Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2022 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w W. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania P. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W.

o zasiłek opiekuńczy

z udziałem zainteresowanego (...) K. Sp. j. w W.

na skutek odwołania P. K. od decyzji z dnia 4 marca 2021 roku

nr (...)

1.  Postępowanie umarza w zakresie prawa do zasiłku opiekuńczego za okres czasu
od 19 stycznia 2021 roku do 22 stycznia 2021 roku;

2.  Zmienia zaskarżoną decyzję, przyznając odwołującemu się P. K. prawo do zasiłku opiekuńczego za okres czasu od 11 stycznia 2021 roku do 18 stycznia 2021 roku.

Sygn. akt VI U 292/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 marca 2021 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – III Oddział w W. odmówił P. K. prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 11 stycznia 2021 roku do dnia 22 stycznia 2021 roku. W uzasadnieniu organ rentowy podnosił, że ubezpieczony nie przedłożył wymaganych do przyznania zasiłku dokumentów, wobec czego nie ma on prawa do zasiłku opiekuńczego za okres wskazany w decyzji (Decyzja, akta rentowe).

Od ww. decyzji pismem z dnia 12 kwietnia 2021 roku (data prezentaty) odwołanie wniósł P. K., domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do zasiłku opiekuńczego za wskazany w decyzji okres. W uzasadnieniu wskazywał, że w związku z zachorowaniem matki dziecka, A. W. na covid 19 i wiążącej się z tym izolacji zabrał on swojego syna – F. K. do swojego miejsca zamieszkania, gdzie przebywał on do dnia 22 stycznia 2021 roku. Natomiast matka dziecka przebywała w izolacji od dnia 9 stycznia 2021 roku do dnia 18 stycznia 2021 roku, następnie objęta zaś była kwarantanną. Również matka A. W. miała być objęta kwarantanną (Odwołanie – k. 4).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 17 maja 2021 roku (data prezentaty) organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wywodził analogicznie jak w zaskarżonej decyzji (Odpowiedź na odwołanie – k. 7 – 7v.).

Na terminie rozprawy 30 maja 2022 roku, tuż przed jej zamknięciem, odwołujący wskazał, że podtrzymuje odwołanie w zakresie zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 11 stycznia 2021 roku do dnia 18 stycznia 2021 roku, w pozostałym zaś zakresie cofa odwołanie ze zrzeczeniem się roszczenia (Protokół rozprawy – k. 69, e - protokół: 00:04:16).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. W. oraz ubezpieczony P. K. są rodzicami małoletniego F. K. (Bezsporne).

A. W. przebywała w izolacji domowej od dnia 9 stycznia 2021 roku do dnia 18 stycznia 2021 roku w związku z zachorowaniem na covid 19 (Dowód z dokumentu: informacja o pobycie w izolacji – k. 5).

W chwili zachorowania na covid 19 matka była osobą stale zajmującą się dzieckiem, ojciec zaś zamieszkiwał w innym miejscu (Dowód: przesłuchanie stron; zeznania odwołującego się – k. 39 – 39v., e – protokół:(...) z dokumentu: ugoda – k. 30 - 31). F. K. był dzieckiem, które nie ukończyło jeszcze wtedy 8. roku życia, urodził się on bowiem dnia 6 grudnia 2015 roku (Dowód z dokumentu: skan wniosku o zasiłek opiekuńczy – k. 45 – 48).

Małoletni F. K. był wówczas pod opieką ojca, który zabrał go na ferie – od dnia 3 stycznia 2021 roku. Dzięki temu nie przebywał w kwarantannie. W spornym okresie 11 – 18 stycznia 2021 roku dziecko znajdowało się dalej pod opieką odwołującego. Nie wnosi on o zasiłek za cały okres izolacji matki, gdyż do 10 stycznia 2021 roku przebywał na urlopie wypoczynkowym (Dowód: przesłuchanie stron; zeznania odwołującego się – k. 39 – 39v., e – protokół: (...)

W związku z zaistniałą sytuacją odwołujący zadzwonił do pracodawcy informując, że potrzebuje czasu wolnego ze względu na opiekę nad dzieckiem, gdyż jego matka zachorowała na covid. Pracodawca kazał mu wówczas złożyć formularz Z15A. Odwołujący przekazał go pracodawcy w dniu 11 stycznia 2021 roku, dokument był przez niego podpisany. Nie miał informacji, czy został on następnie przez niego przekazany do ZUS, nie był również informowany o jakichkolwiek brakach złożonego wniosku (Dowód: przesłuchanie stron; zeznania odwołującego się – k. 39 – 39v., e – protokół: (...) dowód z dokumentów: korespondencja e – mail – k. 32 – 39, skan wniosku o zasiłek opiekuńczy – k. 45 – 48).

Pracodawca przekazał do ZUS jedynie formularz Z-3, tj. zaświadczenie płatnika składek, dnia 26 stycznia 2021 roku (Dowód z dokumentu – zaświadczenie – k. 59 – 62, oświadczenie płatnika składek – k. 58).

Pismem z dnia 11 lutego ZUS wzywał odwołującego się do przedłożenia dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego tj. wniosku o zasiłek opiekuńczy Z-15A, druku (...)36 oraz zaświadczenia o zamknięciu wraz z informacją kiedy odwołujący się został o tym poinformowany – pod rygorem wydania decyzji odmownej (Dowód z dokumentu: pismo ZUS, akta rentowe).

Odwołujący się nie przedłożył osobiście do ZUS wniosku o zasiłek opiekuńczy, o który zwracał się organ rentowy w piśmie, o którym mowa w akapicie poprzedzającym (Bezsporne).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie faktów przyznanych (bezspornych), dowodów z dokumentów wcześniej wskazanych oraz dowodu z przesłuchania stron ograniczonego do przesłuchania odwołującego się, którego zeznania jako spójne i logiczne uznane zostały za wiarygodny materiał dowodowy.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie w sprawie podlegało umorzeniu w zakresie roszczenia o zasiłek opiekuńczy za okres od dnia 19 stycznia 2021 roku do dnia 22 stycznia 2021 roku wobec cofnięcia w tym zakresie odwołania ze zrzeczeniem się roszczenia, w pozostałym zakresie odwołanie jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie.

W punkcie 1. Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 k.p.c. wobec skutecznego cofnięcia w tym zakresie odwołania przez ubezpieczonego.

Przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie było (po dokonanej modyfikacji odwołania) prawo odwołującego do zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 11 stycznia 2021 roku do dnia 18 stycznia 2021 roku. W zaskarżonej decyzji znajduje się wprawdzie odniesienie również do dodatkowego zasiłku opiekuńczego wynikającego z Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. Dz.U. 2021 poz. 2095 ze zm.), jednak jak wynika z zaskarżonej decyzji rozstrzygnięcie obejmowało jedynie, zgodnie z wnioskiem, prawo do zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 11 stycznia 2021 roku do dnia 22 stycznia 2021 roku i analogicznie tego domagał się w niniejszej sprawie odwołujący przed Sądem.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 1) Ustawy zasiłkowej (Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn. Dz.U. 2021 poz. 1133 ze zm.) zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad: dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku: a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2021 r. poz. 75), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem, b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki, c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

Stosownie do § 27 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków, tekst jedn. Dz.U. 2017 poz. 87 (dalej: Rozporządzenie) dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego jest, złożony w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu, wniosek o zasiłek opiekuńczy, zawierający dane określone w załączniku nr 6 do rozporządzenia, według zaś § 29 tego samego rozporządzenia dokumentami niezbędnymi do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 jest: 1) złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu, oświadczenie ubezpieczonego – w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do którego uczęszcza dziecko; 2) decyzja o konieczności izolacji dziecka wydana przez właściwy organ albo uprawniony podmiot, na podstawie przepisów o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi; 3) złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu, zaświadczenie lekarskie wystawione ubezpieczonemu na zwykłym druku, w przypadku: a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki, b) pobytu małżonka lub rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem w placówce leczniczej; 4) złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu, oświadczenie ubezpieczonego o chorobie niani lub dziennego opiekuna oraz wydruk zaświadczenia lekarskiego lub kopia zaświadczenia lekarskiego wystawionego na formularzu zaświadczenia lekarskiego wydrukowanym z systemu teleinformatycznego albo kopia zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku, stwierdzające niezdolność do pracy niani lub dziennego opiekuna, potwierdzone przez ubezpieczonego za zgodność z oryginałem – w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2016 r. poz. 157 oraz z 2017 r. poz. 60), lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad dzieckiem.

W pierwszej kolejności odniesienia się wymaga zarzut organu rentowego, że odwołujący się nie przedłożył określonych dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego. Nie ulega wątpliwości, że pracodawca odwołującego przekazał do ZUS druk Z-3, nie zaś druk Z-15A (wniosek). Bezspornie odwołujący nie dostarczył następnie na wezwanie ZUS wniosku o którym mowa w § 27 Rozporządzenia. Jego wniosek o zasiłek opiekuńczy dotknięty był więc brakami.

Zgodnie z art. 64 § 2 k.p.a. jeżeli podanie nie spełnia innych wymagań ustalonych w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż siedem dni, z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania, według zaś art. 180 § 1 k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Tymczasem organ rentowy wzywał odwołującego do przedłożenia wniosku na druku Z-15A pod rygorem wydania decyzji odmownej, nie zaś pozostawienia podania bez rozpoznania. W konsekwencji zaś wydał właśnie decyzję odmowną i wbrew art. 64 § 2 k.p.a. nie pozostawił podania bez rozpoznania.

Skoro organ rentowy przepis art. 64 § 2 k.p.a. zlekceważył i wydał rozstrzygnięcie merytoryczne, to w postępowaniu wywołanym wniesieniem odwołania od decyzji Sąd badał już pod kątem merytorycznym, czy zasiłek opiekuńczy się odwołującemu należał, kwestie proceduralne zaś nie miały tu decydującego znaczenia. Innymi słowy mówiąc, organ rentowy nie mógł wydać rozstrzygnięcia merytorycznego opierając się na naruszeniu procedury (niezłożeniu wniosku w stosownej formie, dotkniętego brakami) – skoro jednak je wydał to przed Sądem sprawa badana jest merytorycznie, czy spełnione zostały przesłanki materialnoprawne do nabycia świadczenia, zasiłku opiekuńczego. Tylko bowiem jeżeli decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd uchyla tę decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu (art.477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c.). Badając sprawę merytorycznie Sąd mógł orzekać tylko w oparciu o zarzuty merytoryczne, nie zaś zarzuty mające charakter procesowy (niedochowanie wymagań formalnych wniosku).

Nieco inaczej kwestia przedstawia się w odniesieniu do dokumentów, o których mowa w § 29 ust. 1 Rozporządzenia; Są to druki, dokumenty których wymóg złożenia ma charakter nie tylko procesowy, ich nieprzedłożenie wraz z wnioskiem albo też na wezwanie organu rentowego skutkuje oceną, że prawo do danego świadczenia nie zostało wykazane w sposób przewidziany przepisami, co winno skutkować dla ubezpieczonego decyzją odmowną i brak taki nie może być następnie ,,naprawiony’’ w postępowaniu sądowym.

Problemem w niniejszej sprawie było jednak to, że organ rentowy nie wzywał w ogóle odwołującego do przedłożenia dokumentu, który był tu faktycznie niezbędny tj. zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego chorobę rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli choroba uniemożliwia temu rodzicowi sprawowanie opieki (§ 29 ust. 1 pkt 3) lit. a) Rozporządzenia). W miejsce tego organ rentowy wzywał do przedłożenia oświadczenia ubezpieczonego składanego w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do którego uczęszcza dziecko, zaświadczenia o zamknięciu placówki wraz z informacją, kiedy ubezpieczony się o tym dowiedział, co było kompletnie niezrozumiałe biorąc pod uwagę, że odwołujący nie sprawował opieki w związku z zamknięciem żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do którego uczęszcza dziecko, tylko w związku z chorobą rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem.

Sąd uznał tu za zasadne zmienić podstawę prawną przysługiwania odwołującemu prawa do zasiłku opiekuńczego z tej wywodzonej błędnie przez ZUS (art. 32 ust. 1 pkt 1) lit. a) Ustawy zasiłkowej) na prawidłową (art. 32 ust. 1 pkt 1) lit. b) Ustawy zasiłkowej). Organ rentowy w zaskarżonej decyzji wskazywał podstawy prawne bardzo ogólnikowo, jak jednak wynika z tego o jakie dokumenty się zwracał do odwołującego prowadził postępowanie w kierunku przesłanki określonej w art. 32 ust. 1 pkt 1) lit. a) Ustawy zasiłkowej.

Przy prawidłowo zakreślonej podstawie prawnej odwołujący winien złożyć do ZUS w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu, zaświadczenie lekarskie wystawione ubezpieczonemu na zwykłym druku (§ 29 ust. 1 pkt 3) Rozporządzenia). Skoro jednak odwołujący w ogóle nie był do przedłożenia tego dokumentu wzywany, ZUS bowiem jak wynika z wezwania zawartego w aktach rentowych prowadził postępowanie w kierunku innej przesłanki przysługiwania zasiłku opiekuńczego, to nie może on następnie ponosić negatywnych konsekwencji nieprzedłożenia zaświadczenia lekarskiego i może wykazywać swoje prawo do spornego świadczenia za pomocą wszelkich środków dowodowych dopuszczalnych w postępowaniu cywilnym.

Niezależnie od powyższego, postępowanie wykazało spełnienie przed odwołującego wszystkich przesłanek warunkujących nabycie prawa do zasiłku opiekuńczego na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. b) Ustawy zasiłkowej. Dziecko, którym miał się wówczas opiekować, nie miało wówczas jeszcze ukończonych 8 lat życia. Również zachorowanie na covid 19 matki dziecka, która była osobą stale opiekującą się tym dzieckiem nie budziło wątpliwości jak również nie było kwestionowane przez organ rentowy. Nie ulega wątpliwości, że choroba zakaźna, jak covid 19 uniemożliwiała matce dziecka opiekę nad nim – przebywający w chwili zachorowania pod pieczą ojca syn nie mógł do niej wrócić aby uniknąć zarażenia się. Odwołujący się był również w spornym okresie zwolniony od wykonywania pracy – poinformował o zaistniałej sytuacji i otrzymał jedynie polecenia wypełnienia stosownych wniosków. Również samo podleganie ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie i w chwili zachorowania matki dziecka nie było przez ZUS kwestionowane.

Z podniesionych względów orzeczono jak w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.