Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. C., H. C. i J. C.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 13 maja 2022 r., sygn. akt II C 1600/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w ten sposób, że zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz S. C., H. C. i J. C. kwoty po 250 EUR (dwieście pięćdziesiąt euro) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia
11 września 2020 roku do dnia zapłaty oraz w punkcie drugim w ten sposób, że orzeka, że pozwana ponosi 100% kosztów procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu;

2.  orzeka, że w instancji odwoławczej pozwana ponosi 100% kosztów procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Agnieszka Wiśniewska

Sygn. akt V Ca 2593/22

UZASADNIENIE

Biorąc pod uwagę, że Sąd II instancji nie prowadził postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, albowiem zarzuty w niej podniesione okazały się zasadne.

W ocenie Sądu II instancji, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, wywiódł jednakże z niego niewłaściwe wnioski, co skutkowało następczym nieprawidłowym zastosowaniem przepisów prawa materialnego i oddaleniem powództwa.

Bezspornym na gruncie sprawy niniejszej było, że samolot, który miał wykonywać przedmiotowy lot realizowany przez pozwaną wykonywany był w systemie rotacyjnym oraz, że maszyna wykonująca rejs poprzedzający rejs powodów zderzyła się z ptakiem w czasie realizacji lotu (...), a w konsekwencji samolot mający wykonać skarżony rejs dotarł na lotnisko docelowe z opóźnieniem wynoszącym ponad 3 godziny.

Sąd Okręgowy w pełni zgadza się również ze stanowiskiem, iż zderzenie z ptakiem stanowi nadzwyczajną okoliczność w rozumieniu rozporządzenia nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91. Nie ulega także wątpliwości, iż na skutek zaistnienia takiego zdarzenia przewoźnik obowiązany jest uruchomić procedury zmierzające do przeglądu technicznego samolotu przez wykwalifikowany personel, by zweryfikować, czy maszyna ta może odbyć kolejne loty.

Jednocześnie strona powodowa stała na stanowisku, że bezpośrednią przyczyną opóźnienia nie było zderzenie samolotu z ptakiem, a oczekiwanie na specjalistę uprawnionego do przeprowadzenia przeglądu i brak podjęcia wszelkich racjonalnych środków celem zapobieżenia opóźnieniu.

Istota rozstrzygnięcia niniejszej sprawy sprowadzała się zatem do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy przewoźnik podjął wszelkie starania, aby zminimalizować opóźnienie kolejnych lotów w rotacji, w tym rejsu powodów nr (...) na trasie S. - L..

Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 04 maja 2017 r., C-315/15, przewoźnik lotniczy jest zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli może dowieść, że odwołanie lub opóźnienie lotu wynoszące co najmniej trzy godziny jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć, pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Ponieważ nie wszystkie nadzwyczajne okoliczności skutkują zwolnieniem z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania, zatem to na podmiocie, który zamierza się na nie powołać, spoczywa obowiązek wykazania, że okoliczności tych w żadnym razie nie można było uniknąć za pomocą dostosowanych do sytuacji środków, to jest środków, które w chwili wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, odpowiadają między innymi warunkom technicznie i ekonomicznie możliwym do przyjęcia przez danego przewoźnika lotniczego (por. wyrok z dnia 12 maja 2011 r., E. i R., C 294/10, EU:C:2011:303, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

Podmiot ten musi zatem wykazać, że nawet przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w sposób oczywisty nie mógł, bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa, w tym momencie uniknąć sytuacji, w której zaistniałe nadzwyczajne okoliczności skutkowały odwołaniem lotu lub jego opóźnieniem, wynoszącym w chwili lądowania na lotnisku docelowym co najmniej trzy godziny (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 listopada 2009 r., S. i in., C 402/07 i C 432/07, EU:C:2009:716, pkt 61; z dnia 12 maja 2011 r., E. i R., C 294/10, EU:C:2011:303, pkt 25).

Trybunał przyjął zatem indywidualne i elastyczne pojęcie „racjonalnego środka”, pozostawiając sądowi krajowemu ocenę, czy w okolicznościach danej sprawy można uznać, iż przewoźnik lotniczy podjął dostosowane do sytuacji środki (zob. podobnie wyrok z dnia 12 maja 2011 r., E. i R., C 294/10, EU:C:2011:303, pkt 30).

W przywołanym wyroku Trybunał wskazał nadto, iż art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 w związku z motywem 14 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że „racjonalne środki”, jakie przewoźnik lotniczy powinien podjąć w celu zmniejszenia, a nawet wyeliminowania ryzyka zderzenia samolotu z ptakiem i uwolnienia się w ten sposób od obowiązku wypłaty odszkodowania pasażerom na podstawie art. 7 wskazanego rozporządzenia, obejmują stosowanie środków prewencyjnej kontroli występowania ptaków, pod warunkiem, że dany przewoźnik lotniczy rzeczywiście może podjąć środki tego rodzaju – zwłaszcza pod względem technicznym i administracyjnym – że środki takie nie wymagają od tego przewoźnika poświęceń, których nie należy od niego wymagać, mając na uwadze możliwości jego przedsiębiorstwa, i że ów przewoźnik wykaże, iż wspomniane środki zostały rzeczywiście podjęte w odniesieniu do lotu, podczas którego doszło do zderzenia z ptakiem, przy czym zbadanie, czy powyższe warunki zostały spełnione, jest zadaniem sądu odsyłającego.

Odnosząc powyższe do okoliczności faktycznych przedmiotowej sprawy, wskazać należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu nie pozwalał na uznanie, że opóźnienie rejsu powodów było następstwem zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności w rozumieniu art. 5 ust. 3. Rozporządzenia nr 261/2004. Choć zderzenie statku powietrznego z ptakiem niewątpliwie stanowi okoliczność o charakterze nieprzewidywalnym i zewnętrznym, która nastąpiła bez woli przewoźnika, to ustalenie powyższego nie jest jednak wystarczające dla automatycznego przyjęcia, że pozwana zobowiązana do przeprowadzenia kontroli technicznej samolotu, podjęła wszelkie racjonalne środki w celu uniknięcia bądź zminimalizowania opóźnienia kolejnego rejsu.

Zdaniem Sądu Okręgowego pozwana nie wykazała w niniejszym postepowaniu, że podjęła dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponowała, w celu uniknięcia, o ile to tylko możliwe, odwołania lub znacznego opóźnienia lotu. Podkreślić należy, że choć zderzenie samolotu z ptakami stanowi okoliczność nadzwyczajną, to takie sytuacje nie są odosobnione. Realizowanie lotów rotacyjnych jest decyzją przewoźnika, wpisującą się w ramy normalnego wykonywania prowadzonej działalności. Ryzyko, które linia lotnicza świadomie akceptuje korzystając z samolotów na kilku trasach lotniczych w rotacyjnym harmonogramie lotów, nie może zostać przeniesione na pasażerów tych lotów, a obciąża pozwaną będąc następstwem normalnego wykonywania działalności przedsiębiorstwa lotniczego. W sytuacji, gdy przewoźnik realizuje loty z portu i do portu, który nie posiada zakontraktowanej obsługi, zasadnym byłoby rozważenie posiadania własnych mechaników na takim lotnisku. Zapewnienie dokonania przeglądu samolotu wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności przez przewoźnika. Uznanie, że oczekiwanie na dokonanie przeglądu stanowi nadzwyczajną okoliczność byłoby niezasadne, gdyż prowadziłoby do różnicowania praw pasażerów w zależności od portu lotniczego, w którym doszło do zdarzenia. To rolą przewoźnika jest, aby przeglądy techniczne mogły być wykonywane również na lotniskach, nawet gdy dane lotnisko takimi służbami nie dysponuje.

Niezależnie od powyższego zauważyć należy, iż pełnomocnik powodów konsekwentnie domagał się przedstawienia dokumentów dotyczących pozostałej floty przewoźnika, celem ewentualnego wskazania, że istniała możliwość udostępnienia innego samolotu, który mógłby rzeczony lot wykonać. Zaznaczyć należy, iż kwestia organizacji siatki lotów oraz zapewnienia odpowiedniej ilości maszyn i zaplecza technicznego pozostaje w gestii przewoźnika, który winien tak zarządzać posiadaną flotą, by minimalizować ryzyko opóźnień.

Uwzględniając powyższe, nie sposób uznać, by strona pozwana wykazała, że podjęła dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponowała, w celu uniknięcia, o ile to tylko możliwe, opóźnienia lotu, wobec czego nie zwolniła się z obowiązku wypłaty powodom odszkodowania.

Podkreślić należy, że art. 205b ustawy Prawo lotnicze wskazuje wyraźnie, że ciężar udowodnienia, że uprawnienia przysługujące pasażerowi na podstawie przepisów rozporządzenia nr 261/2004 nie zostały naruszone, obciąża przewoźnika lotniczego. Innymi słowy, to przewoźnik ma obowiązek wykazać, że jedyną okolicznością, która spowodowała opóźnienie lotu, było takie zdarzenie, które jednoznacznie mieści się we wskazanej wyżej kategorii „nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków". Zadaniu temu pozwana nie sprostała.

W rozpatrywanej sprawie to nie sam fakt kolizji z ptakiem stanowił bądź mógł stanowić okoliczność zwalniającą przewoźnika z obowiązku zapłaty odszkodowania, ale fakt, że podejmowane przez niego czynności w następstwie tego zdarzenia były niezbędne i racjonalne, jak również, że brak było możliwości podjęcia innych działań, by uniknąć opóźnienia kolejnych lotów. Jak wskazano wcześniej, pozwana nie wykazała, że podjęła dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponowała, w celu uniknięcia, o ile to tylko możliwe, znacznego opóźnienia lotu. Pozwana nie próbowała również wykazać, że stosowała prewencyjne środki kontroli występowania ptaków oraz ich płoszenia, lub że powyższe było od niej niezależne.

Tym samym uzasadniony okazał się zarzut dotyczący naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 5 ust. 3 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy uznał, iż powodowie w sposób wystarczający wykazali, że ziściły się przesłanki do przyznania im odszkodowania na podstawie art. 7 powołanego rozporządzenia. Lot powodów był opóźniony o ponad 3 godziny, a dystans mieścił się w przedziale do 1.500 kilometrów, co uzasadniało zasądzenie na rzecz powodów odszkodowania w wysokości po 250 euro.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy stwierdził, że zachodzą podstawy do uwzględnienia apelacji, wobec czego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok uwzględniając roszczenie pozwu, również co do odsetek. Wobec tego, że pozwany udzielił odpowiedzi na wezwanie do zapłaty w dniu 03 września 2020 r., a więc niewątpliwie w tej dacie przedmiotowe wezwanie do niego już dotarło, 7-dniowy termin na zapłatę odsetek upływał z dniem 10 września 2020 r. Z tych względów, na podstawie art. 481 § 1 k.c., przyznano odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 11 września 2020 r. do dnia zapłaty.

Konsekwencją powyższego rozstrzygnięcia była również konieczność zmiany rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu przed Sądem I instancji. Decyzja w tym zakresie wydana została w oparciu o treść art. 98 § 1, § 1 ¹, § 2 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu w instancji odwoławczej również zostało wydane w oparciu o treść art. 98 § 1, § 1 ¹, § 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

Agnieszka Wiśniewska