Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Rafał Jerka

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2024 r. w Olsztynie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko M. S.

w przedmiocie wyłączenia SSO L. M.

postanawia:

na podstawie art. 49§1 kpc oddalić wniosek

SSO Rafał Jerka

VI Co 30/24

UZASADNIENIE

Powód J. S. w sprawie VI C (...) wniósł o wyłączenie od orzekania w sprawie w trybie art. 49§1 kpc SSO L. M. wskazując iż rozpoznanie sprawy z jej udziałem doprowadzi do naruszenia standardu rozpoznania sprawy przez niezawisły i bezstronny Sąd.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek o wyłączenie SSO L. M. w trybie art. 49§1 kpc jest w ocenie Sądu Okręgowego niezasadny.

1.Tytułem wstępu należy wskazać w judykaturze panuje zgodny pogląd, iż w sytuacji wystąpienia ryzyka nieprawidłowej obsady sądu należy podjąć wszelkie środki zapobiegające, a jednym z nich jest instytucja wyłączenia sędziego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 czerwca 2022 r., V KO 43/22, LEX nr 3375645; z dnia 23 czerwca 2022 r., II KO 48/22, LEX nr 3370369; z dnia 28 lipca 2022 r., V KO 69/22, LEX nr 3375652; z dnia 25 listopada 2021 r., I CSKP 524/21, LEX nr 3262183 postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 czerwca 2022 r., V KO 43/22, LEX nr 3375645; z dnia 23 czerwca 2022 r., II KO 48/22, LEX nr 3370369; z dnia 28 lipca 2022 r., V KO 69/22, LEX nr 3375652; z dnia 25 listopada 2021 r., I CSKP 524/21, LEX nr 3262183). W tej sytuacji nie może budzić wątpliwości wybrany przez powoda procesowy sposób weryfikacji składu sądu tj. art. 49§1 kpc .

2. Należy zauważyć, iż przedmiotowy wniosek nie podlegał przekazaniu do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego w trybie art. 26 § 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1093 ) a to z następujących względów:

a) w uchwale połączonych Izb Sądu Najwyższego - Izba Cywilna, Karna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110- 1/20 (OSNK 2000 nr 2, poz. 1 i OSNC 2020 nr 4, poz. 34) przesądzono, że udział w składzie Sądu Najwyższego osoby powołanej na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (dalej KRS) ukształtowanej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3) prowadzi w każdym przypadku do sprzeczności składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 kpc. Uchwała z chwilą jej podjęcia uzyskała moc zasady prawnej (art. 87 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym), a to oznacza, że skład orzekający w niniejszej sprawie jest nią związany. W takiej sytuacji Sąd nie był zobligowany do przekazania przedmiotowego wniosku do rozpoznania Izbie, której orzeczenia w każdym wypadku dotknięte są nieusuwalną wadą.

b) Sąd rozpoznający wniosek musi też uwzględnić wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 5 czerwca 2023 r. (C-204/21), w którym wprost uznano, że przekazanie - na podstawie art. 26 § 2 SNU - do wyłącznej właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego rozpoznawania zarzutów i zagadnień prawnych dotyczących braku niezależności sądu lub braku niezawisłości sędziego stanowi uchybienie zobowiązaniom, które wynikają z mocy art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. 2004, nr 90, poz. 864/30 ze zm., dalej: „TUE”) w związku z art. 47 Karty praw podstawowych, jak również na mocy art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tekst skonsolidowany Dz.Urz.UE 2016 C 202, s. 1) i zasady pierwszeństwa prawa Unii. W tej sytuacji stosując zasadę pierwszeństwa prawa UE oraz zasadę lojalnej współpracy Sąd Okręgowy był zobowiązany do pominięcia art. 26 § 2 SNU ( regulacji przekazującej do wyłącznej właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN rozpoznanie przedmiotowego wniosku ) i przejęcie tego wniosku do samodzielnego rozpoznania.

3. Nie ulega, też wątpliwości, iż rozpoznania niniejszego wniosku należało dokonać z pominięciem pozostałych sędziów VI Wydziału Cywilno - Rodzinnego SO w O.tj. K. N., A. J. (2), A. N., J. B. i A. J. (3). Wymienieni wyłączeni byli od rozpoznania tego wniosku w myśl § 43 pkt 1a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Regulamin urzędowania sądów powszechnych z dnia 18 czerwca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1141), który wszedł w życie w dniu 8 lutego 2024 r., zgodnie z którym „ Sprawy w przedmiocie rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziego w sytuacji, gdy wśród podstaw tego wniosku znajduje się okoliczność dotycząca powołania sędziego, nie są przydzielane sędziom, którzy objęli stanowisko w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa, ukształtowaną z zastosowaniem art. 9a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 269 oraz z 2023 r. poz. 1615). Sędziowie ci nie są uwzględniani w przydzielaniu spraw, o których mowa w zdaniu poprzedzającym, przez SLPS .” Dodatkowo regulacja ta znajduje oparcie w wyroku pilotażowym Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 23 listopada 2023 r. ( skarga 50849/21 W. przeciwko Polsce ), a w szczególności w pkt 324 pkt b uzasadnienia, gdzie Trybunał wyraźnie wskazuje, iż w tego rodzaju przypadkach winna mieć zastosowanie podstawowa zasada nemo iudex in causa sua (nie powinni rozpoznawać wniosków o wyłączenie sędziowie, którzy zostali powołani w tej samej wadliwej procedurze co sędzia objęty wnioskiem o wyłączenie).

4. Przechodząc do merytorycznej oceny przedmiotowego wniosku należy wskazać, iż zgodnie z już utrwalonym orzecznictwem (por. uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022 r. I KZP 2/22, OSNK 2022, nr 6, poz. 22, postanowienie z dnia 23 czerwca 2022 r. III KK 198/22) brak jest podstaw do przyjęcia a priori, że każdy sędzia sądu powszechnego, który uzyskał nominację w następstwie brania udziału w konkursie przed Krajową Radą Sądownictwa po 17 stycznia 2018 r., nie spełnia minimalnego standardu bezstronności i każdorazowo sąd z jego udziałem jest sprzeczny z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 kpc.. Oznacza to, że należy wykazać in concreto, że z uwagi na dające się zidentyfikować okoliczności związane z powołaniem danego sędziego do sądu, istnieją tego rodzaju wątpliwości, iż sąd w składzie którego zasiada taki sędzia jest sprzeczny z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 kpc. Zatem wbrew twierdzeniom powoda sam fakt, powołania SSO L. M.w procedurze awansowej z udziałem nieprawidłowo ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa nie jest wystarczającym argumentem za uwzględnieniem wniosku. Należy przy tym zaznaczyć, iż to jest jedyny argument przytoczony w uzasadnieniu wniosku o wyłączenie SSO L. M. ( k. 160 – 160v ), a w takiej zaś sytuacji rozważania Sądu winny się zakończyć na niniejszym akapicie. Jednakże zasadnym jest poczynienie dalszych rozważań, uzasadniających przedmiotowe rozstrzygnięcie.

5. Zbadanie czy Sąd z udziałem sędziego objętego wnioskiem o wyłączenie jest sprzeczny z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 kpc, w obecnym stanie prawnym następuje według wytycznych wskazanych w uchwale składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. (sygn. akt BSA I 4110 1/20, OSNKW nr 2/2020, poz. 7) a następnie sprecyzowanych w uchwale składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22. ( tzw. „testu niezależności” ). Wskazano tam na następujące okoliczności, które należy brać pod uwagę przy powołaniu sędziego:

- czy jest to pierwsza nominacja, czy też jest to awans na kolejne stanowisko sędziowskie,

- do jakiego szczebla jest to awans, gdyż surowsze są wymagania w stosunku do sędziów ubiegających się o awans do sądów, które znajdują się wyżej w strukturze sądownictwa,

- równoczesność (lub zbliżony czas) uruchomienia drogi awansowej z objęciem ważnego stanowiska w administracji sądowej w drodze arbitralnej decyzji Ministra Sprawiedliwości,

- jednoznacznie negatywna opinia zgromadzenia ogólnego sędziów,

- porównanie osiągnięć zawodowych kandydata z doświadczeniem zawodowym i poparciem środowiska dla kontrkandydatów,

- to, czy kandydat w ogóle miał kontrkandydata do awansu, czy też był jedyną osobą, która wzięła udział w danym konkursie.

6. Biorąc pod uwagę powyższe kryteria zdaniem Sądu Okręgowego, SSO L. M. spełnia wskazanego przesłanki testu, a to z następujących powodów:

1)  wymieniona była długoletnim sędzią pierwszej instancji ( od 1 listopada 1998 r asesor sądowy, a od 26 września 2001 r. sędzia Sądu Rejonowego w G. ), a awans do Sądu Okręgowego uzyskała po ponad 20 letnim stażu sędziowskim - 2 marca 2023 r.,

2)  wymieniona uzyskała bardzo dobrą opinię kwalifikacyjna sporządzoną przez sędziego wizytatora SO w O. A. G..,

3)  wymieniona uzyskała jednoznacznie pozytywną opinia kolegium Sądu Okręgowego w O.na posiedzeniu w dniu 16 sierpnia 2022 r. ( 10 głosów „za”, przy braku głosów „przeciw”).,

4)  objęcie przez wymienioną funkcji przewodniczącego wydziału VI wydziału Cywilno – Rodzinnego ( mimo krótkiego stażu orzeczniczego w SO ) nie może być w konkretnych okolicznościach niniejszej spawy poczytany jako dowód uzyskania nieuzasadnionych korzyści w hierarchii sądowej, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, iż realiach obejmowania tego stanowiska w grę wchodziły 2 kandydatury na to stanowisko ( nie licząc SSO A. J. (3), który zrezygnował z tej funkcji oraz sędziów którzy wówczas zgłosili chęć przejścia na emeryturę ). Spośród tych ( 2 – dwóch ) kandydatów wymieniona posiadała najdłuższy staż orzeczniczy w spawach z zakresu prawa rodzinnego.,

Nadto należy dodać, iż Sądowi orzekającemu w sprawie nie są znane jakiekolwiek okoliczności ( w tym z przestrzeni medialnej ), które dawałyby sygnały o jakichkolwiek związkach sędzi z KRS (organem pozbawionym niezależności od władzy wykonawczej), czy innymi organami władzy wykonawczej

W świetle powyższych kryteriów ocenionych łącznie oraz w świetle znanych Sadowi faktów, nie sposób przyjąć aby wymieniona nie spełnia tzw. testu niezależności wskazanego w uchwale składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. (sygn. akt BSA I 4110 1/20, OSNKW nr 2/2020, poz. 7) a zatem wniosek o jego wyłączenie w trybie art. art. 49 kpc podlegał oddaleniu.

W tym miejscu Sąd Okręgowy jeszcze raz podkreśla, co zostało już wyjaśnione na wstępie , iż sam fakt powołania sędziego w wadliwym trybie, czyli na wniosek obecnej Krajowej Rady Sądownictwa, która nie jest organem wskazanym w Konstytucji RP (art. 179), nie stanowi - w orzecznictwie Sądu Najwyższego - wystarczającej przesłanki do przyjęcia, iż tak powołany sędzia nie spełnia minimalnego standardu niezależności oraz bezstronności i każdorazowo sąd z jego udziałem jest nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22, OSNK 2022, z. 6, poz. 22). Prawdą jest , iż niektórzy z powołanych w tym nieprawidłowym trybie sędziów ( w tym sędzia objęta niniejszym wnioskiem ) - nie zważając na wadliwość tego trybu i jasne okoliczności niekonstytucyjnego rozwiązania w zakresie powołania składu KRS-u w 2018 r. i 2022 r. - korzystają z niego by osiągnąć określone stanowisko, nie dając, wszakże powodów swoim zachowaniem by w jakikolwiek sposób łączyć ich z władzą wykonawczą. Kwestia ta w obecnym stanie prawnym powinna stanowić podstawę do oceny takich zachowań sędziów w kontekście właściwej postawy etycznej, ale nie ma obecnie przełożenia na aspekt wymaganej bezstronności i niezależności w rozpoznaniu określonej sprawy. Należy przy tym dodać, iż kwestia ta nie jest zamknięta, gdyż może przecież dojść do odmiennych ocen w zakresie wpływu tego uchybienia na prawo do sądu w rozumieniu art. 6 ust. EKPC. Obecnie stanowisko ETPC zarysowano jedynie w stosunku do sędziów, którzy "dostali powołania" do Sądu Najwyższego ( wyroki ETPCz: z dnia 8 listopada 2021 r., D. F.i O. przeciwko Polsce skargi nr 49868/19 i 57511/19, z dnia 3 lutego 2022 r., (...) sp. z o.o. przeciwko Polsce skarga nr 1469/20, z dnia 15 marca 2022 r. (...) przeciwko Polsce skarga 43572/18 z dnia 23 listopada 2023 r., W.przeciwko Polsce skarga nr 50849/21 ). Może jednak dojść do wydania orzeczeń przez ETPC w zakresie sędziów sądów powszechnych, a wówczas konieczność stosowania standardu z art. 6 ust. 1 EKPC w zakresie, w jakim wzorzec ten ustali i określi Trybunał w S. może spowodować konieczność zweryfikowania obecnej linii orzeczniczej i wydania odmiennych rozstrzygnięć przy niezmiennych ustaleniach faktycznych.

SSO Rafał Jerka

1. odn.,

2. odpis doręczyć:

- pełn. stron

3. orzeczenie opublikować w portalu orzeczeń sądów powszechnych zgodnie z załączoną kartą.