Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 6 września 2022r. powódka Gmina M. domagała się zasądzenia od pozwanego G. K. kwoty 15.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 lipca 2021r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu podała, że w dniu 7 marca 2018r. strony zawarły umowę nr (...).272.54.2018.JR, w ramach której powódka powierzyła, a pozwany przyjął do wykonania zadanie pn.: Opracowanie dokumentacji projektowej dla zadań:

1.  budowa chodnika wzdłuż drogi powiatowej nr (...) w miejscowości M. ul. (...) - całkowita długość chodnika ok. 1.880 mb, chodnik jednostronny z rozwiązaniem odprowadzania wody opadowej do rowów przydrożnych;

2.  budowa chodnika wzdłuż drogi powiatowej nr (...) w miejscowości M. (Górne) - całkowita długość chodnika koło 2.035 mb, chodnik jednostronny z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych.

Powódka zwróciła uwagę na zapisy umowy stron, w tym w szczególności na przepis § 1 ust. 2 umowy, wskazujący przedmiot umowy oraz § 3 umowy wyodrębniający obowiązki pozwanego. Nadto zwróciła uwagę, iż w ramach przewidzianego w § 4 ust. 1 umowy wynagrodzenia ryczałtowego, pozwany winien podjąć wszelkie działania niezbędne do wykonania przedmiotu umowy zgodnie z jej postanowieniami, a zatem pozwalające na uzyskanie pozwolenia na budowę. Podniosła, że pozwany nie wykonał przedmiotu umowy w sposób pozwalający na uzyskanie skutecznego pozwolenia na budowę dla przedstawionych wyżej projektów. Wobec czego powódka, pismem z dnia 11 czerwca 2021r., wezwała pozwanego do należytego wykonania umowy w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania pod rygorem odstąpienia od umowy z winy pozwanego na podstawie art. 491 k.c. oraz nałożenia kary umownej w wysokości 10% wynagrodzenia ryczałtowego brutto należnego pozwanemu z tytułu prawidłowego wykonania umowy. Pomimo zakreślonego terminu pozwany nie wykonał przedmiotu umowy w sposób należyty. W związku z tym powódka wskazała, że, pismem z dnia 7 lipca 2021r., odstąpiła od umowy na podstawie art. 491 k.c.. Powódka pokreśliła, że zgodnie z powyższym oraz § 8 ust. 1 pkt 1 lit. f umowy pozwany zobowiązany jest do uiszczenia na rzecz powódki kary umownej za odstąpienie od umowy z winy wykonawcy, tj. pozwanego w wysokości 10% wygrodzenia ryczałtowego brutto, jednakże nie mniej niż 15.000 zł, dlatego powódka obciążyła pozwanego karą umowną w tej wysokości. Powódka wystawiła notę księgową nr (...) na powyższą kwotę i przesłała ją pozwanemu, zakreślając mu 14 dniowy termin na zapłatę. Pozwany nie uiścił ww. kwoty, pomimo odbioru noty.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 16 września 2022r. w sprawie V GNc 2756/22 upr Sąd Rejonowy w Kielcach V Wydział Gospodarczy uwzględnił powództwo w całości (k. 22).

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty z dnia 11 października 2022r. pozwany zaskarżył nakaz w całości i wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu przyznał, że strony zawarły przedmiotową umowę, która miała zostać zrealizowana do dnia 28 lutego 2020r. Wskazał, że przedmiot umowy obejmował wykonanie opracowania dokumentacji projektowej dla zadań umownych wraz z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych. Zarzucił, że umowa swoim zakresem przedmiotowym nigdy nie obejmowała regulacji odwodnienia i stosunków wodno-prawnych całej miejscowości, a jedynie dokumentację projektową dla ściśle określonych odcinków chodnika z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych. Pozwany podniósł, że w toku realizacji umowy napotkał liczne problemy i utrudnienia, których nie dało się przewidzieć na etapie zawierania umowy, o czym na bieżąco informował powódkę. Te zaś skutkowały opóźnieniami, z przyczyn nieleżących po stronie pozwanego oraz koniecznością wykonania robót dodatkowych. W związku z kilkukrotnymi zmianami lokalizacji odcinka projektowanego chodnika pozwany wykonał roboty dodatkowe wycenione przez niego na kwotę 19.900 zł netto + VAT. Konieczność wykonania robót dodatkowych – nieobjętych umową, wraz z ich wyceną została przez powódkę zatwierdzona. Pozwany wskazał, że pismem z dnia 9 marca 2021r. wnioskował do powódki o odbiór prac projektowych w związku z ich zakończeniem, złożył przy tym wyczerpujące wyjaśnienia dotyczące czasu realizacji umowy i kwestii związanych z brakiem możliwości zaprojektowania odwodnienia zgodnie z instrukcjami powódki. Podkreślił, że niniejsze poprzedzone było wieloma spotkaniami z dogłębnymi analizami stanu faktycznego oraz obowiązujących przepisów w zakresie możliwości odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych. Wielokrotnie pozwany przedstawiał i wyjaśniał powódce możliwe koncepcje odwodnienia projektowanego terenu, w tym brak możliwości zastosowania rozwiązania preferowanego przez powódkę. Pozwany wywodził, że dokumentacja projektowa została powódce przekazana w dniu 12 marca 2021r. wraz ze sporządzonym spisem przekazanej dokumentacji projektowej oraz jednostronnym protokołem odbioru. Pomimo wezwań powódka bezpodstawnie odmawiała odbioru prac projektowych. Według pozwanego, powódka bezpodstawnie w odstąpieniu od umowy powołała się na zwłokę pozwanego w wykonaniu umowy. Zdaniem pozwanego, w toku realizacji umowy, nie doszło do zwłoki pozwanego w realizacji jej przedmiotu. Pomimo wielu spotkań, rozmów, zapewnień i deklaracji współpracy ze strony powódki, w zakresie realizacji umowy, wielokrotnie dochodziło do zmian w zakresie przebiegu chodnika (strony jezdni), ostatecznie nie uzgodniono lokalizacji docelowego odbiornika odwodnienia inwestycji i powódka nigdy nie wydała pozwanemu - wykonawcy oświadczeń o dysponowaniu nieruchomością na cele budowlane. Mimo to pozwany zgodnie z umową uzgodnił projekt branży drogowej oraz odwodnieniowej w zakresie odprowadzenia wody do rowów przydrożnych, bez żadnych uwag inwestora. Pozwany podniósł, że w toku umowy doszło do zmiany przedmiotu umowy, a mianowicie zmiany lokalizacji części chodnika i wykonania robót dodatkowych, a następnie do braku współpracy ze strony powódki w zakresie nieprzekazania oświadczeń o dysponowaniu nieruchomością na cele budowlane, o co wielokrotnie pozwany się zwracał. Powyższe wpłynęło na czas realizacji umowy i ostatecznie jej należyte wykonanie przez pozwanego. Pozwany wskazał także, że wystawił powódce fakturę na kwotę 107.748 zł za wykonane prace objęte umową oraz fakturę na kwotę 23.370 zł za prace dodatkowe. Faktury te nie zostały rozliczone (k.28-29v).

W piśmie procesowym z dnia 6 grudnia 2022r. powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie. Odniosła się do zarzutów pozwanego, w tym w szczególności wskazała, że pozwany nie podjął wszelkich działań niezbędnych do wykonania przedmiotu umowy zgodnie z jego postanowieniami, a zatem pozwalających na uzyskanie pozwolenia na budowę. Ponownie podkreśliła, że przekazana przez pozwanego dokumentacja projektowa nie spełniała wymogów formalnych pozwalających na uzyskanie pozwolenia na budowę (k. 56-58).

Na rozprawie w dniu 21 marca 2023r. strony wnosiły i wywodziły, jak dotychczas (k. 108).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 7 marca 2018r. powódka Gmina M. zawarła z pozwanym G. K., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą ,,Firma Handlowo- Usługowa (...), w wyniku przeprowadzonego postępowania na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych, umowę nr (...).272.54.2018.JR , w ramach której powódka powierzyła jako zamawiający, a pozwany jako wykonawca przyjął do wykonania zadanie pn.: Opracowanie dokumentacji projektowej dla zadań:

1. budowa chodnika wzdłuż drogi powiatowej nr (...) w miejscowości M. ul. (...) - całkowita długość chodnika ok. 1.880 mb, chodnik jednostronny z rozwiązaniem odprowadzania wody opadowej do rowów przydrożnych;

2. budowa chodnika wzdłuż drogi powiatowej nr (...) w miejscowości M. (Górne) - całkowita długość chodnika koło 2.035 mb, chodnik jednostronny z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych.

Zgodnie z § 1 ust. 2 przedmiot umowy obejmował: opracowanie projektu budowalnego, wykonanie przedmiarów, kosztorysów inwestorskich, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót oraz projektów organizacji ruchu, uzyskanie wszelkich niezbędnych zgód, opinii, uzgodnień oraz sprawdzenie rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów umożliwiających uzyskanie dokumentu zezwalającego na prowadzenie prac budowlanych (takich jak: mapy do celów projektowych, badania geologiczne, projekt wzmocnienia nawierzchni, karta informacyjna przedsięwzięcia, operat wodno-prawny, raport oddziaływania na środowisko, zatwierdzone projekty organizacji ruchu), złożenie wniosku o pozwolenie na budowę łącznie z zastępstwem inwestycyjnym w imieniu inwestora w trakcie postępowania administracyjnego zmierzającego do uzyskania pozwolenia na budowę, nadzór autorski nad realizacją projektu.

Do obowiązków wykonawcy wedle § 3 ust. 1 umowy należało:

1)  opracowanie projektu budowlanego (wraz z oszacowaniem kosztów inwestycji), wykonawczego, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót oraz dokumentów towarzyszących z należytą starannością, w sposób zgodny z decyzją administracyjną o warunkach zabudowy, wymaganiami ustawy Prawo budowlane, przepisami i obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej,

2)  uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów,

3)  wyjaśnienie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań, na ustalonych przez zamawiającego naradach koordynacyjnych w siedzibie zamawiającego,

4)  uwzględnienie uwag i sugestii zamawiającego na etapie opracowywania projektu i jego weryfikacji,

5)  zaopatrzenie dokumentacji projektowej w wykaz opracowań oraz pisemne oświadczenie, że dostarczona dokumentacja jest wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami oraz normami i że zostaje wydana w stanie zupełnym,

6)  usunięcie w terminie 7 dni od daty zgłoszenia przez zamawiającego stwierdzonych w dokumentacji projektowej wad w okresie trwania realizacji inwestycji,

7)  uzyskanie wymaganych przepisami Prawa budowlanego uzgodnień i pozwoleń na realizację projektu,

8)  uzyskanie wszelkich niezbędnych materiałów pomocniczych do opracowania projektów, w tym ewentualnych inwentaryzacji, badań gruntu, opracowania map do celów projektowych itp.,

9)  opracowanie kosztorysu inwestorskiego i przedmiotu robót,

10)  opracowanie wizualizacji projektowanych instalacji.

Do obowiązków zamawiającego stosownie do § 3 ust. 2 umowy, należało:

1)  udostępnienie posiadanej dokumentacji,

2)  odbiór przedmiotu umowy oraz zapłata umówionego wynagrodzenia.

Strony w § 4 ust. 1 umowy ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie brutto za każde zadanie w kwocie:

- zadanie 1: 50.676 zł

- zadanie 2: 57.072 zł.

Wynagrodzenie miało być płatne w terminie 30 dni licząc od dnia doręczenia zamawiającemu prawidłowo wystawionej faktury wraz z protokołem zdawczo-odbiorczym potwierdzającym wykonanie przez wykonawcę pełnego zakresu prac (§ 4 ust. 2 umowy).

W myśl § umowy wykonawca zobowiązał się wykonać przedmiot umowy do dnia:

- zadanie 1 - do dnia 31 października 2018r.,

- zadanie 2 - do dnia 31 października 2018r.

Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 1 lit. f strony ustaliły karę umowną za odstąpienie od umowy przez zmawiającego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10 % wynagrodzenia ryczałtowego, od wykonania której nastąpiło odstąpienie nie mniej niż 15.000 zł.

dowód: umowa nr (...).272.54.2018.JR (k. 10-12v).

Pozwany w toku realizacji prac pozostawał w aktywnym kontakcie z powódką i na bieżąco informował ją o wszelkich utrudnieniach w związku z wykonywaną umową. Powódka natomiast dokonywała zmian w zakresie wykonywanego przez pozwanego przedmiotu umowy. Niniejsze spowodowało powstanie po stronie pozwanego konieczność wykonania prac dodatkowych. Problemy w realizacji umowy dotyczyły głównie wnoszonej przez powódkę zmiany sposobu odprowadzenia wód opadowych z chodników (zamiast do rowów przydrożnych, to do tzw. historycznych cieków), które znajdowały na terenach prywatnych mieszkańców oraz konieczności wejścia projektowanym chodnikiem na tereny prywatne. W toku wykonywania robót, ze względu na trudne warunki terenowe i problemy w uzyskaniu zgód od właścicieli działek, na wniosek powódki kilkukrotnie zmieniono lokalizację chodnika, trasę jego przebiegu z prawej strony na lewą, w następstwie uwag mieszkańców. Na wejście w tereny prywatne chodnikiem konieczne było uzyskanie stosownych zgód, co było przeszkodą w procedowaniu inwestycji do czasu ich uzyskania. Na etapie projektowania pojawiły się nowe elementy, które zgłaszała powódka, a które wykraczały poza zakres umowy.

Wielokrotnie pozwany przedstawiał i wyjaśniał powódce możliwe koncepcje odwodnienia projektowanego terenu, w tym brak możliwości zastosowania rozwiązania preferowanego przez powódkę.

Z powyższych względów pojawiały się opóźnienia w wykonaniu umowy, gdyż każdorazowa zmiana bezpośrednio wpływała na zmianę terminu zakończenia prac wskutek konieczności przeprowadzenia ponownej analizy terenowej, a niektórych przypadkach zlecenia dodatkowych pomiarów geodezyjnych.

dowód: pisma pozwanego (k. 31-32), korespondencja e- mail stron (k. 33-35), pismo powódki (k.35v), pismo pozwanego (k. 36-37), zeznania świadków: A. J. (k. 78-82), M. H. (k. 84-88).

Aneksem nr (...) zawartym do ww. umowy stron w dniu 28 grudnia 2018r., z terminem obowiązywania od dnia 31 października 2018r. w związku z wydłużeniem terminu realizacji wykonania zadania z powodu opóźnienia uzyskania dokumentacji geodezyjnej, strony zmieniły termin zakończenia prac, zgodnie z którym pozwany zobowiązał się wykonać przedmiot umowy do dnia:

- zadanie 1 - do dnia 30 kwietnia 2019r.,

- zadanie 2 - do dnia 30 kwietnia 2019r.

Następnie, aneksem nr (...), spisanym w dniu 30 kwietnia 2019r. do umowy zawartej w dniu 7 marca 2018r., strony, z powodu wydłużenia terminu realizacji wykonania zadania ze względu na opóźnienia uzyskania dokumentacji geodezyjnej, ponownie zmieniły termin końcowy umowy, w taki sposób, że pozwany zobowiązał się wykonać przedmiot umowy do dnia:

- zadanie 1 - do dnia 18 października 2019r.,

- zadanie 2 - do dnia 18 października 2019r.

Kolejno, aneksem nr (...), spisanym w dniu 20 grudnia 2019r., z datą obowiązywania od dnia 18 października 2019r., strony z powodu wydłużenia terminu realizacji zadania z uwagi na opóźnienia uzyskania dokumentacji geodezyjnej oraz wejścia w życie w dniu 25 października 2019r. ustawy z dnia 30 sierpnia 2019r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych zmieniającej ustawę o drogach publicznych, strony ponownie zmieniły termin wykonania przedmiotu umowy, w taki sposób, że pozwany zobowiązał się zakończyć prace do dnia:

- zadanie 1 - do dnia 28 lutego 2020r.

dowód: aneks nr (...) (k.13), aneks nr (...) (k.13v), aneks nr (...) (k.135).

Pozwany w dniu 13 lutego 2020r. zwrócił się do powódki o udzielenie kolejnego aneksu terminowego do dnia 30 kwietnia 2020r. i jednocześnie zawnioskował ponownie o wydanie oświadczeń o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane oraz ujęcie w aneksie zaakceptowanej przez powódkę kwoty 19.000 zł + VAT z tytułu prac dodatkowych.

Pozwany ponowił swój wniosek o udzielenie aneksu terminowego do dnia 30 maja 2020r. i o wydanie oświadczeń o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane, pismem z dnia 8 kwietnia 2020r.

dowód: pismo pozwanego (k.136-137), pismo pozwanego (k. 138).

W dniach 14 i 15 maja 2020r. pozwany złożył do Starosty (...) dwa zgłoszenia zamiaru wykonania robót budowlanych niewymagających pozwolenia na budowę w związku z przebudową drogi powiatowej w miejscowości M..

dowód: zgłoszenie (k.139), zgłoszenie (k.140).

W dniu 8 czerwca 2020r. Starosta (...), w związku z zamiarem wykonania robót budowlanych polegających na przebudowie drogi powiatowej, wydał postanowienia, którymi nałożył obowiązek uzupełnienia zgłoszeń w terminie do dnia 28 września 2020r., w tym poprzez m.in. złożenie oświadczenia o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane.

Pozwany przesłał powódce w dniu 22 czerwca 2020r., za pośrednictwem poczty elektronicznej, informację dotyczącą konieczności uzupełnienia braków w zgłoszeniach wraz z załącznikiem przedstawiającym sposób ich uzupełniania. Pismo to pozostało bez reakcji.

W okresie od lipca 2020r. do czerwca 2021r. pozwany wielokrotnie zwracał się do powódki o skompletowanie oświadczeń o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane, uzyskania zgód prywatnych właścicieli do dysponowania ich działkami lub podjęcie decyzji dotyczącej wykupu tych działek na cele inwestycji, wskazując iż bez tych oświadczeń uzyskanie pozwolenia na budowę, tj. realizację sporządzonych przez niego projektów nie jest możliwe.

dowód: postanowienie Starosty (...) znak: B-II. (...).41.13.2020 (k.141-142), postanowienie Starosty (...) znak: B-II. (...).41.14.2020 (k.143-144), wydruk wiadomości e-mail wraz z załącznikiem (k.145-148).

Wobec braku reakcji powódki na powyższe wnioski, pozwany, pismem z dnia 12 marca 2021r., przesłał powódce dokumentację projektową i formalno-prawną wraz z kompletną listą dokumentów i protokołem przekazania.

dowód: pismo dotyczące przekazania dokumentacji projektowej wraz z załącznikami (k.38-39v), protokół przekazania dokumentacji formalno-projektowej (k. 40).

Powódka, pismem z dnia 9 czerwca 2021r., wezwała pozwanego do należytego wykonania umowy w nieprzekraczalnym terminie 14 dni, od dnia otrzymania niniejszego wezwania, pod rygorem odstąpienia od umowy z winy wykonawcy i nałożenia kary umownej.

Powódka wskazała, że na dzień wezwania nie zostały spełnione przez wykonawcę warunki umowy, pozwalające na uzyskanie skutecznego pozwolenia na budowę dla projektowanych inwestycji. Podniosła, że przesłana przez niego dokumentacja projektowa nie spełnia wymogów formalnych pozwalających na uzyskanie pozwolenia na budowę. Pozwany powyższe wezwanie odebrał w dniu 22 czerwca 2021r.

dowód: wezwanie do wykonania umowy wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru (k.14-16).

Pismem z dnia 15 czerwca 2021r. pozwany, w związku z brakiem możliwości wydania decyzji administracyjnej na wykonane prace projektowe, które zostały pozytywnie uzgodnione (projekt odwodnienia, projekt drogowy), jak również z brakiem prawa do terenu dla przedmiotowej inwestycji, zaproponował powódce zakończenie zadania i rozliczenie umowy na poziomie 95 % kwoty umowy, z jednoczesnym zrzeczeniem się kosztów za prace dodatkowe oraz przekazaniem praw autorskich do przekazanej dokumentacji.

dowód: pismo pozwanego (k. 149).

Pismem z dnia 7 lipca 2021r., doręczonym pozwanemu w dniu 15 lipca 2021r., powódka odstąpiła od przedmiotowej umowy z winy pozwanego, wskazując na niewykonanie przez niego przedmiotu umowy w sposób pozwalający na uzyskanie pozwolenia na budowlę dla inwestycji.

W tym samym dniu powódka wystawiła pozwanemu notę księgową nr FN. (...) z tytułu kary umownej za odstąpienie od umowy przez zamawiającego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy na kwotę 15.000 zł.

dowód: odstąpienie od umowy (k.17-18), nota księgowa nr FN. (...) (k.19), dowód doręczenia (k. 20).

W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 27 lipca 2021r., pozwany poinformował powódkę, iż uznaje rzeczone odstąpienie od umowy oraz karę umowną na niego nałożoną za bezskuteczne. Wywodził, że wszystkie opóźnienia w realizacji umowy wynikały tylko i wyłącznie z okoliczności, za które on jako wykonawca nie ponosi odpowiedzialności. Podkreślił, że umowa swoim zakresem przedmiotowym nigdy nie obejmowała regulacji odwodnienia i stosunków wodno-prawnych całej miejscowości, a jedynie dokumentację projektową dla ściśle określonych odcinków chodnika z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych.

dowód: pismo pozwanego (k.42-43v).

W dniu 16 grudnia 2021r. pozwany wystawił na rzecz powódki fakturę VAT nr (...) na kwotę 107.748 zł brutto za wykonane prace objęte umową oraz fakturę VAT nr (...) na kwotę 23.370 zł brutto za prace dodatkowe.

dowód: faktury VAT (k. 44-45).

Dokumentacja projektowa, sporządzona przez pozwanego, nie obejmowała wszelkich niezbędnych wymogów celem realizacji przedmiotu umowy:

- m.in. brakowało oświadczeń inwestora o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane, co spowodowało, że w dniu 8 czerwca 2020r. Starosta (...) wydał dwa postanowienia, w których nałożył obowiązek uzupełnienia zgłoszeń w terminie do 28 września 2020r.,

- obowiązek uzupełnienia zgłoszeń w terminie do 28 września 2020r., w tym oświadczenia o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowalne leżał po stronie powódki, jak też podjęcie wszelkich niezbędnych decyzji z tym związanych.

Braki w dokumentacji to przede wszystkim efekt działania powódki, która rozszerzała zakres prac projektowych w trakcie realizacji prac projektowych. Pozwany był zobowiązany do zaprojektowania chodników jednostronnych z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych, natomiast powódka narzuciła pozwanemu do wykorzystania poglądową koncepcję odwodnienia z wykorzystaniem cieków historycznych co spowodowało określone problemy i komplikacje. Powódka narzuciła pozwanemu szerszy zakres prac projektowych nie zdając sobie sprawy, że decyzja ta wygeneruje tak wielce problemów.

Powódka niedostatecznie wywiązała się z obowiązków inwestora – nie przekazała bowiem pozwanemu niezbędnych oświadczeń inwestora o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane w celu uzyskania pozwoleń na realizację projektu, nawet po wydaniu przez Starostę (...) postanowień dotyczących obowiązku uzupełnienia zgłoszeń do 28 września 2020r. Uzupełnienie zgłoszeń w terminie doprowadziłoby prawdopodobnie do wydania pozytywnych decyzji przez Starostę (...).

dowód: opinia biegłego z zakresu budownictwa mgr inż. A. B. wraz z uzupełnieniami (k.127-134, 172-185, 241- 247).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne.

Bezsporne w niniejszej sprawie było zawarcie pomiędzy powódką jako zamawiającym a pozwanym jako wykonawcą, umowy z dnia 7 marca 2018r.

Spór stron sprowadzał się do ustalenia zakresu przedmiotu umowy, czy powód skutecznie odstąpił od umowy z powodów leżących po stronie pozwanego, a w konsekwencji zasadności obciążenia pozwanego karą umowną w wysokości 15.000 zł.

Strony łączyła pisemna umowa o dzieło, uregulowana w art. 627 i nast. k.c. Zgodnie z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Wobec powyższego należało ustalić, czy pozwany jest odpowiedzialny z tytułu nienależytego wykonania umowy, bądź niewykonania umowy i zobowiązany do zapłaty kary umownej w wysokości przewidzianej umową stron.

Na wstępie zatem przypomnieć wypada, że w myśl art. 491 § 1 k.c. jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

W § 8 ust. 1 pkt 1 lit. f umowy strony ustaliły zaś karę umowną za odstąpienie od umowy przez zmawiającego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10 % wynagrodzenia ryczałtowego od wykonania, której nastąpiło odstąpienie nie mniej niż 15.000 zł.

Zgodnie natomiast z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Z powołanego przepisu - zawartego w dziale Kodeksu cywilnego regulującym skutki niewykonania zobowiązań (art. 471-486) - wynika, że kara umowna jest związana z odpowiedzialnością odszkodowawczą za szkodę spowodowaną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego (poszczególnymi przejawami nienależytego wykonania zobowiązania). Odstąpienie od umowy nie jest ani nienależytym wykonaniem zobowiązania, ani niewykonaniem zobowiązania, lecz wykonaniem przez jedną ze stron stosunku obligacyjnego uprawnienia prawokształtującego, realizowanego na podstawie postanowienia zawartego w umowie wzajemnej (art. 395 § 1 i art. 492 k.c.) albo wynikającego z przepisów ustawy (ogólnych - art. 491 i 493 k.c. oraz szczególnych, np. art. 560 § 1, art. 635, 636 § 1 i art. 640 k.c.). Znaczenie tu mają te przepisy, które dotyczą uprawnienia do odstąpienia od umowy wzajemnej w następstwie okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi dłużnik, w szczególności zwłoki w wykonaniu zobowiązania (art. 491 i 492 k.c.) oraz niemożliwości jednego ze świadczeń wzajemnych wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana (art. 493 k.c.). W takich przypadkach dochodzi zazwyczaj do doznania szkody przez stronę, która skorzystała z uprawnienia do odstąpienia od umowy, co powoduje powstanie obowiązku dłużnika naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (por. art. 494 k.c.). Obowiązek ten wiąże się więc z odpowiedzialnością dłużnika za niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy wzajemnej, od której druga strona odstąpiła w następstwie, poprzedzającego skorzystanie z tego uprawnienia prawokształtującego, niewłaściwego postępowania dłużnika, tj. zwłoki w wykonaniu zobowiązania albo doprowadzenia, z przyczyn za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, do niemożliwości świadczenia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012r. III CZP 39/12, LEX nr 1271627)

Zwrócić należy uwagę, że zakresy pojęć "niewykonanie zobowiązania" oraz "nienależyte wykonanie zobowiązania" nie są tożsame. Stan opóźnienia lub zwłoki w wykonaniu zobowiązania, który już ustał, stanowi jedną z postaci nienależytego wykonania zobowiązania; gdy dłużnik spóźnia się z wykonaniem zobowiązania i z tej przyczyny wierzyciel odstępuje od umowy, dochodzi do niewykonania zobowiązania. Konstrukcja kary umownej z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, a ściślej, za szkodę powstałą w następstwie nienależytego wykonania zobowiązania, w tym obejmującą opóźnienie lub zwłokę w wykonaniu zobowiązania, zakłada, że dojdzie do wykonania zobowiązania, ale w sposób nienależyty (np. co do terminu), natomiast u podstaw konstrukcji kary umownej na wypadek niewykonania zobowiązania leży założenie, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Jeżeli więc umowa przewiduje karę umowną za zwłokę lub opóźnienie w wykonaniu zobowiązania oraz karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy, oznacza to, że pierwsza z tych kar jest zastrzegana jedynie za szkodę spowodowaną opóźnieniem lub zwłoką - jako jednych z postaci nienależytego wykonania zobowiązania, które jednak zostanie wykonane - natomiast drugi rodzaj kary umownej dotyczy rekompensaty za szkodę doznaną przez wierzyciela wskutek niewykonania zobowiązania, w następstwie odstąpienia od umowy, chociażby przyczyną wykonania tego uprawnienia była wcześniejsza zwłoka dłużnika lub inne okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi dłużnik.

Powódka podtrzymywała, iż odstąpiła od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanego, gdyż ten nie wykonał łączącej ich umowy w sposób należyty, ponieważ nie przedłożył projektów pozwalających na uzyskanie pozwolenia na budowę w umownym terminie, ani także w dalszym zakreślonym terminie.

Z wyrażonym powyżej stanowiskiem powódki nie sposób się zgodzić. W ocenie Sądu, bacząc przez pryzmat całokształtu okoliczności sprawy, w tym poprzez wzgląd na zebrane w toku niniejszego procesu dowody, przyjąć należało stanowisko powódki za chybione, a roszczenie za bezzasadne, podlegające oddaleniu.

Niespornym pozostaje okoliczność, iż wykonanie umowy z dnia 7 marca 2018r. nastąpiło z uchybieniem pierwotnemu terminowi. Na potrzeby wydłużenia czasu realizacji umowy strony zawierały aneksy (nr (...)). Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że sama konieczność kolejnego wydłużania terminu zakończenia prac, nie odnajduje się w przyczynie realizacji umowy przez pozwanego. Korespondencja stron, w tym e-mailowa, a także dowody osobowe w postaci zeznań świadków: A. J. i M. H., które Sąd uznał za wiarygodne z uwagi na spójność, logiczność i wzajemne uzupełnianie się, pozwalają na stwierdzenie, iż wynikłe opóźnienia w realizacji przedmiotu umowy leżały po stronie powódki. W świetle ustalonych okoliczności dokonywane przez powódkę zmiany w zakresie realizacji przedmiotu umowy, spowodowały powstanie po stronie pozwanego konieczności wykonania prac dodatkowych. W związku z powyższym pozwany napotkał liczne problemy i utrudnienia, o czym na bieżąco informował powódkę. Problemy w realizacji umowy dotyczyły głównie sposobu odprowadzenia wód opadowych z chodników oraz konieczności wejścia projektowanym chodnikiem na tereny prywatne.

Przypomnieć należy, że zakres przedmiotu umowy to: budowa chodnika wzdłuż drogi powiatowej nr (...) w miejscowości M. ul. (...), chodnik jednostronny z rozwiązaniem odprowadzania wody opadowej do rowów przydrożnych i budowa chodnika wzdłuż drogi powiatowej nr (...) w miejscowości M. (Górne), chodnik jednostronny z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych.

W toku prac projektowych powódka zmieniła koncepcję przedmiotu umowy, tak, aby zamiast opracowania projektów chodników wraz z odprowadzeniem wody opadowej do rowów przydrożnych, pozwany wykonał projekt odprowadzania wód opadowych do tzw. historycznych cieków, które stanowią własność osób fizycznych i znajdują się na ich działkach prywatnych.

Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń niniejsza zmiana wykraczała poza zakres umowy stron i spowodowała liczne komplikacje oraz utrudnienia w realizacji zadania. Wywołało to konieczność wydłużenia okresu umowy, a także dokonania przez pozwanego szeregu prac dodatkowych. Pomimo to, powodowa Gmina M. nie uzyskała, na podstawie sporządzonych przez pozwanego projektów, pozwolenia na wykonanie przebudowy drogi powiatowej, winiąc za to pozwanego, wskazując na braki w sporządzonej przez niego dokumentacji projektowej.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie nie pozwoliło na przyjęcie twierdzeń powódki za słuszne.

Co istotne, zgodnie z art. 144 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004r. (Dz.U.2015, poz. 2164 ze zmian), obowiązującego na datę zawierania przedmiotowej umowy, zakazane było dokonywanie zmian postanowień zawartej umowy lub umowy ramowej w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że zachodziła co najmniej jedna z następujących okoliczności: 1) zmiany zostały przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postaci jednoznacznych postanowień umownych, które określają ich zakres, w szczególności możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, i charakter oraz warunki wprowadzenia zmian; 2) zmiany dotyczyły realizacji dodatkowych dostaw, usług lub robót budowlanych od dotychczasowego wykonawcy, nieobjętych zamówieniem podstawowym, o ile stały się niezbędne i zostały spełnione łącznie następujące warunki: a) zmiana wykonawcy nie mogła zostać dokonana z powodów ekonomicznych lub technicznych, w szczególności dotyczących zamienności lub interoperacyjności sprzętu, usług lub instalacji, zamówionych w ramach zamówienia podstawowego, b) zmiana wykonawcy spowodowałaby istotną niedogodność lub znaczne zwiększenie kosztów dla zamawiającego, c) wartość każdej kolejnej zmiany nie przekraczała 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej; 3) zostały spełnione łącznie następujące warunki: a) konieczność zmiany umowy lub umowy ramowej spowodowana była okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, b) wartość zmiany nie przekraczała 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej; 4) wykonawcę, któremu zamawiający udzielił zamówienia, miał zastąpić nowy wykonawca: a) na podstawie postanowień umownych, o których mowa w pkt 1, b) w wyniku połączenia, podziału, przekształcenia, upadłości, restrukturyzacji lub nabycia dotychczasowego wykonawcy lub jego przedsiębiorstwa, o ile nowy wykonawca spełniał warunki udziału w postępowaniu, nie zachodziły wobec niego podstawy wykluczenia oraz nie pociągało to za sobą innych istotnych zmian umowy, c) w wyniku przejęcia przez zamawiającego zobowiązań wykonawcy względem jego podwykonawców; 5) zmiany, niezależnie od ich wartości, nie były istotne w rozumieniu ust. 1e; 6) łączna wartość zmian jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 i jest mniejsza od 10% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie w przypadku zamówień na usługi lub dostawy albo, w przypadku zamówień na roboty budowlane – była mniejsza od 15% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie.

Powódka tymczasem nawet nie podnosiła, że zmiany w przedmiocie umowy były dopuszczalne w świetle przytoczonej regulacji. Nadto nie wykazała żadnymi dowodami, że rzeczone zmiany nie miały charakteru istotnego w rozumieniu art. 144 ust. 1 e cytowanej ustawy, stosownie do którego zmianę postanowień zawartych w umowie lub umowie ramowej uznaje się za istotną, jeżeli: 1) zmienia ogólny charakter umowy lub umowy ramowej, w stosunku do charakteru umowy lub umowy ramowej w pierwotnym brzmieniu; 2) nie zmienia ogólnego charakteru umowy lub umowy ramowej i zachodzi co najmniej jedna z następujących okoliczności: a) zmiana wprowadza warunki, które, gdyby były postawione w postępowaniu o udzielenie zamówienia, to w tym postępowaniu wzięliby lub mogliby wziąć udział inni wykonawcy lub przyjęto by oferty innej treści, b) zmiana narusza równowagę ekonomiczną umowy lub umowy ramowej na korzyść wykonawcy w sposób nieprzewidziany pierwotnie w umowie lub umowie ramowej, c) zmiana znacznie rozszerza lub zmniejsza zakres świadczeń i zobowiązań wynikający z umowy lub umowy ramowej, d) polega na zastąpieniu wykonawcy, któremu zamawiający udzielił zamówienia, nowym wykonawcą, w przypadkach innych niż wymienione w ust. 1 pkt 4.

Kluczowe natomiast znaczenie dla ustalenia, czy rzeczywiście doszło do znaczącej zmiany przedmiotu umowy miały, w ocenie Sądu, wnioski opinii biegłego z zakresu budownictwa mgr inż. A. B. wraz z uzupełnieniami, które Sąd podzielił z uwagi na jej spójność, rzeczowość i logiczność, a które korelowały z wyżej omówionymi dowodami. Sporządzona opinia jako pełna, stanowcza i wyczerpująca, a ponadto rzetelna i zgodna ze stanem wiedzy technicznej, zasługiwała na przymiot wiarygodności. Opinia została sporządzona w sposób profesjonalny, odpowiada wszelkim wymaganiom, stawianym tego rodzaju dokumentom, uwzględnia cały materiał dowodowy, w tym dokumentację zawartą w aktach. Wnioski płynące z tej opinii są jasne i nie budzą wątpliwości. Powód wnosił zastrzeżenia do sporządzonej opinii, jednak biegły w sposób jasny i wyczerpujący odniósł się do wszelkich zastrzeżeń i wyjaśnił ewentualne problematyczne zagadnienia. Z treści omawianej opinii wynika jednoznacznie, że faktycznie sporządzona przez pozwanego dokumentacja projektowa nie obejmowała wszelkich niezbędnych wymogów celem realizacji przedmiotu umowy, zawierała braki m.in. brakowało oświadczeń inwestora o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane, co spowodowało, że w dniu 8 czerwca 2022r. Starosta (...) wydał dwa postanowienia, w których nałożył obowiązek uzupełnienia zgłoszeń w terminie do 28 września 2020r., jednakże, jak słusznie wskazał biegły istniejące braki w dokumentacji to przede wszystkim efekt działania powódki, która rozszerzała zakres prac projektowych w trakcie ich realizacji. Biegły podkreślił, że pozwany był zobowiązany do zaprojektowania chodników jednostronnych z rozwiązaniem odprowadzenia wody opadowej do rowów przydrożnych, natomiast powódka narzuciła pozwanemu do wykorzystania poglądową koncepcję odwodnienia z wykorzystaniem cieków historycznych, co spowodowało określone problemy i komplikacje. Powódka narzuciła pozwanemu szerszy zakres prac projektowych, nie zdając sobie sprawy, że decyzja ta wygeneruje tak wielce problemów. Nadto, biegły opiniował, iż powódka niedostatecznie wywiązała się z obowiązków inwestora – nie przekazała bowiem pozwanemu niezbędnych oświadczeń o prawie do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane w celu uzyskania pozwoleń na realizację projektu, nawet po wydaniu przez Starostę (...) postanowień dotyczących obowiązku uzupełnienia zgłoszeń do 28 września 2020r. Przy czym biegły zauważył, że uzupełnienie zgłoszeń w terminie doprowadziłoby prawdopodobnie do wydania pozytywnych decyzji przez Starostę (...). Podnieść także wypada, że, jak słusznie zauważył biegły, ww. oświadczenia mogła przedłożyć jedynie powódka, stąd § 1 ust. 2 umowy nie mógł się odnosić do spornej kwestii. Gdyby jednak nawet przyjąć, że rzeczone oświadczenia zawierały się z przytoczonym zapisie umownym, to z uwagi na niemożność ich pozyskania przez pozwanego, gdyż nie mógł być stroną umów między powódką a podmiotami trzecimi, należałoby uznać go w tym zakresie za nieważny jako sprzeczny z zasadami społecznymi, zwłaszcza pewnością kontraktowania (por. art. 58 § 2 k.c.).

Biegły zaznaczył również, że gdyby powódka podjęła decyzję o etapowaniu prac projektowych, to pozwoliłoby to uniknąć konieczności uzyskania decyzji środowiskowych, czy też procedur (...).

W tym stanie rzeczy przyjąć trzeba, że powódka nie zdołała wykazać, aby pozwany nie wykonał umowy. Ewidentnie bowiem z powodu braku jej współdziałania z pozwanym (por. art. 354 § 2 k.c.) doszło do niewykonania w pełni przedmiotu umowy oraz uchybienia terminowi umownemu z powodów leżących po stronie powódki. Nie podzielając natomiast powyższej argumentacji przyjąć byłoby trzeba, że świadczenie pozwanego w tym zakresie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności i w tej części wygasło (por. art. 475 § 1 k.c.).

Co prawda z treści zeznań świadków: J. R. oraz G. Ś., a także wójta Gminy M. T. L. wynika, iż przedłożona przez pozwanego dokumentacja nie spełniała wymogów umownych i jej braki uniemożliwiły uzyskanie pozwolenia na budowę, jednakże zeznania te abstrahowały od kwestii spornych oświadczeń, a dodatkowo zeznania świadka G. Ś. odnosiły się do przebudowy drogi powiatowej, co przecież nie było przedmiotem umowy, a co wyeksponował biegły w opinii. Zeznania T. L. w charakterze strony powodowej oraz świadka J. R. nie korespondowały zatem z pozostałym materiałem dowodowym, w szczególności z treścią samej umowy stron, pozostawały jedynie zgodne ze stanowiskiem procesowym powódki. Zeznania świadka G. Ś. pozostawały zaś w jawnej sprzeczności z wiarygodną opinią biegłego sądowego. Wskazać należy, iż, w ocenie Sądu, świadek G. Ś. nie miał wystarczającej wiedzy o stanie sprawy, wszelkich jej okolicznościach, nie uczestniczył w żadnych pracach związanych z realizacją umowy, natomiast na zlecenie powódki podjął się oceny opinii biegłego sądowego, choć tego typu zabieg jest sytuacją nietypową jeśli chodzi o aktywność dowodową stron i okazał się całkowicie nieskuteczny w podważeniu wniosków opinii. Takiej samej ocenie podlegała też ocena opinii technicznej, złożonej przez powódkę, wykonana na jej prywatne zlecenie przez G. Ś., do której należy odnieść tożsame uwagi, jak do zeznań tegoż świadka. Z przytoczonych wyżej względów, także wskazane dowody osobowe Sąd uznał za nieprzekonywające.

Reasumując więc, zdaniem Sądu, powódka nie wykazała, aby do odstąpienia od umowy doszło z przyczyn leżących po stronie pozwanego. W konsekwencji powódka nie wykazała zasadności obciążenia pozwanego karą umową przewidzianą w§ 8 ust. 1 pkt 1 lit. f umowy.

Biorąc pod uwagę powyższe, wobec niezaistnienia przesłanek z art. 483 § 1 k.c. w zw. z § 8 ust. 1 pkt 1 lit. f umowy, orzeczono, jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹, 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U.2023.1935) (punkt 2 wyroku).

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz. U. 20023.1144) (punkt 3 wyroku).

SSR Ewa Łuczyńska

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

- pełn. powódki.

SSR Ewa Łuczyńska