Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 1237/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi–Południe w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2023 roku, sygn. akt IV K 434/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

M. J.

stan majątkowy oskarżonej

Informacja e - (...)

362

2.1.1.2

M. J.

Uprzednia karalność za przestępstwo

Zapytanie o karalność

306

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.1.1.1.

Informacja z e - (...)

Dowód bezsporny, z dokumentu urzędowego – w sposób jednoznaczny stanowi podstawę do dokonania ustaleń co do dochodów uzyskanych przez oskarżoną

2.1.1.2.

Informacja o karalności

Dowód bezsporny, z dokumentu urzędowego – oskarżona jest karana sądownie

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zawarty w pisemnej apelacji prokuratora zarzut obrazy przepisów prawa materialnego, a to art. 67 § 3 kk poprzez nienałożenie na oskarżoną obowiązku zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez pokrzywdzoną, jak też nieorzeczenie nawiązki na rzecz pokrzywdzonej, podczas gdy przypisany oskarżonej czyn powodował krzywdę po stronie B. J..

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zawarty w apelacji prokuratora zarzut jest co do zasady trafny, jednak sposób jego sformułowania był mylący. Zdawał się on bowiem sugerować, iż zdaniem skarżącego Sąd Rejonowy powinien był nałożyć na oskarżoną obowiązek zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez pokrzywdzoną, jak też nawiązkę na jej rzecz, co jest – w sposób wręcz oczywisty - niemożliwe. O pewnej niezręczności owego zarzutu przekonuje jednak wprost uzasadnienie środka odwoławczego, jak i zawarty w nim wniosek o modyfikację skarżonego wyroku, w którym oskarżyciel wyraźnie różnicował oba rodzaje świadczeń przewidziane w art. 67 § 3 k.k. Jakkolwiek więc czyn przypisany M. J. spowodował po stronie B. J. krzywdę, to z brzmienia art. 67 § 3 kk wynika jednoznacznie, iż w sytuacji, gdy istnieją podstawy do orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego obowiązku naprawienia szkody w całości lub w części lub/i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a sąd takiego obowiązku nie orzeka, zobowiązany jest do orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego nawiązki (patrz: wyroki Sądu Najwyższego – z dnia 22.03.2024 r., sygn. IV KK 508/23; z dnia 4 lutego 2020 r. sygn. IV KK 327/). Zatem wykładnia językowa tego przepisu jasno wskazuje, że obligatoryjny charakter orzeczenia wydanego na podstawie art. 67 § 3 k.k. dotyczy jednego z wymienionych świadczeń/ obowiązków, tj. obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki, który powinien być nałożony na sprawcę w sytuacji, gdy następuje warunkowe umorzenie postępowania karnego i dotyczy każdego przypadku, w którym doszło do wyrządzenia pokrzywdzonemu szkody lub krzywdy, która nie została naprawiona w chwili orzekania. Zatem, zasądzenie nawiązki zastępuje obowiązek naprawienia szkody i obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

W utrwalonym orzecznictwie wskazano wyraźnie na powinność nałożenia na sprawcę obowiązku naprawienia szkody wówczas, gdy powstanie szkody jest następstwem popełnionego przez niego czynu. Podniesiono również, że skutek przestępny w postaci szkody obejmuje zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową ( krzywdę), przy czym decyzja, czy szkoda ma być naprawiona w całości, czy w części, należy do sądu. Decydującą przesłanką powinien być wówczas interes pokrzywdzonego w otrzymaniu chociaż części finansowej rekompensaty odszkodowania. Zgromadzony w rozpoznawanej sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż przypisany M. J. czyn spowodował u jej matki krzywdę pod postacią zarówno cierpień fizycznych, jak i psychicznych. Nie ustalono nadto, aby oskarżona w jakikolwiek sposób za nią zadośćuczyniła, a wobec braku szczegółowego przesłuchania na tę okoliczność B. J., sąd odwoławczy miał jedynie możliwość orzeczenia nawiązki, gdyż obecnie nie da się ustalić precyzyjnie rozmiaru wyrządzonej krzywdy. Decydując o wysokości tego środka kompensacyjnego, sąd miał na uwadze przede wszystkim to, że pomimo, iż oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim i zachowywała się nagannie w stosunku do najbliższej dla niej osoby, to jednak nie można tracić z pola widzenia, że stosunki pomiędzy kobietami nacechowane są silnymi emocjami, pod wpływem których także pokrzywdzona nie zawsze zachowywała się w stosunku do swojej córki poprawnie. Nadto obrażenia, których doznała pokrzywdzona miały jedynie powierzchowny charakter. Sąd uwzględnił także, że oskarżona zdobyła się przed Sądem na to, by przeprosić matkę i wyrazić skruchę, a obie kobiety wskazywały na wyraźna i trwałą poprawę relacji między nimi ( k. 327v - 328v).

W ocenie Sądu zasądzona kwota nawiązki jest adekwatna do doznanej przez pokrzywdzoną krzywdy, uwzględnia także realne możliwości zarobkowe samej oskarżonej.

Wniosek

Zawarty w pisemnej apelacji prokuratora wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez nałożenie na oskarżoną na podstawie art. 67 § 3 kk również obowiązku zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez pokrzywdzoną w kwocie 800 zł, a gdyby sąd odwoławczy uznał, że zebrany materiał dowodowy nie umożliwił dostatecznie dokonania oceny, w jakim rozmiarze przypisane przestępstwo wyrządziło krzywdę w dobrach pokrzywdzonej – orzeczenie nawiązki w kwocie 800 zł został zmodyfikowany podczas rozprawy apelacyjnej. Prokurator wniósł wówczas o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi i instancji z uwagi na fakt, że zdaniem oskarżyciela zachodzi przesłanka z art. 440 k.p.k., bowiem nie może ostać się wyrok warunkowo umarzający postępowanie wydany wobec osoby uprzednio karanej, gdyż prowadzi to do naruszenia art. 66 § 1 k.k.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek prokuratora zawarty w jego pisemnej apelacji zasługuje na uwzględnienie wyłącznie w zakresie, w jakim spowodował zmianę wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części poprzez zasądzenie nawiązki na rzecz pokrzywdzonej. Biorąc jednak pod uwagę wszystkie opisane w poprzedniej sekcji okoliczności, Sąd Okręgowy uznał, że wskazana przez prokuratora w apelacji kwota 800 zł jawi się jako zawyżona w stosunku do doznanej przez B. J. krzywdy. Nawiązka nie ma spełniać celów represyjnych, lecz ma być sposobem naprawienia krzywdy wyrządzonej jako cierpienia fizyczne oraz psychiczne związane z uszkodzeniami ciała lub rozstrojem zdrowia. Orzekając o wysokości nawiązki, Sąd Okręgowy wziął pod uwagę wszelkie czynniki decydujące o rozmiarze doznanej przez pokrzywdzoną krzywdy, a wysokość przyznanej sumy z jednej strony wyraża ekonomicznie odczuwalną wartość, z drugiej zaś strony jest utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie. Mając na względzie całokształt ustalonych w niniejszej sprawie okoliczności, w ocenie Sądu krzywdę B. J. zrekompensuje kwota 500 zł.

Ło możliwe orzeczenie poza granicami skargi Co zaś tyczy się wniosku prokuratora złożonego na rozprawie apelacyjnej, aktualne brzmienie art. 440 k.p.k. uniemożliwia jego uwzględnienie, choć zgodzić się trzeba, że danie prymatu przepisom prawa karnego procesowego przez tymi o charakterze materialnoprawnym, prowadzić może w konsekwencji do rażącej niesprawiedliwości orzeczenia. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wobec faktu wydania wobec M. J. przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi–Południe w Warszawie, w dniu 10 sierpnia 2023r prawomocnego wyroku skazującego za występki z art. 222 § 1 k.k., art. 226 § 1 k.k. ( sygn. IV K 1349/22) , który uprawomocnił się w dniu 7 października 2023 roku, nie można oskarżonej traktować jako „sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne” - w rozumieniu art. 66 § 1 kk.. Warunkowe umorzenie postępowania wobec oskarżonej wiąże się zatem z rażącą obrazą tegoż przepisu. Rzecz jednak w tym – co wynika wprost z brzmienia art. 440 kpk - że w wyniku stwierdzenia przesłanki o charakterze materialnym ( rażąca niesprawiedliwość orzeczenia) sąd odwoławczy może wydać rozstrzygnięcie o charakterze reformatoryjnym, to jest zmienić orzeczenie ( i tu – tylko na korzyść oskarżonego), albo je uchylić – zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego przy założeniu wszak, że w takim kierunku wniesiony został środek odwoławczy ( jak to miało miejsce w sprawie niniejszej). W tym drugim wypadku, rozstrzygniecie o charakterze kasatoryjnym wymaga spełnienia kolejnych przesłanek, już o charakterze czysto procesowym, wymienionych w art. 437 § 2 k.p.k., a więc: zaistnienia jednej z przyczyn określonych w art. 439 § 1, art. 454 k.p.k. albo konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości. Żadna z opisanych sytuacji nie wystąpiła w odniesieniu do M. J..

Ani skarżący nie wykazał, ani też sąd odwoławczy nie stwierdził wystąpienia którejkolwiek z bezwzględnych przyczyn odwoławczych, jak też powodów nakazujących ponowienie przewodu sądowego przez sąd I instancji. Wyrok warunkowo umarzający postępowanie nie jest także wyrokiem uniewinniającym czy umarzającym postępowanie, a zatem nie znajdzie tu zastosowania również przepis art. 454 § 1 k.p.k. Przypomnieć trzeba, że pierwotnie brzmienie przepisu wyłączało możliwość skazania przez sąd odwoławczy oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. Obecne brzmienie przepis ten zyskał na mocy ustawy z dnia 19 lipca 2019r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 5 października 2019r. Jeżeli zatem ustawodawca zdecydował się na usunięcie zakazu ne peius w odniesieniu do konkretnego typu wyroku - warunkowo umarzającego postępowanie, to poza sporem jest, iż dopuścił możliwość modyfikacji takiego orzeczenia poprzez wydanie wyroku skazującego przez sąd odwoławczy. Dopuszczalność wydania przez sąd ad quem orzeczenia o charakterze reformatoryjnym niweluje potrzebę uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania ( takie rozstrzygnięcie jest wręcz niedopuszczalne). Gdyby w niniejszej sprawie prokurator zaskarżył wyrok w całości, jego zmiana poprzez skazanie oskarżonej byłaby możliwa w ramach postępowania apelacyjnego. Rzecz jednak w tym, że środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść M. J. zakreślił granice skargi wyłącznie na część dotyczącą środka probacji i tego faktycznie dotyczyła apelacja. W tym zaś stanie rzeczy nie było możliwe wyjście poza granice skargi i zmiana wyroku, gdyż art. 440 k.p.k. przewiduje taką ewentualność wyłącznie poprzez procedowanie na korzyść oskarżonego.

W konsekwencji więc jedyną dopuszczalną zmianą była ta, jaka obejmowała kwestionowany przez oskarżyciela brak rozstrzygnięcia o nawiązce. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 433 § 1 kpk sąd odwoławczy (wobec stwierdzonego wyżej braku możliwości zastosowania art. 440 kpk) rozpoznaje sprawę wyłącznie w granicach zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu - również w granicach podniesionych zarzutów.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1

Przedmiot i zakres zmiany

Zasądzenie na rzecz pokrzywdzonej B. J. kwoty 500 zł tytułem nawiązki

Zwięźle o powodach zmiany

Sąd Okręgowy uwzględniając częściowo wniosek zawarty w apelacji prokuratora, na podstawie art. 67 § 3 kk zobowiązał oskarżoną do zapłaty na rzecz pokrzywdzonej B. J. kwoty 500 zł tytułem nawiązki. Wykładnia językowa wskazanego przepisu pozwala bowiem na ustalenie w sposób jednoznaczny, iż orzeczenie jednego z obowiązków tam wskazanych, tj. naprawienia szkody, zadośćuczynienia za krzywdę albo nawiązki, jest obligatoryjne w sytuacji, gdy sąd umarza warunkowo postępowanie karne w każdym przypadku, w którym doszło do wyrządzenia pokrzywdzonemu krzywdy lub szkody. Nadto z akt sprawy nie wynika, aby ów krzywda została pokrzywdzonej jakkolwiek zrekompensowana. Z uwagi zatem na powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego zasadnym jest orzeczenie nawiązki we wskazanej wyżej kwocie, jako adekwatnego środka kompensacyjnego w niniejszej sprawie.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

brak numeracji

Na podstawie art. 634 kpk w zw. z art. 624 § 1 kpk, sąd obciążył wydatkami postępowania odwoławczego Skarb Państwa, biorąc pod uwagę sytuację finansową M. J., a także fakt, że apelacja prokurator wniesiona została niejako „ w obronie prawa”.

O wynagrodzeniu obrońcy wyznaczonego z urzędu rozstrzygnięto w oparciu o § 17 ust. 2 pkt 4 i § 4 ust. 1 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

7.  PODPIS

SSO Beata Tymoszów

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok w części co do rozstrzygnięcia o środach probacyjnych

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana