Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Piotr Durajczyk

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2024 r. w Kaliszu

odwołania D. C.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 8 listopada 2023 r. Nr (...)

w sprawie D. C.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ustalenie okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników

Zmienia zaskarżoną decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 8 listopada 2023 r. znak (...) w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników odwołującej D. C. oraz brak obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie i emerytalno-rentowe za odwołującą D. C. w okresie od 1 lipca 2023r. do 17 października 2023r.

Sędzia Romuald Kompanowski

Uzasadnienie wyroku z dnia 29 lutego 2024 r.

Decyzją z dnia 8 listopada 2023 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno - rentowego dla D. C. od dnia 18 października 2023 r., a ponadto ustanie obowiązku opłacania przez D. C. od tej samej daty składek na ubezpieczenie społeczne rolników, powołując się na fakt nabycia przez odwołującą świadczenia emerytalnego na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 17 października 2023 r. W związku z powyższym Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wezwał D. C. do uregulowania należności z tytułu składek za okres od dnia 1 października 2023 r. do dnia 17 października 2023 r. w wysokości 111,00 zł.

W odwołaniu od ww. decyzji D. C. wskazała, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wydał decyzję przyznającą jej świadczenie emerytalne w dniu 17 października 2023 r., to jednak przyznał jej prawo do świadczenia emerytalnego od daty wcześniejszej tj. od dnia 1 lipca 2023 r. Odwołująca podnosi, iż brak jest podstaw do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w warunkach jednoczesnego pobierania emerytury, w związku z czym wnosi o zwrot zapłaconych za III kwartał składek na ubezpieczenie oraz anulowanie składki za październik 2023 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalanie powołując się na art. 3a ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 90). Organ wskazuje, że w przypadku odwołującej się do ustania ubezpieczenia społecznego rolników doszło dopiero od dnia następującego po dniu, w którym została wydana decyzja o przyznaniu świadczenia tj. od dnia 18 października 2023 r.

Sąd ustalił, co następuje:

D. C. była objęta ubezpieczeniem społecznym rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno-rentowego w okresach od dnia 01.01.1991 r. do 31.12.1993r., od dnia 30.12.1999r. do 31.03.2000r., od 28.12.2000r. do 31.03.2001r., od 01.01.2003 r. do dnia 31.03.2003r., od 01.01.2005r. do 31.03.2005r. oraz od 01.08.2015 r.

Odwołująca została zobowiązana do zapłacenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników za III część kwartału 2023 r. tj. za okres od dnia 1 października
2023 r. do 17 października 2023 r. w wysokości 111,00 zł. Składka za wcześniejszy okres została uregulowana przez odwołującą się.

(dowód: okoliczność bezsporna - akta organu rentowego)

Decyzją z dnia 17 października 2023 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. po rozpoznaniu wniosku D. C. z dnia 27 lipca 2023 r., przyznał odwołującej się zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1 lipca 2023 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych odwołującej się, których prawdziwość i wiarygodność nie była przez strony kwestionowana, jak również nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy odwołująca podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od dnia 1 lipca 2023 tj. od kiedy została jej przyznana emerytura z powszechnego systemu emerytalnego.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 90) ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Natomiast zgodnie z art. 16 ust. 1 i 3 ww. ustawy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1;

3) osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich;

4) małżonek osoby, o której mowa w pkt 3, jeżeli renta strukturalna współfinansowana ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka.

Przepisów ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 nie stosuje się do osoby, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W świetle powyższego oczywistym jest, iż D. C. na podstawie decyzji
z dnia 17 października 2023 r. znak (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. uzyskała prawo do świadczenia emerytalnego na gruncie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) zwana dalej „ustawą emerytalną”.

Prawo to ustalono od dnia 1 lipca 2023 r., gdyż zgodnie z treścią art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Przy czym zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. D. C. ze stosownym wnioskiem wystąpiła w dniu 27 lipca 2023 r., zaś ustalenie jej prawa do świadczenia emerytalnego nastąpiło od dnia 1 lipca 2023 r. Należy uznać, iż z tym dniem ustał też obowiązek odwołującej opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników – a to z uwagi na okoliczność, że literalne brzmienie przepisów art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje, że relewantną datą ustania ubezpieczenia społecznego rolników pozostaje data ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego.

W ocenie Sądu Okręgowego przepis art. 3 a ust 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników odnosi się wyłącznie do osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników. Tymczasem odwołująca nabyła prawo do emerytury z powszechnego systemu emerytalnego, a nie z systemu ubezpieczeń społecznych rolników.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 oraz art. 16 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, jeżeli nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Zatem o podleganiu z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie decyduje więc łączne spełnienie przez rolnika wszystkich ww. pozytywnych kryteriów kwalifikacyjnych i niezaistnienie chociażby jednej z negatywnych przesłanek.

Ubezpieczenie społeczne rolników ma charakter wyłącznie subsydiarny. Istnieje tylko wtedy, gdy dana osoba jest rolnikiem w rozumieniu art. 6 pkt 1 ww. ustawy oraz nie podlega innemu ubezpieczeniu, ani nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty. Odwołująca od dnia 1 lipca 2023 r. nabyła prawo do emerytury będącej świadczeniem z ubezpieczeń społecznych i nie mogła w tym samym czasie podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników, bez względu na datę wydania decyzji ustalającej jej prawo do emerytury powszechnej.

Literalne brzmienie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje na datę z jaką ustalone zostało prawo do świadczenia. Sąd Okręgowy wskazuje, że pojęcie ustalone prawo do emerytury w rozumieniu art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ww. ustawy obejmuje także sytuację, w której prawo do emerytury zostało ustalone decyzją organu emerytalnego tj. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z mocą wsteczną.

Takie stanowisko od wielu lat ugruntowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a także sądów apelacyjnych co znalazło wyraz w postanowieniu Sądu Najwyższego z 6 października 2022 r. w sprawie III USK 6/22 i w przywołanych tam judykatach. Sąd Okręgowy, mając na względzie dorobek orzeczniczy w tej materii, uznał, że dla ustalenia obowiązku ubezpieczenia decydującym momentem jest nabycie prawa do świadczenia, a nie data wydania decyzji przez właściwy organ. Decyzje organu rentowego w tej kwestii mają charakter deklaratoryjny i służą stwierdzeniu istniejącego stanu rzeczy. Reasumując brak jest podstaw prawnych do uznania podlegania ubezpieczeniu rolniczemu w warunkach jednoczesnego pobierania emerytury, a do takiej sytuacji prowadziłoby uwzględnienie argumentacji organu rentowego.

W związku z powyższym w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania art. 3a ust. 4 ww. ustawy zgodnie, z którym jeżeli złożony został wniosek o rentę lub emeryturę, obowiązek ubezpieczenia ustaje od dnia następującego po dniu, w którym wydana została decyzja o przyznaniu świadczenia, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym ubezpieczony nabył to prawo. Przepis ten odnosi się wyłącznie do świadczeń nabywanych w systemie rolniczym. Celem wskazanego przepisu jest bowiem umożliwienie kontynuowania ubezpieczenia osobom, których obowiązek ubezpieczenia rolniczego ustał, a które chcą skorzystać z dobrowolnego ubezpieczenia.

W przywołanym wyżej postanowieniu z 6 października 2022 r.
w sprawie III USK 6/22, Sąd Najwyższy wskazał, że powyższa interpretacja art. 3 a ust. 4 ww. ustawy ma potwierdzenie w wykładni celowościowej. Nie można bowiem przyjąć, że celem ustawodawcy było objęcie osób, której nabyły prawo do emerytury z sytemu powszechnego, ubezpieczeniem społecznym rolników i obowiązkiem opłacania składek na to ubezpieczenie. Przepis ten odnosi się wyłącznie do świadczeń nabywanych w systemie rolniczym.

Sąd rozstrzygający niniejszą sprawę w pełni ten pogląd podziela.

D. C. nabyła prawo do emerytury z powszechnego systemu emerytalnego, a nie z systemu ubezpieczeń społecznych rolników. Jeżeli od dnia 1 lipca 2023 r. zostało ustalone dla niej prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to w konsekwencji od tego dnia nie mógł dalej istnieć obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Wobec powyższego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Romuald Kompanowski