Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2022 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Bielecka-Gąszcz

Protokolant: st. sekr. sąd. Ewa Ławniczak

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2022 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko Gminie Ł. – (...) w Ł.

o ustalenie prawa do lokalu socjalnego

1.  oddala powództwo;

2.  przyznaje i nakazuje wypłacić na rzecz radcy prawnego T. W. ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi kwotę 839,73 zł (osiemset trzydzieści dziewięć złotych i siedemdziesiąt trzy grosze) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce M. P.;

3.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu należnych stronie powodowej.

Sygn. akt VIII C 570/21

UZASADNIENIE

W dniu 9 czerwca 2021 roku powódka M. P. wytoczyła w trybie art. 189 k.p.c. przeciwko Gminie Ł. – (...) w Ł. powództwo o ustalenie prawa do lokalu socjalnego, przysługującego na podstawie art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów oraz wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 1 czerwca 2016 roku, wydanym w sprawie VIII C 136/16, orzeczono wobec niej eksmisję z lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w Ł.. Przed Komornikiem Sądowym K. K. toczy się postępowanie egzekucyjne Km 88/19. Komornik został poinformowany, że pozwana spełnia przesłanki z art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, jednak nie zawiesił postępowania egzekucyjnego i wyznaczony jest termin eksmisji do lokalu tymczasowego, w związku z czym konieczne jest wszczęcie postępowania o ustalenie prawa do lokalu socjalnego, na podstawie przesłanek, które zaistniały po ogłoszeniu wyroku. Pozwana podniosła, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, utrzymuje się samodzielnie z emerytury w wysokości 1.870 zł miesięcznie, jednak na poczet zaległych składek ZUS egzekwuje 25%, stąd otrzymuje do wypłaty 1.130 zł miesięcznie. Prowadziła działalność gospodarczą, która nie przynosiła dochodów i zadłużyła się w wielu instytucjach, także pozabankowych. Nie jest w stanie wynająć lokalu na rynku wtórnym. Jest w trakcie diagnostyki lekarskiej w zw. z problemami górnych i dolnych dróg oddechowych, a także prawidłowością rytmu serca. (pozew k. 4-5)

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2021 roku powódka została zwolniona od kosztów sądowych i ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu, którego następnie wyznaczyła (...) w Ł.. (postanowienie k. 21)

Pełnomocnik powódki z urzędu podtrzymał powództwo o ustalenie prawa do lokalu socjalnego, powołując się na argumentację przytoczoną w uzasadnieniu pozwu, a także wskazał, że powódka zawarła z Gminą umowę ugody w sprawie ratalnej spłaty zadłużenia za lokal i realizuje ustalone spłaty, co w połączeniu z argumentami dotyczącymi stanu jej zdrowia i ze względów społecznych, przemawia za uznaniem prawa powódki do dalszego zajmowania lokalu nr (...) przy ul. (...), zamieszkiwanego przez nią od wielu lat.

Pełnomocnik wniósł także o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, oświadczając, że nie zostały one pokryte w całości ani w części. (pismo procesowe k. 34)

W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że wyrokiem z dnia 1 czerwca 2016 roku wydanym w sprawie VIII C 136/16 M. P. nakazano opróżnienie spornego lokalu mieszkalnego i orzeczono, że nie przysługuje jej prawo do lokalu socjalnego. Powódka nie składała do Gminy wniosku o przyznanie prawa do lokalu socjalnego, a jej pozew jest pierwszym wnioskiem w takiej sprawie. Zgodnie z § 4 ust. 1 uchwały Nr XL/1223/21 Rady Miejskiej w Ł. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta Ł. z dnia 17 marca 2021 roku (Dz.Urz.Woj.Ł.. 2021, poz. 1501), lokale będące przedmiotem najmu socjalnego przeznacza się dla osób, których średni miesięczny dochód na członka gospodarstwa domowego w okresie trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie takiego lokalu, nie przekracza: 1) 100% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym, 2) 70% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie wieloosobowym. Otrzymywana przez powódkę emerytura 1.790,88 zł (co wynika z dokumentu załączonego do pozwu) przekracza kwotę najniższej emerytury, która od 1 marca 2021 roku wynosiła 1.250,88 zł brutto. (odpowiedź na pozew k. 41-42)

W dalszym toku postępowania i na rozprawie, pełnomocnicy stron podtrzymali dotychczasowe stanowiska w sprawie. (pismo procesowe k. 49, protokół rozprawy k. 58-59, pismo procesowe k. 60, protokół rozprawy k. 65-66)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2016 roku, wydanym w sprawie o sygn. VIII C 136/16, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi nakazał pozwanej M. P. opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w Ł. oraz orzekł, że pozwanej nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Wyrok uprawomocnił się 23 czerwca 2016 roku i podlega wykonaniu. (okoliczności bezsporne, z załączonych akt sprawy VIII C 136/16 – wyrok ze stwierdzeniem prawomocności k. 34) .

Przeciwko pozwanej toczy się postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 88/19 zmierzające do wykonania powyższego orzeczenia. (okoliczności bezsporne)

Powódka nie składała wcześniej do Gminy wniosku o przyznanie prawa do lokalu socjalnego, a jej pozew jest pierwszym wnioskiem w takiej sprawie.

Zgodnie z § 4 ust. 1 uchwały Nr XL/1223/21 Rady Miejskiej w Ł. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta Ł. z dnia 17 marca 2021 roku (Dz.Urz.Woj.Ł.. 2021, poz. 1501), lokale będące przedmiotem najmu socjalnego przeznacza się dla osób, których średni miesięczny dochód na członka gospodarstwa domowego w okresie trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie takiego lokalu, nie przekracza: 1) 100% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym, 2) 70% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie wieloosobowym.

Umowy o najem lokali zawiera wynajmujący na podstawie pisemnego skierowania wydanego przez dysponenta lokali (§ 3 ust. 3 uchwały). Osoba ubiegająca się o najem lokalu mieszkalnego składa wypełniony wniosek wraz ze wszystkimi wymaganymi dokumentami do wynajmującego, który analizuje i weryfikuje wniosek, a następnie rozstrzyga o zakwalifikowaniu i umieszczeniu na liście osób uprawnionych do najmu lokalu lub jego zamiany. Wynajmujący zawiadamia wnioskodawcę na piśmie o sposobie rozstrzygnięcia wniosku wraz z pouczeniem o możliwości pisemnego odwołania się do wyznaczonego podmiotu w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. (§ 8 ust. 1 – 7 uchwały).

Osoby, które utraciły tytuł prawny do dotychczas zajmowanego lokalu i uzyskają dochody określone w § 4 ust. 1 mogą złożyć do wynajmującego wniosek o przekwalifikowanie zajmowanego lokalu na lokal z najmem socjalnym. (§ 8 ust. 8 uchwały)

W razie utraty przez najemcę tytułu prawnego do zajmowanego lokalu mieszkalnego z przyczyny określonej w art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy, umowa najmu może być zawarta z: 1) dotychczasowym najemcą, jeżeli dług zostanie uregulowany w całości; 2) osobami, które zamieszkiwały faktycznie wspólnie z byłym najemcą i nadal zamieszkują w lokalu, pod warunkiem uregulowania przez nie długu w całości. (§ 13 uchwały).

Od 1 września 2020 roku powódka otrzymywała emeryturę brutto w wysokości 1.790,88 zł, z czego do wypłaty miesięcznie przypadało 1.507,70 zł, przy czym ¼ część emerytury obciążona została zajęciem komorniczym. (decyzja ZUS k. 10-11v)

W dniu 24 lutego 2021 roku powódka zawarła z Gminą umowę ugody w sprawie ratalnej spłaty zadłużenia za lokal oraz odroczenia terminu płatności, uznając swoje zadłużenie wobec wierzyciela na kwotę 31.571,83 zł, z czego należność 15.840 zł została rozłożona na 48 rat do 2025 roku, zaś płatność pozostałej części została odroczona do 10 lutego 2025 roku. (umowa ugody k. 12 – fragment)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił bądź jako bezsporny, bądź na podstawie dowodów z dokumentów załączonych do akt sprawy, których prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie było zasadne i nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powódka oparła swoje roszczenie o ustalenie prawa do lokalu socjalnego, przysługującego jej zdaniem na podstawie art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, na treści art. 189 k.p.c.

Z. z tym przepisem, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, gdy ma w tym interes prawny.

Interes prawny powoda w wytoczeniu powództwa o ustalenie stanowi kryterium zasadności wyboru tej formy ochrony praw i jest przesłanką materialnoprawną powództwa o ustalenie. Stwierdzenie jego braku może nastąpić dopiero na etapie merytorycznego rozpatrywania sprawy i dlatego brak interesu prawnego powoduje oddalenie powództwa z powodu jego bezzasadności, a nie odrzucenie pozwu z powodu jego niedopuszczalności. Interes prawny powoda musi istnieć obiektywnie, aby uzasadniać żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego. Jego istnienia nie można oczywiście traktować jako jedynej przesłanki decydującej o uwzględnieniu powództwa o ustalenie, ale jest on warunkiem umożliwiającym dalsze badanie w zakresie istnienia lub nieistnienia ustalanego prawa lub stosunku prawnego. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej jedynie przez ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, a nie w drodze innego powództwa lub wyroku. Biorąc zatem powyższe pod uwagę Sąd uznał, że z uwagi na niemożność znalezienia przez powódkę innej drogi ochrony jej praw miała ona interes prawny w wytoczeniu powództwa w niniejszej sprawie.

W aktualnym stanie prawnym kwestie związane z przyznawaniem prawa do lokalu socjalnego osobom w stosunku, do których orzeczono obowiązek opróżnienia lokalu mieszkalnego reguluje kompleksowo ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego . Ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego może nastąpić tylko w dwóch przypadkach - określają je przepisy art. 14 i 35 ustawy o ochronie praw lokatorów. Powódka jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Przepisy tej ustawy przewidują ochronę lokatorów przed tzw. „eksmisją na bruk”, poprzez możliwość orzeczenia przez sąd o uprawnieniu do uzyskania lokalu socjalnego. Orzeczenie takie może być wydane po przeprowadzeniu jednego z dwóch prawem przewidzianych postępowań w tym zakresie.

Pierwszy rodzaj takiego postępowania przewidziany jest w art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów. Tryb ten jest obecnie podstawowym sposobem ustalenia, czy dana osoba ma prawo do lokalu socjalnego, a orzeczenie w tym przedmiocie jest obowiązkiem sądu i następuje po zbadaniu z urzędu czy zachodzą przesłanki do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (art. 14 ust. 3 ustawy). Rozstrzygnięcie może przybrać zarówno formę pozytywną (stwierdzenia, że prawo do lokalu socjalnego przysługuje), jak i negatywną (stwierdzenia, że takie prawo nie przysługuje). Rozstrzygnięcie o prawie do lokalu socjalnego następuje przy wydaniu wyroku nakazującego opróżnienie lokalu (art. 14 ust. 1 ustawy). W razie wydania wyroku, rozstrzygającego o prawie do lokalu socjalnego, ponowne orzekanie w tej kwestii jest niedopuszczalne, w granicach powagi rzeczy osądzonej, tj. o ile zachowana zostaje tożsamość podmiotowa, przedmiotowa i podstawy faktycznej spraw.

Drugi tryb postępowania w przedmiocie ustalenia prawa do lokalu socjalnego został uregulowany w przepisie art. 35 ustawy o ochronie praw lokatorów. Przepis art. 35 tej ustawy, jako przepis intertemporalny, normuje sytuację osób, wobec których przed wejściem w życie ustawy o ochronie praw lokatorów, sąd lub organ administracji publicznej orzekł eksmisję i do tego czasu wyrok lub decyzja nie zostały wykonane, a co do których sąd nie mógłby według nowych przepisów (art. 14 ust. 4 ustawy) orzec o braku uprawnienia do lokalu socjalnego. Intencją ustawodawcy było objęcie ochroną przed eksmisją "na bruk" osób, w stosunku do których orzeczono eksmisję przed wprowadzeniem do prawa polskiego przepisów ochronnych, a wyroku eksmisyjnego jeszcze nie wykonano (zob. wyr. TK z 4.4.2001 roku, K 11/00, OTK 2001, Nr 3, poz. 54). Zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy, o uprawnieniu do lokalu socjalnego orzeka sąd na żądanie osoby spełniającej kryteria z art. 14 ust. 4 ustawy, w stosunku do której przed 10.7.2001 roku sąd lub organ administracji publicznej orzekł eksmisję, a wyrok lub decyzja nie zostały do tego czasu wykonane. Pozew o ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego składany jest przeciwko gminie. Na jego złożenie ustawodawca dał uprawnionym 6 miesięcy, licząc od zawiadomienia ich przez komornika lub organ o przysługującym uprawnieniu. Po upływie tego terminu roszczenie wygasa. Jak stwierdził SN w uchwale z 6.7.2007 r. (III CZP 61/07, OSNC 2008, Nr 7–8, poz. 88), wydanie prawomocnego wyroku oddalającego powództwo z powodu wygaśnięcia roszczenia przewidzianego w art. 35 ust. 2 ustawy wyłącza możliwość ponownego ustalenia tego uprawnienia w związku z wszczęciem egzekucji na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, także jeżeli nastąpiła zmiana okoliczności faktycznych dotyczących sytuacji dłużnika, przewidzianych w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów. Z uprawnieniem do wytoczenia powództwa na podstawie art. 35 ust. 2 skorelowany jest nałożony w art. 35 ust. 4 ustawy na komornika (lub organ, o którym mowa w art. 34) obowiązek zawiadomienia uprawnionego o możliwości wystąpienia z powództwem o ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego wraz z koniecznością zawieszenia postępowania egzekucyjnego przez komornika lub organ i zawiadomienia prokuratora. Co istotnie, jak wynika z przedstawionej regulacji i określonych w niej terminów, art. 35 ustawy o ochronie praw lokatorów ma dzisiaj już tylko znaczenie historyczne.

W okolicznościach niniejszej sprawy, wobec powódki M. P. wykorzystany został już pierwszy z opisanych trybów – i w tym zakresie zachodzi w stosunku do niej powaga rzeczy osądzonej, w zakresie roszczenia opartego na przesłankach z art. 14 ust. 4 ustawy. W prawomocnym wyroku z dnia 1 czerwca 2016 roku wydanym w sprawie VIII C 136/16, Sąd orzekł, że pozwanej nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego, zatem kwestia ta nie może podlegać ponownemu badaniu przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie, a prawomocne orzeczenie wydane w sprawie VIII C 136/16 wiąże tutejszy Sąd.

Jeżeli chodzi o tryb przewidziany w art. 35 ustawy o ochronie praw lokatorów, przesłanki uznania na tej podstawie, że danej osobie przysługuje prawo do lokalu socjalnego, są dwie. Po pierwsze, osoba ta została objęta orzeczeniem sądowym, chociażby nieprawomocnym, nakazującym opróżnienie lokalu, lub ostateczną decyzją administracyjną, a orzeczenie to lub decyzja nie zostały wykonane przed dniem wejścia w życie ustawy. Po drugie, należy ona do co najmniej jednej z kategorii określonych w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów. Aby możliwe było orzeczenie o prawie do lokalu socjalnego, przesłanki te muszą być spełnione łącznie. Powódka nie wykazała, by w okolicznościach niniejszej sprawy przesłanki te zostały w stosunku do niej spełnione. W szczególności nie mamy do czynienia z sytuacją, w której byłaby ona objęta wyrokiem eksmisyjnym wydanym przed 10 lipca 2001 roku. Toczy się wobec niej, co prawda, postępowanie egzekucyjne o nakazanie opróżnienia opróżnienie lokalu mieszkalnego, za sygnaturą Km 88/19, jednakże ma ono na celu wykonanie prawomocnego wyroku zapadłego w dniu 1 czerwca 2016 roku. Powódka nie powołała się na żadne postępowanie, toczące się na podstawie wyroku albo decyzji wydanych na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy, a więc pierwsza z przesłanek przewidzianych w art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów nie zachodzi. Tym samym już drugorzędne znaczenie ma to, że M. P. nie należy do żadnej z kategorii wyszczególnionych w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów.

Przeciwko powódce nie toczy się także postępowanie egzekucyjne na podstawie postanowienia o przysądzeniu własności, zmierzające do opróżnienia lokalu mieszkalnego, zatem bezprzedmiotowe byłyby dalsze rozważania w tym przedmiocie.

Powódka nie ma zatem żadnych podstaw prawnych by na drodze sądowej domagać się ustalenia, że przysługuje jej uprawnienie do lokalu socjalnego, a takie uprawnienie jej nie przysługuje, stąd powództwo musiało podlegać oddaleniu. Przepis art. 189 k.p.c. nie jest przy tym furtką, do ponownego badania okoliczności na które rozciąga się powaga rzeczy osądzonej ani tym bardziej jakąś odrębną samodzielną podstawą materialnoprawną roszczenia.

Powódka jako mieszkaniec Ł. mogłaby jedynie wnioskować w trybie administracyjnym by Gmina wynajęła jej lokal socjalny na podstawie pisemnego skierowania wydanego przez dysponenta lokali, jednak tylko wówczas gdyby spełniła przesłanki szczegółowo określone w uchwale Nr XL/1223/21 Rady Miejskiej w Ł. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta Ł. z dnia 17 marca 2021 roku (Dz.Urz.Woj.Ł.. 2021, poz. 1501). Tryb takiego najmu jest już jednak objęty procedurą administracyjną, a powódka musiałaby spełnić kryterium dochodowe, o którym mowa w § 4 uchwały, czy spełnić kryteria zawarcia ponownej umowy najmu tego samego lokalu z § 13 uchwały Rady Miejskiej w Ł., jak uregulowanie długu w całości.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, które nie zostały pokryte w całości ani w części, Sąd orzekł w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2016, poz. 1715), wobec tego, że strona powodowa reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu przegrała proces w całości, brak było zatem podstaw do obciążenia kosztami procesu przeciwnika, w świetle art. 98 k.p.c.

Wysokość wynagrodzenia została ustalona w oparciu o § 2, § 3, § 4 rozporządzenia, przy przyjęciu stawki z § 5 w zw. z § 8 pkt 3 rozporządzenia (600 zł) podwyższonej o 23% VAT (138 zł) oraz udokumentowane wydatki pełnomocnika w wysokości 101,73 zł (według złożonego zestawienia kosztów), co dało łącznie kwotę 839,73 zł (600 + 138+ 101,73 zł).

Mając powyższe na uwadze, orzeczono, jak w sentencji.