Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 września 2024r. w W.

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania J. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 31 października 2023r., nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten tylko sposób, że stwierdza, że J. S. w okresie od 1 lutego 2020 roku do 30 listopada 2020 roku podlega do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, wypadkowego) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

UZASADNIENIE

J. S. w dniu 11 grudnia 2023r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 31 października 2022 roku, nr (...), stwierdzającej, że podlega:

- od 1 lipca 2009r. do 31 maja 2011r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego), dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia;

- od 1 czerwca 2011r. do 15 kwietnia 2012r., od 1 lipca 2012r. do 28 lutego 2018r. i od 1 stycznia 2021r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego), dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia;

- od 1 czerwca 2019r. do 30 listopada 2020r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek w jego przypadku, jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, od 1 lutego 2020r. do 30 listopada 2020r. uzależniona jest od dochodu (w ramach tzw. małego ZUS Plus). Zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie:

1)  art. 36 ust. 14a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez bezpodstawne uznanie przez ZUS, iż w dniu 25 czerwca 2020r. nastąpiło wyrejestrowanie z tzw. małego ZUS Plus, a nie skorygowanie omyłki z dokumentu zgłoszeniowego ZUS ZUA z dnia 3 stycznia 2020r., a więc dokumentu zgłoszeniowego złożonego z zachowaniem prawem przewidzianego terminu;

2)  art. 7a § 1 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez nałożenie na odwołującego się obowiązku zapłaty wyższych składek pomimo ewentualnych wątpliwości organu co do treści normy prawnej wynikającej z art. 36 ust. 14a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w szczególności w sytuacji, gdy nie istnieje inna metoda skorygowania dokumentu zgłoszeniowego ZUS ZUA aniżeli złożenie kolejnego dokumentu, tym razem zawierającego prawidłowe dane;

3)  art. 10 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na skutek braku zapewnienia przez organ możliwości realnego udziału odwołującego się w postępowaniu na skutek wydania decyzji z pogwałceniem 7 dniowego terminu wynikającego z zawiadomienia o wszczęciu postępowania, co sprawiło, że przy wydaniu zaskarżonej decyzji całkowicie pominięto stanowisko zaprezentowane w piśmie odwołującego się z 30 października 2023r.;

4)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i tym samym dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów w zakresie, w jakim organ uznał, że zamiarem odwołującego się była rezygnacja z małego ZUS Plus, co do którego stosowane zgłoszenie zostało wysłane już w dniu 3 stycznia 2020 roku, a organ nie kwestionował w żaden sposób zasadności kolejnych wysyłanych deklaracji ZUS DRA, co nastąpiło dopiero po 3 latach;

5)  naruszenie art. 8 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na skutek braku prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do władzy publicznej, w szczególności w sytuacji, gdy podczas rozmów telefonicznych zarówno odwołującego się, jak i świadka, ze strony ZUS podało zapewnienie, że działanie odwołującego się jest prawidłowe, ale organ musi tak prowadzić wszczęte postępowanie, aby zakończyło się dolegliwością w postaci nienależnych w istocie, dodatkowych składek (odwołanie z dnia 8 grudnia 2023r., k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, w jakich okresach i z jakim kodem ubezpieczenia J. S. zgłosił się do ubezpieczeń społecznych. W dniu 3 stycznia 2020r. złożył dokument ZUS ZUA, w którym zgłosił się od 1 stycznia 2020r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (kod tytułu ubezpieczenia 0590 00). Następnie w dniu 25 czerwca 2020r. złożył dokument ZUS ZWUA, wyrejestrowując się z kodu ubezpieczenia 0590 00 z dniem 1 stycznia 2020r. W tym samym dniu złożył również korektę dokumentu ZUS ZWUA z kodu ubezpieczenia 0510 00 z dniem 31 stycznia 2020r. i od 1 lutego 2020r. zgłosił się do ubezpieczeń społecznych, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu z działalności gospodarczej, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (kod 0590 00) – tzw. mały ZUS Plus.

Według ZUS dokument zgłoszeniowy ZUS ZUA od 1 lutego 2020r. do tzw. małego ZUS Plus został złożony 25 czerwca 2020r., czyli po ustawowo wyznaczonym terminie. Zgodnie z art. 36 ust. 14a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1, ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1)  do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2)  7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Dodatkowo organ rentowy zacytował art. 18 ust. 1 i ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz podsumowując, wskazał że dokument ZUS ZUA od 1 lutego 2020r. został złożony po ustawowo wyznaczonym terminie (odpowiedź na odwołanie z 9 stycznia 2024r., k. 8-10 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. S. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Z tego tytułu dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w okresach od 4 maja 2009r. do 14 kwietnia 2012r., od 1 lipca 2012r. do 30 listopada 2020r. oraz od 1 stycznia 2021r. (okoliczności bezsporne).

Prowadzeniem księgowości J. S., w tym składaniem dokumentów do ZUS, zajmuje się księgowa A. G., której ubezpieczony przekazał informację, że chciałby skorzystać z tzw. małego ZUS Plus. W związku z tym w dniu 3 stycznia 2020r. został złożony przez A. G. dokument ZUS ZUA, wskazujący od 1 stycznia 2020r. kod tytułu ubezpieczenia 0590 00. Poza tym A. G. przekazywała do Zakładu w każdym kolejnym miesiącu 2020r. deklaracje rozliczeniowe, uwzględniające ten kod tytułu ubezpieczenia. J. S. zgodnie z tymi dokumentami opłacał wszystkie należne składki, jakie wyliczyła księgowa. W połowie 2020r. pracownica ZUS w rozmowie telefonicznej powiadomiła A. G., że zgłoszenie J. S. do małego ZUS Plus nastąpiło błędnie – od 1 stycznia 2020r. zamiast od 1 lutego 2020r. W związku z tym wskazała na konieczność złożenia dokumentu ZUS ZWUA wyrejestrowującego od 1 stycznia 2020r. oraz dokumentu ZUS ZUA zgłaszającego do ubezpieczeń społecznych z kodem 0590 00 od 1 lutego 2020r. A. G., zgodnie z informacją pracownicy ZUS, w dniu 25 czerwca 2020r., tj. tego samego dnia, w którym odbyła się rozmowa telefoniczna, bądź w dniu następnym, złożyła dokumenty ZUS ZWUA i ZUS ZUA. J. S. nadal opłacał składki przy uwzględnieniu małego ZUS Plus i stan taki trwał do 30 listopada 2020r. Ubezpieczony nie deklarował księgowej, że chce z takiej możliwości zrezygnować. Pracownicy ZUS nie kontaktowali się już więcej ani z ubezpieczonym, ani z A. G. ( zeznania świadka A. G., k. 28 a.s.; zeznania J. S., k. 28 verte – k. 29 a.s.).

J. S. otrzymał z ZUS pisma informujące, że na jego koncie na 31 grudnia 2020r. oraz na 31 grudnia 2021r. stwierdzono nadpłatę (pisma ZUS, k. 32-35 a.s.). Z kolei pismem z 13 lipca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. powiadomił ubezpieczonego, że z urzędu na jego koncie zostały uporządkowane dokumenty zgłoszeniowe, wyrejestrowujące i rozliczeniowe. Z pisma tego wynikało, że organ rentowy uznał, iż nastąpiła rezygnacja przez J. S. z tzw. małego ZUS Plus ( pismo z 13 lipca 2023r. – nienumerowane karty akt ZUS). J. S. w dniu 1 sierpnia 2023r. złożył wniosek o wydanie przez organ rentowy decyzji dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym (wniosek z 31 lipca 2023r. - nienumerowane karty akt ZUS). Pismem z 20 września 2023r. został powiadomiony o wszczęciu postępowania w ww. przedmiocie (pismo ZUS z 20 września 2023r. - nienumerowane karty akt ZUS). Ostatecznie w dniu 31 października 2023r. została wydana decyzja nr (...), w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że J. S. podlega:

- od 1 lipca 2009r. do 31 maja 2011r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego), dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia;

- od 1 czerwca 2011r. do 15 kwietnia 2012r., od 1 lipca 2012r. do 28 lutego 2018r. i od 1 stycznia 2021r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego), dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia;

- od 1 czerwca 2019r. do 30 listopada 2020r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (decyzja z 31 października 2023r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny, który w części nie jest sporny, Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów oraz w oparciu o zeznania świadka A. G. i ubezpieczonego J. S.. Dokumenty w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne. Podobnie zostały ocenione zeznania świadka oraz ubezpieczonego, w których świadek i ubezpieczony zaprezentowali spójny przebieg zdarzeń, dodatkowo zgodny z tym, co wynika z dokumentów. W związku z tym Sąd nie miał podstaw do zakwestionowania ich zeznań.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotem sporu w rozpatrywanej sprawie – choć decyzja z 31 października 2023r. obejmuje wszystkie okresy prowadzenia przez J. S. pozarolniczej działalności gospodarczej - było to tylko, czy J. S. w okresie od 1 lutego 2020r. do 30 listopada 2020r. powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym z podstawą wymiaru składek uzależnioną od dochodu (mały ZUS Plus), czy też, jak przyjął Zakład, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w ww. okresie powinna stanowić zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Rozważania w ww. zakresie rozpocząć należy od przypomnienia, że w dniu 1 lutego 2020r. weszła w życie zmiana do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzona ustawą z 12 grudnia 2019r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2019r., poz. 2550, dalej jako ustawa zmieniająca). Na podstawie art. 1 pkt 3 ustawy zmieniającej, art. 18c ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczący najniższej podstawy wymiaru składek otrzymał inne brzmienie. Od 1 lutego 2020 r. dotychczasowy program "mały ZUS" zastąpiono nowym programem tzw. mały ZUS Plus, przeznaczonym dla przedsiębiorców, którzy osiągnęli w 2019r. przychód nieprzekraczający 120.000 zł. W programie tym wysokość składki uzależniono od wysokości dochodu (a nie przychodu jak w mały ZUS) z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. W art. 18c ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazano przy tym, że ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności, uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej - w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2, składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym. Na mocy art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2022r. płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż do 10 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie. Płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie, przysyła jedynie deklarację rozliczeniową (art. 47 ust. 2). W art. 47 ust. 2g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazano przy tym, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące i ustalające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc po złożeniu deklaracji rozliczeniowej za pierwszy pełny miesiąc, do końca roku kalendarzowego, na który ustaliły tę podstawę. Osoby te obowiązane są do złożenia deklaracji rozliczeniowej za pierwszy miesiąc prowadzenia działalności gospodarczej każdego kolejnego roku, na który ustaliły podstawę wymiaru składek na podstawie art. 18c.

Warto przypomnieć także, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej, ubezpieczony, który na 2020r. ustalał najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym po wejściu w życie niniejszej ustawy ustala podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą bez złożenia zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 36 ust. 14 ustawy zmienianej w art. 1.

Stosownie do art. 4 ust. 2 ustawy zmieniającej, ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje:

1.  informację, o której mowa w art. 18c ust. 9 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym odpowiednio w imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej, składanych za styczeń 2020r., oraz

2.  informację, o której mowa w art. 18c ust. 9 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą odpowiednio w imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej, składanych za luty 2020r.

- w terminach określonych w art. 47 ust. 1 pkt 1 lub 3 ustawy zmienianej w art. 1.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej, ubezpieczony, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy zmienianej w art. 1, który ustala na 2020r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą i:

1.  przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób inny niż określony w art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, zawiadamia Zakład Ubezpieczeń Społecznych o zmianie danych dotyczących tytułu ubezpieczenia przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 14 ustawy zmienianej w art. 1, zawierającego prawidłowe dane,

2.  rozpoczął lub wznowił prowadzenie pozarolniczej działalności w 2020r., dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 4b ustawy zmienianej w art. 1 - w terminie do końca lutego 2020r.

J. S. w związku z wejściem w życie od 1 lutego 2020r. tzw. małego ZUS Plus niewątpliwie wyraził wobec księgowej, jak i w dokumentach składanych do ZUS wolę skorzystania z dobrodziejstwa wskazanej regulacji. Księgowa, działająca w jego imieniu, w dniu 3 stycznia 2020r., a więc w terminie, na jakie wskazuje ustawa zmieniająca, skierowała do ZUS dokument wyrejestrowujący z ubezpieczeń społecznych z kodem 0510 00 i rejestrujący z kodem 0590 00. Poza tym od stycznia 2020r. do listopada 2020r. były składane deklaracje rozliczeniowe oraz opłacane składki uwzgledniające kod ubezpieczenia 0590 00. J. S. niewątpliwie nie zrezygnował więc z możliwości, jaką dawał zmieniony od 1 lutego 2020r. art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Co prawda w dniu 25 czerwca 2020r. księgowa złożyła w ZUS dokumenty ZUS ZWUA i ZUS ZUA, wyrejestrowujące J. S. z ubezpieczeń społecznych z kodem 0590 00 od 1 stycznia 2020r. i ponownie rejestrujące z tym samym kodem od 1 lutego 2020r., to nie oznacza jednak braku możliwości skorzystania przez ubezpieczonego z małego ZUS Plus w okresie od 1 lutego 2020r. do 30 listopada 2020r. Przede wszystkim pamiętać należy, że wskazana korekta, bo w istocie tym właśnie było działanie księgowej w dniu 25 czerwca 2020r., została dokonana w związku z omyłką, która zaistniała w ZUS ZUA i ZUS ZWUA, złożonych w dniu 3 stycznia 2020r. Wówczas A. G. omyłkowo wskazała datę, od której J. S. dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w ramach tzw. małego ZUS Plus. Z racji tego, że takie rozwiązanie zostało wprowadzone od 1 lutego 2020r., zaś księgowa wskazała w dokumentach datę 1 stycznia 2020r., nie ma podstaw, aby traktować to inaczej jak omyłkę. Zresztą z zeznań A. G. taki charakter jej działania wynika. Księgowa omyłką, zdarzającą się nawet w dokumentach kierowanych do ZUS, tłumaczyła błędne oznaczenie daty zgłoszenia J. S. z kodem 0590 00. Omyłka ta została zauważona przez pracownika ZUS, który w czerwcu 2020r. skontaktował się z A. G. i wskazał sposób działania w takiej sytuacji. A. G. do tego się zastosowała, składając w tym samym dniu lub w następnym dokument wyrejestrowujący i potem rejestrujący J. S. od właściwej daty.

Problematykę takiej pomyłki orzecznictwo analizowało już wcześniej w związku z regulacją w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych tzw. ulgi na start. Już wówczas zwracano uwagę, że problem interpretacyjny może pojawić się w sytuacji, gdy osoba dokonująca zgłoszenia dopuści się pomyłki, skutkującej stworzeniem sytuacji prawnej niekorzystnej dla niej i niezgodnej z jej wolą. W prawie ubezpieczeń społecznych brak jest przepisu odpowiadającego treści art. 60 k.c. i art. 65 k.c., jednakże obowiązuje przepis art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego, który nakazuje organom administracji publicznej należyte i wyczerpujące informowanie stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków. Przywołać także należy na art. 8 § 1. k.p.a., zgodnie z którym uznaje się, że koniecznym warunkiem uznania postępowania za prowadzone w sposób budzący zaufanie jego uczestników do organu administracji (organu rentowego), jest kierowanie się przez ten organ zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Z art. 8 k.p.a. wynikają także inne obowiązki organu administracji (organu rentowego) dotyczące sposobu prowadzenia postępowania, wykraczające poza konieczność kierowania się wskazanymi wyżej zasadami. Organy administracji powinny więc postępować w sposób przejrzysty, uczciwy i sprawiedliwy. Organ administracji powinien dążyć do ustalenia rzeczywistej woli strony, jeżeli treść i charakter pism składanych przez stronę budzi wątpliwości - np. wyrok NSA z 18 lutego 1994r., SA/Wr (...), Prok. i Pr. 1995, Nr 2, poz. 54 (zob. Piotr Marek Przybysz. Komentarz do art. 8 k.p.a., LEX). W tym miejscu przywołać można również wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 10 lipca 2019r., II SA/Łd 207/19, wskazujący, że w sytuacji, gdy żądanie strony jest zredagowane w sposób niedostatecznie zrozumiały, bądź budzący wątpliwości, organ administracji ma obowiązek wyjaśnić rzeczywistą wolę strony. Powyższe wynika z ogólnych zasad postępowania administracyjnego, zawartych w art. 7-9 k.p.a., tj. zasady prawdy obiektywnej, zasady prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej oraz zasady należytego i wyczerpującego informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ich prawa i obowiązki będące przedmiotem postępowania (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia: 5 lipca 1999r., IV SA 1632/96, z dnia 11 czerwca 1990r., I SA 367/90, ONSA 1990, nr 2-3, poz. 47).

Podobne stanowisko prezentuje Sąd Najwyższy. W uzasadnieniu wyroku z dnia 18 lipca 2023r. (III USKP 58/22) wskazał, że z literalnej wykładni art. 18 ust. 2 Prawa przedsiębiorców zdaje się wynikać, że dla wywołania skutku, o którym mowa w tym przepisie (rezygnacji z prawa do niższych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej przez okres 6 miesięcy w zamian za brak ochrony ubezpieczeniowej), wystarczające jest samo dokonanie przez przedsiębiorcę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Wola przedsiębiorcy (to, czy rzeczywiście chciał osiągnąć rezultat, o którym mowa w art. 18 ust. 2 Prawa przedsiębiorców) - za czym opowiada się organ rentowy - miałaby być w myśl tego przepisu nieistotna. Liczyłby się tylko sam fakt dopełnienia formalności w postaci złożenia wypełnionego druku, który w myśl regulacji obowiązujących organ rentowy płatnik składek powinien złożyć w celu potwierdzenia podlegania ubezpieczeniom społecznym z mocy ustawy (art. 36 ust. 9 ustawy systemowej). Taki wynik wykładni art. 18 ust. 2 Prawa przedsiębiorców nie uwzględnia jednak specyfiki tzw. "ulgi na start". Polega ona na tym, że - z zasady - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne stały się dla osób prowadzących działalność gospodarczą, które wchodzą na rynek, ubezpieczeniami dobrowolnymi. Tylko od woli takiego przedsiębiorcy zależy, czy zacznie podlegać ubezpieczeniom społecznym w terminie wcześniejszym, niż 6 miesięcy od rozpoczęcia działalności. Wola ta uzewnętrzniana jest organowi rentowemu przez złożenia zgłoszenia. Jak jednak przyjęto już w orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do ubezpieczeń dobrowolnych, ubezpieczenia tego rodzaju powstają "na skutek prawnokształtującego oświadczenia o przystąpieniu do tego ubezpieczenia" (wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 2017r., I UK 295/16). W konsekwencji według Sądu Najwyższego należy przeciwstawić się takiemu stosowaniu prawa, które przez "przyłapanie" na rzekomym błędzie co do skutków tego oświadczenia "przybiera postać imperatywnego wyłączania ubezpieczonych z systemu ubezpieczenia na skutek niekorzystnej interpretacji ich oświadczeń woli". Tak samo należy interpretować oświadczenia woli składane na podstawie art. 18 ust. 2 Prawa przedsiębiorców, a uzewnętrzniane dokonaniem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Dlatego, gdy przedsiębiorca objęty zakresem zastosowania art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców orientuje się, że błędnie zgłosił się do ubezpieczeń społecznych i wbrew swojej woli zrezygnował w ten sposób z ulgi na start (a nie zamierzał od razu podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z preferencyjną podstawą obliczania składek na nie), dopuszczalne jest dokonanie korekty tego zgłoszenia. W konsekwencji takiej korekty przedsiębiorca wchodzący na rynek będzie mógł - w zamian za rezygnację z ochrony ubezpieczeniowej - korzystać najpierw ulgi na start, a po upływie 6 miesięcy z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom przy preferencyjnej wysokości składki.

Wskazaną argumentację, która dotyczy innej regulacji, ale ma także walor uniwersalny, szczególnie w kontekście okoliczności analizowanych w przedmiotowej sprawie, trzeba mieć na uwadze. Oczywiście nie można nie wspomnieć o art. 36 ust. 14a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, na który powołał się organ rentowy. Przepis ten przewiduje, że o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1, ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1)  do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2)  7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

W rozpatrywanej sprawie poprawne dokumenty ZUS ZWUA i ZUS ZUA zostały złożone dopiero 25 czerwca 2020r. i gdyby nie doszło do złożenia takich dokumentów wcześniej, tylko z błędną datą zgłoszenia 1 stycznia 2020r., zamiast 1 lutego 2020r., ocena ZUS mogłaby zostać oceniona jako słuszna. Tymczasem ubezpieczony zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z kodem 0590 00 dokonał w styczniu 2020r., popełniając błąd w dacie, od której miało powstać ubezpieczenie w ramach tzw. małego ZUS Plus. Zdaniem Sądu błąd jest oczywisty, tym bardziej że księgowa J. S. poprawnie przesyłała deklaracje, a składki były opłacane przy uwzględnieniu ww. regulacji. W tej sytuacji, nie ma podstaw, aby z takiego błędu wyprowadzać wnioski dla ubezpieczonego niekorzystane. Asumpt do takiej oceny dają powołane przepisy kodeksu postępowania administracyjnego oraz orzecznictwo, na jakie Sąd wskazał.

Mając na względzie powołane okoliczności należało zatem przyjąć, że ubezpieczony od 1 lutego 2020r. do 30 listopada 2020r., podlegał ubezpieczeniom społecznym jako prowadzący działalność gospodarczą, a podstawa wymiaru składek w tym czasie uzależniona była od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

W konsekwencji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zaskarżona decyzja została zmieniona, ale tylko w ww. zakresie.