Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego J. P. na kwotę 108 337,24zł. na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1989 roku.

Wskaźnik wysokości kapitału początkowego wyniósł 91,75%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono na kwotę 1120,17zł. w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 91,75 % przez kwotę bazową wynoszącą 1220,89 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- 259 miesięcy okresów składkowych (21 lat, 7 miesięcy i 14 dni),

- 9 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych tj. 9 miesięcy;

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego -67,61 %;

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynoszący 209 miesięcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów przebywania wnioskodawcy na urlopach bezpłatnych:

- od 25.11.1987r. do 28.02.1988r.

- od 15.02.1993r. do 26.02.1993r.

- od 1.12.1993r. do 31.12.1993r.

- od 17.01.1994r. do 11.02.1994r.

- od 21.03.1994r. do 31.03.1994r.

- od 18.04.1994r. do 30.04.1994r.

- od 16.05.1994r. do 7.06.1994r.

Ponadto ZUS nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy okresu pracy w (...) od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 rokuz powodu braku ilości przepracowanych dni w roku kalendarzowym.

Decyzją z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał ubezpieczonemu J. P. prawo do emerytury od (...) oraz odmówił mu prawa do rekompensaty, podnosząc że nie udowodnił jakiegokolwiek okresu pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniach od powyższych decyzji wnioskodawca wnosił o przyznanie mu prawa do rekompensaty. Wskazał, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych w okresie:

- od 15.05.1978r. do 31.12.1978r. w (...) (...) w P. na stanowisku maszynisty-spychacza;

-od 1.01.1979r. do 31.03.1991r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku maszynisty spycharki;

-od 4.06.1991r. do 28.02.1992r. w (...) w Z. na stanowisku operatora spycharki;

- od 10.12.1992r. do 31.04.1995r. w firmie (...). M. i R. S. na stanowisku operatora koparki;

Sąd połączył sprawy z odwołań wnioskodawcy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, ponosząc, że wnioskodawca nie złożył świadectw pracy w warunkach szczególnych, a w świadectwach złożonych do akt pracodawcy nie wykazali pracy w warunkach szczególnych.

Na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2022 roku Sąd oddalił wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. bhp na okoliczność ustalenia szczególnych warunków pracy wnioskodawcy z uwagi na zbędność tego wniosku oraz wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. P. żony wnioskodawcy na okoliczność charakteru pracy wnioskodawcy w spornych okresach z uwagi na to, że żona wnioskodawcy nie pracowała z nim w żadnym ze spornych okresów, a zatem nie ma wiedzy co do do charakteru pracy skarżącego.

Na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2023 roku pełnomocnik wnioskodawcy w zakresie zaskarżonej decyzji z dnia (...) roku zgłosił zarzut nie zaliczenia do stażu pracy wnioskodawcy okresu pracy w (...) w Z. od dnia 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku oraz wymienionych w decyzji przez ZUS okresów urlopów bezpłatnych, podnosząc, że w w/w okresach wnioskodawca nie przebywał na urlopach bezpłatnych co wynika ze świadectwa pracy z tego okresu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. P., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 3 marca 2006r. wniosek o ustalenie kapitału początkowego.

(dowód: wniosek o ustalenie kapitału- k. 1 - 3 akt kapitałowych)

Decyzją z dnia 19 marca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił wartość kapitału początkowego J. P. na kwotę 105 653,68zł. na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1989 roku.

Wskaźnik wysokości kapitału początkowego wyniósł 88,56%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono na kwotę 1081,22zł. w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 88,56 % przez kwotę bazową wynoszącą 1220,89 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- 259 miesięcy okresów składkowych (21 lat, 7 miesięcy i 15 dni),

- 9 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych tj. 9 miesięcy;

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego -67,03 %;

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynoszący 209 miesięcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów przebywania wnioskodawcy na urlopach bezpłatnych:

- od 25.11.1987r. do 28.02.1988r.

- od 15.02.1993r. do 26.02.1993r.

- od 1.12.1993r. do 31.12.1993r.

- od 17.01.1994r. do 11.02.1994r.

- od 21.03.1994r. do 31.03.1994r.

- od 18.04.1994r. do 30.04.1994r.

- od 16.05.1994r. do 7.06.1994r.

Ponadto ZUS nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy okresu pracy w (...) od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku z powodu braku ilości przepracowanych dni w roku kalendarzowym.

(dowód: decyzja - k. 65-69 akt kapitałowych)

Wnioskodawca J. P., złożył w dniu (...) wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

(dowód: wniosek - k. 1 - 3 akt emerytalnych)

J. P. od dnia 15 maja 1978 r. do 31 grudnia 1978 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) (...) w P. na stanowisku maszynisty spychacza. Uprawnienia do obsługi spycharki wnioskodawca nabył w wojsku w latach 1975-1976. Wnioskodawca obsługiwał spycharkę S., którą wykonywał roboty ziemne. Pracował na różnych budowach, przy budowie bloków mieszkalnych albo hal przemysłowych na terenie P.., R., O., B. i Ł..

(dowód: świadectwo pracy z 6 lutego 1979r. k. 11 – akt kapitałowych, umowa o pracę – k. 44 akt, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 24 listopada 2022 roku, zeznania świadka A. G. – protokół rozprawy z 18 lipca 2023 roku)

J. P. od dnia 1 stycznia 1979r. do dnia 31 marca 1991r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku maszynisty spycharki.

Do stałych obowiązków wnioskodawcy w tym okresie należała obsługa spycharki, która miał 18 ton. Spycharką wnioskodawca plantował teren na budowie. Pracował na różnych budowach, w tym przy budowie bloków mieszkalnych w P. oraz w R..

(dowód: świadectwo pracy – k. 13 akt kapitałowych, umowa o pracę – k. 45 akt, angaże – k. 46-52, 54-56, 75-84 akt, rozwiązanie umowy o pracę – k. 85 akt, zeznania świadka Z. L. – protokół rozprawy z 24 listopada 2022 roku, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 24 listopada 2022 roku)

W okresie od 24 maja 1986 roku do 24 listopada 1987 roku wnioskodawca pracował na budowie eksportowej w Libii na stanowisku operatora spycharki. Wnioskodawca przy użyciu spycharki pracował przy budowie dróg i budynków mieszkalnych.

Od 25 listopada 1987 roku do 26 stycznia 1988 roku wnioskodawca korzystał z dni wolnych po budowie eksportowej, a od 27 stycznia 1988 roku do 28 lutego 1988 roku wnioskodawca przebywał na urlopie wypoczynkowym po budowie eksportowej.

(dowód: umowa o pracę za granicą – k. 58-64 akt, zaświadczenie o pracy za granica – k. 67 akt, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 27 akt kapitałowych, opinia – k. 15 akt kapitałowych, karta urlopowa – k. 69 akt, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 24 listopada 2022 roku)

W okresie od 4 czerwca 1991r. do 28 lutego 1992r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) w Z. na stanowisku operatora spycharki DT. Był w tym okresie kandydatem na członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, nie był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Był wynagradzany według takich samych zasad jak członek (...) tj. według dniówek obrachunkowych.

W 1992 roku wysokość jego dniówki wynosiła 0,36 dniówki obrachunkowej na godzinę przy planowanej dniówce na 1992 rok. Średnie miesięczne wynagrodzenie wnioskodawcy z ostatnich 3 miesięcy wynosiło 1 338 500zł. Wnioskodawca przy pomocy spycharki dokonywał rekultywacji terenu na terenie (...). Do pracy kierował go pracodawca, który świadczył usługi budowlane na rzecz (...).

W okresie od 4 czerwca do 31 grudnia 1991 roku wynagrodzenie wnioskodawcy za 151 dni obrachunkowych wyniosło 9 162 000zł., a w okresie od 1 stycznia do 28 lutego 1992 roku 3 107 000zł.

Zaświadczenie o wysokości zarobków i dniówek obrachunkowych z okres od 4 czerwca 1991 roku do 28 lutego 1992 roku zostało wystawione wnioskodawcy przez Likwidatora (...) w Z. w dniu 30 listopada 2021 roku.

Wnioskodawca złożył to zaświadczenie w ZUS w dniu 5 maja 2022roku.

(dowód: świadectwo pracy z 28.02.1992r. – k. 20 akt kapitałowych, zeznania świadka K. Z. – protokół rozprawy z 24 listopada 2022 roku i z dnia 18 kwietnia 2023 roku, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 24 listopada 2022 roku, zaświadczenie o pracy i dochodach – k. 249-250 akt, pismo ZUS z 8.05.2023 roku – k. 255 akt) )

W okresie od 10 grudnia 1992r. do 31 kwietnia1995r. wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Spółce cywilnej (...). M. i R. S. na stanowisku sprzętu ciężkiego, operatora koparki, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pracodawca wnioskodawcy świadczył usługi budowlane na rzecz różnych firm, w tym na rzecz (...) B.. W spornym okresie wnioskodawca był oddelegowany do pracy do (...) B. na oddział odwodnienia.

Do stałych obowiązków wnioskodawcy w spornym okresie należała obsługa koparki o masie całkowitej 18 ton, którą pracował przy wykopach ziemnych oraz przy transportowaniu gruzu z jednego miejsca na drugie.

Wnioskodawca w okresie w/w zatrudnienia przebywał na urlopach bezpłatnych, co jego pracodawca odnotował w deklaracjach składanych do ZUS, w okresach:

- od 15.02.1993r. do 26.02.1993r.

- od 1.12.1993r. do 31.12.1993r.

- od 17.01.1994r. do 11.02.1994r.

- od 21.03.1994r. do 31.03.1994r.

- od 18.04.1994r. do 30.04.1994r.

- od 16.05.1994r. do 7.06.1994r.

(dowód: świadectwo pracy 12.04.1995r. – k. 21 akt kapitałowych, poświadczenie dla celów emerytalno-rentowych – k. 39 akt kapitałowych, zeznania świadka R. S. – protokół rozprawy z 13 września 2022 roku i 18 lipca 2023 roku, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 24 listopada 2022 roku, zeznania świadka K. P. – protokół rozprawy z 18 lipca 2023 roku)

Od dnia 1 kwietnia 1995 roku wnioskodawca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej na terenie całego kraju w zakresie transportu zarobkowego samochodem ciężarowym (przewóz towarów).

(dowód: zaświadczenie – k. 23 akt kapitałowych)

Decyzją z dnia 25 maja 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego J. P. na kwotę 110 172,26zł. na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1989 roku.

Wskaźnik wysokości kapitału początkowego wyniósł 91,75%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono na kwotę 1120,17zł. w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 91,75 % przez kwotę bazową wynoszącą 1220,89 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- 264 miesiące okresów składkowych (22 lata i 18 dni),

- 9 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych tj. 9 miesięcy;

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego -68,54 %;

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynoszący 209 miesięcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów przebywania wnioskodawcy na urlopach bezpłatnych:

- od 15.02.1993r. do 26.02.1993r.

- od 1.12.1993r. do 31.12.1993r.

- od 17.01.1994r. do 11.02.1994r.

- od 21.03.1994r. do 31.03.1994r.

- od 18.04.1994r. do 30.04.1994r.

- od 16.05.1994r. do 7.06.1994r.

ZUS zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy okres pracy w (...) od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku w wymiarze 5 miesięcy i 4 dni na podstawie dniówek obrachunkowych ustalonych proporcjonalnie do dniówek obrachunkowych wykazanych przez (...) za okres od 4 czerwca 1991 roku do 31 grudnia 1991 roku wynoszących łącznie 151 dni tj. 104 dni za okres od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku i 47 dni za okres od 15 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1991 roku.

(dowód: decyzja z 25 maja 2022 roku- k. 256-257 akt, pismo ZUS z 8.05.2023r. – k. 255 akt)

Decyzją z dnia 27 maja 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przeliczył ubezpieczonemu J. P. emeryturę od 1 maja 2022 roku, tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek na kwotę 3747zł, po waloryzacji od 1 maja 2022 roku w wysokości 4009,29zł.

(dowód: decyzja z 27 maja 2022 roku – k. 263-265 akt)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

W odwołaniu wnioskodawca domagał się przyznania prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych jako dodatku do kapitału początkowego oraz zaliczenia do stażu pracy nieuwzględnionego okresu pracy w (...) od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku, okresu od 25 listopada 1987 roku do 26 stycznia 1988 roku oraz okresów przypadających w czasie zatrudnienia w Spółce cywilnej (...). M. i R. S.: od 15.02.1993r. do 26.02.1993r., od 1.12.1993r. do 31.12.1993r., od 17.01.1994r. do 11.02.1994r., od 21.03.1994r. do 31.03.1994r., od 18.04.1994r. do 30.04.1994r.,od 16.05.1994r. do 7.06.1994r.

Żądanie wnioskodawcy dotyczące zaliczenia do stażu pracy okresu pracy w (...) od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku zostało uwzględnione już przez ZUS decyzją o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dnia 25 maja 2022 roku oraz decyzją z dnia 27 maja 2022 roku o przeliczeniu emerytury. Decyzje te zostały wydane na wniosek skarżącego, po złożeniu przez niego do ZUS w dniu 5 maja 2022 roku zaświadczenia o ilości przepracowanych dniówek obrachunkowych i wysokości wynagrodzenia za okres zatrudnienia w (...) od 4 czerwca 1991 roku do 28 lutego 1992 roku wystawionego przez Likwidatora (...) w Z. w dniu 30 listopada 2021 roku. Należy podnieść, że wnioskodawca nie odwoływał się od decyzji z 25 maja 2022 roku i 27 maja 2022 roku, a zatem mają one walor decyzji ostatecznych. Tym samym ponowne żądanie wnioskodawcy zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia w (...) w Z. od 4 czerwca 1991 roku do 14 listopada 1991 roku jako uwzględnione już przez ZUS decyzjami z 25 maja 2022 roku i 27 maja 2022 roku należy uznać za bezprzedmiotowe. Powyższe czyni skutek w postaci umorzenia postępowania w zakresie objętym w/w decyzjami na podstawie art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., o czym orzeczono w pkt 1 sentencji wyroku. W myśl bowiem tego przepisu zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

W pozostałym zakresie odwołania wnioskodawcy nie zasługują na uwzględnienie. Wnioskodawca nie wykazał, aby w okresach wymienionych w zaskarżonej decyzji o ustaleniu kapitału początkowym nie przebywał na urlopach bezpłatnych, jak ustalił ZUS. Podstawą dokonanych przez ZUS ustaleń w zakresie urlopów bezpłatnych skarżącego w okresie zatrudnienia w Spółce cywilnej (...). M. i R. S. były dokumenty złożone do ZUS przez płatnika. Płatnik R. S. potwierdził składając zeznania, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia w jego firmie przebywał na zwolnieniach lekarskich w okresach odnotowanych przez niego w dokumentacji składanej przez ZUS. Również świadek K. P., który w tym samym okresie co wnioskodawca pracował Spółce cywilnej (...). M. i R. S. potwierdził, że u płatnika panowały takie zasady, że jak pracownik chciał mieć wolny dzień, to informował o tym pracodawcę, a ten udzielał mu urlopu bezpłatnego. Okoliczność, że płatnik nie odnotował wnioskodawcy w świadectwie pracy okresów w/w urlopów bezpłatnych, nie świadczy zatem, wobec odmiennych w swej treści zeznań płatnika, że skarżący nie przebywał na urlopach bezpłatnych w ustalonych przez ZUS na podstawie dokumentacji płatnika okresach. Należy podnieść, że świadectwo pracy jest li tylko dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c., a zatem nie korzysta z domniemania prawdziwości tego co zostało tam zamieszczone.

Zgodnie z art. 253 k.p.c. jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. Ponieważ to wnioskodawca chciał skorzystać z dokumentu prywatnego jako dowodu na to, że nie przebywał na urlopach bezpłatnych, a dokument ten od niego nie pochodzi, to na nim w myśl art. 253 k.p.c. spoczywał ciężar dowodzenia prawdziwości dokumentu prywatnego, czego nie udało mu się wykazać. Zeznania jego pracodawcy R. S. wykazały bowiem, że świadectwo pracy nie odzwierciedla rzeczywistego stanu rzeczy w zakresie urlopów bezpłatnych. R. S. przyznał, że nie wypełnił w świadectwie pracy rubryki w zakresie przebywania wnioskodawcy na urlopach bezpłatnych, bo - jego zdaniem -nie było to konieczne. Natomiast okresy urlopów bezpłatnych pracowników odnotowywał każdorazowo w dokumentacji przekazywanej ZUS i tak też było w przypadku wnioskodawcy.

Jeśli natomiast rozchodzi się o okres od 25 listopada 1987 roku do 26 stycznia 1988 roku, to w tym okresie wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym w macierzystym zakładzie pracy w związku z zakończeniem pracy na budowie eksportowej w Libii na zasadach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 27 grudnia 1974 roku w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (Dz.U. Nr 51, poz. 330 ze zm.; t.j. Dz.U. z 1986 r. Nr 9, poz. 101 dalej: rozporządzenie). Rozporządzenie to ukształtowało status prawny pracownika skierowanego do pracy za granicą i na ten czas korzystającego z urlopu bezpłatnego u macierzystego pracodawcy w sposób odmienny od uregulowań Kodeksu pracy. Wymienione rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 298 KP. Ten zaś przepis w § 1 stanowił, że Rada Ministrów w porozumieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową może określić w drodze rozporządzenia w sposób szczególny niektóre prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w niektórych działach służby państwowej, w jednostkach wojskowych, w zakładach służby zdrowia, a także pracowników zatrudnionych za granicą przez polskie przedsiębiorstwa. Fakt wydania wskazanego rozporządzenia na podstawie art. 298 KP oznaczał wyłączenie w stosunku do pracowników skierowanych do pracy za granicą i objętych rozporządzeniem, przepisów Kodeksu pracy (bądź innych ustaw) w sprawach uregulowanych tym aktem, chyba że rozporządzenie odsyłało wyraźnie do ich stosowania w określonym zakresie. Przepisy wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 298 KP stanowiły (w przedmiocie nimi uregulowanym) unormowania całościowe. Przepisy omawianego rozporządzenia miały zastosowanie do wszystkich pracowników kierowanych do pracy za granicą przez jednostki wskazane w jego § 2 ust. 1 i określone wspólnym mianem "jednostek kierujących". Jednostką kierującą mógł być też macierzysty zakład pracy, tj. eksporter, który będąc jednostką prowadzącą działalność gospodarczą zawarł z kontrahentem zagranicznym kontrakt na realizację budowy (usługi) eksportowej i kierował do pracy za granicą swoich pracowników w ramach odrębnej umowy zwartej zgodnie z przepisami rozporządzenia (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1994 r., I PZP 44/93, OSNCP 1994 nr 7-8, poz. 140 oraz wyrok z dnia 22 maja 1979 r., I PRN 59/79, OSNCP 1979 nr 12, poz. 245).

Macierzysty zakład pracy udzielał pracownikowi urlopu bezpłatnego na okres skierowania do pracy za granicą (a więc czas urlopu odpowiadał w zasadzie okresowi skierowania oznaczonego w umowie o pracę z jednostką kierującą). Pracownik przed skierowaniem do pracy za granicą powinien był wykorzystać urlop wypoczynkowy przysługujący mu z tytułu pracy w macierzystym zakładzie. Ten okres urlopu bezpłatnego, a także przypadający bezpośrednio po zakończeniu tego urlopu okres niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną podlegał zaś wliczeniu do okresu pracy, od którego zależały uprawnienia pracownicze, jeżeli pracownik podjął zatrudnienie w macierzystym zakładzie pracy w terminie 14 dni od zakończenia pracy za granicą, a w razie niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną lub z innych ważnych przyczyn niezależnych od pracownika - bezzwłocznie po ustaniu tych przyczyn. I tak też się stało w przedmiotowej sprawie okres urlopu bezpłatnego, w czasie którego wnioskodawca pracował na budowie eksportowej, został mu zaliczony przez ZUS do stażu ubezpieczeniowego jako okres składkowy.

Odmiennie natomiast rzecz się przedstawia z urlopem bezpłatnym, na którym wnioskodawca przebywał po zakończeniu kontraktu zagranicznego. Zgodnie z § 9 rozporządzenia, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy jednostka kierująca skorzystała z przewidzianej w § 10 możliwości podwyższenia dobowej normy czasu pracy i wprowadzenia pięciodniowego tygodnia pracy na budowach (usługach) eksportowych lub z możliwości wprowadzenia równoważnego systemu czasu pracy, czas pracy na budowie (przy wykonywaniu usługi) eksportowej nie mógł przekraczać 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień. Jeżeli czas pracy na budowie (przy wykonywaniu usługi) eksportowej był dłuższy niż 46 godziny na tydzień, pracownikowi przysługiwał czas wolny od pracy w wymiarze stanowiącym różnicę między obowiązującym go tygodniowym wymiarem czasu pracy a 46 - godzinnym tygodniowym wymiarem czasu pracy. Jednostka kierująca udzielała pracownikowi czasu wolnego od pracy w okresie zatrudnienia za granicą, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia walutowego. Jeżeli z przyczyn organizacyjno-produkcyjnych nie było możliwe udzielenie czasu wolnego w okresie zatrudnienia za granicą, urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulegał przedłużeniu odpowiednio do wymiaru nieudzielonego czasu wolnego od pracy. W tym wypadku pracownikowi przysługiwał od jednostki kierującej, w zamian za czas wolny od pracy, ekwiwalent pieniężny w walucie, obliczony jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy na podstawie wynagrodzenia pobieranego w czasie zatrudnienia za granicą. Z kolei w świetle § 14 rozporządzenia wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika skierowanego do pracy za granicą określono na 1/12 urlopu wypoczynkowego wynikającego z przepisów Kodeksu pracy, za każdy kalendarzowy miesiąc pracy za granicą. Wprowadzono przy tym instytucję urlopu proporcjonalnego stanowiąc, że wspomniany urlop ułamkowy nie przysługuje w razie wykorzystania przez pracownika urlopu za dany rok kalendarzowy z tytułu pracy w kraju. I odwrotnie - urlop wypoczynkowy przysługujący pracownikowi po powrocie z zagranicy z tytułu pracy w kraju ulegał skróceniu o taką liczbę dni urlopu, do jakiej pracownik nabył prawo w tym samym roku kalendarzowym z tytułu pracy za granicą. Możliwość wykorzystania przez pracownika w naturze urlopu wypoczynkowego z tytułu pracy za granicą uzależniona była od długości kontraktu. Pracownikowi skierowanemu do pracy za granicą na okres dłuższy niż 12 miesięcy należało bowiem udzielić urlopu po każdym roku pracy, z tym że na wniosek pracownika jednostka kierująca powinna była wypłacić w zamian za urlop ekwiwalent pieniężny po zakończeniu pracy za granicą. Nadto w razie uzasadnionych potrzeb organizacyjno-produkcyjnych budowy (usługi) eksportowej urlop ten mógł być przesunięty na rok następny. W razie niewykorzystania tego urlopu w całości lub w części przed zakończeniem pracy za granicą, jednostka kierująca była obowiązana wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny. Natomiast pracownikowi skierowanemu do pracy za granicą na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy jednostka kierująca nie udzielała urlopu wypoczynkowego w naturze, lecz wypłacała w zamian za urlop ekwiwalent pieniężny po zakończeniu pracy za granicą. Urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulegał przedłużeniu o liczbę dni urlopu, za które pracownikowi przysługiwał ekwiwalent pieniężny. I odwrotnie - w razie niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu wypoczynkowego przed skierowaniem do pracy za granicą, macierzysty zakład pracy był obowiązany wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny.

Tak więc uprawnienia urlopowe pracownika z tytułu zatrudnienia w macierzystym zakładzie pracy oraz na budowie eksportowej były ze sobą powiązane. Wymiar urlopu był proporcjonalny do czasu przepracowanego w danym roku kalendarzowym u każdego z pracodawców. Przed rozpoczęciem pracy za granicą pracownik powinien był wykorzystać przysługujący mu w macierzystym zakładzie pracy urlop wypoczynkowy w naturze lub w ekwiwalencie pieniężnym. Z kolei urlop wypoczynkowy z tytułu pracy na budowie eksportowej mógł być udzielony w naturze (gdy umowa o pracę za granicą trwała dłużej niż 12 miesięcy) w trakcie trwania kontraktu lub zastąpiony ekwiwalentem pieniężnym po powrocie z zagranicy i zawsze był zrównoważony ekwiwalentem pieniężnym (jeśli kontrakt trwał nie dłużej niż 12 miesięcy). Jednakże czas, za jaki wypłacono ekwiwalent po powrocie z zagranicy, pozostawał dla pracownika czasem wolnym od pracy, skoro w macierzystym zakładzie pracy następowało z mocy prawa przedłużenie urlopu bezpłatnego.

W uzasadnieniu Uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 22 maja 2013 r. III UZP 1/13 stwierdzono, że przedmiot rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r., którym ustalono uprawnienie do urlopu bezpłatnego w zamian za dni wolne, mieszczący się w zakresie delegacji wynikającej z art. 298 KP, mógł obejmować specjalne ukształtowanie statusu pracowniczego tylko pracowników skierowanych do pracy za granicą i tylko na czas skierowania. Po powrocie z pracy na budowie eksportowej pracownicy związani byli jednym stosunkiem pracy, z macierzystym zakładem pracy, regulowanym przepisami Kodeksu pracy. Jeżeli wykorzystywali wówczas nieudzielone podczas pracy za granicą dni wolne w naturze i byli zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy u macierzystego pracodawcy, uzyskiwali urlop bezpłatny w wymiarze odpowiadającym liczbie "odbieranych" dni wolnych na zasadach przewidzianych w art. 174 § 2 KP, uwzględniających, że urlop bezpłatny nie jest wliczany do stażu mającego wpływ na uprawnienia pracownicze. Sąd Najwyższy stwierdził, że nie ma przepisu szczególnego, nakazującego lub tylko dozwalającego na odmienne traktowanie urlopu udzielanego na podstawie § 9 ust. 4 rozporządzenia. Co więcej, w przepisach rozporządzenia nie przewidziano, że o okres urlopu bezpłatnego udzielonego przez macierzystego pracodawcę w wymiarze nieudzielonych dni wolnych z tytułu pracy za granicą przedłuża się okres urlopu bezpłatnego wliczanego do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Przeciwnie, okres, od którego zależą uprawnienia pracownicze, to tylko ten okres, o którym mowa w § 3 ust. 1 rozporządzenia, czyli okres urlopu bezpłatnego udzielonego na czas skierowania do pracy za granicą i przypadający bezpośrednio po nim okres niezdolności do pracy. Tylko te okresy objęte były regulacją stanowiącą lex specialis wobec art. 174 KP. Ze względu na spójność terminologiczną, zasadę jednolitości prawa, zwłaszcza w ramach jednej gałęzi, oraz zakres upoważnienia Rady Ministrów w art. 298 KP, urlop ten nie może być traktowany jako urlop bezpłatny szczególnego rodzaju. Trwanie stosunku pracy w czasie urlopu bezpłatnego udzielanego przez pracodawcę w związku ze szczególnymi potrzebami pracownika, będącego przerwą w realizacji pracowniczego obowiązku świadczenia pracy nie zostało potraktowane odmiennie niż w art. 174 § 2 KP. Z tych względów Sąd Najwyższy stwierdził, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie § 9 ust. 4 rozporządzenia – a z takiego urlopu w spornym okresie po zakończeniu budowy eksportowej korzystał wnioskodawca - stanowił w zatrudnieniu u macierzystego pracodawcy okres urlopu bezpłatnego, a jako taki pozostawał bez wpływu nie tylko na prawo, lecz także na wysokość świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Okres ten w zakresie ubezpieczenia społecznego nie był bowiem okresem składkowym ani nieskładkowym; dla ubezpieczenia społecznego był to okres obojętny. Między macierzystym pracodawcą a pracownikiem korzystającym z urlopu bezpłatnego trwał stosunek ubezpieczenia społecznego, istniejący od nawiązania stosunku pracy do jego ustania ( art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), jednak w ramach tego stosunku status pracownika korzystającego z urlopu bezpłatnego rozpatrywany jako okres, w którym nie był zobowiązany do wykonywania pracy i nie otrzymywał świadczeń ze stosunku pracy lub z nimi związanych ani też ich surogatów, analizowany w świetle art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach, nie był i nie może być obecnie uznany za okres zatrudnienia. Bez względu na sposób pojmowania pojęcia "zatrudnienie", które można rozumieć wąsko, jako aktywną realizację stosunku pracy przez jej świadczenie, albo szeroko, jako trwanie prawnego stosunku pracy, użyte w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pojęcie "zatrudnienia" zwężono do kręgu tych tylko zatrudnień, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego. Na podstawie szczególnej regulacji przepisu § 15 rozporządzenia, w czasie urlopu bezpłatnego przypadającego po okresie skierowania do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem, pracownik zachowywał dla siebie i członków rodziny prawo do świadczeń społecznej służby zdrowia i do zasiłków rodzinnych oraz przysługujące mu prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Gdyby okres, o którym mowa był okresem ubezpieczenia (składkowym lub nieskładkowym) - jak podkreślił Sąd Najwyższy - taka regulacja byłaby oczywiście zbędna.

Podsumowując, wobec treści uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III UZP 1/13 brak podstaw do zaliczenia wnioskodawcy do stażu składkowego i nieskładkowego przypadającego po rozwiązaniu przez ubezpieczonego stosunku pracy na budowie eksportowej okresu przedłużonego urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie pracy od 25 listopada 1987 roku do 26 stycznia 1988 roku .

Brak było także podstaw do przyznania wnioskodawcy rekompensaty zgodnie z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2022 roku poz. 1340). Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w powszechnym wieku emerytalnym.

Rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W przedmiotowej sprawie spór skarżący nie wykazał, aby legitymował się wymaganym 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Wnioskodawca nie dysponował świadectwami pracy w warunkach szczególnych za sporne okresy.

Na okoliczność szczególnych warunków pracy zgłosił świadków.

Wnioskodawca wykazał zeznaniami świadków: A. G., Z. L., R. K., K. P., R. S., że pracował w warunkach szczególnych w okresie:

- od 15.05.1978r. do 31.12.1978r. w (...) (...) w P. na stanowisku maszynisty-spychacza;

-od 1.01.1979r. do 31.03.1991r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku maszynisty spycharki;

- od 10.12.1992r. do 31.04.1995r. w firmie (...). M. i R. S. na stanowisku operatora koparki;

W tych bowiem okresach pracował jako operator ciężkiej maszyny budowalnej (spycharki, a w ostatnim spornym okresie koparki), którą wykonywał prace budowlane. Świadkowie w spornym okresie, za wyjątkiem R. K., pracowali razem z wnioskodawcą, a zatem dysponowali bezpośrednią i szczegółową wiedzą co do codziennych, stałych obowiązków zawodowych wnioskodawcy. Dodatkowo Z. L. pracował w S. tak samo jak wnioskodawca jako operator sprzętu ciężkiego.

Koparka oraz spycharka o masie całkowitej 18 ton mieści się w definicji ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Ustawodawca uznał za pracę w szczególnych warunkach pracę maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych ( wykaz A dział V poz. 3). Pracodawcy wnioskodawcy świadczyli usługi budowlane, a zatem wnioskodawca pracował w branży budowlanej. Taką samą pracę wnioskodawca wykonywał także w okresie pracy na budowie eksportowej w Libii w okresie od 24 maja 1986 roku do 24 listopada 1987 roku. Z dokumentacji oraz korespondujących z nią zeznań wnioskodawcy wynika bowiem, że w tym okresie był operatorem spycharki (ciężkiej maszyny budowalnej), przy użyciu której wykonywał roboty budowlane przy budowie dróg i budynków mieszkalnych. Dlatego również okres pracy na budowie eksportowej Sąd zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych.

Po zaliczeniu w/w okresów do pracy w warunkach szczególnych wnioskodawca legitymuje się szczególnym stażem pracy wynoszącym 14 lat 8 miesięcy i 8 dni. Sąd zaliczył wnioskodawcy do szczególnego stażu pracy cały okres zatrudnienia od 10.12.1992r. do 31.04.1995r. w firmie (...). M. i R. S., za wyjątkiem oczywiście przypadających w czasie tego zatrudnienia okresów urlopów bezpłatnych, pomimo że od 1 kwietnia 1995 roku wnioskodawca prowadził także własną działalność gospodarczą. Prowadzenie własnej działalności gospodarczej nie wyklucza pozostawania w pracowniczym zatrudnieniu. Ponieważ z dokumentacji pracowniczej wynika, że wnioskodawca pomimo rozpoczęcia działalności gospodarczej od 1 kwietnia 1995 roku, pracował na podstawie umowy o pracę do dnia 31 kwietnia 1995 roku, to okres ten podlega mu zaliczeniu do szczególnego stażu pracy. Powoduje to zwiększenie wyliczonego przez ZUS szczególnego stażu pracy wnioskodawcy w piśmie z 26 lipca 2023 roku o jeden miesiąc (k. 328-329 akt).

Do szczególnego stażu pracy nie podlega natomiast zaliczeniu okres zatrudnienia wnioskodawcy od 4.06.1991r. do 28.02.1992r. w (...) w Z.. Wynika to stąd, że wnioskodawca nie był tam zatrudniony na podstawie umowy o pracę, jak wynika z zeznań K. Z., ale na zasadzie kandydata na członka (...), co wiązało się z tym, że był wynagradzany na takich samych zasadach jak członkowie (...), co potwierdza z kolei załączone do akt świadectwo pracy oraz zaświadczenie o dochodach i zatrudnieniu. Wnioskodawca był bowiem wynagradzany według dniówek obrachunkowych.

Tymczasem z treści § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), wynika, że akt ten stosuje się wyłącznie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami".

Takie też stanowisko zostało wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1986 r. II UR 6/86, w którym stwierdzono, że świadczenia z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługują tylko pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i wykonującym stale oraz w pełnym wymiarze czasu prace określone przepisami ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 czerwca 2004r., P 17/03, OTK ZU 2004 nr 6a, poz. 57 (Dz. U. Nr 144, poz. 1530) nie zakwestionował ograniczenia prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na wykonywanie zatrudnienia tylko w charakterze pracownika.

Pracownikiem w myśl art. 2 k.p. jest osoba zatrudniona na podstawie umowę o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. A contrario osoba zatrudniona na innej podstawie prawnej niż wskazana w § 2 k.p. nie jest pracownikiem. A zatem nie jest pracownikiem osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej oraz umowy o pracę nakładczą. Pracownikami nie są również członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Osoby takie nie wykonują bowiem zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 stycznia 2005r., II UK 136/04, stwierdził, że przepisy art. 32 ustawy o emeryturach i rentach obejmują pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy, a nie stosunku członkostwa w spółdzielni, powołując się na podobny pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 marca 2003r. ( publ. Prawo Pracy 2003, nr 9).

Pracownikiem jest zatem tylko strona stosunku pracy, a wnioskodawca nie był stroną takiego stosunku. Był kandydatem na członka spółdzielni. Statut spółdzielni w myśl art. 133 ⁹ § 1 obowiązującej wówczas ustawy o spółdzielniach i ich związkach z dnia 17 lutego 1961 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 61) mógł uzależnić przyjęcie na członka od odbycia okresu kandydackiego. W takim przypadku statut powinien wskazywać organ spółdzielni uprawniony do przyjmowania kandydatów i określać czas trwania okresu kandydackiego. Okres ten dla kandydata, który po raz pierwszy nawiązuje stosunek pracy lub który w żadnym zakładzie nie przepracował co najmniej 1 roku, nie mógł być krótszy od jednego roku. Do kandydatów na członków spółdzielni w myśl art. 133 ⁹ § 3 ustawy o spółdzielniach i ich związkach z dnia 17 lutego 1961 r., stosowało się przepisy Kodeksu pracy dotyczące osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony, jednakże stosunek pracy między kandydatem a spółdzielnią może być rozwiązany wcześniej, z zachowaniem obowiązującego okresu wypowiedzenia, przewidzianego dla rozwiązania umowy zawartej na czas nie określony. Statut mógł także przyznać kandydatom niektóre prawa i obowiązki członków spółdzielni (§ 4 myśl art. 133 ⁹ cytowanej wyżej ustawy).

Podstawą zatrudnienia kandydata na członka w rolniczej spółdzielni produkcyjnej była umowa o staż kandydacki, która zobowiązywała kandydata do pracy w spółdzielni na zasadach członkowskich. Kandydaci nie mieli jednak żadnych innych uprawnień członkowskich. Była to zatem swoista forma zatrudnienia osób w gospodarce spółdzielni, wyłączona z regulacji ochronnych prawa pracy. Choć umowa o staż kandydacki była de facto zbliżona do umowy o pracę na czas określony, w trakcie której kandydat na członka traktowany był w zakresie swych obowiązków pracowniczych tak, jak członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, to nie miał on zagwarantowanych żadnych praw członkowskich. Zatrudnienie kandydata na członka w rolniczej spółdzielni produkcyjnej następowało więc w ramach stosunku cywilnoprawnego. Oznacza to, że stosunek pracy łączący kandydata na członka w rolniczej spółdzielni produkcyjnej z tą spółdzielnią, w zakresie świadczenia pracy, ma charakter cywilnoprawny (tak. por. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 2 lutego 1993 r. III CZP 164/92). Powyższe wyklucza zaliczenie tego okresu pracy wnioskodawcy do szczególnego stażu pracy jako zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej, a nie umowy o pracę.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania w pozostałym zakresie orzekając jak w punkcie 2 sentencji.