Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Marcin Semeniuk

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie z dnia 22 marca 2023 r., sygn. akt II C 1664/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W. kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku w zakresie tego rozstrzygnięcia do dnia zapłaty.

Sygn. akt V Ca 2424/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 13 kwietnia 2022 r., złożonym w dniu 20 kwietnia 2022 r. (data nadania przesyłki poleconej), powód (...) Spółka z o.o. z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwoty 29.480,63 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 12 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśnił, że na podstawie umowy przelewu wierzytelności stał się następcą prawnym S. K. i R. K., którzy – jako konsumenci – zawarli z pozwanym w dniu 14 października 2016 r. umowę kredytu konsumenckiego (Umowa o Kredyt konsolidacyjny nr (...)).

Ponieważ kredytobiorcy złożyli pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego, pozwany zobowiązany jest do zwrotu wszelkich poniesionych przez nich i dotąd nie zwróconych kosztów kredytu, tj. odsetek oraz prowizji.

Jako podstawę prawną roszczenia powód wskazał art. 45 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 1028 ze zm.; dalej również jako „u.k.k.”).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanym w dniu 10 maja 2022 r. pod sygn. akt II Nc 1622/22, referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany (...) Bank S.A. wniósł sprzeciw od ww. nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości. W sprzeciwie wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Wyrokiem wydanym w dniu 22 marca 2023 r., sygn. akt II C 1664/22, Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie zasądził od pozwanego (...) Bank S.A. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. kwotę 13.849,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty (pkt I sentencji) oraz ustalił, że powód wygrał niniejszy proces w 47%, zaś pozwany w 53%, przy czym szczegółowe rozliczenie kosztów procesu pozostawił referendarzowi sądowemu (pkt II sentencji).

Apelację od powyższego wyroku wywiodły obydwie strony, przy czym apelacja powoda (...) Spółki z o.o. została odrzucona postanowieniem tut. Sądu z dnia 13 października 2023 r.

Pozwany (...) Bank S.A. zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisu postępowania mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego przy ustalaniu treści stosunku prawnego łączącego strony, polegający na nieuwzględnieniu pełnej treści umowy kredytu gotówkowego wraz z załącznikami i regulaminu a także umowy cesji, lecz poprzestaniu na wybiórczych postanowieniach tych dokumentów;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez obrazę:

a)  art. 65 § 1 i 2 k.c. polegające na błędnej wykładni treści łączącego strony stosunku zobowiązaniowego i bezpodstawne uznanie, że pozwany naruszył przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, podczas gdy treść umowy wraz z załącznikami była zgodna z tą ustawą,

b)  art. 45 ust. 5 u.k.k. poprzez błędne zastosowanie i uznanie, że roczny termin określony w tym przepisie nie rozpoczął jeszcze swojego biegu;

c)  art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. poprzez błędne uznanie, że pozwany nie wypełnił obowiązku w zakresie konieczności wskazania konkretnych warunków, na podstawie których może dojść do zmiany wysokości tabeli opłat i prowizji,

d)  art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. poprzez błędne uznanie, że w umowie nie wskazano prawidłowej wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (dalej jako „RRSO”), podczas gdy jej wyliczenie odbywało się zgodnie z obowiązującymi przepisami,

e)  art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. przez niewłaściwe uznanie, że pozwany nie wskazał procedury i warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, gdy następuje wcześniejsza spłata kredytu, podczas gdy umowa zawierała właściwe regulacje,

f)  art. 481 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego błędną interpretację i uznanie, iż nie zachodzą przesłanki do naliczania odsetek, podczas gdy powód „nie wykazał dowodu”, który potwierdzałby datę doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty;

g)  art. 509 § 1 i 2 k.c. poprzez [ich] niezastosowanie, mimo że strona powodowa nie miała legitymacji procesowej do wystąpienia z roszczeniem wynikającym z art. 45 ust. 5 u.k.k.;

h)  art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c. poprzez błędne uznanie, że zasądzona kwota stanowi świadczenie nienależne, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki do „zastosowania niniejszej przepisów” [pisownia oryginalna].

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i w tym zakresie oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za II instancję oraz ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję poprzez ich zasądzenie od powoda.

W odpowiedzi na apelację powód (...) Spółka z o.o. wniósł o jej oddalenie w całości i o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem II instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela niemal w całości i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji nie dopuścił się zarzucanych mu uchybień przepisom prawa, a kwestionowany wyrok - oparty na właściwej analizie materiału dowodowego zebranego w sprawie, poddanej następnie trafnej ocenie prawnej - nie może być skutecznie wzruszony na skutek apelacji. Odmienną wysokość aniżeli wskazał to Sąd Rejonowy powinna mieć kwota zasądzona na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. (co Sąd ten przyznał w uzasadnieniu swego wyroku), jednak z uwagi na to, że nie orzekł o oddaleniu powództwa w pozostałym zakresie i w konsekwencji z uwagi na brak możliwości skutecznego wniesienia apelacji przez powoda (brak substratu zaskarżenia), nie mogła ona zostać skorygowana na etapie postępowania odwoławczego.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest częściowo niejasny. Pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu, że nie dokonał wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego przy ustalaniu treści stosunku prawnego łączącego strony. Nie wiadomo jednak, który stosunek prawny miał na myśli. Wytknięcie braku uwzględnienia pełnej treści umowy kredytu wskazywałoby na stosunek prawny łączący pozwanego z kredytobiorcami S. K. i R. K., jednak pozwany ten sam zarzut odniósł również do umowy cesji, której stronami byli z kolei kredytobiorcy oraz powód. Jeszcze bardziej zagadkowe jest uzasadnienie omawianego zarzutu, w którym pozwany podniósł, że „[Sąd I instancji] błędnie uznał, że powód miał wolę i świadomość wystąpienia z powództwem” (s. 3 apelacji / k. 142/).

Odnosząc się z kolei do podniesionego przez pozwanego „poprzestania na wybiórczych postanowieniach tych dokumentów” wskazać należy, że w postępowaniu cywilnym przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.). Nie jest więc tak, że sąd orzekający ma obowiązek włączyć do podstawy faktycznej swego rozstrzygnięcia wszystkie okoliczności, które wynikają z przeprowadzonych dowodów – nawet tych, które uznał on za zasługujące na przypisanie im waloru wiarygodności i mocy dowodowej. Jeśli tego nie uczyni, nie oznacza to tym samym, że narusza w ten sposób normę wynikającą z art. 233 § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługują na uwzględnienie także podniesione w apelacji pozwanego (...) Bank S.A. zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Zarzut naruszenia art. 65 k.c. zupełnie rozmija się z jego uzasadnieniem. Powołany przepis dotyczy wykładni oświadczeń woli, tymczasem zdaniem pozwanego Sąd Rejonowy dopuścił się jego obrazy poprzez bezpodstawne uznanie, że pozwany naruszył przepisy ustawy o kredycie konsumenckim. Naruszenie przepisów powołanej ustawy, o ile rzeczywiście miałoby miejsce, oznaczałoby obrazę właśnie tych przepisów, a nie dowolnie wybranych przepisów Kodeksu cywilnego.

Prawidłowo przyjął Sąd Rejonowy, że skoro umowa kredytu zawarta przez pozwanego (...) Bank S.A. z kredytobiorcami S. K. i R. K. nadal jest wykonywana, to roczny termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k., nie rozpoczął jeszcze biegu. Zgodnie z powołanym przepisem uprawnienie do złożenia tego oświadczenia wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Umowa kredytu jest umową dwustronnie zobowiązującą. Sformułowanie „wykonanie umowy” należy więc rozumieć jako wykonanie przyjętego na jej podstawie zobowiązania przez każdą ze stron umowy. W przypadku, gdy ustawa wiąże określone skutki prawne z niewykonaniem zobowiązania przez jedną ze stron umowy, to wyraźnie to zaznacza (zob. np. art. 59 ust. 1 u.k.k.). Dlatego przyjąć należy, że przez wykonanie umowy w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego. Chodzi o obowiązki dotyczące świadczenia głównego i świadczeń ubocznych, po stronie konsumenta oraz kredytodawcy, wykonane dobrowolnie lub przymusowo. W typowych przypadkach umowę o kredyt konsumencki uznaje się za wykonaną w dniu, w którym konsument spłacił ostatnią należność z tytułu tej umowy na rzecz kredytodawcy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r., V ACa 118/18 /LEX nr 2706625/; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 października 2021 r., I ACa 59/21 /LEX nr 3322549/).

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że treść umowy kredytu zawartej przez pozwanego (...) Bank S.A. z S. K. i R. K. narusza obowiązek wskazania warunków, na jakich mogą ulec zmianie koszty, które są oni zobowiązani ponieść w związku z umową (art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k.) i na podstawie art. 387 § 2 ¹ pkt 2 k.p.c. przyjmuje za własne oceny, które doprowadziły Sąd I instancji do takiego wniosku. Nie ma zatem potrzeby ich ponownego przytaczania w niniejszym uzasadnieniu.

Wobec powyższego nie może budzić wątpliwości, że po stronie kredytobiorców zaktualizowało się uprawnienie do złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. Sankcja kredytu darmowego powstaje bowiem w przypadku, gdy kredytodawca naruszył jeden z obowiązków, które nałożono nań na podstawie przepisów wymienionych w art. 45 ust. 1 u.k.k., przy czym przesłanką jej zastosowania jest naruszenie choćby tylko jednego z nakazów bądź zakazów, które z tych przepisów wynikają (por. T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz. Wyd. III, Warszawa 2023 r., s. 679). Dlatego zbędnym jest osobne dokonywanie oceny czy pozwany, jako kredytodawca, naruszył w zawartej z kredytobiorcami z S. K. i R. K. obowiązek wynikający z treści art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. poprzez podanie nieprawidłowej RRSO. Rozstrzygnięcie tej kwestii dla wyniku postępowania apelacyjnego w niniejszej sprawie i tak nie miałoby bowiem znaczenia.

Tym samym bezzasadny jest także podniesiony w apelacji zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c. Skoro bowiem wskutek zastosowania sankcji kredytu darmowego konsument zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy, to w przypadku, gdy koszty te już zostały przez niego uiszczone, stają się one świadczeniem nienależnym, albowiem podstawa świadczenia odpadła.

Wbrew odmiennemu stanowisku pozwanego wyrażonemu w apelacji powód (...) Spółka z o.o. był uprawniony do złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. w imieniu kredytobiorców, albowiem dysponował udzielonym mu w tym celu pełnomocnictwem. Pełnomocnictwo to zostało udzielone w formie elektronicznej. Jego wydruki znajdujące się w aktach sprawy ( k. 23-24) są opatrzone numerem (...). Numer ten identyfikuje również pozostałe dokumenty elektroniczne, których wydruki zostały złożone w załączeniu do pozwu, tj. Umowę cesji ( k. 18), zawiadomienie o przelewie wierzytelności ( k. 25) i oświadczenia o zwolnieniu z tajemnicy bankowej ( k. 29-30). Wszystkie te wydruki są opatrzone tym samym numerem ID (umieszczonym w lewym dolnym rogu), który figuruje na karcie podpisów (...) ( k. 32), potwierdzającej ich elektroniczne podpisanie w dniu 14 marca 2022 r. (a nie jak wskazał pozwany w uzasadnieniu apelacji – w dniu 27 lipca 2022 r.). Ponadto, również wbrew stanowisku pozwanego, powód, oprócz ww. wydruków, złożył do akt sprawy odpowiednie dokumenty w formie elektronicznej (na płycie CD) ( k. 80).

Jest rzeczą oczywistą, że podpis złożony za pomocą platformy (...) nie spełnia wymogów kwalifikowanego podpisu elektronicznego w rozumieniu art. 78 ^{( 1)} § 1 k.c., jednak w świetle treści 99 k.c. jedynie pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie (§ 2), przy czym z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej jest równoważne oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej (art. 78 ^{( 1)} § 2 k.c.). Z treści pełnomocnictw załączonych do pozwu nie wynika natomiast, by były to pełnomocnictwa ogólne.

Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu pozwanego, że zawarta przez powoda z S. K. i R. K. umowa cesji jest nieważna z uwagi na sprzeczność z właściwością zobowiązania wynikającego z umowy kredytu konsumenckiego. Przelew wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki jest dopuszczalny, a jego wyłączenie lub ograniczenie może nastąpić w wypadkach wskazanych w art. 509 § 1 k.c., a więc m.in. w drodze umowy stron zawierających umowę kredytu konsumenckiego. Także przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nie wprowadzają zakazu ani ograniczenia dopuszczalności przelewu wierzytelności wynikających z umowy kredytu konsumenckiego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2017 r., IV CSK 116/06 /LEX nr 2230352/).

Sąd Okręgowy nie dostrzega też żadnej wadliwości w zakresie zawartego w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie, a w szczególności odnośnie do ustalenia daty początkowej naliczania odsetek. Trafnie uznał Sąd Rejonowy, że jej określenie powinno nastąpić z zastosowaniem art. 455 k.c. i zasadnie przyjął, że właściwą datą w okolicznościach niniejszej sprawy jest dzień przypadający po upływie 7 dni licząc od daty doręczenia pozwanemu pisma zawierającego oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wraz z wezwaniem do zapłaty (5 kwietnia 2022 r.). W sprzeciwie od wydanego w niniejszej sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany (...) Bank S.A. przyznał fakt otrzymania ww. pisma (s. 3 sprzeciwu / k. 44/). Podniesiony w apelacji pozwanego zarzut, że „Powód nie wykazał dowodu, który potwierdzałby datę doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty” nie może odnieść zamierzonego skutku. Powód nie musiał tej daty wykazywać w sytuacji, gdy pozwany jej nie zaprzeczył (art. 230 k.p.c.). Jeżeli natomiast zdaniem pozwanego doręczenie mu ww. pisma nastąpiło w innej dacie niż podana przez powoda, to powinien ją wskazać, gdyż będąc jego adresatem posiada w tym zakresie najlepszą wiedzę.

Wobec tego, że Sąd Okręgowy nie dopatrzył się żadnych względów przemawiających za ingerencją w treść kontrolowanego wyroku, na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1 sentencji, oddalając apelację pozwanego (...) Bank S.A. jako bezzasadną.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej orzeczono w pkt. 2 sentencji na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. (a o należnych od nich odsetkach – na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzoną z tytułu obowiązku ich zwrotu od pozwanego (...) Bank S.A. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. kwotę 1.800 zł stanowi wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego adwokatem, którego wysokość Sąd Okręgowy ustalił na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 1964).

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.