Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2024 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 września 2024 roku w Warszawie

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o wysokość zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego

w związku z odwołaniem J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia 26 lipca 2022r., znak: (...) (...) (...) (...) (...)

na skutek apelacji wniesionej przez J. K.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 września 2023r., sygn. akt VI U 348/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas po upływie tygodnia od daty doręczenia orzeczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 września 2023 roku oddalił odwołanie J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. z 26 lipca 2022 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że J. K. została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez męża K. K. w dniu 23 grudnia 2014 roku. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu wyniosła w grudniu 2014 roku — 652,53 zł, a w miesiącach od stycznia do marca 2015 roku - 9.897,50 zł. Składki za ten okres zostały opłacone.

J. K. stała się niezdolna do pracy w dniu 30 stycznia 2015 roku. W następstwie powyższego w dniu 9 lutego 2015 roku wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 30 stycznia 2015 roku do 27 lutego 2015 roku. Organ rentowy decyzją z dnia 26 lutego 2015 roku odmówił J. K. prawa do zasiłku chorobowego z uwagi na brak upływu wymaganego okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu (tzw. okres wyczekiwania). Następnie w dniu 4 marca 2015 roku J. K. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od dnia 28 lutego 2015 roku do dnia 10 kwietnia 2015 roku. W odpowiedzi na ten wniosek organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonej zasiłku chorobowego za okres do dnia 22 marca 2015 roku, przyznając zasiłek za dalszy okres. J. K. nie kwestionowała tych rozstrzygnięć organu rentowego.

W kolejnych okresach J. K. pobierała zasiłki:

- chorobowy za okres: od 23 marca 2015 roku do 26 sierpnia 2015 roku, od 25 sierpnia 2016 roku do 13 kwietnia 2017 roku, od 20 czerwca 2018 roku do 30 czerwca 2018 roku, od 5 września 2018 roku do 14 września 2019 roku, od 21 listopada 2018 roku do 25 listopada 2018 roku, od 16 stycznia 2019 roku do 1 lutego 2019 roku, od 13 marca 2019 roku do 25 marca 2019 roku, od 27 września 2015 roku do 1 października 2019 roku, od 27 maja 2020 roku do 29 maja 2020 roku, od 12 sierpnia 2020 roku do 14 sierpnia 2020 roku;

- macierzyński za okres: od 27 sierpnia 2015 roku do 24 sierpnia 2016 roku, od 14 kwietnia 2017 roku do 12 kwietnia 2018 roku;

- opiekuńczy za okres: od 3 października 2018 roku do 12 października 2018 roku, od 10 kwietnia 2019 roku do 12 kwietnia 2019 roku, od 25 czerwca 2019 roku do 29 czerwca 2019 roku, od 20 grudnia 2019 roku do 27 grudnia 2019 roku, od 2 marca 2020 roku do 13 marca 2020 roku, od 16 marca 2020 roku do 20 marca 2020 roku, od 23 marca 2020 roku do 27 marca 2020 roku, od 30 marca 2020 roku do 3 kwietnia 2020 roku, od 6 kwietnia 2020 roku do 10 kwietnia 2020 roku, od 14 kwietnia 2020 roku do 17 kwietnia 2020 roku, od 20 kwietnia 2020 roku do 24 kwietnia 2020 roku, od 27 kwietnia 2020 roku do 30 kwietnia 2020roku, od 4 maja 2020 roku do 8 maja 2020 roku, od 11 maja 2020 roku do 15 maja 2020 roku oraz od 18 maja 2020 roku do 22 maja 2020 roku.

Decyzją z dnia 27 lipca 2020 roku, numer (...), organ rentowy przyznał J. K. prawo do zasiłków opisanych powyżej do dnia 22 maja 2020 roku od podstawy wymiaru zasiłku wynoszącej 2.049,73 zł. Sąd Rejonowy w Częstochowie prawomocnym wyrokiem z dnia 22 stycznia 2021 roku oddalił odwołanie J. K. od tej decyzji.

J. K. wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. o przyznanie jej prawa do zasiłku chorobowego za dalszy okres od dnia 19 października 2020 roku do dnia 5 marca 2021 roku, zasiłku macierzyńskiego ustalonego przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego za okres od 6 marca 2021 roku do 23 lipca 2021 roku oraz urlopu rodzicielskiego za okres od 24 lipca 2021 roku do 4 marca 2022 roku. Na skutek tego wniosku organ rentowy wydał decyzję z 26 lipca 2022 roku, w której przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku chorobowego za okres od 19 października 2020 roku do 5 marca 2021 roku oraz zasiłku macierzyńskiego ustalonego przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego za okres od 6 marca 2021 roku do 23 lipca 2021 roku i urlopu rodzicielskiego za okres od 24 lipca 2021 roku do 4 marca 2022 roku od podstawy 2.049,73 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił jako bezsporny między stronami postępowania, posiłkując się dodatkowo wyrokami sądów powszechnych, które mają charakter dokumentów urzędowych. Według Sądu Rejonowego nie zaistniały podstawy mogące prowadzić do podważania opisanych w nich ustaleń w sferze faktów, w szczególności zaś przebiegu korzystania przez J. K. z zasiłków z ubezpieczenia społecznego.

Dokonując rozważań prawnych Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. W myśl zaś art. 6 ust. 1 tej ustawy, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Co do zasady, miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy (art. 11 ust. 1 i 4 ustawy zasiłkowej).

W stanie prawnym obowiązującym w dacie zgłoszenia J. K. do ubezpieczenia społecznego przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego przysługującego osobie ubezpieczonej niebędącej pracownikiem, w tym prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, stosować należało art. 48-52 ustawy zasiłkowej oraz - na podstawie art. 52 - odpowiednio przepisy tej ustawy dotyczące sposobu określania podstawy wymiaru zasiłku ubezpieczonym pracownikom. W odniesieniu do zasiłku macierzyńskiego są to art. 36 ust. 2- 4, art. 38 ust. 1, art. 42, art. 43, art. 48 ust. 1 oraz art. 49 i art. 50, przy czym należy uwzględnić, że ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących jest ubezpieczeniem dobrowolnym. Stosownie do art. 48 ust. 1 wskazanej ustawy, zasiłek oblicza się od kwoty przychodu osiągniętego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W zależności od czasu upływającego od chwili rozpoczęcia działalności do chwili zaistnienia ryzyka ubezpieczenia i powstania prawa do świadczeń, za podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przyjmować należało albo przychód za okres 12 miesięcy (art. 48 ust. 1), albo przychód osiągnięty w krótszym okresie, jeżeli przesłanka prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypełniła się przed upływem 12 miesięcy prowadzenia działalności (art. 36 ust. 2 w związku z art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy zasiłkowej). W każdym z tych wypadków podstawę wymiaru zasiłku stanowi przychód osiągnięty za pełne miesiące kalendarzowe. Wynika z tego, że co do zasady ubezpieczona współpracująca z osobą prowadzącą działalność pozarolniczą, która przystąpiła dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego, z chwilą ziszczenia się ryzyka tego ubezpieczenia nabywała prawo do zasiłku, którego wysokość zależna jest od zadeklarowanej przez nią kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe - zasadniczo w okresie 12 miesięcy poprzedzających nabycie prawa do zasiłku, chyba że do chwili ziszczenia się ryzyka podlegała ubezpieczeniu dobrowolnemu krócej niż 12 miesięcy. Wtedy podstawę wymiaru zasiłku stanowił przychód w rozumieniu art. 3 pkt 4 wskazanej ustawy, czyli zadeklarowana kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty określonej w tym przepisie (art. 18 ust. 8 i art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

Sąd Rejonowy zaznaczył, że odmiennie sytuacja kształtuje się, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego. Wówczas podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek (art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej). Dyspozycja tego przepisu znajduje zastosowanie do odwołującej się, bowiem jest ona osobą, dla której określono najniższą podstawę wymiaru składek, gdyż podlega zgłoszeniu do ubezpieczenia chorobowego dobrowolnie jako osoba współpracująca ze współmałżonkiem prowadzącym działalność gospodarczą (art. 18 ust. 8 u.s.u.s.) (K. Stopka [w:] Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2022, art. 49).

Niezdolność J. K. do pracy powstała w dniu 30 stycznia 2015 roku, co nie jest przez nią kwestionowane. Oznacza to, że nie doszło wówczas do upływu pełnego miesiąca kalendarzowego podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, skoro zgłoszeniu do tego ubezpieczenia podlegała od dnia 23 grudnia 2014 roku. Spełniły się zatem wszystkie przesłanki do zastosowania art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej. W świetle tego przepisu podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, czyli za marzec 2015 roku, skoro w tym miesiącu upłynął okres wyczekiwania trwający 90 dni i wówczas ubezpieczona nabyła prawo do zasiłku.

Sąd I instancji nie zgodził się z argumentacją strony odwołującej się, opierającej się na twierdzeniu, że do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresu niezdolności do pracy przypadającego w okresie wyczekiwania. Przepis art. 9 ust. 3 ustawy zasiłkowej ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w których ubezpieczonemu biegnie okres zasiłkowy pomimo tego, że z uwagi na okres wyczekiwania nie otrzyma wypłaty zasiłku. Przepis ten jednak w żaden relewantny sposób nie odnosi się do ustalania podstawy wymiaru składki, do którego odnosi się autonomiczne uregulowanie w art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej. Istotne jest, że przepis ten moment powstania niezdolności do pracy wiąże z niepełnym miesiącem podlegania ubezpieczeniom, a nie z miesiącem nabycia prawa do zasiłku. Ten ostatni miesiąc jest istotny wyłącznie dla ustalenia, jaka była najniższa podstawa wymiaru składek. Oznacza to, że wbrew zapatrywaniom odwołującej się moment powstania niezdolności do pracy (dzień 30 stycznia 2015 roku) powinien stanowić jedyny punkt odniesienia dla oceny, czy wówczas już odwołująca się podlegała ubezpieczeniu chorobowemu za pełny miesiąc. W przypadku odpowiedzi przeczącej, podstawa wymiaru składki jest najniższa, tyle że według stanu na miesiąc nabycia

prawa do zasiłku, co wiąże się z zasadą, iż w okresie wyczekiwania nie ustala się podstawy wymiaru zasiłku — może to nastąpić dopiero z chwilą nabycia do niego prawa, co w przypadku J. K. miało miejsce w marcu 2015 roku. Wówczas upłynął jej okres wyczekiwania. Bez znaczenia jest również w tym kontekście fakt odprowadzenia przez ubezpieczoną składek od zadeklarowanej kwoty, gdyż w założeniu ustawodawcy pozostawało uwzględnienie okoliczności, iż niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca ubezpieczenia. Podobnie, niezależne są przesłanki dotyczące ustalenia podstawy wymiaru zasiłku od przesłanek nabycia do niego prawa. Dlatego też za prawidłowe należało uznać stanowisko organu rentowego stanowiące podstawę wydanej decyzji w zakresie podstawy wymiaru zasiłku za wskazane w niej okresy.

Sąd Rejonowy nie pominął także i tego, że tożsamą podstawę wymiaru zasiłku za wcześniejsze okresy zasiłkowe zaaprobowano w postępowaniu zakończonym wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 4 lipca 2022 roku, sygn. akt IV Ua 78/21, który rozpoznawał apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 22 stycznia 2021 roku, sygn. akt VII U 401/20. Wprawdzie wyrok ten nie mógł bezpośrednio wiązać przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy, gdyż dotyczy podstawy ustalonej dla innego okresu zasiłkowego, jednakże Sąd rozpoznający odwołanie nie znalazł dostatecznych racji do odstąpienia od przedstawionej w prawomocnie zakończonym postępowaniu sądowym oceny prawnej sporu o podstawę wymiaru świadczenia z ubezpieczenia społecznego zainicjowanego przez odwołującą się. Moment istotny dla ustalenia tej podstawy był tożsamy w obu sprawach, a odwołująca się nie zaprezentowała argumentów tego rodzaju, ażeby uzasadnione było dokonanie odmiennej oceny spornego zagadnienia.

Na zasadność zaprezentowanego stanowisko wskazują również poglądy wyrażane w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz innych sądów powszechnych, gdzie podkreśla się, że art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej wyraźnie wydziela krąg ubezpieczonych, którzy przed powstaniem niezdolności do pracy nie mieli pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek. Regulacja ta oznacza, że w przypadku skarżącej warunkiem wyższej podstawy wymiaru zasiłku było posiadanie pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego przed powstaniem niezdolności do pracy (a nie przed nabyciem prawa do zasiłku). Niezdolność do pracy wystąpiła w drugim miesiącu po zgłoszeniu do ubezpieczenia, jednak ubezpieczenie w poprzednim miesiącu również nie trwało przez pełny miesiąc kalendarzowy. Okres między zgłoszeniem do ubezpieczenia i powstaniem niezdolności do pracy, choć dłuższy niż 30 dni, również nie składa się na pełny miesiąc kalendarzowy. Część pierwszego i część drugiego miesiąca nie składa się na miesiąc kalendarzowy. Pełny miesiąc kalendarzowy, to miesiąc kalendarzowy aktualny dla zdarzenia, czyli ubezpieczenia i niezdolności do pracy (tak: wyrok SN z 6 kwietnia 2017r., III UK 102/16, LEX nr 2307123.). Chodzi o pełny miesiąc kalendarzowy poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (wyrok SN z 23 października 2018r., I UK 265/17, LEX nr 2566537).

Sąd Rejonowy wskazał także, że w analogicznym stanie faktycznym, poddanym analizie przez Sąd Okręgowy w Szczecinie, w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 października 2015 roku (VI Ua 10/15, LEX nr 1916326) podkreślono, że skoro ubezpieczona została objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia 2 października 2013r., a niezdolność ubezpieczonej do pracy powstała w dniu 8 listopada 2013r., to podzielić należało stanowisko organu rentowego i sądu rejonowego, że do wyliczenia podstawy należnego ubezpieczonej od 31 grudnia 2013r. zasiłku chorobowego (ze względu na okres wyczekiwania, co wynika z wcześniejszej części uzasadnienia wyroku ) nie można było przyjąć przychodu zadeklarowanego przez nią w październiku i listopadzie 2013r. w kwocie 8.709,68 zł i 9.000 zł, gdyż niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy nie podzielił zarzutów zaprezentowanych w odwołaniu i je oddalił, a o kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając na rzecz organu rentowego kwotę 180,00 zł, zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. O odsetkach ustawowych od kwoty zasądzonej z tytułu zwrotu kosztów procesu orzekł natomiast na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Północ z 28 września 2023r. wraz z uzasadnieniem, k. 56 i 60-66 a.s.).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożyła J. K., zaskarżając go w całości. Zarzuciła naruszenie prawa materialnego, polegające na naruszeniu:

a)  art. 43 i art. 49 w zw. z art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby macierzyństwa, poprzez błędne przyjęcie, że podstawa wymiaru zasiłku chorobowego za okresy: od 19 października 2020 roku do 23 grudnia 2020 roku, od 24 grudnia 2020 roku do 5 marca 2021 roku oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 6 marca 2021 roku do 4 marca 2022 roku jest równa najniższej podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc styczeń 2015r. i wynosi 2.049,73 zł, ponieważ niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podczas gdy podstawa wymiaru zasiłku powinna zostać ustalona z okresu od stycznia 2015r. do lutego 2015r. i wynosić powinna 8.540,43 zł (9.897,50 zł -13,71 % x 2/2) z uwagi na poprzednie brzmienie art. 49 ustawy zasiłkowej w zw. art. 43 ustawy zasiłkowej;

b)  art. 48 w zw. z art. 50 ustawy zasiłkowej (w brzmieniu obowiązującym w momencie nabycia prawa do zasiłku przez ubezpieczoną, tj. w marcu 2015r.), poprzez ustalenie podstawy wymiaru zasiłku za miesiąc marzec 2015r. i przyjęcie, że podstawa wymiaru zasiłku powinna być ustalona tylko i wyłącznie za miesiąc marzec 2015r., podczas gdy podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem (w przedmiotowej sprawie ubezpieczonej) stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy - zatem podstawa wymiaru zasiłku powinna być ustalona za pełne miesiące ubezpieczenia ubezpieczonej, tj. za okres od stycznia do lutego 2015r.;

c)  przepisu art. 6 ust. 1 pkt 5, w zw. art. 18 ust. 8 i 10 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez nieprawidłowe przyjęcie, że okres za który ubezpieczona odprowadziła składki na ubezpieczenie społeczne, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, tj. od 23 grudnia 2014r. do 22 marca 2015r., nie stanowi okresu ubezpieczenia chorobowego, podczas gdy z uwagi na brak okresu wyczekiwania na prawo do zasiłku ubezpieczona była zobowiązana odprowadzić składki na ubezpieczenie chorobowe i podlegała w powyższym okresie ubezpieczeniu chorobowemu.

Mając na uwadze wskazane zarzuty ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i rozstrzygnięcie co do istoty sprawy, tj. przyjęcie, iż podstawa wymiaru zasiłku wynosi 8.540,43 zł (9.897,50 - 13,71 %), a nie, jak stwierdził organ rentowy, 2.049,73 zł oraz o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję (apelacja z 30 października 2023r., k. 70 – 80 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. wniósł o oddalenie apelacji i o zasądzenie od ubezpieczonej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu odpowiedzi na apelację, odnosząc się do zarzutów ubezpieczonej, pełnomocnik Zakładu wskazał, że art. 43 i art. 49 w związku z art. 9 ust. 3 ustawy zasiłkowej nie zostały naruszone, ponieważ art. 43 dotyczy sytuacji, gdy między okresami pobierania zasiłków, zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju, nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące. W takiej sytuacji podstawa wymiaru zasiłku chorobowego za okres wskazany w decyzji została ustalona z uwzględnieniem tego przepisu. Z kolei art. 49 ustawy zasiłkowej dotyczy sytuacji, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego. Wtedy podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku. To oznacza, że podstawa została prawidłowo ustalona w oparciu o art. 49 ustawy, gdyż została przyjęta najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za marzec 2015r.

Dalej pełnomocnik ZUS wskazał, że art. 48 ustawy zasiłkowej stanowi, że podstawę wymiaru zasiłku stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność, zatem przed powstaniem niezdolności do pracy, a nie przed nabyciem prawa do zasiłku, muszą być pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Z kolei art. 9 ust. 3 ustawy zasiłkowej dotyczy m.in. sytuacji, gdy niezdolność do pracy powstanie w okresie nabywania prawa do zasiłku chorobowego 90 dniowego. Art. 9 nie odnosi się do ustalania podstawy wymiaru zasiłku.

Dodatkowo pełnomocnik Zakładu podkreślił, że przepis art. 50 ustawy zasiłkowej dotyczy sytuacji, gdy przychód ubezpieczonego niebędącego pracownikiem uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, ale w oparciu m.in. o art. 48 i ponownie z zastrzeżeniem art. 49, tj. niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku.

Jeśli chodzi zaś o art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to dotyczy on podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym m.in. osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracującymi. Natomiast art. 18 ust. 8 i 10 ww. ustawy określa co stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz zasady jej zmniejszania. Ponieważ ubezpieczona nie nabyła prawa do zasiłku chorobowego w okresie 90 dni podlegania do ubezpieczenia chorobowego, aby mieć prawo do zasiłku chorobowego miała obowiązek opłacenia składek w wysokości określonej w ww. przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie stanowią o tym, jaka jest podstawa wymiaru zasiłku, o czym decyduje ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (odpowiedź na apelację z 18 grudnia 2023r., k. 95-96 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Powyższy przepis wyznacza granice rozpoznania sądu w postępowaniu apelacyjnym, stanowi bowiem, że sąd drugiej instancji "rozpoznaje sprawę", a nie tylko "środek odwoławczy". Oznacza to, że sąd drugiej instancji w sposób w zasadzie nieograniczony raz jeszcze bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji, a postępowanie apelacyjne stanowi kontynuację postępowania przed sądem pierwszej instancji. Sąd odwoławczy musi zbadać okoliczności wskazujące na ewentualną nieważność postępowania, przebieg i wyniki czynności procesowych sądu pierwszej instancji stosownie do zarzutów zgłoszonych przez apelującego, a w pełnym zakresie ocenić prawidłowość zastosowania w sprawie prawa materialnego. Jako instancja merytoryczna w razie dostrzeżenia błędów powinien naprawić wszystkie stwierdzone naruszenia prawa procesowego w zakresie wskazanym przez apelującego oraz wszystkie naruszenia prawa materialnego, bez względu na to, czy zostały wytknięte w apelacji. Oznacza to, że w postępowaniu odwoławczym sąd jest uprawniony do ponownej oceny przedstawionych dowodów i prowadzenia postępowania dowodowego w granicach określonych w art. 381 k.p.c. Może także zobowiązać strony do sprecyzowania ich stanowisk w zakresie dochodzonego roszczenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 5 kwietnia 2019r., I CSK 333/18; z 27 lutego 2019r., II CSK 29/18; z 10 czerwca 1999r., II UKN 685/98; postanowienie Sądu Najwyższego z 6 lipca 2021r., V CZ 46/21).

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy w rozpatrywanej sprawie dokonał ponownej, wnikliwej analizy materiału dowodowego, jaki został zgromadzony przez Sąd I instancji i ocenił, że ustalenia faktyczne, jakich dokonał ten Sąd, są prawidłowe. Nadto nie były one kwestionowane w apelacji, która skoncentrowała się na zarzutach dotyczących naruszenia przepisów prawa materialnego. Zdaniem Sądu II instancji nie są one skuteczne. Pierwszy zarzut dotyczący naruszenia art. 43 i art. 49 w związku art. 9 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz. U. z 2022r.,. poz. 1732, zwana dalej ustawą zasiłkową), w rozwinięciu przedstawionym w apelacji, odnosi się do wielu kwestii, które choć pozornie powiązane, w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy, nie pozostają ze sobą w istotnym dla rozstrzygnięcia związku. Przede wszystkim pełnomocnik ubezpieczonej kwestie związane z okresem zasiłkowym i sposobem jego liczenia wiąże niesłusznie z podstawą wymiaru zasiłku chorobowego oraz innych zasiłków, do których prawo reguluje wskazana ustawa. Problematyka dotycząca właśnie okresu zasiłkowego została uregulowana w art. 9 ustawy zasiłkowej i ani Sąd I instancji nie podważał, ani Sąd Okręgowy nie kwestionuje, że w przepisie tym ustawodawca wskazał, jakie okresy należy uwzględnić w ramach tego samego okresu zasiłkowego oraz jakich okresów, wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej, nie wlicza się do okresu zasiłkowego. Okres zasiłkowy nie jest jednak tożsamy z okresem trwania niezdolności do pracy, a poza tym długość trwania okresu zasiłkowego oraz możliwość wliczenia określonej niezdolności do pracy do tego okresu nie przesądza o sposobie obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i innych zasiłków. Sąd Rejonowy, odwołując się do art. 9 ustawy zasiłkowej i opierając się na jasnym stanowisku strony odwołującej się, przyjął, że w przypadku J. K., po zgłoszeniu jej do ubezpieczeń społecznych przez małżonka, obowiązywał okres wyczekiwania. Okresu tego nie wlicza się do okresu zasiłkowego, czemu nie przeczył nawet organ rentowy. Wobec tego zarzucane Sądowi Rejonowemu naruszenie ww. przepisu i powiązanie przez stronę odwołującą się zarzutu jego naruszenia z naruszeniem art. 43 i art. 49 ustawy zasiłkowej nie jest dla Sądu Okręgowego jasne. Przepis ten wskazuje na wszystko, co pełnomocnik J. K. zaprezentował w apelacji, trudno jednak odnaleźć w środku zaskarżenia taki element, który wskazywałby na powiązanie regulacji okresu zasiłkowego, zawartej w art. 9 ustawy zasiłkowej z przepisami dotyczącymi ustalania podstawy wymiaru zasiłków. Z kolei, jeśli chodzi o art. 43 ustawy zasiłkowej, objęty tym samym zarzutem, to pełnomocnik nie wyjaśnił, w jaki sposób Sąd I instancji miałby ten przepis naruszyć. Nie wskazał, czy podstawa wymiaru zasiłków, których dotyczy zaskarżona decyzja, powinna być ustalona na nowo, czy też nie. Wydaje się jednak, że argumentacja przedstawiona w apelacji i wcześniej w postępowaniu pierwszo instancyjnym wskazuje na przekonanie strony odwołującej się o konieczności ponownego ustalenia tej podstawy. Gdyby było inaczej, to wszystkie wywody apelacji, w kontekście art. 43 ustawy zasiłkowej, byłyby zbędne. Jeśli zostałoby przyjęte, że podstawa wymiaru zasiłków nie musi być w stanie faktycznym sprawy ustalona na nowo, to musiałaby zostać przyjęta ta, którą ZUS przyjął wypłacając ubezpieczonej zasiłek chorobowy za okres od 12 sierpnia 2020 roku do 14 sierpnia 2020 roku, czyli kwota 2.049,73 zł. Pełnomocnik ubezpieczonej z taką kwotą przyjętą przez ZUS od początku się jednak nie zgadzał, wskazując że powinna być przyjęta inna. Kwestie te analizował również Sąd Rejonowy, któremu w związku z tym trudno zarzucić naruszenie art. 43 ustawy zasiłkowej, choć to w jaki sposób miałoby do tego naruszenia dojść w przedmiotowej sprawie, nie jest dla Sądu oczywiste po lekturze apelacji. Apelacja wskazuje również na naruszenie art. 49 ustawy zasiłkowej, ale i ona nie jest trafna. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że wskazany przepis w ustępie 1 rozpoczyna się od słów „Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem”. Chodzi w nim więc nie tyle o moment nabycia prawa do zasiłku chorobowego, co powstania niezdolności do pracy. Nie zawsze niezdolność do pracy jest równoznaczna z prawem do zasiłku, a tym samym z okresem zasiłkowym, co zresztą potwierdza art. 9 ust. 2 zd. 2 ustawy zasiłkowej. Ustawodawca przewidział w nim, że do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży. Rozróżnienie okresu zasiłkowego i niezdolności do pracy jest tu oczywiste. W związku z tym, skoro w art. 49 ustawy zasiłkowej, ustawodawca posługuje się sformułowaniem „Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem”, to chodzi nie o moment, w którym powstało prawo do zasiłku, lecz o ten czas, kiedy doszło do powstania niezdolności do pracy. W przypadku ubezpieczonej niezdolność do pracy powstała w dniu 30 stycznia 2015 roku. Choć J. K. w tej dacie nie nabyła jeszcze prawa do zasiłku chorobowego, to właśnie o ten moment chodzi ustawodawcy w art. 49 ustawy zasiłkowej, bo wówczas ubezpieczona stała się niezdolna do pracy. Niezdolność ta wystąpiła przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego, przy czym nie chodzi tu o miesiąc liczony jako 30 czy 31 dni, tylko o miesiąc kalendarzowy. Na to zresztą powołała się w apelacji ubezpieczona, cytując nawet, potwierdzający powyższe wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2015r. (III UK 437/14). Niesłusznie wskazała jednak, że do niej tego wyroku i takiego rozumienia art. 49 ustawy zasiłkowej zastosować nie można, gdyż odprowadzała składki za okres od 23 grudnia 2014r. do 22 marca 2015r. Fakt odprowadzania składek i okres wyczekiwania na uzyskanie prawa do zasiłku chorobowego, wobec jasnego brzmienia art. 49 ustawy zasiłkowej, nie ma jednak znaczenia. Ubezpieczona nie wskazała zresztą żadnej rzeczowej argumentacji, która takie twierdzenie by poparła. Ograniczyła się do wskazania, że powołany wcześniej wyrok SN dotyczy ubezpieczonej, która nie miała okresu wyczekiwania i takiego okresu opłacania składek, a więc pozostawała w innej sytuacji faktycznej. Rzecz jednak w tym nie w jakim stanie faktycznym zapadł ów wyrok, tylko czy wykładnia art. 49 ustawy zasiłkowej dokonana przez Sąd I instancji jest prawidłowa. Zdaniem Sądu II instancji nie można zarzucić jej wadliwości, gdyż Sąd Rejonowy prawidłowo odczytał i zinterpretował ten przepis. Z całą pewnością ma on zastosowanie do ubezpieczonej, której niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia. W takim przypadku, bez względu na okres wyczekiwania, wstrzymujący nabycie prawa do zasiłku chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku. W przypadku ubezpieczonej powstało ono w marcu 2015r., stąd stanowisko organu rentowego i aprobujące go stanowisko Sądu Rejonowego, są słuszne.

Zarzut naruszenia art. 48 w związku z art. 50 ustawy zasiłkowej, zdaniem Sądu II instancji, również nie zasługiwał na aprobatę. Pełnomocnik powołał się na wymienione przepisy w brzmieniu obowiązującym w marcu 2015r. Wówczas art. 48 stanowił w ustępie 1, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W ustępie 2 przewidziano natomiast, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stosuje się odpowiednio przepisy art. 36 ust. 2-4, art. 38 ust. 1, art. 42, 43 i 46, z zastrzeżeniem art. 49 i 50. Sąd Rejonowy nie naruszył wskazanego przepisu, gdyż ubezpieczona przed nabyciem prawa do zasiłku chorobowego w marcu 2015r. nie pozostawała w ubezpieczeniu jako osoba współpracująca przez okres 12 miesięcy. Zatem niemożliwe było uwzględnienie przeciętnego miesięcznego przychodu z tego okresu. Sytuacji ubezpieczonej nie zmienia również art. 50 ustawy zasiłkowej, który w marcu 2015r. przewidywał w ustępie 1, że jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 48, przychód ubezpieczonego niebędącego pracownikiem uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:

1) wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca;

2) przyjmuje się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.

Ubezpieczona poza tym, że nie pozostawała w ubezpieczeniu przez 12 miesięcy, to również w jej przypadku nie zaistniały sytuacje, na jakie wskazuje art. 50 ustawy zasiłkowej, tj. ubezpieczona w miesiącach grudzień 2014r. – luty 2015r. nie miała okresów niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych. Owszem, zaistniała w jej przypadku sytuacja, kiedy nie wykonywała działalności, ale nie miało to miejsca w okresie pobierania zasiłków, do takich bowiem ubezpieczona nie była uprawniona z uwagi na okres wyczekiwania. W tej sytuacji nie ma podstaw do zastosowania takiej konstrukcji, jak wskazał pełnomocnik ubezpieczonej w apelacji, rozwijając omawiany zarzut. W rozwinięciu poza tym, że zacytował kolejne przepisy, potwierdzając nawet to, co przyjął organ rentowy i Sąd Rejonowy, to nie wskazał logicznych argumentów, które dawałyby podstawę do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku z uwzględnieniem przychodu za miesiące styczeń i luty 2015r. Sąd Okręgowy takiej podstawy nie uwzględnił, aprobując stanowisko Sądu I instancji.

Sąd I instancji nie tylko nie naruszył wskazanych w apelacji przepisów ustawy zasiłkowej, ale także nie dopuścił się obrazy wymienionych przez apelującą przepisów ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.). Ustawa ta określa zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz inne kwestie, o których mowa w art. 2. Nie reguluje natomiast zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz innych zasiłków. W tym zakresie odpowiednie regulacje zawiera ustawa zasiłkowa. Poza tym Sąd Rejonowy nie przeczył, podobnie jak organ rentowy, że J. K. w okresie wyczekiwania podlegała ubezpieczeniom i miała obowiązek opłacania składek. Ten fakt nie determinuje jednak obowiązku uwzględnienia tego okresu podczas ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, co wynika z analizy przedstawionej wcześniej, a odnoszącej się do właściwych w tej materii przepisów ustawy zasiłkowej. Apelująca, prezentując inne stanowisko, poza przedstawieniem własnej oceny zaistniałej sytuacji – choć powołanych zostało szereg przepisów i orzecznictwo – nie wskazała na czym, co miałoby oparcie ustawowe, opiera prezentowane poglądy. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych poglądów tych nie wspiera, bo reguluje inne kwestie. Sąd Rejonowy w ogóle przepisów tej ustawy nie analizował, gdyż nie było takiej potrzeby, zarazem żadnego z nich nie naruszył. Potwierdził fakt podlegania przez J. K. ubezpieczeniom społecznym od 23 grudnia 2014r., trudno więc ustalić, w jaki sposób miałby naruszyć art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej. Jeśli chodzi zaś o art. 18 ust. 8 i 10 wskazanej ustawy, to określa on podstawę wymiaru składek i zasady jej zmniejszania, ta kwestia jednak nie miała żadnego wpływu na podstawę wymiaru zasiłków, dlatego i tego przepisu Sąd I instancji nie naruszył. Naruszenie, według stanowiska zaprezentowanego w apelacji, miałoby polegać na nieprawidłowym przyjęciu, że okres od 23 grudnia 2014r. do 22 marca 2015r. nie stanowi okresu ubezpieczenia. Tymczasem nie jest prawdą, że Sąd Rejonowy poczynił takie ustalenie. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku takich ustaleń nie zawiera. Zostało w nim ustalone, że J. K. w dniu 23 grudnia 2014r. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez małżonka, jako osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Sąd Rejonowy nie ustalił natomiast, by do ustania tego ubezpieczenia doszło. Wskazał natomiast na okres wyczekiwania, jaki obowiązywał ubezpieczoną, ten fakt nie został jednak zrównany z brakiem podlegania w tym okresie ubezpieczeniom społecznym, co wydaje się zarzucać apelacja.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że brak podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku. J. K. nie wykazała zasadności swojej argumentacji, zaś podniesione w apelacji zarzuty stanowiły jedynie polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego. Apelacja, jako bezzasadna, podlegała więc oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.), zasądzając je od przegrywającej spór J. K. na rzecz organu rentowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas po upływie tygodnia od daty doręczenia wyroku zobowiązanemu do dnia zapłaty.

sędzia Agnieszka Stachurska