Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Rybniku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesław Jakubiec

Protokolant : sekretarz sądowy Izabela Niedobecka-Kępa

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2024 roku w Rybniku

na rozprawie

sprawy z odwołania J. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 27 lutego 2024 roku nr (...)

o zasiłek opiekuńczy

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 95/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 lutego 2024 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił ubezpieczonemu J. P. prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 16 grudnia 2019 roku do 24 grudnia 2019 roku z ubezpieczenia chorobowego z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp. z o.o., a także zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 9.267,84 zł. W uzasadnieniu wskazał, że w ww. okresie ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodu sprawowania opieki i za ten okres płatnik wypłacił ubezpieczonemu zasiłek opiekuńczy. Nadto wskazał, że w dniach 16 grudnia 2019 roku i 20 grudnia 2019 roku ubezpieczony (jako lekarz) wystawił dwa zwolnienia lekarskie, wykorzystując tym samym własne zwolnienie niezgodnie z jego przeznaczeniem. W ocenie organu rentowego ubezpieczony utracił prawo do zasiłku opiekuńczego, a kwota wypłaconego za ten okres świadczenia podlega zwrotowi w wysokości 6.805,08 zł wraz z odsetkami w kwocie 2.462,76 zł.

Od powyższej decyzji, ubezpieczony wniósł odwołanie żądając przyznania mu prawa do zasiłku opiekuńczego. W uzasadnieniu wskazał, że w spornym okresie nie podejmował pracy u płatnika (...) Sp. z o.o., a także nie wystawił żadnych zwolnień lekarskich. Dodał, że w okresie pobierania zasiłku opiekuńczego sprawował opiekę nad swoją chorą matką, a tylko w godzinach wieczornych sprawował dyżur jako chirurg dziecięcy w Szpitalu z uwagi na braki kadrowe. Podniósł, że w czasie pełnienia dyżuru, opiekę nad jego matką sprawowała siostra chorej. Wskazał, że w (...) Sp. z o.o. pacjentów ubezpieczonego w przedmiotowym okresie przyjmował jego współpracownik. Dodał, że z uwagi na częste zmiany w oprogramowaniu ZUS, ubezpieczonemu zdarzał się mylić i wystawiać zwolnienia lekarskiego z niewłaściwego konta, co później korygował.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując wcześniejsze twierdzenia.

Sąd ustalił co następuje:

Ubezpieczony J. P. jest zatrudniony u płatnika składek (...) Sp. z o.o. od 2001 roku na stanowisku lekarza i z tego tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym. Nadto ubezpieczony w ramach działalności gospodarczej, świadczy usługi z zakresu chirurgii dziecięcej dla Wojewódzkiego Szpitala (...) w R..

W okresie od 16 grudnia 2019 roku do 24 grudnia 2019 roku i od 27 grudnia 2019 roku do 31 grudnia 2019 roku ubezpieczony był niezdolny do świadczenia pracy z uwagi na sprawowanie opieki nad chorą matką.

Matka ubezpieczonego była w ww. okresie po operacji bajpasów, miała obciętą kończynę dolną i wymagała opieki. Ubezpieczony sprawował opiekę nad matką do godzin popołudniowych, a w godzinach wieczornych opiekę sprawowała siostra matki.

Ubezpieczony w okresie od 16 grudnia 2019 roku do 24 grudnia 2019 roku w godzinach wiecznych pełnił dyżury jako chirurg dziecięcy w Wojewódzkim Szpitalu (...) w R.. W dniach 16 grudnia 2019 roku i 20 grudnia 2019 roku ubezpieczony wystawił dla dwóch pacjentów zwolnienia lekarskie.

W przedmiotowym okresie dzienna stawka zasiłku opiekuńczego dla ubezpieczonego wynosiła 756,12 zł. W całym zakwestionowanym przez organ okresie ubezpieczony pobrał zasiłek opiekuńczy w wysokości 6.805,08 zł (9 dni x 756,12 zł).

Decyzją z 27 lutego 2024 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił ubezpieczonemu prawa do zasiłku opiekuńczego za okres 16 grudnia 2019 roku do 24 grudnia 2019 roku z ubezpieczenia chorobowego z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp. z o.o., a także zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 9.267,84 zł.

Dowód: akta organu rentowego: historia wystawionych zwolnień lekarskich, zestawienie zaświadczenia wybranego ubezpieczonego, pismo ZUS z 24.01.2024 r., pismo ogólne do ZUS z 07.02.2024 r., pismo ogólne do ZUS z 05.02.2024 r., raport, decyzja ZUS z 27.02.2024 r., protokół z 27.02.2024 r., a nadto w aktach sprawy przesłuchanie ubezpieczonego k. 16v

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci w/w dokumentów, które Sąd uznał za wiarygodne, wzajemnie ze sobą korelujące i rzeczowe, a także w oparciu o dowód z przesłuchania ubezpieczonego.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Jak stanowi przepis art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.) zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad
innym chorym członkiem rodziny. Przy czym zgodnie z ust. 2 za członków rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 3, uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 ww. ustawy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ww. ustawy, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Sąd podzielił także stanowisko Sądu Najwyższego, który wskazał, że pracą zarobkową, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jest każda aktywność ludzka, niezależnie od stosunku prawnego, w ramach której jest realizowana, której skutkiem jest uzyskanie dochodu. Przypisuje się zarobkowy charakter każdej działalności przynoszącej jakikolwiek dochód. Nie dotyczy to jedynie sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych okolicznościami przejawów aktywności zawodowej (Postanowienie SN z 30.09.2021 r., I USK 207/21).

Jak wskazuje Sąd Najwyższy, […] Wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem w przypadku zasiłku opiekuńczego może polegać na zaniechaniu albo zaniedbywaniu opieki stanowiącej przecież podstawę zwolnienia od pracy (Postanowienie SN z 26.08.2021 r., III USK 194/21).

Natomiast zgodnie z art. 66 ust. 1 ww. ustawy, wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli: powstaną okoliczności uzasadniające ustanie prawa do zasiłku (pkt 1); okaże się, że prawo do zasiłku nie istniało (pkt 2); zasiłek nie może być doręczony z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (pkt 3).

Jak stanowi przepis art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 j.t. ze zm) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Na podstawie art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż ubezpieczony utracił prawo do zasiłku opiekuńczego za okres od 16 grudnia 2019 roku do 24 grudnia 2019 roku, a tym samym wypłacony zasiłek nie jest świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi wraz z odsetkami.

W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, że zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym z ubezpieczenia społecznego w razie niemożności wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad inną osobą, wymienioną w art. 32 ustawy zasiłkowej oraz wynikającym z tego brakiem wynagrodzenia. Zasiłek opiekuńczy w całości jest finansowany z funduszu ubezpieczeń społecznych, nawet gdy wypłaca go pracodawca. Prawo do niego jest ściśle uzależnione od zdarzeń losowych. Konieczność sprawowania opieki nad osobą na którą otrzymuje się zasiłek dotyczy całego dnia, a nie tylko jego części (konkretnych godzin) w których zwykle wykonuje się pracę u podmiotu, który zgłosił osobę do ubezpieczenia społecznego.

Przeprowadzone postępowanie wykazało, że ubezpieczony sprawował osobistą opiekę nad chorą matką w okresie od 16 grudnia 2019 roku do 24 grudnia 2019 roku. Bezsporne jest (powód sam to przyznał) , że w tym samym okresie przy czym w godzinach wieczornych/ nocnych świadczył czynności zarobkowe na dyżurze w Szpitalu (...)w R. jako lekarz chirurg dziecięcy, co potwierdzają zresztą wystawione przez ubezpieczanego dwa zwolnienia lekarskie: w dniu 16 grudnia 2019 roku i 20 grudnia 2019 roku. Okoliczności podnoszone przez ubezpieczonego, że w spornych okresie brak było kadry lekarskiej i ubezpieczony musiał podejmować się wspomnianych nocnych dyżurów na zlecenie w Szpitalu (...) pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie albowiem nie była incydentalna, nadzwyczajna sytuacja i konieczność życiowa, tylko wynikało to ze świadomego wyboru ubezpieczonego i miało charakter stały (organ udowodnił, że ubezpieczony co najmniej dwa dni w przedmiotowym okresie wykorzystywał zwolnienie z tytułu opieki niezgodnie z jego celem, co nie oznacza, że tych dyżurów nie pełnił nawet codziennie).

Sąd nie kwestionował faktu faktycznego sprawowania opieki przez ubezpieczonego nad chorą matką ani jej schorzeń. Nie zmienia to jednak faktu, że ubezpieczony swym zachowaniem naruszył przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, które wprost wskazują, że prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje wyłącznie ubezpieczonemu, zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Opieka ta musi być sprawowana nieprzerwanie aż do zakończenia trwania okresu zwolnienia lekarskiego z tego tytułu, a ubezpieczony nie może samodzielnie i samowolne w takim okresie decydować o swojej dodatkowe zarobkowej aktywności zawodowej i pozostawiać chorego pod opieką innej osoby. Jeśli bowiem matka ubezpieczonego miała osobę, która mogła nad nią sprawować niezbędną opiekę, to ubezpieczony jeśli od początku zakładał, że nie zaprzestanie aktywności zawodowej w tym okresie (nawet jeśli dotyczyło to innej, dodatkowej pracy) nie powinien był występować o przyznanie mu zasiłku opiekuńczego.

Wypłata zasiłku nastąpiła na podstawie świadomego wprowadzenia przez ubezpieczonego w błąd organu rentowego wypłacającego świadczenie na skutek przemilczenia przez ubezpieczonego okoliczności powodujących utratę prawa do zasiłku. Wobec tego, ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego, a pobrane świadczenia są świadczeniami nienależnymi i powinny zostać zwrócone.

Mając na uwadze powyższe, Sąd działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Sędzia Wiesław Jakubiec