Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2022r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku Sekcja ds. Ubezpieczeń Społecznych w VI Wydziale Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2022 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy E. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o świadczenie rehabilitacyjne

z odwołania od decyzji z dnia 13 lipca 2021 r., znak (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje powódce prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2021r. do 31 lipca 2021r. oraz uchyla nałożony na powódkę obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego z funduszu chorobowego za okres od 1 maja 2021r. do 30 czerwca 2021r. w kwocie 3.685,01zł (słownie: trzy tysiące sześćset osiemdziesiąt pięć i 01/100) z odsetkami,

II.  Zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz powódki E. Z. kwotę 360,00 zł (słownie: trzysta sześćdziesiąt i 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Na oryginale właściwy podpis

Sygnatura akt VI U- upr 726/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 lipca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. – powołując się m.in. na art. 17 i art. 22 oraz art. 66 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. oświadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 2021.1133, ze zm. – zwana dalej ustawą zasiłkową) - odmówił E. Z. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego z okres od 1 maja 2021 roku do 31 lipca 2021 roku oraz jednocześnie zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego z funduszu chorobowego za okres od 1 maja 2021 roku do 30 czerwca 2021 roku w kwocie 3.685,01 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji do dnia zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w okresie od 10 maja 2021 r. do 6 lipca 2021 r. E. Z. podejmowała czynności związane z umową o dzieło zawartą z (...) sp. z o.o. w G. i z tego tytułu otrzymała wynagrodzenie, co – zdaniem organu – jest równoznaczne z wykonywaniem pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy i skutkuje utratą prawa do świadczenia rehabilitacyjnego.

(decyzja w aktach ZUS – k. 22)

Od powyższej decyzji w całości odwołała się powódka E. Z. i wniosła o jej zmianę poprzez orzeczenie, że ma prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2021 r. do 31 lipca 2021 r. oraz o poprzez uchylenie decyzji w przedmiocie żądania zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego za wskazany okres. Wniosła również o zasądzenie od pozwanego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu zarzuciła, że wykonywanie czynności w związku z zawartą umową o dzieło nie stanowiło wykonywania pracy zarobkowej, gdyż przedmiotem umowy była praca badawcza polegająca na indywidualnym testowaniu w okresie od 10 maja 2021 r. do 6 lipca 2021 r. substancji leczniczo – kosmetycznych mających na celu odbudowę oprawy oka (brwi i rzęs) po chemioterapii. Przyznała, że za wykonanie umowy otrzymała 400 zł netto, przy czym kwota ta stanowiła w rzeczywistości zwrot kosztów stawiennictwa na badania oraz wizyty kontrolne. Powódka zarzuciła również, że nie można uznać za niezgodne z celem zwolnienia od pracy, stosowanie środków kosmetyczno-leczniczych mających usprawnić rekonwalescencję po chemioterapii.

(odwołanie od decyzji, k. 3-10)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie od skarżącej kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych z uwzględnieniem odsetek ustawowych za opóźnienie. W uzasadnieniu organ rentowy podtrzymał stanowisko wyrażonep w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie, k. 28-30)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka E. Z. podlegała ubezpieczeniem społecznym w tym ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy o pracę zawartej od 2 marca 2020 r. do 31 sierpnia 2020 r.

Powódka była niezdolna do pracy uzyskując prawo do zasiłku chorobowego a następnie do świadczenia rehabilitacyjnego przyznanego łącznie do 31 lipca 2021 r., które za okres po ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych wypłacał jej pozwany m.in. za okres od 1 maja 2021 r. do 30 czerwca 2021 r.

(bezsporne)

Powódka zachorowała na nowotwór piersi i była leczona m.in. chemoterapią. Usunięto jej także pierś.

Po chemoterapii powódce wypadły rzęsy i brwi. Lekarz leczący zaproponował powódce udział w programie badawczym mającym na celu ocenę tolerancji i skuteczności dermokosmetyku dedykowanego dla pacjentów onkologicznych cierpiących na utratę rzęs i brwi w wyniku przeprowadzonej chemoterapii. Chodziło o pomoc w odbudowie „oprawy oka”.

(dowód: zeznania świadka M. D., k. 108V-109; zeznania świadka A. Z., k. 109, informacja (...) Spółki z o.o. Centrum (...) w G. - pismo dnia 3 sierpnia 2022 roku, k. 93)

Powódka zgodziła się na udział w programie i w związku z tym w dniu 10 maja 2021 r. zawarła z (...) sp. z o.o. w G. umowę o dzieło nr (...), gdzie jako wykonawca zobowiązała się do wykonania pracy badawczej, polegającej na indywidualnym testowaniu substancji kosmetycznych w terminie od 10 maja 2021 r. do 6 lipca 2021 r. oraz zobowiązała się do poddawania odpowiednim badaniom dermatologicznym.

W ramach wykonywania umowy przewidziano 3 wizyty kontrolne z dermatologiem/okulistą: 10 maja 2021 r., 7 czerwca 2021 r., 6 lipca 2021 r. Poza tym powódka miała codziennie stosować otrzymany produkt – serum do rzęs i brwi.

Umowa o dzieło przewidywała wynagrodzenie za wykonaną pracę badawczą w wysokości 463 zł brutto (400 zł netto). W dokumencie „Informacja dla ochotnika uczestniczącego w badaniu” wskazano m.in., że wynagrodzenie w wysokości 400 zł netto przysługuje za wymagania i koszty dojazdu związane z badaniem i jest wypłacane w przypadku pełnego uczestnictwa ochotnika w badaniu.

(dowód: umowa o dzieło, k. 17; zaświadczenie z 23 czerwca 2021 r., k. 19; informacja dla ochotnika uczestniczącego w badaniu, k. 21-25)

Udział w badaniu nie był szeroko dostępny, tylko był dedykowany do ściśle określonej grupy pacjentów onkologicznych. Ich rekrutacja była powierzona w całości lekarzowi specjaliście dermatologii o wieloletnim doświadczeniu w leczeniu schorzeń dermatologicznych i pacjentów po chemoterapii.

Wszystkie główne kryteria włączenia pacjentów do badania musiały być spełnione łącznie i były następujące:

⚫

kobiety i mężczyźni w wieku co najmniej 18 lat o typie skóry kaukaskim i fototypie I-IV w skali F.’a,

⚫

osoby, które zakończyły chemioterapię co najmniej 2 miesiące przed rozpoczęciem badania,

⚫

osoby, które straciły rzęsy/brwi w wyniku chemioterapii i mają ślady wzrostu nowych rzęs/brwi,

⚫

osoby posiadające wrażliwą skórę w okolicach oczu i brwi,

⚫

osoby posiadające wrażliwe oczy.

(dowód: informacja z (...) Spółki z o.o. Centrum (...) w G. - pismo dnia 3 sierpnia 2022 roku, k. 93)

Powódka zrealizowała umowę o dzieło w całości. Mieszkając w R. (gmina T.) dojeżdżała na umówione wizyty do G. na J. D.. Ponieważ brak jest bezpośredniego połączenia z R. do G., to na przewidziane w programie wizyty powódkę zawoził mąż prywatnym samochodem i w tym celu brał dzień wolny od pracy. Był to dystans około 45 kilometrów w jedną stronę - około godzina jazdy samochodem. Poza tym był to ciągle okres epidemii związanej z COVID-19.

W dniu 6 lipca 2021 r. spółka (...) wypłaciła powódce kwotę 400 zł zgodnie z umową o dzieło numer (...).

(dowód: rachunek nr (...), k. 18)

Udział w badaniach pozytywnie wpłynął na kondycję powódki. Program działał i widać było jego efekty. Brwi powódki się zregenerowały. Poprawa była również w aspekcie psychologicznym, gdyż poprawiło się jej samopoczucie.

(dowód: zeznania świadka M. D., k. 108v-109; zeznania świadka A. Z., k. 109)

W dniu 2 lipca 2021 r. powódka poinformowała organ rentowy o zawarciu w/w umowy o dzieło i otrzymanym wynagrodzeniu.

(okoliczności bezsporne, przyznane w zaskarżonej decyzji)

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz dowodów w postaci zeznań świadków i dokumentów. Okoliczności bezsporne nie budziły wątpliwości Sądu, podobnie jak dokumenty, których autentyczności i prawdziwości nie kwestionowały strony. Zeznania świadków Sąd uznał za wiarygodne, gdyż były spontaniczne, spójne, logiczne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym.

Spór stron sprowadzał się do oceny prawnego charakteru wykonywanych przez powódkę czynności w ramach umowy o dzieło i w związku z tym ich wpływu na przyznane jej prawo i wypłacone świadczenie rehabilitacyjne za sporny okres, który przypadał po ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu kluczowe dla niniejszych rozważań jest podkreślenie, że sprawa dotyczy świadczenia rehabilitacyjnego przyznanego i wypłaconego powódce za okres po ustaniu tytułu ubezpieczeń społecznych, a zatem istotne znaczenie miała podstawa prawna żądania organu rentowego.

W tym miejscu należy bowiem zwrócić uwagę, że z porównania treści art. 13 i art. 17 ustawy zasiłkowej wynika wyraźnie, iż każdy z nich odnosi się do innego kręgu osób. Użycie w art. 17 ustawy zasiłkowej pojęcia "ubezpieczony" dla określenia adresata normy prawnej zawartej w tym przepisie przemawia za przyjęciem poglądu, iż przepis ten odnosi się do zasiłku chorobowego (świadczenia rehabilitacyjnego w zw. z art. 22 ustawy zasiłkowej) wypłacanego w czasie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a nie po jego ustaniu, skoro "ubezpieczonymi", w myśl art. 1 ust. 1 ustawy, są osoby objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Z całą pewnością można zatem uznać, że art. 13 i art. 17 ustawy zasiłkowej zawierają odrębne i różniące się zasadniczo regulacje stanowiące odstępstwo ogólnych zasad określających przesłanki prawa do zasiłku chorobowego wymienionych w art. 4, art. 6 i art. 7 ustawy, przy czym prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego dotyczy wyłącznie art. 13 (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013, I UK 19/13).

Tymczasem pozwany jako podstawę zaskarżonej decyzji wskazał art. 17 ust. 1 w zw. z art. 22 ustawy zasiłkowej, który zastosowania nie ma, gdyż dotyczy ubezpieczonych. Powódka w spornym okresie nie była ubezpieczona a świadczenie bezspornie było jej wypłacone za okres po ustaniu tytułu ubezpieczeń społecznych.

Zatem zastosowanie w sprawie mógł znaleźć art. 13 ust. 1 w zw. z art. 22 ustawy zasiłkowej a analizując jego treść i zarzuty podnoszone przeciwko powódce, w grę mógł wchodzić art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Powódka – co nie było kwestionowane w sprawie (k. 117 przyznanie pozwanego) – zawarła umowę o dzieło, przy czym działalność zarobkowa prowadzona na podstawie umowy o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych w tym nie stanowi tytułu do obowiązkowego ani dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zatem zarzut podjęcia przez powódkę działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia ją obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym nie znajduje zastosowania w sprawie, skoro umowa o dzieło per se nie stanowi takiego tytułu (art. 11 a contrario ustawy z dnia13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych [Dz.U. z 2021 r. poz. 423, ze zm.]).

Omawiana umowa o dzieło – zdaniem Sądu - nie zapewniała również powódce prawa do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. „Działalnością zarobkową niestanowiącą tytułu do ubezpieczenia społecznego, a zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby jest np. pozostawanie przez osobę niezdolną do pracy w stosunku służbowym (bycie sędzią, prokuratorem itp.), ale również uczestniczenie w pracach rady nadzorczej, zapewniające wynagrodzenie w okresie niezdolności do pracy.” (tak, Stopka Karolina, Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, lex).

Analizując art. 13 ustawy zasiłkowej należy zwrócić uwagę, że „ratio legis omawianej regulacji (…) sprowadza się do dostarczenia środków utrzymania byłemu ubezpieczonemu, który z powodu ustania pracy zarobkowej traci dotychczasowe dochody, a któremu choroba przeszkodziła w znalezieniu i podjęciu nowej pracy zarobkowej, a tym samym nowego źródła dochodów (H. Pławucka, glosa do uchwały SN z dnia 30 sierpnia 2001 r., III ZP 11/2001, OSP 2002, z. 12, poz. 599). Wspólną cechą i uzasadnieniem wszystkich przyczyn wyłączających prawo do zasiłku jest więc okoliczność, że dotyczą one sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy ma inne źródło dochodu.” (A. Rzetecka-Gil [w:] Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2017, art. 13). Natomiast - w ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy - nie można skutecznie twierdzić, że omawiana umowa o dzieło była takim „innym źródłem dochodu” dla powódki. Powyższe wynika ze specyficznego przedmiotu umowy, który dotyczył udziału w badaniach nad tolerancją i skutecznością specjalnego preparatu (dermokosmetyku). Nadto chodziło o badania, w których mogła uczestniczyć wyłącznie specjalna grupa osób, właśnie pacjentów dotkniętych chorobą onkologiczną, a w której to grupie znalazła się powódka w czasie swojej niezdolności do pracy. Mimo, że umowa przewidywała prawo do świadczenia nazwanego „wynagrodzeniem”, które powódce wypłacono w należnej kwocie 400 zł netto, to – zdaniem Sądu – praca wykonana przez powódkę nie była ukierunkowana na zarobek. W (...) dla ochotnika uczestniczącego w badaniu” wprost wskazano, że określone w umowie „wynagrodzenie” przysługuje za wymagania i koszty dojazdu związane z badaniem. Powódka zgodnie z umową pokonywała trasę na dojazdy z miejsca zamieszkania do G. celem kontroli wyników badań, w których uczestniczyła. Nadto wynagrodzenie w przysługującej wysokości 400 zł netto za prawie 2 miesiące obowiązywania umowy, nie może być traktowane jako realne źródło utrzymania, zwłaszcza po odjęciu kosztów koniecznych dojazdów. Ponownie podkreślić należy, że celem zawarcia omawianej umowy nie było uzyskanie środków utrzymania, lecz z jednej strony (w wymiarze ogólnym) udział w badaniach dermokosmetyku dedykowanego pacjentom onkologicznym, a z drugiej (w wymiarze indywidualnym dla samej powódki) usprawnienie procesu jej rekonwalescencji po leczeniu onkologicznym, przede wszystkim chemoterapii. Zatem wykonywane przez powódkę czynności w ramach zawartej umowy, miały bezpośredni związek jej chorobą i powrotem do zdrowia. W związku z powyższym uznać należy, że umowa powódki miała charakter wyjątkowy, incydentalny i bezpośrednio związany z jej stanem zdrowia, który powodował niezdolność do pracy.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie nie można dokonywać oceny spełnienia przesłanki z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej w oderwaniu od rodzaju działalności podjętej przez powódkę (jej wyjątkowego podyktowanego szczególnymi okolicznościami charakteru), oraz od wysokości uzyskanego z tego tytułu dochodu (niewielkiej kwoty stanowiącej procentowy ułamek należnego świadczenia rehabilitacyjnego). Nie można również pomijać funkcji art. 13 ustawy zasiłkowej, jaką jest ochrona osoby niezdolnej do pracy ze względu na brak możliwości wykonywania działalności przynoszącej przychód. Prawo do omawianych świadczeń dyktowane jest koniecznością ochrony przerwy w pracy wytworzonej przez chorobę oraz przeszkodą w znalezieniu i podjęciu nowego zatrudnienia. W tym przypadku ochrona ta nie mogła zostać wyłączona, albowiem umowa powódki nie miała charakteru działalności zarobkowej.

Wobec powyższego uznać należało, że wobec powódki nie ziściły się przesłanki utraty prawa do świadczenia rehabilitacyjnego w spornym okresie ani na podstawie art. 17 ust. 1 w zw. z art. 22 ustawy zasiłkowej ani art. 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 22 tej ustawy, a tym bardziej nie było podstaw do żądania zwrotu pobranego świadczenia, dlatego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. – zgodnie z odpowiedzialnością za wynik procesu. Powódka wygrała sprawę w całości i wnosiła o zwrot kosztów procesu. Kosztami procesu był koszt zastępstwa procesowego, który Sąd ustalił na podstawie § 9 ust. 2 w zw. z § 15 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018.265, ze zm.) w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Na oryginale właściwy podpis