Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant sek. sąd. Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 stycznia 2024 r. w Warszawie

sprawy C. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania C. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. z dnia 31 października 2019 r. znak: (...), z dnia 17 grudnia 2019 r. znak: (...) oraz z dnia 20 grudnia 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

C. J. w dniu 29 listopada 2019 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 31 października 2019 r. w przedmiocie odmowy przyznania prawa do emerytury pomostowej. Ubezpieczony uzasadnił odwołanie, wskazując, że organ rentowy niesłusznie odmówił mu prawa do emerytury pomostowej w sytuacji, gdy przedłożone w toku postępowania wyjaśniającego świadectwa pracy zawierają wyszczególnione stanowiska pracy i pierwszą kategorię zatrudnienia. Odwołujący wskazał, że posiada staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 17 lat ( odwołanie z dnia 29 listopada 2019 r. - k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z 19 grudnia 2019 r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy przywołał treść art. 4, 49 i 51 ustawy o emeryturach pomostowych, wskazując, że do stażu zatrudnienia w warunkach specjalnych w rozumieniu art. 4 u.e.p. nie uwzględniono okresów zatrudnienia:

1)  od 27 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. w (...), ponieważ w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z 29 lutego 1988 r. pracodawca nie wskazał stanowiska zgodnie z pozycją i punktem Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983r. w sprawie pracy w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. M.K. nr 10 poz. 70);

2)  od 3 marca 1988r. do 31 marca 1991r. w (...) Zakładach (...), ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 26 lutego 2001r. pracodawca nie określił charakteru pracy wg wykazu, działu i pozycji załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8 poz. 43 ze zm.).

Z powyższego względu ZUS stwierdził, że odwołujący nie spełnia do przyznania emerytury pomostowej na podstawie art. 4 u.e.p., tym bardziej, że w okresie po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał ponadto, że nie zachodzą również przesłanki do przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 u.e.p., ponieważ odwołujący nie udowodnił zaświadczeniami, o jakich mowa w art. 51 u.e.p. stażu pracy w warunkach szczególnych zgodnie z art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. (odpowiedź na odwołanie z dnia 23 grudnia 2019 r. - k. 7 a.s.).

W dniu 10 stycznia 2020 r. organ rentowy wniósł o umorzenie postępowania w części, w jakim zaskarżona decyzja została zmieniona decyzjami z 17 i 20 grudnia 2019 r. Decyzją z 17 grudnia 2019 r. ZUS uwzględnił do okresu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 4 u.e.p. okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) S.A. od 3 marca 1988 r. do 31 marca 1991 r., zaś decyzją z 20 grudnia 2019 r. do stażu pracy zgodnie z art. 4 pkt 2 i art. 49 pkt 3 u.e.p. zaliczono okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S.A. od 27 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. ( pismo k.13 a.s.).

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24 września 2021 r. zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. z dnia 31 października 2019 r. znak: (...), z dnia 17 grudnia 2019 r. znak: (...) oraz z dnia 20 grudnia 2019 r. znak: (...) (...) ten sposób, że przyznał C. J. prawo do emerytury pomostowej od dnia 1 września 2019 roku, oraz stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (wyrok z dnia 24 września 2021 r. k. 115; uzasadnienie k. 122-134 a.s.).

Apelację od ww. wyroku wniósł organ rentowy zaskarżając wyrok w części tj. pkt 1 wyroku (apelacja organu rentowego z dnia 23 listopada 2021 r. – k. 142-143 a.s.). Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 5 maja 2022 r. uchylił zaskarżony wyrok w pkt 1 i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym (wyrok z dnia 5 maja 2022 r. – k. 165 a.s.).

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia, Sąd Apelacyjny wskazał, że C. J. spełnia przesłanki z pkt. 1 i 2 art. 49 ustawy, jednakże co do spełnienia przesłanki z ust. 3 Sąd Okręgowy zaniechał ustalenia stanu faktycznego w tym zakresie tj. nie ustalił czy w dniu wejścia w życie ustawy odwołujący się miał wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2 okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Wobec czego nie rozpoznał istoty sprawy tj. prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 ustawy.

Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy, w sposób całkowicie dowolny, w oparciu o wadliwie sporządzoną opinię biegłego, przyjął, że odwołujący się spełniał warunek z pkt 3 art. 49 ustawy tj. legitymował się pracą w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat, w dniu wejścia w życia ustawy, zgodnej z pracami wymienionym w załączniku nr. 1 i 2.

Sąd Apelacyjny zauważył, że poza sporem pozostaje, że organ rentowy zaliczył odwołującemu się do pracy w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze, zgodnej z załącznikiem 1 i 2 ustawy:

- pracę w (...) W. Oddział N. od 27 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. na stanowisku kierowcy autobusu (pkt 8 załącznika nr. 2);

- pracę w (...) spółka z o.o. (obecnie (...) spółka z o.o.) od 22 lipca 2000 r. 18 do marca 2007 r. na stanowisku kierowcy autobusu w transporcie publicznym (pkt 8 załącznika nr. 2). Łącznie 9 lat 1 miesiąc 25 dni ( po odliczeniu zwolnień lekarskich i urlopów).

Poza sporem pozostaje zdaniem Sądu drugiej instancji fakt, że okres pracy odwołującego się od 15 stycznia 1981 r. do 30 września 1983 r. w Jednostce Wojskowej nr. (...) w N. (...). jako kierowca samochodu o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony nie jest pracą w warunkach szczególnych ani w szczególnym charakterze w świetle wykazu prac wymienionych w załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, co zasadnie podniósł organ rentowy w apelacji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przedmiotem rozpoznania w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego zasadniczo nie jest zgodność z prawem decyzji organu rentowego, lecz prawo, roszczenie lub obowiązek skarżącego, o którym organ rentowy rozstrzygnął w zaskarżonej decyzji. Kompetencje sądu powszechnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mają zatem charakteru kompetencji ściśle kontrolnych, w których zasadniczym lub wyłącznym kryterium oceny jest zgodność z prawem decyzji organu rentowego, co jest zasadą kontroli legalności decyzji administracyjnych wykonywanej przez sądy administracyjne, lecz mają one charakter ściśle merytoryczny, nakierowany na rozstrzygnięcie o prawach, obowiązkach lub roszczeniach adresata takiej decyzji. Przenosząc te ustalenia na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że istotą sprawy rozpoznawanej przez Sąd pierwszej instancji nie była legalność (ważność) zaskarżonych odwołaniami wnioskodawcy decyzji, ale prawidłowość zastosowania przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, spełnienie przez odwołującego się przesłanek ustawowych do nabycia prawa do powyższego świadczenia w poparciu o art. 49 ustawy.

Przenosząc powyższe stanowisko na grunt rozpoznawanej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, zaniechał bowiem zbadania materialnej podstawy żądania, błędnie opierając się na uznaniu pracy w warunkach szczególnych jedynie na przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43, a nie na wykazie prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wymienionych w załączniku nr 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 grudnia 2013 r. (II UK 159/13; LEX 1405231) wyraźnie wskazał, iż art. 49 w miejsce warunku z art. 4 pkt 6 wprowadza wymaganie, aby zainteresowany spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować, jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd Najwyższy odniósł się również w tym kontekście do art. 3 ust. 7 ustawy o emeryturach pomostowych wskazując, iż przepis ten zezwala na uwzględnienie okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów rozporządzenia z 1983 r. ale jedynie w przypadku ubezpieczonych spełniających warunek wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest on wyłączony w stosunku do osób, które takiej pracy po wskazanej dacie nie wykonywały, a w rezultacie nie spełniają warunku określonego w art. 4 pkt 6 tej ustawy. Na tożsamym stanowisku Sąd Najwyższy stanął w wyroku z dnia 4 września 2012 r. (I UK 164/12, OSNP 2013/15-16/185).

W ocenie Sądu Apelacyjnego pozostaje sporne czy pracę odwołującego się jako aparatowego w (...) Zakładach (...) w okresie od 3 marca 1988 r. do 31 marca 1991 r. można zakwalifikować jako: „Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego” ( poz. 13 zał. nr 2) lub „Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego”. (poz. 14 zał. nr 2).

W celu ustalenia czy praca odwołującego się może zostatać przyporządkowana do jednej z powyższych pozycji Sąd Okręgowy winien rozważyć, czy praca aparatowego przy produkcji leków stwarzała zagrożenie poważnej awarii w świetle ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska gdzie zawarto definicję pojęcia:

- poważnej awarii technicznej (zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem;

- poważnej awarii przemysłowej - (poważna awaria w zakładzie (jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami).

W ustawie Prawo ochrony środowiska zawarto również definicję zakładu stwarzającego zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, wskazując, że rozumie się przez to zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, o których mowa w art. 248 ust. 1.

Sąd Apelacyjny wskazał, że w celu przesądzenia, że pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu pkt 13 i 14 załącznika 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, konieczne jest zatem ustalenie, po pierwsze, że pracownik ten bezpośrednio steruje procesami technicznymi lub technologicznymi, po drugie, że procesy te mogą spowodować awarię techniczną lub przemysłową i po trzecie, że awaria może spowodować poważne skutki dla bezpieczeństwa publicznego /por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 21 października 2010 r, (...) SA/Bd 846/10, Lex nr 656459/.

Nadto, zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy winien rozważyć, czy pracę odwołującego się od 1 kwietnia 1991 r. do 31 stycznia 1998 r. w Zakładach (...) jako kierowca samochodu ciężarowego, gdzie odwołujący się zajmował się przywożeniem wapna do produkcji cegieł, można zaliczyć jako: „Prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w G. dnia 30 września 1957 r.1 „ (poz. 10 zał. nr 2) (uzasadnienie – k. 169-182 a.s.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony C. J. urodził się (...) Ustalony dla niego okres składkowy i nieskładkowy wynosi łącznie 32 lata, 1 miesiąc i 3 dni (bezsporne).

C. J. od 15 stycznia 1981 r. do 30 września 1983 r. był zatrudniony w Jednostce Wojskowej (...) w N. jako kierowca samochodu ciężarowego. Odwołujący kierował pojazdem K. – wywrotką, przewoził materiały budowlane, żwir, piasek. Samochody nie były w żaden sposób oznaczone. Pracodawca 30 września 1983 r. wydał ubezpieczonemu „Zaświadczenie o wykonywaniu pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia”, gdzie wskazano, że praca odwołującego na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, była pracą określoną w dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia Ministra Obrony Narodowej nr 80/MON z dnia 31 grudnia 1982 r. w sprawie prac zaliczonych do pierwszej kategorii zatrudnienia występujących w jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej (zaświadczenie z 30.09.1983 r. k.4 a.r.; zeznania C. J. – k. 213 a.s.). W decyzjach z 30 października 2019 r., 17 i 20 grudnia 2019 r. organ rentowy uwzględnił zatrudnienie u ww. pracodawcy jako pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 4 pkt 2 u.e.p., jednak nie uwzględnił w świetle art. 49 pkt 3 u.e.p., z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia z zakładu pracy potwierdzającego, że wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W okresie od 21 października 1983 r. do 29 lutego 1988 r. ubezpieczony pracował w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w W., do 26 grudnia 1983 r. jako mechanik napraw pojazdów samochodowych, a od 27 grudnia 1983 r. – na stanowisku kierowcy autobusu – konduktora. C. J. pracował na kilkunastu trasach, najczęściej Z.-W. i N.-W.. Poza kierowaniem pojazdami, odwołujący zajmował się również sprzedażą biletów. 29 lutego 1988 r. odwołującemu wydano świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, gdzie wskazano, że od 27 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy autobusowego o liczbie miejsc powyżej 15, czyli na stanowisku wymienionym w wykazie A, dziale nr VIII poz. 43 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. W decyzjach z 30 października 2019 r. i 17 grudnia 2019 r. organ rentowy nie uwzględnił tego okresu zatrudnienia jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 4 u.e.p., gdyż w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach pracodawca nie wskazał stanowiska pracy zgodnie z pozycją i punktem zarządzenia resortowego, pod którego podlegał zakład pracy, ani w świetle art. 49 u.e.p., z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia z zakładu pracy potwierdzającego, że wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Odwołującemu 3 grudnia 2019 r. wydano świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że odwołujący od 29 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych wg wykazu A działu VIII poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. na stanowisku kierowcy autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15, wymienionym w wykazie A, Dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Wskazano ponadto, że C. J. w powyższym okresie wykonywał pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p., wskazaną w załączniku nr 2 pkt 8 do u.e.p. Po przedłożeniu powyższego dokumentu, okres od 27 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. został przez ZUS uwzględniony jako staż pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 4 i jako staż pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 49 u.e.p. (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 29.02.1988 r. k.5 a.r., świadectwo z 3.12.2019 r. – nienumerowane a.r., decyzja z 20.12.2019 r. – nienumerowane a.r.).

Ubezpieczony od 3 marca 1988 r. do 31 marca 1991 r. był zatrudniony w (...) Zakładach (...) na stanowisku aparatowego syntezy leków, w Oddziale C. (...), w budynku (...). Zakres prac na tym stanowisku obejmował: przygotowanie, według receptury, materiałów wsadowych do procesu chemicznego, załadunek przygotowanych surowców do reaktora, kontrola przebiegu procesu, rozładunek reaktora po zakończonym procesie, filtracja gotowego produktu, krystalizacja, załadunek produktu do suszarni fluidalnej i nadzorowanie procesu, rozładunek wysuszonego produktu, obsługa mieszalnika, rozładunek, przewiezienie zapakowanego produktu do magazynu oddziałowego. Pracownik zatrudniony na stanowisku aparatowy syntezy leków nie kierował procesami technologicznymi mogącymi spowodować poważane skutki dla bezpieczeństwa publicznego, natomiast stosowane w procesie technologicznym substancje chemiczne, w przypadku nie stosowania środków ochrony indywidualnej, mogły mieć wpływ na stan zdrowia osób zatrudnionych przy tych procesach. Wykorzystywane w procesach rozpuszczalniki (np. aceton) stanowiły zagrożenie pożarowe (pismo procesowe z dnia 2 kwietnia 2024 r. – k. 318-319 a.s.). W dniu 26 lutego 2001 r. wydano odwołującemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, gdzie wskazano, że C. J. w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę aparatowego, czyli na stanowisku wymienionym w wykazie A, dziale nr IV poz. 23 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 19 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. W decyzji z 30 października 2019 r. organ rentowy nie uwzględnił tego okresu zatrudnienia jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 4, gdyż w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach pracodawca nie wskazał stanowiska pracy zgodnie z pozycją i punktem zarządzenia resortowego, pod którego podlegał zakład pracy, ani w świetle art. 49, z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia z zakładu pracy potwierdzającego, że wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do u.e.p.

W dniu 21 listopada 2019r. (...) S.A. wydała C. J. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdzie wskazano, że w okresie od 3 marca 1988 r. do 31 marca 1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach w chemii – produkcja leków, półproduktów, środków kontrastowych, premiksów, nici chirurgicznych i sprzętu jednorazowego użytku na stanowisku aparatowego syntezy leków. Praca ta odpowiadała stanowisku wymienionemu w wykazie A, dział IV, poz. 23 pkt 1 Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 26.02.2001 r. k. 6 a.r., świadectwo z 21.11.2019 r. – nienumerowane a.r.). W decyzjach z 17 i 20 grudnia 2019 r. organ rentowy uwzględnił zatrudnienie u ww. pracodawcy jako pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 4 u.e.p., jednak nie uwzględnił w świetle art. 49, z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia z zakładu pracy potwierdzającego, że wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do u.e.p.

W okresie od 1 kwietnia 1991 r. do 31 stycznia 1998 r. odwołujący był zatrudniony w Zakładach (...) jako kierowca samochodu ciężarowego, przy czym do 28 lutego 1995 r. wykonywał pracę w wymiarze pełnego etatu, od 1 marca 1995 r. do 31 lipca 1997 r. w wymiarze pół etatu, a od 1 sierpnia 1997 r. – ćwierć etatu. Odwołujący zajmował się przywożeniem z K. wapna do produkcji cegieł, zdarzały mu się również wyjazdy na (...). Samochody, którymi było przewożone wapno nie były w jakiś szczególny sposób oznaczone. W świadectwie pracy z 31 stycznia 1998 r. wskazano, że praca C. J. dla ww. pracodawcy była pracą w szczególnych warunkach – jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony – wykaz A, dział VIII, poz. 2 pkt 1 (świadectwo pracy k.10 a.k.p.; zeznania świadka M. P. k. 212 a.s.; zeznania C. J. k. 213 a.s.). W decyzjach z 30 października 2019 r., 17 i 20 grudnia 2019 r. organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia u ww. pracodawcy jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 4 u.e.p. z uwagi na niewskazanie przez pracodawcę podstawy prawnej, a ponadto ze względu na to, że od 1 marca 1995 r. do 31 stycznia 1998 r. praca była wykonywana w niepełnym wymiarze czasu pracy. Zatrudnienia w Zakładach (...) nie uwzględniono również jako pracy w warunkach szczególnych w świetle art. 49, z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia z zakładu pracy potwierdzającego, że wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została wymieniona w załączniku nr lub 2 do u.e.p.

Od 22 lipca 2000 r. do 18 marca 2007 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) sp. z o.o. (obecnie (...) sp. z o.o.) na stanowisku kierowcy autobusu w komunikacji miejskiej. C. J. pracował w wymiarze pełnego etatu, najczęściej kierował autobusami linii 180, 172, 159. 11 maja 2015 r. (...) Sp. z o.o. wydała odwołującemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach, gdzie wskazano, że praca odwołującego na stanowisku kierowcy autobusu w komunikacji miejskiej o liczbie miejsc siedzących powyżej 15, wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, była pracą określoną wykazie A, dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 7 a.r., świadectwo pracy k. 6 a.s.). W decyzjach z 30 października 2019 r., 17 i 20 grudnia 2019 r. organ rentowy uwzględnił zatrudnienie u ww. pracodawcy jako pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 4 u.e.p., jednak nie uwzględnił w świetle art. 49, z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia z zakładu pracy potwierdzającego, że wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do u.e.p.

W dniu 11 września 2019 r. C. J. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę pomostową. Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. skarżoną decyzją z 31 października 2019 r. znak: (...) odmówił przyznania odwołującemu prawa do emerytury pomostowej. Decyzję uzasadniono tym, że ubezpieczony nie spełnia warunków uprawniających do emerytury pomostowej z art. 4 u.e.p., tj. nie udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat i nie wykonywał po 31 grudnia 2008 r. prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p.. Stwierdzono ponadto, że C. J. nie spełnia przesłanek uprawniających do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 u.e.p., ponieważ na dzień 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. (pracy wykazanej w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy), wynoszącego co najmniej 15 lat (decyzja ZUS z 31.10.2019 r. k. 11 a.r.).

C. J. 4 grudnia 2019 r. złożył świadectwo z 21 listopada 2019 r. wykonywania pracy w szczególnych warunkach w (...) S.A., wskutek czego 17 grudnia 2019 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...), w której zmienił zaskarżoną decyzję z 30 października 2019 r. Mimo uwzględnienia powyższego okresu jako pracy w szczególnych warunkach, organ rentowy odmówił przyznania emerytury pomostowej na podstawie art. 4 u.e.p., ze względu na nieudowodnienie okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat (po odliczeniu zwolnień lekarskich uwzględniono łącznie 12 lat, 2 miesiące i 24 dni) i niewykonywanie po 31 grudnia 2008 r. prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p.. Nie zmieniły się okoliczności dotyczące spełniania przesłanek do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 u.e.p. (decyzja z 17.12.2019 r. – nienumerowane a.r.).

Odwołujący 18 grudnia 2019 r. złożył dodatkowo świadectwo z 3 grudnia 2019 r. wykonywania pracy w szczególnych warunkach wydane przez Przedsiębiorstwo (...) S.A. jako kierowca autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15. W związku z tym, 20 grudnia 2019 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...), w której zmienił decyzję z 17 grudnia 2019 r. i uwzględnił zatrudnienie na tym stanowisku jako pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 4 u.e.p. i jako pracę w szczególnym charakterze na podstawie art. 49 ustawy. Wciąż jednak odmówiono ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy z uwagi na niewykonywanie po 31 grudnia 2008 r. prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p., a na podstawie art. 49 u.e.p. z uwagi na nieudowodnienie okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. (pracy wykazanej w załączniku nr 1 lub 2), wynoszącego co najmniej 15 lat – uwzględniono okres 4 lat, 2 miesiące i 5 dni (decyzja z 20.12.2019 r. – nienumerowane a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od ww. decyzji, a Sąd w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy celem ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego C. J. w następujących okresach zatrudnienia:

- w Jednostce Wojskowej (...) od stycznia 1981 r. do września 1983 r.,

- w (...) W. Oddział N. od października 1983 r. do lutego 1988 r.

- w (...) (...) od marca 1988 r. do marca 1991 r.

- w Zakładach (...) od kwietnia 1995 r. do lipca 2000 r. oraz

- w (...) od lipca 2000 do marca 2007 r.

stanowiła pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. odpowiadała charakterem rodzajom prac wymienionych w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych (postanowienie z dnia 25 listopada 2022 r. k. 216 a.s.).

W opinii z dnia 20 grudnia 2022 r. biegły sądowy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy wskazał, że na podstawie zapisów znajdujących się w aktach sprawy (w tym w aktach osobowych), zdaniem biegłego można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy wykonywał swoje obowiązki na następujących stanowiskach:

- kierowca samochodu ciężarowego (w wymiarze 2 lat, 8 miesięcy i 15 dni). Praca odwołującego na powyższym stanowisku nie jest wymieniona jako wykonywana w warunkach szczególnych/ o szczególnym charakterze zarówno w załączniku nr 1/ załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych;

- mechanik napraw pojazdów samochodowych (w wymiarze 2 miesięcy i 6 dni). Praca odwołującego na powyższym stanowisku nie jest wymieniana jako wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnym charakterze zarówno w załączniku nr 1/załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych;

- kierowca autobusu (w wymiarze 4 lat, 2 miesiące i 3 dni). Praca odwołującego na powyższym stanowisku jest, zdaniem biegłego, pracą o szczególnym charakterze w załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych – punkt 8 (prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym);

- aparatowy syntezy leków (w wymiarze 3 lat i 28 dni). Praca odwołującego na powyższym stanowisku nie jest wymieniana jako wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnych charakterze zarówno w załączniku nr l, jak i załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Praca odwołującego nie może być uznana jako wykonywana w oparciu o wymagania ujęte w Załączniku nr 2, poz. 13 (prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego) oraz poz. 14 (prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego) ustawy o emeryturach pomostowych. Odwołujący się świadczył - co wynika z informacji znajdujących się w aktach osobowych - pracę na stanowisku aparatowego (obsługa aparatów) syntezy leków (prawdopodobnie przy produkcji C.), posiadając zawód mechanika maszyn budowlanych. Praca ta nie była związana z sterowaniem technologicznymi/technicznymi stwarzającymi zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowe/technicznej (ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego).

Zajmowane przez odwołującego się stanowisko pracy, jak również posiadane przez niego kwalifikacje (wykształcenie) wykluczają uznanie jego pracy w tym okresie ((...) Zakłady (...)) jako wymienionej w Załączniku nr 1 i Załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych;

- kierowca samochodu ciężarowego (w wymiarze 2 lat, 6 miesięcy i 19 dni). Praca odwołującego na powyższym stanowisku nie jest wymieniana jako wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnych charakterze zarówno w załączniku nr 1/załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Odwołujący się w tym okresie - co wynika z zeznań świadka M. P. sądowe) oraz odwołującego (k. 213 sądowe) wykonywał prace transportu wapna gaszonego (wapno gaszone hydratyzowane) z wykorzystaniem samochodów ciężarowych. Substancja ta - co wynika z karty charakterystyki - nie jest produktem sklasyfikowanym jako materiał niebezpieczny. Tym samym - uwzględniając również zeznania świadka (k. 212 - akta sądowe) „Wapno było szkodliwe, ale nie niebezpieczne. Na samochodach nie było żadnych oznaczeń, że są to chemikalia i substancje niebezpieczne” - transport wapna gaszonego (hydratyzowanego) nie może być zakwalifikowany jako praca kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowanie pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w G. dnia 30 września 1957T. Wobec tego praca odwołującego przy transporcie wapna gaszonego (hydratyzowanego) nie może być uznana jako spełniająca wymagania ujęte w Załączniku nr 2, punkt 10, ustawy o emeryturach pomostowych;

- kierowca autobusu w komunikacji miejskiej (w wymiarze 6 lat, 7 miesięcy i 27 dni). Praca odwołującego na powyższym stanowisku, zdaniem biegłego, jest pracą o szczególnym charakterze w Załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych – punkt 8 (prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym).

Biegły wskazał, że całość dokumentacji załączonej do akt sprawy, zdaniem biegłego, pozwala na stwierdzenie, że odwołujący /wnioskodawca w spornym okresie czasu pracy wykonywał pracę szczególnych/o szczególnym charakterze, zgodnie z Załącznikiem nr 2 ustawy o pomostowych w wymiarze 10 lat i 10 miesięcy (opinia biegłego z 20 grudnia 2022 r. k. 220-232 a.s.).

Organ rentowy nie wniósł uwag do ww. opinii, jednocześnie wskazując, że z opinii tej wynika, że odwołujący się nadal nie spełnia warunku wskazanego w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych (wykazał 10 lat i 10 miesięcy zamiast 15 lat pracy wskazanej w tym przepisie) (pismo organu rentowego dnia 10 stycznia 2023 r. k. 24 a.s.). Natomiast zastrzeżenia do ww. opinii złożył ubezpieczony (pismo ubezpieczonego z dnia 31 stycznia 2023 r. k. 243 a.s.).

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy i aktach rentowych oraz osobowych odwołującego. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Podobnie zeznania zarówno świadka M. P. oraz zeznania odwołującego C. J. zasługiwały na wiarę, ponieważ zarówno świadek jak i ubezpieczony w taki sam sposób prezentowali czynności, jakie wykonywał ubezpieczony w spornych okresach.

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu (...). Sąd Okręgowy uznał sporządzoną opinie za przekonującą, rzeczową i merytorycznie uzasadnioną. Sąd miał na uwadze, że odwołujący zgłaszał zastrzeżenia do opinii biegłego z zakresu bhp, wobec czego dopuścił dowód z uzupełniającej ustnej opinii biegłego Z. C., który wnikliwie odniósł się do zastrzeżeń i udzielił obszernych i logicznych wyjaśnień oraz odpowiedzi dotyczących spornych kwestii. W konsekwencji Sąd doszedł do wniosku, że dalsze zastrzeżenia odwołującego co do opinii biegłego stanowiły jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami dokonanymi przez biegłego, z którymi Sąd w pełni się zgodził. Wobec czego, Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek pełnomocnika odwołującego o dopuszczenie dowodu z uzupełaniającej opinii biegłego z zakresu BHP (postanowienie z 17 lipca 2024 r. – k. 345 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie C. J. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1924) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

6. po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7. nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Prawo do emerytury pomostowej zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 stycznia 2009 r. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak jest podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 kwietnia 2014 r., III AUa 2302/13).

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie ubezpieczony spełnił warunki z art. 4 pkt 1, 3, 4 i 7 u.e.p. Urodził się po 31 grudnia 1948 r. (data jego urodzenia to 27 lipca 1957 r.), osiągnął wiek 60 lat (z dniem 27 lipca 2017 r.), rozwiązano z nim stosunek pracy (z dniem 18 marca 2007 r.), a także posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat, co ZUS potwierdził w decyzjach z 30 października, 17 i 21 grudnia 2019r., w których nie było kwestionowane spełnienie tego warunku. Jednakże niewątpliwym jest, że odwołujący się nie spełnił warunku z art. 4 ust. 6 ustawy, albowiem po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, bezsprzecznym jest również, że w 2008 r. nie pozostawał już w żadnym zatrudnieniu. W związku z powyższym z uwagi na okoliczność, że ubezpieczony po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych ani o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, przyznanie prawa do tego świadczenia na podstawie art. 4 u.e.p. nie było możliwe.

Zgodnie z tym, co wcześniej było akcentowane, wszystkie warunki, jakie określa art. 4 oraz warunki z art. 49, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej w oparciu o jeden z tych przepisów, muszą być spełnione łącznie. Z uwagi na okoliczność, że ubezpieczony po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych ani o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, a tym samym nie spełnił wszystkich warunków z art. 4 u.e.p., wnioskodawca mógł ubiegać się o emeryturę pomostową jedynie w oparciu o art. 49 ustawy.

Wymieniony przepis w miejsce warunku z art. 4 pkt 6 wprowadza wymaganie, aby wnioskodawca spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. To oznacza, że osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., akt II UK 159/13, LEX nr 1405231). Wynika to z tego, że ustawa o emeryturach pomostowych zawiera autonomiczną (w stosunku do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) definicję prac wykonywanych odpowiednio w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze. Innymi słowy zakwalifikowanie danej pracy jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie jest równoznaczne z uznaniem tej pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.e.p. pracami w szczególnych warunkach są prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Przy tym wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei w myśl art. 3 ust. 3 u.e.p., prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Na okoliczność rodzaju prac wykonywanych przez C. J. Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy pod kątem zakwalifikowania pracy odwołującego w Jednostce Wojskowej (...), (...) W. Oddział N., (...) (...), Zakładach (...) i w (...) jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. odpowiadała charakterem rodzajom prac wymienionych w załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd podzielił wnioski płynące z opinii biegłego, że ubezpieczony wykonywał pracę o szczególnym charakterze, zgodnie z Załącznikiem nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych w wymiarze 10 lat i 10 miesięcy.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje że organ rentowy zaliczył odwołującemu się do pracy w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze, zgodnej z załącznikiem 1 i 2 ustawy pracę w (...) W. Oddział N. od 27 grudnia 1983 r. do 29 lutego 1988 r. na stanowisku kierowcy autobusu (pkt 8 załącznika nr. 2) oraz pracę w (...) spółka z o.o. (obecnie (...) spółka z o.o.) od 22 lipca 2000 r. 18 do marca 2007 r. na stanowisku kierowcy autobusu w transporcie publicznym (pkt 8 załącznika nr. 2).

Sąd Okręgowy podzielił wnioski płynące z opinii biegłego sądowego, że okres pracy odwołującego się od 15 stycznia 1981 r. do 30 września 1983 r. w Jednostce Wojskowej nr (...) w N. M. jako kierowca samochodu o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony nie jest pracą w warunkach szczególnych ani w szczególnym charakterze w świetle wykazu prac wymienionych w załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Również praca ubezpieczonego w okresie od 21 października 1983 r. do 27 grudnia 1983 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w W. jako mechanik napraw pojazdów samochodowych, na powyższym stanowisku nie jest wymieniana jako wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnym charakterze zarówno w załączniku nr 1/załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Odnosząc się do okresu zatrudniania C. J. się w (...) Zakładach (...) w okresie od 3 marca 1988 r. do 31 marca 1991 r. jako aparatowego syntezy leków, wskazać należy, że praca odwołującego na powyższym stanowisku nie jest wymieniana jako wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnym charakterze zarówno w załączniku nr l, jak i załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Praca odwołującego nie może być uznana jako wykonywana w oparciu o wymagania ujęte w Załączniku nr 2, poz. 13 (prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego) oraz poz. 14 (prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego) ustawy o emeryturach pomostowych. Odwołujący się świadczył - co wynika z informacji znajdujących się w aktach osobowych - pracę na stanowisku aparatowego (obsługa aparatów) syntezy leków (prawdopodobnie przy produkcji C.), posiadając zawód mechanika maszyn budowlanych. Praca ta nie była związana z sterowaniem technologicznymi/technicznymi stwarzającymi zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowe/technicznej (ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego). Sąd w tym zakresie podzielił wnioski biegłego sądowego, że zajmowane przez odwołującego się stanowisko pracy, jak również posiadane przez niego kwalifikacje (wykształcenie) wykluczają uznanie jego pracy w spornym okresie jako wymienionej w Załączniku nr 1 i Załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Nadto, wskazać należy, że pismem procesowym z 2 kwietnia 2024 r. (...) s.a. z siedzibą w W. poinformował, że w okresie od marca 1988 r., do roku 1991 uznany był jako zakład niebezpieczny i posługiwał się procesami technologicznymi mogącymi spowodować zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego. W związku z tym na terenie zakładu zlokalizowana była jednostka ratowniczo-gaśnicza, która miała za zadanie likwidację skutków ewentualnej awarii przemysłowej. Podkreślić jednak należy, że pracownik zatrudniony na stanowisku aparatowy syntezy leków nie kierował procesami technologicznymi mogącymi spowodować poważane skutki dla bezpieczeństwa publicznego, natomiast stosowane w procesie technologicznym substancje chemiczne, w przypadku nie stosowania środków ochrony indywidualnej, mogły mieć wpływ na stan zdrowia osób zatrudnionych przy tych procesach. Wykorzystywane w procesach rozpuszczalniki (np. aceton) stanowiły zagrożenie pożarowe.

Co do okresu zatrudnienia odwołującego się od 1 kwietnia 1991 r. do 31 stycznia 1998 r. w Zakładach (...) jako kierowca samochodu ciężarowego, wskazać należy, że praca odwołującego na powyższym stanowisku nie jest wymieniana jako wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnych charakterze zarówno w załączniku nr 1/załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Odwołujący się w tym okresie - co wynika z zeznań świadka M. P. oraz odwołującego wykonywał prace transportu wapna gaszonego (wapno gaszone hydratyzowane) z wykorzystaniem samochodów ciężarowych. Substancja ta - co wynika z karty charakterystyki - nie jest produktem sklasyfikowanym jako materiał niebezpieczny. Tym samym - uwzględniając również zeznania świadka (k.212 - akta sądowe) „Wapno było szkodliwe, ale nie niebezpieczne. Na samochodach nie było żadnych oznaczeń, że są to chemikalia i substancje niebezpieczne „ - transport wapna gaszonego (hydratyzowanego) nie może być zakwalifikowany jako praca kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowanie pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w G. dnia 30 września 1957T. Wobec tego praca odwołującego przy transporcie wapna gaszonego (hydratyzowanego) nie może być uznana jako spełniająca wymagania ujęte w Załączniku nr 2, punkt 10, ustawy o emeryturach pomostowych.

Podkreślenia wymaga, że dowód z opinii biegłego jest szczególnym dowodem, który wprawdzie podlega ocenie wg art. 233 § 1 k.p.c., jednak sąd może oceniać jedynie logiczne uzasadnienie tej opinii, bowiem w odróżnieniu od biegłego nie posiada wiadomości specjalnych. Niedopuszczalne jest nieuwzględnienie opinii biegłego poprzez „nie danie jej wiary”, motywowane wewnętrznym przekonaniem sędziego czy zasadami doświadczenia życiowego. Ocena opinii sprowadza się do sprawdzenia, czy biegły w sposób wyczerpujący ustosunkował się do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i czy w sposób jasny i logiczny przedstawił tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków ( por. wyrok SA w Szczecinie z 11.03.2021r., I ACa 341/20, LEX nr 3164506).

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołujący się nie spełnił warunku z pkt 3 art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. nie legitymował się pracą w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat, w dniu wejścia w życie ustawy, zgodnej z pracami wymienionym w załączniku nr 1 i 2. W świetle powyższych okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie C. J..

Sędzia Renata Gąsior