Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Opolu

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jolanta Madziała - Stysiak

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Wolińska

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2023r. w Opolu na rozprawie

sprawy z powództwa O. P.

przeciwko Izbie Administracji Skarbowej w O.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji powoda O. P.

od wyroku Sądu Rejonowego w Opolu Wydziału IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 grudnia 2019r. sygn. akt IV P 78/18

zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zasądza od pozwanego Izby Administracji Skarbowej w O. na rzecz powoda O. P. kwotę 29.512,98zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy pięćset dwanaście złotych 98/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 października 2017 roku do dnia zapłaty,

zmienia zaskarżony wyrok w pkt II w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.700 złotych (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem I instancji wraz z odsetkami liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.500 złotych (cztery tysiące pięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym wraz z odsetkami liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Na oryginale właściwy podpis

UZASADNIENIE

Powód O. P. pozwem z dnia 6 lutego 2018 r. skierowanym przeciwko Izbie Administracji Skarbowej w O. domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 28.163,79 zł tytułem jednorazowego świadczenia w związku z przeniesieniem do pracy w innej miejscowości wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 października 2017 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Na rozprawie przed Sądem Rejonowym w Opolu powód zmodyfikował wysokość dochodzonego roszczenia, ostatecznie domagając się zasądzenia od strony pozwanej na swoją rzecz kwoty 29 512,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 października 2017 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy w Opolu, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo i odstąpił od obciążenia powoda kosztami postępowania na rzecz strony pozwanej.

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2020 r. Sąd Okręgowy w Opolu oddalił apelację powoda od powyższego wyroku oraz odstąpił od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez stronę pozwaną w postępowaniu apelacyjnym.

W ocenie Sądu Okręgowego, najistotniejszym warunkiem aktualizacji roszczeń o świadczenia, o których mowa w art. 95 ust. 2 i 3 ustawy o służbie cywilnej jest zawsze faktyczna zmiana miejsca zamieszkania urzędnika. Celem omawianej regulacji jest bowiem „tylko i wyłącznie” konieczność zrekompensowania urzędnikowi kosztów związanych z przeniesieniem do innej miejscowości. Innymi słowy - zdaniem Sądu Okręgowego - roszczenia o świadczenia z art. 95 ust. 2 i 3 cytowanej ustawy nie przysługują, jeżeli - mimo przeniesienia do innej miejscowości - urzędnik nadal zamieszkuje w dotychczasowym miejscu zamieszkania. Nie sposób bowiem uznać, że urzędnikowi, który nadal zamieszkuje w dotychczasowym miejscu zamieszkania, przysługiwać będzie np. zwrot kosztów najmu lokalu mieszkalnego, zwrot kosztów przejazdu członków rodziny, czy zwrot kosztów przewozu mienia lub urlop z tytułu przeniesienia. Za taką oceną przemawia również treść art. 95 ust. 5 pkt 3 ustawy o służbie cywilnej, w którym nakazano, aby Prezes Rady Ministrów przy ustalaniu maksymalnej wysokości świadczeń brał pod uwagę konieczność zrekompensowania kosztów związanych z przeniesieniem do innej miejscowości. Zdaniem Sądu drugiej instancji, oznacza to jednoznacznie, że świadczenia z art. 95 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej przewidziano tylko celem zrekompensowania urzędnikowi kosztów, które musi ponieść w związku z przeniesieniem ze swojego dotychczasowego do nowego miejsca zamieszkania. Skoro tak, to w przypadku, gdy do powstania kosztów związanych z przeniesieniem nie dochodzi, to pracodawca nie ma obowiązku kosztów takich rekompensować. Przyjęcie odmiennej interpretacji mogłoby prowadzić do sytuacji, gdy urzędnik, który nie zamieszkuje w miejscowości, w której położony jest urząd, gdzie świadczy pracę, po przeniesieniu do pracy do innej miejscowości, która położona jest bliżej do jego dotychczasowego miejsca zamieszkania, uzyskiwałby prawo do świadczeń z art. 95 ust. 2 i 3, mimo że jego warunki dojazdu poprawiły się, a on sam nie poniósł w związku z przeniesieniem żadnych kosztów, bo nadal zamieszkuje w tej samej miejscowości.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy Sąd drugiej instancji wskazał, że powód został przeniesiony z miejscowości K. do pracy w O. w ramach tego samego urzędu. Nie twierdził jednak, aby w związku z tym doszło do zmiany jego dotychczasowego miejsca zamieszkania. Przeciwnie adres podany w pozwie wskazuje, że powód nadal mieszka w dotychczasowej miejscowości.

Wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2022 r. Sąd Najwyższy uchylił powyższy wyrok z dnia 31 lipca 2020 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Opolu, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy wskazał , rozważając zasadność stanowiska Sądu Okręgowego, że należy w pierwszej kolejności skoncentrować na prawidłowym odczytaniu regulacji zawartych w art. 95 ust. 3 pkt 1 ustawy o służbie cywilnej, w tym przede wszystkim, czy jest to regulacja autonomiczna i samodzielna (tak wywodzi się w skardze kasacyjnej), czy też ma charakter akcesoryjny, to jest uzależniony od spełnienia innych warunków związanych z przeniesieniem. Problemem tym zajmował się i trafnie go rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 2021 r., II PSKP 42/21 (OSNP 2022 nr 2, poz. 15), w którym stwierdził, że art. 93 ust. 3 pkt 1 ustawy o służbie cywilnej w zakresie wymienionych w nim świadczeń ma charakter samodzielny, niezależnie od zakresu wymienionego w pkt 2 i 3. Sąd Najwyższy podkreślił, że o ile rzeczywiście katalog świadczeń kompensacyjnych stanowi spójny zbiór korzyści, o tyle nie są one ze sobą powiązane w sposób statyczny. Wynika to stąd, że art. 95 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej co do zasady ma zastosowanie do sytuacji opisanej w art. 63 ust. 2 tej ustawy (inny urząd w innej miejscowości z ograniczeniem czasowym do 2 lat). Wówczas warunki otrzymania mieszkania od urzędu albo świadczenia na pokrycie kosztów najmu lokalu wchodzą w grę, jeżeli w tej innej miejscowości urzędnik (jego małżonek) nie posiadają lokalu mieszkalnego, a chodzi o przeniesienie do miejscowości znacznie oddalonej od dotychczasowego zamieszkania. Kwestię miejscowości znacznie oddalonej wyjaśnia § 2 rozporządzenia, przyjmując, że chodzi o odległość co najmniej 30 km. Powstaje zatem sytuacja, w której może dojść do przeniesienia urzędnika do pracy w innej miejscowości w odległości co najmniej 30 km, co może się wiązać z koniecznością zmiany miejsca pobytu, tak by istniała realna możliwość wykonywania pracy w obowiązującym rozkładzie czasu pracy. Wówczas katalog świadczeń przysługujący uprawnionemu jest szeroki, bo obejmuje elementy wymienione w art. 95 ust. 2 i 3 ustawy o służbie cywilnej. Natomiast jeżeli przeniesienie nie powoduje obowiązku podjęcia pracy w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania, to po stronie urzędnika pojawia się prawo do uzyskania tego rodzaju świadczenia kompensującego, co do którego literalnie jego prawo nie zostało wyłączone wprost. W innym wypadku prawo do świadczeń z art. 95 ust. 3 pkt 1 omawianej ustawy byłoby należne tylko w przypadku przeniesienia do znacznie oddalonej miejscowości, co nie zostało zastrzeżone w treści tego przepisu, skoro jest tam mowa o „innej miejscowości”. Zatem świadczenia z art. 95 ust. 3 ustawy z dnia z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej przysługują kumulatywnie, gdy przeniesienie następuje do miejscowości znacznie oddalonej lub selektywnie, w razie przeniesienia do innej miejscowości. Reguły tej nie modyfikuje i nie zawęża rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie świadczeń przysługujących urzędnikowi służby cywilnej przeniesionemu do pracy w innej miejscowości (Dz.U. Nr 93, poz. 763)- vide § 7. Idąc dalej, należy powrócić do art. 62 ust. 1b ustawy o służbie cywilnej, który także odsyła do art. 95 ust. 2 cytowanej ustawy. Odesłanie to opiera się na module „zachowania określonych tam warunków”, czyli de facto odległości związanej z wyznaczeniem nowego miejsca pracy. Oznacza to, że jeśli odległość będzie znaczna (co najmniej 30 km) otworzy się pełna gama świadczeń kompensujących, zaś gdy będzie mniejsza powstaje tylko prawo do jednego z nich (jednorazowe świadczenie). W innym wypadku skutki przeniesienia (wyznaczenia innego miejsca pracy) obejmowałyby tylko pracowników przenoszonych do miejscowości znacznie oddalonych, co w przypadku art. 62 ust. 1b w/w ustawy (tu chodzi o inne stanowisko w tym samym urzędzie w innej miejscowości) nie jest tak oczywiste z racji zachowania tożsamości organizacyjnej pracodawcy. Jednak w stanie faktycznym tej sprawy (II PSKP 42/21) wystąpiły specyficzne okoliczności. Mianowicie przeniesienie urzędnika (powoda) nastąpiło do innej miejscowości, ale była to miejscowość tożsama z miejscem jego zamieszkania. W takich wyjątkowych okolicznościach Sąd Najwyższy uznał, że przeniesienie urzędnika służby cywilnej do innej miejscowości, w której ma miejsce zamieszkania, nie uprawnia do jednorazowego świadczenia. Nie dezorganizuje bowiem jego dotychczasowych obowiązków i to nie tylko zawodowych a ryczałtowe świadczenie z art. 95 ust. 3 pkt 1 służby cywilnej ma na celu złagodzenie tych uciążliwości, które z istoty rzeczy nie występują w razie podjęcia pracy w dotychczasowym miejscu zamieszkania.

Sąd Najwyższy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie nie ulega wątpliwości, że powód jednostronną czynnością pracodawcy został przeniesiony z Urzędu Skarbowego w K. do Urzędu Celno- Skarbowego w O.. Nie wystąpiła przy tym taka szczególna sytuacja, aby został przeniesiony do miejscowości, w której ma miejsce zamieszkania. W związku z tym przysługuje mu prawo do jednorazowego świadczenia przewidzianego art. 95 ust. 3 pkt 1 ustawy o służbie cywilnej, jako że nie jest ono uzależnione od spełnienia warunków określonych w art. 95 ust. 2 tej ustawy (od zmiany miejsca zamieszkania).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Na wstępie zauważyć należy, iż stan faktyczny niniejszej sprawy pozostawał praktycznie bezsporny. Dowody z dokumentów zgromadzonych przed Sądem I instancji, w zakresie w jakim posłużyły do ustalenia stanu faktycznego, Sąd Okręgowy uznał za w pełni wiarygodne, gdyż dokumenty te nie budziły żadnych wątpliwości i nie były przez strony kwestionowane. Sąd I instancji przeprowadził zatem prawidłowe postępowanie dowodowe, Sąd Okręgowy podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, albowiem znajdują one oparcie w zgromadzonych dowodach.

W niniejszej spawie spór meriti sprowadzał się do ustalenia czy powodowi przysługiwało prawo do jednorazowego świadczenia z tytułu przeniesienia do innego urzędu. W ocenie Sądu Rejonowego po stronie pracownika takie prawo nie powstało w związku z przeniesieniem, zaś zdaniem powoda sytuacja faktyczna, w jakiej znalazł się, nakazuje przyznanie mu tego świadczenia.

Rozważania w niniejszej sprawie należy zatem skoncentrować na prawidłowym odczytaniu dystynkcji zawartych w art. 95 ust. 3 pkt 1 ustawy o służbie cywilnej, przede wszystkim, czy jest to regulacja autonomiczna i samodzielna (tak wywodzi powód), czy też ma charakter akcesoryjny, to jest uzależniony od spełnienia innych warunków związanych z przeniesieniem (tak widzi jego rolę Sąd Okręgowy). Warto zauważyć, że dopełnieniem regulacji ustawowej jest rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie świadczeń przysługujących urzędnikowi służby cywilnej przeniesionemu do pracy w innej miejscowości (Dz.U. Nr 93, poz. 763, dalej jako rozporządzenie).

Kwestię sporną czytelnie wyjaśnił Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną złożoną w niniejszej sprawie. Dokonując wykładni omawianych regulacji Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2021 r., II PSKP 42/21 (OSNP 2022 nr 2, poz. 15), w którym stwierdzono, że art. 93 ust. 3 pkt 1 ustawy o służbie cywilnej, w zakresie wymienionych w nim świadczeń ma charakter samodzielny, niezależnie od zakresu wymienionego w pkt 2 i 3. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy podkreślił, że o ile rzeczywiście katalog świadczeń kompensacyjnych stanowi spójny zbiór korzyści, o tyle nie są one ze sobą powiązane w sposób statyczny. Wynika to stąd, że art. 95 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej co do zasady ma zastosowanie do sytuacji opisanej w art. 63 ust. 2 tej ustawy (inny urząd w innej miejscowości z ograniczeniem czasowym do 2 lat). Wówczas warunki otrzymania mieszkania od urzędu albo świadczenia na pokrycie kosztów najmu lokalu wchodzą w grę, jeżeli w tej innej miejscowości urzędnik (jego małżonek) nie posiadają lokalu mieszkalnego, a chodzi o przeniesienie do miejscowości znacznie oddalonej od dotychczasowego zamieszkania. Kwestię miejscowości znacznie oddalonej wyjaśnia § 2 rozporządzenia, przyjmując, że chodzi o odległość co najmniej 30 km. Powstaje zatem sytuacja, w której może dojść do przeniesienia urzędnika do pracy w innej miejscowości w odległości co najmniej 30 km, co może się wiązać z koniecznością zmiany miejsca pobytu, tak by istniała realna możliwość wykonywania pracy w obowiązującym rozkładzie czasu pracy. Wówczas katalog świadczeń przysługujący uprawnionemu jest szeroki, bo obejmuje elementy wymienione w art. 95 ust. 2 i 3 ustawy o służbie cywilnej. Natomiast jeżeli przeniesienie nie powoduje obowiązku podjęcia pracy w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania, to po stronie urzędnika pojawia się prawo do uzyskania tego rodzaju świadczenia kompensującego, co do którego literalnie jego prawo nie zostało wyłączone wprost. W innym wypadku prawo do świadczeń z art. 95 ust. 3 pkt 1 omawianej ustawy byłoby należne tylko w przypadku przeniesienia do znacznie oddalonej miejscowości, co nie zostało zastrzeżone w treści tego przepisu, skoro jest tam mowa o „innej miejscowości”. Zatem świadczenia z art. 95 ust. 3 ustawy z dnia z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej przysługują kumulatywnie, gdy przeniesienie następuje do miejscowości znacznie oddalonej lub selektywnie, w razie przeniesienia do innej miejscowości. Reguły tej nie modyfikuje i nie zawęża rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie świadczeń przysługujących urzędnikowi służby cywilnej przeniesionemu do pracy w innej miejscowości (Dz.U. Nr 93, poz. 763)- vide § 7. Odnosząc się do art. 62 ust. 1b ustawy o służbie cywilnej, który także odsyła do art. 95 ust. 2 cytowanej ustawy Sąd Najwyższy w orzeczeniu tym wyjaśnił również, że odesłanie to opiera się na module „zachowania określonych tam warunków”, czyli de facto odległości związanej z wyznaczeniem nowego miejsca pracy. Oznacza to, że jeśli odległość będzie znaczna (co najmniej 30 km) otworzy się pełna gama świadczeń kompensujących, zaś gdy będzie mniejsza powstaje tylko prawo do jednego z nich (jednorazowe świadczenie). W innym wypadku skutki przeniesienia (wyznaczenia innego miejsca pracy) obejmowałyby tylko pracowników przenoszonych do miejscowości znacznie oddalonych, co w przypadku art. 62 ust. 1b w/w ustawy (tu chodzi o inne stanowisko w tym samym urzędzie w innej miejscowości) nie jest tak oczywiste z racji zachowania tożsamości organizacyjnej pracodawcy.

Jak zauważył przy tym Sąd Najwyższy rozpoznający skargę kasacyjną złożoną w niniejsze sprawie- w stanie faktycznym wyżej omawianej sprawy (II PSKP 42/21) wystąpiły specyficzne okoliczności. Mianowicie przeniesienie urzędnika (powoda) nastąpiło do innej miejscowości, ale była to miejscowość tożsama z miejscem jego zamieszkania. W takich wyjątkowych okolicznościach przeniesienie urzędnika służby cywilnej do innej miejscowości, w której ma miejsce zamieszkania, nie uprawnia do jednorazowego świadczenia. Nie dezorganizuje bowiem jego dotychczasowych obowiązków i to nie tylko zawodowych, a ryczałtowe świadczenie z art. 95 ust. 3 pkt 1 służby cywilnej ma na celu złagodzenie tych uciążliwości, które z istoty rzeczy nie występują w razie podjęcia pracy w dotychczasowym miejscu zamieszkania.

Sąd Najwyższy orzekający w niniejsze sprawie zwrócił również uwagę, iż w rozpoznawanej sprawie nie ulega wątpliwości, że powód jednostronną czynnością pracodawcy został przeniesiony z Urzędu Skarbowego w K. do Urzędu Celno- Skarbowego w O.. Nie wystąpiła przy tym taka szczególna sytuacja, aby został przeniesiony do miejscowości, w której ma miejsce zamieszkania (powód mieszka w K. a został przeniesiony do pracy w O.). W związku z tym przysługuje mu prawo do jednorazowego świadczenia przewidzianego art. 95 ust. 3 pkt 1 ustawy o służbie cywilnej, jako że nie jest ono uzależnione od spełnienia warunków określonych w art. 95 ust. 2 tej ustawy (od zmiany miejsca zamieszkania).

Sąd Okręgowy podziela powyższe rozważania i przyjmuje je za własne, zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 398 ²⁰ k.p.c. in principio Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w niniejszej sprawie przez Sąd Najwyższy. Jak wskazuje się w tym zakresie w doktrynie powyższy mechanizm gwarantuje pewność i trwałość stanowiska przyjętego przez Sąd wyższej instancji, podyktowany jest potrzebą dążenia do gwarancji pewności orzeczniczej. Instytucja związania nie ma charakteru bezwzględnego; nie determinuje wprost wyniku ponownego postępowania, lecz oznacza, że wykładnia przepisów prawa zastosowana przez sąd ponownie rozpoznający sprawę powinna pokrywać się z rozumieniem przepisów przez Sąd Najwyższy (Zob. T. Ereciński, w: J. Gudowski, System PrProc, t. III, cz. 2, s. 1072; A. Piotrowska, w: Marciniak, Piasecki, Komentarz KPC, t. II, 2016, s. 193.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 29.512,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 października 2017 r. do dnia zapłaty.

W konsekwencji powyższego mając na względzie treść art. 98§ 1 i § 1 ¹ k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił również zaskarżony wyrok w punkcie II, zasądzając od pozwanego na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji w kwocie 2.700 zł na podstawie § 9 ust. 1 pkt 2 w związku z § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U z 2023r., poz. 1924), tj. 75% z 3.600 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego oraz kasacyjnego orzeczono na podstawie § 9 ust. 1 pkt w zw. § 10 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U z 2023 r., poz. 1924).