nie brał udziału w zawieraniu umowy kredytowej z powódką. Nie pamiętał szczegółów sporządzania wniosku powódki. Wskazał jedynie, że wniosek kredytowy był przygotowany przez doradcę finansowego. Rola świadka kończyła się na etapie sporządzenia i wysłania wniosku kredytowego. Świadek jednak nie miał wiedzy na temat zabezpieczenia kredytu i ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Wskazał, że dodatkowe warunki do umowy kredytowej były ustalane na etapie odpowiedzi (...) na wniosek kredytowy i pośrednik nie brał udziału w tym procesie. Nie kojarzył też okoliczności wniosku powódki.

Natomiast całkowicie nieprzydatny okazał się już dowód z przesłuchania świadka K. K. , która, choć była pracownikiem pozwanego (...), to jednak nie pamiętała zakresu swoich obowiązków. Nie miała wiedzy i nie pamiętała też okoliczności wniosku powódki. Wskazała jedynie, że nie udzielała kredytów CHF, podpisywała aneksy i dostawała gotowe dokumenty do podpisu dla klientów. Nie przygotowywała ich.

Za wiarygodne jedynie częściowo Sąd już uznał zeznania świadków w osobach pozostałych pracowników strony pozwanej. Sąd postanowił bowiem przeprowadzić dowód z przesłuchania świadków B. W., K. B., A. K. na fakty jak we wniosku dowodowym odpowiednio w pkt. 1) b., c. i e. odpowiedzi na pozew (k. 105 i 106 akt), przy czym z uwagi na ówczesny stan epidemii dowód ten na podstawie art. 271 ¹ kpc przeprowadzono wpierw poprzez złożenie przez świadków zeznań na piśmie.

Odnośnie pierwszego świadka podkreślić należy, że świadek B. W. (k. 448-167) nie podpisywała umowy kredytowej bezpośrednio z powódką. Świadek weryfikowała jedynie kompletność podpisów. Zeznania wymienionego świadka nie zasługiwały jednak na wiarę w tym zakresie, w jakim stwierdziła, że klienci mogli negocjować wszystkie zapisy umowy. Powyższe stwierdzenie świadka było bowiem w sprzeczności z zeznaniami powódki, która twierdziła, że nie wiedziała o możliwości negocjacji w zakresie dotyczącym ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Z kolei świadek K. B. (k. 424-429) nie pamiętała szczegółów procedury jaka obowiązywała w 2008 r. przy zmianie postanowień umów kredytów hipotecznych indeksowanych kursem waluty obcej, stąd też Sąd nie dał jej wiary, jakoby każdorazowo klient otrzymywał pełną informację na temat ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, skoro nie potwierdziły tego pozostałe wiarygodne dowody. Świadek nie miała wiedzy jak faktycznie przebiegał proces zawierania umowy z powódką. Nie pamiętała też indywidualnych ustaleń dotyczących warunków ubezpieczenia.

Sąd uznał również za wiarygodne w przeważającej części zeznania świadka A. K. (k. 438-440). Zeznania wymienionego świadka także nie zasługiwały na wiarę w tym zakresie, w jakim stwierdziła, że klienci mogli negocjować wszystkie zapisy umowy. Powyższe stwierdzenie świadka było bowiem w sprzeczności z zeznaniami powódki, która twierdziła, że nie wiedziała o możliwości negocjacji w zakresie dotyczącym ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Zdaniem Sądu, nawet jeżeliby uznać zeznania świadka w tym zakresie za wiarygodne, to należałoby odnieść je wyłącznie do umów zawieranych z klientami przez świadka. Jednakże powódka podpisała umowę z innym pracownikiem (...). Wobec powyższego, zdaniem Sądu, powódka – o ile miała możliwość negocjacji warunków umowy kredytowej, w tym opcji zawarcia ubezpieczenia niskiego wkładu własnego – to o tej możliwości nie została poinformowana przez pozwanego.

W końcu na Sąd postanowił na fakty, jak we wniosku dowodowym zawartym w pkt. 5 pozwu (k. 5 akt) oraz w pkt. 2 odpowiedzi na pozew (k. 106 akt) przeprowadzić dowód z przesłuchania powódki. Zeznaniom powódki J. W. Sąd, co do zasady, dał wiarę w całości, albowiem nie znalazł podstaw, by kwestionować wiarygodność jej zeznań.

Sąd zważył, co następuje:

Powódka J. W. dochodziła od pozwanego (...). z siedzibą w W. kwoty 14.155,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 12 lipca 2019 r. do dnia zapłaty. Żądanie główne powódki, tak co do zasady, jak i wysokości, zasługiwało na uwzględnienie.

Niesporne było to, że powódka jako konsument zawarła w dniu (...) r. z pozwanym jako przedsiębiorcą umowę o kredyt, w której postanowiły m.in., że powódka zobowiązana była do uiszczania na rzecz pozwanego kwoty tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Sporne w niniejszej sprawie było to, czy wspomniane postanowienia umowy - zawarte w § 9 pkt. 7-9 w zw. z § 7 ust. 6 - § 7 ust. 8 Regulaminu - były wiążące i czy istniała w związku z tym podstawa do pobrania przez pozwanego od powódki kwot dochodzonych w pozwie.

Natomiast bezpośrednią podstawą prawną roszczenia był art. 410 § 1 i 2 kc w zw. z art. 405 kc, który reguluje obowiązek zwrotu świadczenia nienależnego, co mogłoby mieć miejsce w zakresie kwot pobranych przez pozwanego w oparciu o bezskuteczną klauzulę niedozwoloną.

Umowa kredytu, w której jedną ze stron jest (...), a więc – jak wskazuje się w przepisie art. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe – osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym, podlega szczególnemu reżimowi prawnemu. Zgodnie z art. 69 § 1 tejże ustawy, przez umowę kredytu (...) zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień (...) związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy (art. 69 ust. 2 prawa bankowego).

Z powyższego wynika, że elementem przedmiotowo istotnym umowy kredytu jest istniejący po stronie (...) obowiązek oddania do dyspozycji kredytobiorcy precyzyjnie określonej kwoty.

Zgodnie z art. 385 ^{( 1)} § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających świadczenia główne stron, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak słusznie wskazuje się w literaturze, ochrona konsumenta przed klauzulami abuzywnymi zawartymi w umowach i wzorcach umownych jest skuteczna z mocy samego prawa. Sąd, rozpoznając sprawę między konsumentem a przedsiębiorcą, może dokonywać ustaleń w tym przedmiocie także z urzędu ( A. Kidyba /red./, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, wyd. II, Warszawa 2014, komentarz do art. 385 ^{( 1)}, uwaga 13). Brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem oznacza, że nie wywołuje ono skutków od samego początku i ex lege, a sąd winien wziąć to pod uwagę z urzędu, chyba że konsument następczo udzieli „świadomej, wyraźnej i wolnej zgody” na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, przywołane tam orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz wyrok tego Trybunału z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, (...) i (...) przeciwko (...), pkt 54, 66-67; por. też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2018 r., IIICZP114/17, OSNC 2019, nr 3, poz. 26).

Co do zasady zatem - w braku takiego działania sanującego - świadczenie spełnione na podstawie niedozwolonego postanowienia musi być postrzegane jako świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 kc ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115 i z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299). Interpretacja ta jest w pełni zgodna z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, z którego również wynika, że w świetle art. 6 ust.1 dyrektywy 13/93, warunek umowny, którego nieuczciwy charakter stwierdzono, należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, wobec czego stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć co do zasady skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku rzeczonego warunku, uzasadniając w szczególności prawo do zwrotu korzyści nienależnie nabytych przez przedsiębiorcę -ze szkodą dla konsumenta -w oparciu o ten warunek ( por. wyroki z dnia 21 grudnia 2016 r. w połączonych sprawach C-154/15, C-307/15 i C-308/15, F. N., A. M. M., B. E., SA v. E. L.,T. A., pkt 61-66, z dnia 31 maja 2018 r., w sprawie C-483/16, Z. S. przeciwko (...) (...) (...) Z.., pkt 34i 53, z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...) (...) (...) Z.., pkt 41i 44). Oceny zaś, czy postanowienie umowne jest niedozwolone, dokonywać należy według stanu z chwili zawarcia umowy ( uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2).

Odnosząc się do kwestii indywidualnego uzgodnienia z konsumentem treści określonych postanowień, należy wskazać, iż za nieuzgodnione indywidualnie ustawa uznaje bowiem te postanowienia, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu – w szczególności chodzi o postanowienia umowy przejęte z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ^{( 1)} § 3 kc). Jak ustalono na podstawie zeznań strony powodowej nie negocjowano z nią zapisów umowy. Natomiast strona pozwana w tym zakresie nie wykazała stanu odmiennego. Jak zatem wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, umowa o kredyt została przez strony zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego - gotowego formularza umowy, którą pozwany (...) posłużył się w procesie zawierania umowy z powódką. Powódka przystąpiła jedynie do umowy o zaproponowanej przez pozwany (...) treści, nie mając wpływu na kształtowanie zawartości poszczególnych jej postanowień. Nie miała możliwości zapoznania się z umową kredytu poza placówką pozwanego (...), a także nie miała możliwości negocjowania jej poszczególnych warunków i postanowień. Nawet, jeżeli jako konsument znał i rozumiał treść danego postanowienia oraz zgadzał się na wprowadzenie go do umowy, można je uznać za nieuzgodnione indywidualnie, jeżeli treści tego postanowienia nie sformułowano w toku negocjacji ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 sierpnia 2018 r., sygn. akt I ACa 316/18, opubl. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Art. 385 ^{( 1)} § 1 kc wymaga dla uznania klauzul za abuzywne, aby kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały jego interesy. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka, który w stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się rzetelnym informowaniem ich o uprawnieniach wynikających z umowy, a także nie wykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, bądź wywołania błędnego przekonania u konsumenta, przy wykorzystaniu jego niewiedzy lub naiwności. Wskazać zatem należy, iż w przedmiotowej sprawie dobrym obyczajem było to, aby (...) dał konsumentowi (powódce) swoistą pewność i zagwarantował przejrzystość oraz klarowność łączącego strony stosunku prawnego. Zdaniem Sądu zawierający umowy kredytu konsument (w osobie powódki) powinien mieć jasność do wysokości własnych zobowiązań w tym co do salda zadłużenia. Tymczasem, jak wynika z zeznań strony powodowej, nie miała ona takiej świadomości w chwili zawierania umowy. O ubezpieczeniu niskiego wkładu powódka dowiedziała się dopiero po 3 latach od dnia zawarcia umowy kredytowej, kiedy dostała pismo od pozwanego (...) w tej sprawie, z podaną kwotą, którą musi zapłacić w całości lub w ratach. Nie było możliwości ustosunkowania się do tego pisma. Umowa kredytowa została przyjęta według wzorca przygotowanego przez (...), na którego treść, w omawianym zakresie, powódka nie miała wpływu. Samo wnioskowanie o kredyt również odbyło się przy użyciu formularza przygotowanego przez (...), na którym powódka miała zaznaczone miejsca, gdzie ma podpisać. Powódka była przekonana, że jest to warunek udzielenia kredytu. Z zeznań powódki wynika, że nie było mowy o ubezpieczeniu niskiego wkładu podczas podpisywania umowy. Powódka nie dostała żadnej kopii polisy, ani warunków ubezpieczenia. Powódka nie miała również wpływu na to, w jaki sposób obliczana będzie należna bankowi opłata za refinansowanie składki, w szczególności, iż sama umowa nie określała sposobu jej obliczania, ani już zastosowanego przez pozwanego, ani też tego, który będzie stosowany w przyszłości, odsyłając do informacji pozwanego, która zostanie również w przyszłości udzielona. Wprawdzie stosowany przez pozwanego Regulamin kredytowania (…) w § 7 zawierał wzór obliczania opłaty, jednak odsyłał on do informacji, których powódka nie mogła posiadać. W szczególności należy tu zwrócić uwagę na odesłanie do Tabeli Kursów Walut Obcych, obowiązującej w pozwanym (...), co do sposobu ustalania której, powódka nie mogła mieć żadnych informacji. Dodatkowo, wskazać należy, że pracownik (...) przedłożył powódce gotową treść umowy kredytowej do podpisu. Zatem nie można uznać tego za możliwość przeprowadzenia negocjacji poszczególnych punktów umowy. Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego stanowiło obligatoryjną formę „zabezpieczenia” interesów (...), bez której powódce nie zostałby udzielony kredyt i które nie podlegało żadnym negocjacjom. Powódka miała jedynie wybór pomiędzy zawarciem umowy kredytowej z odgórnie narzuconym jej ubezpieczeniem, a nie zawarciem umowy kredytowej w ogóle. W ocenie Sądu powódka nie miała realnego wpływu na treść umowy w zakresie dotyczącym zabezpieczenia niskiego wkładu własnego. Wprawdzie z zeznań świadka B. W. i A. K. wynikało, że klienci (...) zasadniczo mieli możliwość negocjacji wszystkich punktów umowy, to jednocześnie całokształt materiału dowodowego nie wskazywał na to, aby powódka miała realną możliwość takich negocjacji. Powódka otrzymała jedynie informację, że ubezpieczenie jest obowiązkowe.

Obydwa te kryteria – sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów konsumenta - powinny być spełnione łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., sygn. akt I CK 635/03, LEX nr 846537 i wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04, Pr. Bankowe 2006/3/8). Naruszenie interesów konsumenta, aby było rażące, musi być doniosłe. Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, „rażąco” narusza interesy konsumenta uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 125/15, OSNC-ZD 2017/1/9, jak i orzecznictwo TSUE w tym zakresie). Natomiast interesy konsumenta należy rozumieć szeroko i zaliczyć tu można m.in. dyskomfort konsumenta, spowodowany takimi okolicznościami jak strata czasu, naruszenie prywatności, niedogodności organizacyjne, wprowadzenie w błąd oraz inne uciążliwości, jakie mogłyby powstać na skutek wprowadzenia do zawartej umowy ocenianego postanowienia. Przy określaniu stopnia naruszenia interesów konsumenta należy stosować nie tylko kryteria obiektywne (np. wielkość poniesionych czy grożących strat), lecz również względy subiektywne związane bądź to z przedsiębiorcą (np. renomowana firma), bądź to z konsumentem (np. seniorzy, dzieci). Konieczne jest zbadanie, jaki jest zakres grożących potencjalnemu konsumentowi strat lub niedogodności ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2006 r., sygn. akt VI ACa 1505/05, opubl. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Kwestionowane postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, nie zostały z powódką uzgodnione indywidualnie. Zaznaczyć należy, że umowa o kredyt została przez strony zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego w postaci gotowego formularza umowy sporządzonego przez pozwanego. Powódka otrzymała umowę wraz z załącznikami dopiero przy jej podpisywaniu i nie było możliwości negocjacji jej warunków. Zdaniem Sądu postanowienia te kształtują relację (...) z konsumentem w sposób dalece nieprawidłowy, albowiem prowadzą do zaburzenia elementarnej równowagi pomiędzy stronami umowy kredytowej. Zawarcie umowy kredytowej przez powódkę sprowadzało się do narzucenia powódce jedynego akceptowanego przez (...) rozwiązania w odniesieniu do sytuacji powódki. Odnosząc się natomiast do kwestii możliwości zastąpienia ubezpieczenia niskiego wkładu własnego innym zabezpieczeniem, wskazać należy, że powódka w tym zakresie zawarła z pozwanym umowę w dniu 24 stycznia 2014 r., aneks na mocy którego dokonano zmiany zabezpieczenia na prowizję. W przedmiotowej sprawie nie sposób uznać, że zamiana ubezpieczenia niskiego wkładu własnego na prowizję miała ekonomiczne uzasadnienie, gdyż niezależnie od nazwy „zabezpieczenia” powódka była zobowiązana do dokonywania dodatkowych opłat na rzecz pozwanego i nie stanowiło to żadnej faktycznej zmiany, która miałaby wpływ na wypełnianie przez kredytobiorcę swoich obowiązków względem (...). Pozwany narzucając na powódkę dodatkowe obowiązki w przedmiocie dodatkowych opłat, jeszcze bardziej wpłynął na zaburzenie równowagi stron umowy, powodując jednocześnie zwiększenie swojej dominującej pozycji względem powódki. Pracownicy pozwanego (...) nie mieli wystarczającej wiedzy, aby w sposób rzetelny oraz zrozumiały dla kredytobiorcy poinformować go o warunkach umowy oraz konsekwencjach zawarcia umowy na proponowanych przez (...) warunkach, w tym w szczególności o ryzykach związanych z zawarciem kredytu.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że kwestionowane przez powódkę postanowienia umowy odnoszące się do UNWW nie dotyczą głównego świadczenia powódki, gdyż nie odnoszą się do essentialia negotii umowy kredytu. W przypadku umowy kredytowej, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego jest jednym ze sposobów zabezpieczenia spłaty kredytu, a zatem stanowi świadczenie o charakterze ubocznym. Nie jest świadczeniem obligatoryjnym przy ustalaniu treści umowy o kredyt. Podobnie jak prowizja z tytułu wynagrodzenia za niski wkład własny, która to prowizja zastąpiła opłatę za ubezpieczenie niskiego wkładu. Stąd też dopuszczalne jest przeprowadzenie indywidualnej kontroli spornych postanowień pod kątem ewentualnej abuzywności.

Należy podkreślić, iż w przedmiotowej sprawie dobrym obyczajem było to, aby pozwany (...) dał powódce swoistą pewność i zagwarantował przejrzystość oraz klarowność łączącego ich stosunku prawnego. Trzeba też zaznaczyć, że samo wprowadzenie do umowy dodatkowej formy zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego nie można uznać za postanowienie kształtujące prawa i obowiązki kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Umowy kredytowe denominowane do franka szwajcarskiego (jak i znajdujące do nich zastosowanie regulaminy) winny być dla konsumentów (klientów banków) w pełni przejrzyste i zrozumiałe. W ocenie Sądu strona powodowa winna mieć jasność co do tego, do spełniania jakich świadczeń została zobowiązana. Powódka powinna mieć pełną świadomość co do postanowień umowy, z których wynikają prawa i obowiązki kredytobiorcy. Omawiane zapisy umowy i regulaminu nie były czytelne i jasne. Fakt użycia przez pozwanego w umowie kredytowej wyrazu „ubezpieczenie” wywołało u powódki mylne przeświadczenie, że to ona zostanie objęta ochroną ubezpieczeniową. Nadto pojęcie o zwrocie „kosztów ubezpieczenia” nie zostało określone ani w umowie ani w regulaminie, co spowodowało, że pozwany mógł interpretować je w dowolny sposób. W Regulaminie wskazano, że dotyczy to refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu. Użycie sformułowania „refinansowanie” wskazuje, że dotyczy ono wyłącznie zwrotu kosztów należnych ubezpieczycielowi - ile pozwany zapłacił ubezpieczycielowi, tyle powódka winna zwrócić pozwanemu. Całkowicie nieakceptowalna jest sytuacja, w której w żaden sposób nie określono, czy wysokość opłaty ma związek wyłącznie z refinansowaniem składki uiszczanej przez pozwanego ubezpieczycielowi, czy też ze zwrotem całości kosztów Banku ponoszonych z tytułu obsługi kredytów. Pozwany nie wykazał, by wysokość opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu miała związek z wysokością sumy ubezpieczenia czy jego kosztów, a skoro tak, to należy stwierdzić, że ukształtowana została wyłącznie na korzyść (...) - by zabezpieczyć jego interes związany z brakiem odpowiednio wysokiego wkładu własnego. W takiej sytuacji bezsprzecznie pozwany (...) był wyłącznie władnym w zakresie ustalania dodatkowego zabezpieczenia kredytu na wypadek niespłacenia go przez ubezpieczonego.

Naruszeniem dobrych obyczajów powodującym pokrzywdzenie powódki był fakt braku istnienia po jej stronie jakiejkolwiek kontroli dot. sposobu wykonywania umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego przez (...). Dodatkowo rażąco naruszają jej interesy zapisy § 9 umowy, dające pozwanemu prawo do pobierania składek z tytułu UNWW za kolejne okresy po upływie pierwszych 36 miesięcy trwania umowy. W tym kontekście wskazać należy na brak poinformowania powódki o warunkach ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w chwili zawarcia umowy. Powódka wskazywała, że przy zawieraniu umowy nie została z nią omówiona ta kwestia. Wskazać również należy na brak określenia w umowie kredytowej sumy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Powódka nie uzyskała w tym zakresie żadnych informacji, ani też nie miała żadnego wpływu na określenie wysokości tej sumy. Nie miała także żadnego wpływu na wybór ubezpieczyciela, co niewątpliwie uniemożliwiło jej posiadanie realnego wpływu na uzyskanie korzystnych dla niej warunków ubezpieczenia, a nie wyłącznie dla (...). Jak już powyżej wskazano, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego zawierane jest nie tylko w interesie (...), ale także kredytobiorcy. Skoro zaś wyłącznie kredytobiorca ponosi koszty ubezpieczenia, to powinien mieć wpływ na wybór ubezpieczyciela, by móc zoptymalizować ponoszone z tego tytułu koszty. Nadto, ani przed zawarciem umowy, ani w samej umowie kredytowej czy Regulaminie nie określono minimalnych ryzyk, jakie objęte zostały ubezpieczeniem i jakie zostały z ubezpieczenia wyłączone ani też zasad odpowiedzialności ubezpieczyciela. Powódka nie uzyskała zatem żadnych informacji o tym, w jakich sytuacjach aktualizuje się obowiązek świadczenia ubezpieczyciela na rzecz (...), a sytuacja taka prowadziła do zaburzenia jakiejkolwiek równowagi stron umowy kredytu.

Dalej wskazać należy, że pomimo wprowadzenia do Regulaminu wzoru, według którego należało wyliczyć wysokość opłaty za kolejne okresy, nie pozwalało to na ustalenie, jak długo będzie trwał obowiązek istnienia dodatkowego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Dodatkowe zabezpieczenie miało trwać do chwili „ gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 212.800 zł”. Ustalenie salda zadłużenia w oparciu o same przepisy umowy i regulaminu nie było jednak możliwe. Dokumenty te nie określały bowiem precyzyjnie, według jakich zasad pozwany (...) kształtuje tabelę kursów walut obcych, która była podstawą do wyliczenia opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu, zgodnie z regulaminem. Powódka nie miała możliwości ustalenia, jak będzie się kształtował kurs sprzedaży franka szwajcarskiego, w tym w szczególności, w jakiej wysokości będzie marża (...) w tym zakresie, która wpływała na uwzględnianą przez (...) wysokość kursu franka szwajcarskiego. Nie wskazując konkretnych zasad ustalania wysokości kursów przez (...) (tj. sposobu kształtowania wszystkich elementów wpływających na wysokość kursu), postanowienia umowy i regulaminu pozostawiały bankowi dowolność w tym zakresie. Związany z wysokością salda kredytu okres koniecznego utrzymywania ubezpieczenia niskiego wkładu oraz wysokość opłat z tego tytułu były zatem dla powódki nieprzewidywalne. Powódka nie miała możliwości dokonania oceny, po upływie okresu 36 miesięcy, czy prawidłowo (...) ustalił, że nadal zobowiązana jest do uiszczania opłat w związku z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego. W związku z tym umowa o kredyt nie kształtowała w omawianym zakresie relacji stron w sposób równorzędny.

Odnosząc się do treści § 9 ust 8 umowy wskazać także należy na brak ekwiwalentności świadczeń obu stron. Należy bowiem zauważyć, że gdyby w ciągu pierwszych 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stało się równe lub niższe niż 212.800,00 zł, (...) nie zastrzegł w umowie, iż w takim przypadku dokona zwrotu proporcjonalnej części składki na rachunek kredytobiorcy, za okres, za który składka została uiszczona. Postanowienie § 9 ust. 8 umowy było więc jednostronne, zabezpieczało interes wyłącznie (...).

Zgodnie z opinią biegłej sądowej, składka na poczet ubezpieczenia niskiego wkładu winna być ustalana w stosunku do rzeczywiście brakującego wkładu własnego ustalonego na dzień zawarcia umowy kredytu. Pod uwagę powinna być brana kwota kredytu faktycznie udostępniona kredytobiorcy, wartość nieruchomości na dzień zawarcia umowy z dnia (...) r. jak również kwoty kapitału wpłacane przez kredytobiorcę w ramach rat, umniejszające brakujący udział własny. Biegła wskazała również, że podany w regulaminie do umowy wzór na obliczenie podstawy wyliczenia ubezpieczenia niskiego wkładu własnego nie precyzuje sposobu wyliczenia składki w przypadku podwyższenia kwoty kredytu. W związku z tym do obliczenia podstawy przyjęto łączną kwotę udzielonego kredytu w PLN. Niezasadne jest przyjmowanie obliczeń przez (...) w przypadku obliczania przedłużenia składki ubezpieczeniowej na kolejny 36 miesięczny okres rozliczeniowy salda kredytu wyrażonego w walucie obcej na PLN wg aktualnego kursu sprzedaży danej waluty, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych obowiązującą w (...) w danym dniu. (...) w tym celu powinien przyjmować zgodnie z umową kwotę kredytu w PLN.

Dodatkowo wskazać należy, że mimo, iż powódka miała duże zaufanie do (...) i nie negocjowała warunków umowy w chwili zawierania umowy kredytowej, to jednak stwierdzenie pełnomocnika pozwanego, że „ każdy obywatel kraju mający wyższe wykształcenie powinien wiedzieć co to jest UNWW i że biorąc kredyt powinien się zainteresować z czym to jest związane”, jawi się jako absurdalne. Fakt, że J. W. pobieżnie zaznajomiła się z dokumentacją kredytową, nie może świadczyć o tym, że postanowienia zawarte w umowie i regulaminie dotyczące UNWW, a w szczególności ich nieprecyzyjność, niejasność i jednostronność, nie spowodowały pokrzywdzenia powódki. Nawet jeżeli powódka, z uwagi na swe wykształcenie, potrafiła ocenić ryzyko kredytowe przy zawieraniu umowy z pozwanym, to powyższe nie miało związku z ukształtowaniem w umowie formy zabezpieczenia jaką stanowiło ubezpieczenie niskiego wkładu własnego i brakiem indywidualnego uzgodnienia tych zapisów.

W świetle powyższych wywodów stwierdzić należy, że postanowienia § 9 ust. 7, 8 i 9 umowy kredytu nr (...)/ (...) z dnia (...) r. a także postanowienia § 7 ust 6-8 regulaminu, stanowiącego integralną część tej umowy, a także zapisy modyfikujące zawarte w aneksach zawieranych przez strony - w zakresie, w jakim przewidują pobranie od powódki kosztu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kształtują obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jej interesy, będąc tym samym niedozwolonymi postanowieniami umownymi, bowiem określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez (...), bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania (...) i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron.

W ocenie Sądu, pozwany (...) nie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi wykazania, iż przedstawił kredytobiorcy w sposób pełny i rzetelny informacje w przedmiocie faktycznego ryzyka wiążącego się z tak skonstruowanym kredytem walutowym. To na (...) jako profesjonaliście (art. 355 § 2 kc) spoczywa obowiązek udzielenia kredytobiorcy stosownych informacji i pouczeń. Sam fakt obowiązywania w (...) określonych procedur nie przesądza o tym, że w istocie tak było.

W niniejszym postępowaniu powódka wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kwoty 14.155,16 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego od powódki środków wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 lipca 2019 r. do dnia zapłaty.

Tym samym postanowienia umowy uznane za niedozwolone nie wiążą powódki, przy związaniu stron umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 1 zdanie pierwsze i § 2 kc). Co za tym idzie, powódka nie miała i nie ma obowiązku spełnienia przewidzianego tymi postanowieniami umownymi świadczenia na rzecz pozwanego. Spełnione świadczenie podlega zaś zwrotowi jako nienależne. Zgodnie z art. 405 kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis art. 410 § 1 kc stanowi, że przepisy artykułów poprzedzających – w tym art. 405 kc - stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest zaś nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2 kc).

Zarazem też w okolicznościach niniejszej sprawy brak było jakiegokolwiek dowodu na to, że pozwany uzyskaną korzyść zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Przepis art. 411 kc stanowi, że nie można żądać zwrotu świadczenia: jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej; jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego; jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu; jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna. Art. 411 kc nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu roszczenia powódki, gdyż świadczenie w wykonaniu nieważnej czynności prawnej nie jest przeszkodą w dochodzeniu roszczenia nawet w sytuacji, gdy spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany. W przypadku przesunięcia majątkowego bez podstawy prawnej, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia polega na dokonaniu powrotnego przesunięcia majątkowego ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 lutego 2017 roku, sygn. akt I ACa 1016/16).

Na marginesie zważyć jeszcze trzeba było, że na powyższe rozstrzygnięcia nie miał wpływu bezsporny fakt, że pomiędzy tożsamymi stronami zawisła przed Sądem Okręgowym w Poznaniu również odrębna sprawa z późniejszego pozwu powódki o stwierdzenie nieważności w/w umowy kredytu hipotecznego, jak również o zapłatę, ponieważ nie dotyczyła ona kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie. Notabene, również ewentualny brak stwierdzenia tam nieważności całej umowy, nie stał na przeszkodzie, aby uznać kwestionowane przed Sądem Rejonowym postanowienia umowy za niedozwolone. Z kolei ewentualne stwierdzenie nieważności całej umowy kredytowej tym bardziej czyniłoby nienależnymi świadczenia pobrane na podstawie kwestionowanych w niniejszej sprawie niektórych postanowień umownych ( argumentum a maiori ad minus).

Wskazać również należało, że zarzut przedawnienia roszczeń podniesiony przez pozwany (...) okazał bezzasadny. Pozwany podniósł, że świadczenie powódki z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego było świadczeniem okresowym, a zatem zgodnie z treścią art. 118 kc termin przedawnienia roszczenia o jego zwrot wynosił trzy lata i wobec jego upływu żądanie pozwu było niezasadne. Sąd nie podzielił jednak tego stanowiska. Z umowy zawartej przez strony wynika bowiem, że powódka była zobowiązana do uiszczenia jednorazowo kosztów ubezpieczenia, za okres 36 miesięcy. Po tym okresie następowało ponowne zbadanie stanu zapłaconej części kredytu i określenie czy kolejna opłata ma zostać uiszczona i jaka będzie jej ewentualna wysokość. Każde świadczenie miało zatem charakter odrębny i jednorazowy, a nie płatny okresowo, przez pewien czas w z góry określonych wysokościach. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 118 kc, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata; jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, przy czym zgodnie z treścią art. 120 § 1 kc jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi nowelizacji z dnia 13 kwietnia 2018r., jeżeli roszczenia przysługujące konsumentom powstały przed datą wejścia w życie nowelizacji (a więc przed 9 lipca 2018r.), a w dacie tej nie były już przedawnione, zastosowanie znajdują wcześniejsze reguły przedawnienia roszczeń – art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018, poz. 1104). Oznacza to, że w przypadku roszczeń konsumentów, których termin przedawnienia określa się zgodnie z art. 118 kc lub art. 125 § 1 kc, termin przedawnienia wynosi wciąż 10 lat.

W rezultacie Sąd w punkcie 1 wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 14.155 zł 16 gr wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie licznymi od dnia 12 lipca 2019 r. do dnia zapłaty.

Z kolei o odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 kc, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1).

Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zgodnie z regulacją art. 455 kc, jeśli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Przed wytoczeniem powództwa, strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty, a pozwany nie odpowiedział na to wezwanie. Sąd orzekając na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc o początkowej dacie płatności odsetek ustawowych od kwoty zasądzonego nienależnego świadczenie uwzględnił żądania strony powodowej i zasądził je od dnia wynikającego z przedsądowego wezwania do zapłaty kwoty nawet wyższej od dochodzonej w pozwie. Wobec tego należało uznać, że roszczenie powódki względem pozwanego o zwrot nienależnego świadczenia stało się wymagalne wraz z upływem terminu określonego w wezwaniu do zapłaty, tj. 11 lipca 2019 r. (data doręczenia wezwania w dniu 4 lipca 2019 r. + 7 dni), a zatem od dnia następnego, tj. od dnia 12 lipca 2019 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia wobec powódki. W ocenie Sądu dzień ten z pewnością wypełnia znamiona z art. 481 kc w zw. z art. 455 kc. Wobec tego Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki odsetki ustawowe za opóźnienie od roszczenia o zwrot uiszczonych rat od dnia 12 lipca 2019 r, tj. zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc, mając na uwadze zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. Z uwagi na to, że pozwany przegrał proces w całości, to jego zgodnie z tą zasadą, obciążają w całości koszty procesu. Na przedmiotowe koszty składają się: opłata od pozwu w kwocie 750 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł wraz opłata o pełnomocnictwa w kwocie 17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Podstawę dla ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika procesowego strony powodowej stanowi § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804). O odsetkach od kosztów procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1 ¹ kpc.

Natomiast w punkcie 3 wyroku Sąd nakazał zwrócić pozwanemu kwotę 846,25 zł uiszczonej zaliczki na poczet zawnioskowanego biegłego tytułem różnicy między kosztami sądowymi pobranymi od strony a kosztami należnymi.

sędzia Kamil Antkowiak