Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

4 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu 4 lipca 2024 r. na rozprawie w Warszawie

sprawy z odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 26 stycznia 2024 r., znak (...)

o emeryturę pomostową

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 21/24

UZASADNIENIE

M. S. wniósł odwołanie od decyzji z 6.12.2023 r., znak (...) o odmowie prawa do emerytury pomostowej, wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., wnosząc o zaliczenie pracy w szczególnych warunkach w (...) (...) S.A. z siedzibą w W. oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., gdzie pracował na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony.

W uzasadnieniu odwołania wskazał, że do wniosku emerytalnego dołączył świadectwa pracy potwierdzające prace w szczególnych warunkach ( odwołanie z 3 stycznia 2024 r. – k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania od decyzji z 6.12.2023 r., znak (...) na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że odwołujący nie spełnia warunku o którym mowa w art. 4 pkt 2 i 6 ustawy o emeryturach pomostowych.

Organ rentowy uznał za okresy pracy w szczególnych warunkach okresy od 2.11.1981 r. do 31.03.1983 r. - łącznie 1 rok, 5 miesięcy i 23 dni.

Organ rentowy nie uwzględnił do tego stażu okresów:

1)  od 2.05.1985 r. do 31.03.1997 r. - kiedy to miał być zatrudniony jako kierowca samochodu o ciężarze powyżej 3.5 t w (...) (...);

2)  od 6.01.1997 r. do 30.06.2002 r. - kiedy to miał być zatrudniony jako kierowca samochodu o ciężarze powyżej 3,5 t w (...) sp. z o.o.

Organ rentowy wskazał, że za te okresy M. S. nie przedstawił świadectwa pracy w szczególnych warunkach, ale jedynie świadectwa pracy z adnotacją o pracy w szczególnych warunkach. W świadectwach tych pracodawcy nie powołali się jednak na żaden akt prawny, według którego miałaby to być praca w szczególnych warunkach (rozporządzenie, zarządzenie resortowe, wykaz, dział, pozycja, punkt).

Ponadto organ rentowy wskazał, że w trakcie pracy w (...) (...) M. S. przebywał na urlopach bezpłatnych i posiadał okresy nieskładkowe, natomiast podczas pracy w (...) sp. o.o. ww. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy do 28.02.2002 r. i w tym okresie tym również wykazano okresy nieskładkowe. Organ rentowy wskazał, że z dokumentów tych nie wynika aby praca była wykonywana stale.

Następnie organ rentowy wskazał, że po 1.0l.2009 r. M. S. nie został zgłoszony jako pracownik w szczególnych warunkach (odpowiedź na odwołanie – k. 9-9v.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. S. urodził się (...) Odwołujący świadczył pracę w szczególnym charakterze w okresie od 2.11.1981 r. do 31.03.1983 r., kiedy był zatrudniony w (...) na stanowisku robotnika do szkolenia na stanowisko konduktora oraz konduktora II kl. ( zaświadczenie – k. 3 akt emerytalnych).

Ubezpieczony w okresie od 2.05.1985 r. do 31.03.1997 r. był zatrudniony w (...) (...) S.A. W świadectwie pracy wskazano, że w okresie zatrudnienia wykonywał pracę na stanowisku kierowcy i w okresie od 2.05.1985 r. do 31.12.1996 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jako kierowca samochodu o ciężarze powyżej 3,5 tony ( świadectwo pracy – k. 5-5v. akt emerytalnych).

Ubezpieczony w okresie od 6.01.1997 r. do 28.02.2002 r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, a następnie od 1.03.2002 r. do 30.06.2002 r. w wymiarze 3/5 etatu w (...) sp. z o.o. W świadectwie pracy wskazano, że w okresie zatrudnienia wykonywał pracę na stanowisku kierowcy i w okresie od 6.01.1997 r. do 30.06.2002 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jako kierowca samochodu o ciężarze powyżej 3,5 tony ( świadectwo pracy – k. 9-9v. akt emerytalnych).

Ubezpieczony po 2002 r. zmienił zawód i nigdy więcej nie pracował już jako kierowca ( zeznania odwołującego – k. 38-38v. a.s.).

16 października 2026 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę pomostową (wniosek z , k. 1-2v. akt emerytalnych).

Decyzją z 6 grudnia 2023 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił odwołującemu prawa do emerytury pomostowej (decyzja ZUS k. 14-14v. akt emerytalnych).

M. S. 4 stycznia 2024 r. złożył odwołanie od decyzji z 6 grudnia 2023 r., znak (...) o odmowie prawa do emerytury pomostowej, wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., wnosząc o zaliczenie pracy w szczególnych warunkach w (...) (...) S.A. z siedzibą w W. oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., gdzie pracował na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony, inicjując tym samym niniejsze postępowanie ( odwołanie k. 3 a.s.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, które zostały ocenione jako wiarygodne. Strony nie zgłaszały zastrzeżeń do ich formy i treści, a sąd także nie znalazł podstaw do tego, by je kwestionować.

Podstawą ustaleń faktycznych były również zeznania ubezpieczonego, które zostały uznane za wiarygodne, albowiem pokrywały się z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie nie było uzasadnione.

Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164) określa w art. 4 i art. 49 warunki nabycia prawa do przewidzianego w niej świadczenia. W myśl pierwszego z nich, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6. po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z kolei w myśl art. 49 ustawy prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12 ustawy;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Przepisy dotyczące emerytur pomostowych są traktowane jako przedłużenie przepisów dotyczących wcześniejszych emerytur, ale jednocześnie ograniczają grupę uprawnionych do świadczenia. Zgodnie z przedmiotową ustawą można uzyskać prawo do emerytury pomostowej min. na podstawie art. 4 lub art. 49. Do nabycia świadczenia potrzeba spełnić łącznie wszystkie warunki, które zakreśla ustawa. Przedmiot sporu w niniejszej sprawie wyznaczało ustalenie, czy odwołujący ma prawo do emerytury pomostowej z uwagi na konieczność udowodnienia okresów pracy w warunkach szczególnych.

W rozpatrywanej sprawie ubezpieczony spełnił warunek posiadania okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat.

Postępowanie dowodowe dało bowiem podstawy do ustalenia, że M. S. wykonywał pracę w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia w (...) (...) oraz (...) sp. z o.o., jakkolwiek świadczenie pracy zakończyło się przed 31.12.2008 r. Wyjaśnić w tym miejscu należy, że w toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinien być potwierdzony przez zakład pracy stosownym zaświadczeniem, zgodnie z treścią art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych. Jednakże sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Odnośnie koniecznego warunku spełnienia przez odwołującego przesłanki określonej w art. 4 pkt 6 u.e.p., tj. wykonywania po 31 grudnia 2008 r., pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. Sąd Najwyższy w wyroku z 15 stycznia 2013 r., I UK 448/12 (LEX nr 1396383), wskazał, że z wykładni art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych wynika, że dla zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w takich warunkach w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r. wymagane jest, aby co najmniej jeden miesiąc takiego zatrudnienia przypadał po dniu 31 grudnia 2008 r.

Mając to na uwadze sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych. Sąd miał na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę przy dokonywaniu analizy charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. W związku z powyższym, w celu dokonania ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, sąd wykorzystał również dokumentację załączoną do akt sprawy zawierająca akta osobowe ubezpieczonego.

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), określają szczegółowe wykazy prac w warunkach szczególnych. Zgodnie z §4 tego rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie „A" stanowiącym załącznik do przytoczonego powyżej rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące przesłanki: osiągnął wiek emerytalny (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) oraz ma wymagany okres zatrudnienia (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W myśl § 1 ust. 2 powyższego rozporządzenia, właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. W wykazie „A" (prace w szczególnych warunkach), dziale VIII (w transporcie i łączności), poz. 2 uwzględniono prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Natomiast stosownie do art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. Należy wskazać, że pracy kierowcy samochodu ciężarowego nie wskazano w żadnym z tych załączników.

Akta osobowe które zostały dołączone do akt tej sprawy wskazują, że w okresie od 2.05.1985 r. do 31.03.1997 r. oraz od 6.01.1997 r. do 30.06.2002 r. odwołujący świadczył pracę jako kierowca samochodu ciężarowego, zatem należy uznać, że odwołujący wykonywał pracę na stanowisku kierowcy takiego pojazdu w warunkach szczególnych do 31 grudnia 2008 r., kiedy zmieniły się przepisy i praca kierowcy samochodu ciężarowego przestała być kwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze – ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wprowadziła bowiem nowy, ograniczony katalog stanowisk i rodzajów pracy wykonywanych w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze. Okres zatrudnienia od 2.05.1985 r. do 31.03.1997 r. oraz od 6.01.1997 r. do 30.06.2002 r. przekracza 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych, stanowiący jeden z warunków do uzyskania prawa do emerytury pomostowej (należy też uwzględnić do tego okresu przyjęty przez organ rentowy okres 1 rok, 5 miesięcy i 23 dni).

Odwołujący się nie spełnił jednak warunku z art. 4 ust. 6 ustawy o emeryturach pomostowych, albowiem po 31.12.2008 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze. Odwołujący zeznał, że w 2002 r. zmienił zawód i nigdy więcej nie pracował jako kierowca, ani nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze.

Z tego względu, sąd badał czy odwołujący się zachował prawo do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 w/w ustawy, zgodnie z którym prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12 ustawy;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Odwołujący się nie spełnia przesłanek z pkt 3 w/w przepisu. Wykładni w tym zakresie dokonał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 czerwca 2023 r. w sprawie III USK 267/22. Sąd Najwyższy wskazał, że w orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że art. 49 ustawy pomostowej zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 tej ustawy, zwalniając je wprawdzie z konieczności wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadzając równocześnie w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o to świadczenie pracownik spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Warunek ten został jasno wyrażony (art. 49 pkt 3 ustawy) i jest zgodny z jej celem. W świetle tego przepisu nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 13 marca 2012 r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62; z 4 września 2012 r., I UK 164/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 185; z 22 lipca 2013 r., III UK 106/12, LEX nr 1555688; z 4 grudnia 2013 r., II UK 159/13, LEX nr 1405231; z 25 października 2016 r., II UK 373/15, LEX nr 217708). Podobne stanowisko w kwestii wykładni art. 49 zostało zaprezentowane w doktrynie prawa (zob. M. Zieleniecki: Emerytura pomostowa w nowym systemie emerytalnym, Gdańsk 2011, LEX). Sąd Najwyższy zaznaczył, że okoliczność, że rodzaj wykonywanej pracy przez odwołującego się można było zakwalifikować jako prace w szczególnych warunkach na podstawie rozporządzenia nie pozwala na zaliczenie tak kwalifikowanej pracy do stażu pracy w szczególnych warunkach, uprawniających do nabycia prawa do emerytury pomostowej, ponieważ wymagane jest jednoczesne wykazania, że po 31 grudnia 2008 r. odwołujący się wykonywał pracę wymienioną w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy pomostowej.

Jak wskazano wyżej, odwołujący się po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy wymienionej w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy pomostowej, a zatem nie spełnia przesłanek z art. 49 pkt 3 tej ustawy.

Uwzględniając powyższe, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.