Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Magdalena Marczyńska

Protokolant: st. sekr. sądowy Alicja Jesion

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania A. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: END/25/042114246

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy A. K. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych w formie dodatku do kapitału początkowego.

V U 303/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał wnioskodawcy A. K. prawo do emerytury oraz jednocześnie odmówił przyznania mu prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie wykazał 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Okres takiej pracy wynosi, zdaniem ZUS, 14 lat, 5 miesięcy i 25 dni.

W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca A. K. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty za okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wnioskodawca wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: w (...) w R. od 21 kwietnia 1976 roku do 30 września 1981 roku oraz w K. B. od 6 października 1981 roku do 31 października 1988 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Na rozprawie w dniu 12 grudnia 2023 roku wnioskodawca sprecyzował, że wnosi o zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach całego okresu zatrudnienia w (...) w R. (a nie tylko uwzględnionego już przez ZUS) oraz że wnosi o zaliczenie do tej pracy okresu zatrudnienia w K. B. z pominięciem okresu pracy na budowie eksportowej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Wnioskodawca A. K., urodzony (...), złożył w dniu (...) wniosek przyznanie prawa do emerytury wraz z rekompensatą.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 58-61, wniosek o rekompensatę k. 63 – w aktach ZUS)

W następstwie tego wniosku ZUS wydał zaskarżoną decyzję, którą przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia (...) oraz odmówił przyznania mu prawa do rekompensaty, ponieważ wnioskodawca nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. ZUS uznał, że wnioskodawca wykazał 14 lat, 5 miesięcy i 25 dni takiej pracy.

(dowód: decyzja ZUS k. 68-69 – w aktach ZUS)

Do pracy w warunkach szczególnych ZUS uwzględnił wnioskodawcy okresy:

- od 6 listopada 1979 roku do 31 grudnia 1980 roku i od 2 stycznia 1981 roku do 30 września 1981 roku w Wytwórni (...) w R. na stanowisku suwnicowego, ponieważ z przedstawionych przez wnioskodawcę kartotek zarobkowych za ten okres wynika, że otrzymywał on dodatek szkodliwy;

- od 28 lipca 1995 roku do 26 grudnia 1995 roku i od 30 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 2008 roku w PPUH (...) spółce z o.o. (z wyłączeniem zasiłków chorobowych) z tytułu zatrudnienia przy obsłudze suwnic.

(okoliczność niesporna)

Od 21 kwietnia 1976 roku do 30 września 1981 roku wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Wytwórni (...) w R..

Od 21 kwietnia 1976 roku przez 14 dni wnioskodawca był przyuczany do pracy suwnicowego w Wydziale (...), a po tym przyuczeniu pracował jako suwnicowy.

Od 28 października 1977 roku do 18 października 1979 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Od 6 listopada 1979 roku wrócił do pracy i podjął ponownie pracę jako suwnicowy.

W zachowanych kartach wynagrodzeń z okresu od 6 listopada 1979 roku do 30 września 1981 roku znajduje się informacja, że wnioskodawca jako suwnicowy w Wydziale (...) otrzymywał dodatek szkodliwy.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 29 września 1981 roku k. 4, kserokopia karty książeczki wojskowej k. 3, karty wynagrodzeń k. 11- 12 i odwrót – w aktach kapitałowych; umowa o pracę k. 33,angaże k. 32, karta obiegowa zmiany k. 31, podanie k. 30, karta obiegowa zmiany k. 29, umowa k. 28, angaż k. 27 )

Wydział montażowo - spawalniczy (...), w którym obowiązki wykonywał wnioskodawca był wydziałem ciężkich konstrukcji stalowych. Duże elementy stalowe dostarczano monterom suwnicami. (...) ważyły 6 – 15 ton. Wnioskodawca suwnicą, sterowaną z kabiny dostarczał elementy pracownikom, monterom, spawaczom, ślusarzom. Pracował tak w pełnym wymiarze czasu pracy na zmiany, innych czynności nie wykonywał.

(dowód: zeznania świadków Z. B. od 00:05:28 do 00:09:37, H. B. od min. 00:12:45 do 00:15:01, zeznania wnioskodawcy od min. 00:17:48 do 00:23:02 – protokół rozprawy k. 54-54 odwrót)

Od 6 października 1981 roku do 31 października 1988 roku wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w Kombinacie (...) – Zakładzie Produkcji (...) w B. kolejno na stanowiskach: operatora suwnicy, betoniarza i betoniarza – brygadzisty.

Wnioskodawca był suwnicowym od 6 października 1981 roku do 31 sierpnia 1984 roku, a od 1 września 1984 roku zajął stanowisko betoniarza i od 1 października 1984 roku – brygadzisty betoniarza, którym był do ustania zatrudnienia.

Od 5 maja 1986 roku do 19 grudnia 1987 roku wnioskodawca pracował na budowie eksportowej w NRD jako betoniarz.

(dowód: świadectwo pracy k. 5 – w aktach kapitałowych; umowy o pracę k. 6,8, angaże k. 10, 11, 12, 14, 16, podanie k. 17, umowy z brygadzistą k. 19- 20, 27, 32-33, umowa na czas określony k. 21, rozwiązanie umowy k. 28, angaż k. 31 zaświadczenie k. 46 – w aktach osobowych)

W Kombinacie (...) wnioskodawca pracował na suwnicy bramowej, woził słupy, zbrojenia, wyjmował elementy z form. Jako betoniarz i betoniarz brygadzista wnioskodawca zbroił konstrukcje – prefabrykaty i następnie zalewał je betonem. (...) był przywożony samochodami – gruszkami. Na budowie eksportowej wnioskodawca wykonywał także prace betoniarskie.

(dowód: zeznania wnioskodawcy od min.00:23:02 do 00:27:38 – protokół rozprawy k. 54 odwrót-55)

Wyżej wymienieni pracodawcy nie wystawili wnioskodawcy świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1700), dalej jako ustawa, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. W myśl natomiast ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 roku - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie do art. 23 ust. 1 i 2 ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę, a rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Do oceny pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze konieczne jest odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504), gdzie wskazano, że rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4 art. 32). Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), dalej jako rozporządzenie.

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Spór sprowadzał się więc do ustalenia, czy w spornych okresach wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Dodać należy, że organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach łącznie 14 lat, 5 miesięcy i 1 dzień, a zatem wnioskodawca dla przyznania żądanego prawa powinien wykazać dodatkowo jedynie 6 miesięcy i 29 dni takiej pracy.

Zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy pozwala uznać, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie zatrudnienia w Wytwórni (...) także przez dniem 6 listopada 1979 roku.

Wnioskodawca już bowiem po 14 dniach od zatrudnienia w tym zakładzie, a zatem po przyuczeniu, podjął pracę suwnicowego i zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obsługą suwnic. Praca ta wymieniona jest w Wykazie A, Dziale III pod poz. 86, załącznika do rozporządzenia. Taką pracę wnioskodawca wykonywał do dnia skierowania do służby wojskowej i wykonywał ją po powrocie ze służby, to jest do 27 października 1977 roku i następnie od 6 listopada 1979 roku (służbę odbywał od 28 października 1977 roku do 18 października 1979 roku).

Powyższe jasno wynika z dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy oraz z zeznań świadków Z. B. i H. B.. Zeznania te są spójne, logiczne, znajdują potwierdzenie w dokumentacji pracowniczej.

Dodać należy, że także służba wojskowa wnioskodawcy podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach.

Przepis art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku) stanowił, że okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy. Od 1 stycznia 1975 roku wskazany przepis otrzymał natomiast treść, zgodnie z którą czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powołanej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. Zgodnie z § 5 powołanego rozporządzenia żołnierzowi, który podjął zatrudnienie wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z powyższego wynika, że wlicza się także uprawnienia wynikające z systemu zabezpieczenia społecznego w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, a zatem również wynikające z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Przepisy te, na podstawie których przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej zalicza się – z zachowaniem ciągłości pracy – do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, należy tłumaczyć tak, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do służby, a poborowy odbywający służbę uważany jest za pracownika. Stanowisko to znajduje pełne potwierdzenie w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 roku w sprawie II UZP 6/13.

Ponadto w wyroku z dnia 12 sierpnia 2020 roku w sprawie II UK 325/18 Sąd Najwyższy wskazał, że zaliczenie czasu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie uprawnień do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, może mieć miejsce zarówno wtedy, gdy ubezpieczony przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej i po zwolnieniu z tej służby pracował u tego samego pracodawcy w szczególnych warunkach, jak i wtedy, gdy pracował w szczególnych warunkach tylko bezpośrednio przed powołaniem do odbywania zasadniczej służby wojskowej lub tylko bezpośrednio po zwolnieniu z tej służby. Tym bardziej możliwe jest zaliczenie czasu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie uprawnień do wcześniejszej emerytury, gdy ubezpieczony zarówno bezpośrednio przed powołaniem do tej służby jak i bezpośrednio po jej zakończeniu pracował w szczególnych warunkach, nawet u różnych pracodawców i na różnych stanowiskach pracy.

Wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych w okresie przed służbą wojskową i po powrocie ze służby w tym samym zakładzie, dlatego okres ten także należało uwzględnić, jako szczególne zatrudnienie.

Już powyższe powoduje, że wnioskodawca wykazał łącznie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Także w Kombinacie (...) wnioskodawca wykonywał pracę, którą zaliczyć należy do pracy w warunkach szczególnych. Był bowiem suwnicowym, a następnie betoniarzem. To wynika nie tylko z zeznań wnioskodawcy, ale przede wszystkim z pozyskanej z archiwum dokumentacji pracowniczej.

Prace betoniarskie wymienione są w załączniku do rozporządzenia Wykazie A Dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych pod pozycją 4 ( prace zbrojarskie i betoniarskie).

Z tych też względów, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uwzględnił odwołanie i przyznał wnioskodawcy żądane prawo.