Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód G. N., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą ,(...), wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) w O. kwoty 23.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty. Powód domagał się również orzeczenia na swoją rzecz kosztów procesu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego rozstrzygnięcia do dnia zapłaty.

Powód dochodził zapłaty należności przed Sądem Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W sprawie wydano nakaz zapłaty, jednakże wobec skutecznego wniesienia sprzeciwu, utracił on moc, zaś postępowanie umorzono.

W odpowiedzi na pozew, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości,
a także zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2023r., sygn. akt VIII GC 1826/22, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 23.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 kwietnia 2022r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4767 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny.

Strony niniejszego postępowania są przedsiębiorcami. Przedmiot działalności pozwanego stanowi produkcja maszyn dla rolnictwa i leśnictwa. W grudniu 2020 r. strony zawarły ustną umowę wykonania i dostarczenia suszarni. W dniu 28 grudnia 2020 r. pozwany wystawił na rzecz powoda fakturę VAT opiewającą na kwotę 23.000 zł brutto z oznaczeniem tytułu „suszarnia do drewna”. Powód uregulował należność kolejnego dnia.

Suszarnia miała zostać wykonana w terminie ok. 2 miesięcy (w lutym 2021 r.), a następnie dostarczona do powoda. Pozwany zobowiązany był zainstalować osprzęt, a także przeszkolić powoda w zakresie obsługi. Pozwany nie wykonał prac do lutego 2021 r. oraz pozwany nie dostarczył powodowi suszarni. Następnie, pozwany zawiadomił powoda, że suszarnia stoi gotowa u powoda. Powód zaoferował, że w dniu 9 sierpnia 2021r. zbada przedmiot umowy, czy jest wolny wad. Nie miał on zamiaru organizować procedury odbioru. Następnie, powód zrezygnował z odbioru po zapoznaniu się z licznymi opiniami działalności pozwanego dostępnymi w Internecie i telefonicznie odstąpił od umowy wskazując, że rezygnuje z realizacji umowy. W związku z powyższym, powód wycofał fakturę z urzędu skarbowego. Pozwany nie wzywał powoda do odbioru towaru.

Powód nie był w stanie odebrać suszarni. Nie posiadał wiedzy i umiejętności, by zorganizować przewóz towaru. Z uwagi na gabaryty suszarni transport wymagał wykorzystania ciężkiego sprzętu. Następnie po ustawieniu w miejscu docelowym pozwany miał obowiązek dokonać niezbędnych ustawień urządzeń elektrycznych.

Pismem z dnia 6 kwietnia 2022 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty w terminie do dnia 12 kwietnia 2022 r. kwoty 23.000 zł wraz z odsetkami.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, iż sporny był zakres umowy, nie zaś fakt jej zawarcia. Podkreślił, iż strony łączyła umowa mieszana z przeważającymi elementami umowy o dzieło. Stosownie do art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Strony nie sporządziły umowy na piśmie, ustaleń dokonywały w dużej mierze osobiście lub telefonicznie. Sąd ten przyjął, iż przedmiot umowy stanowiło wykonanie suszarni oraz jej dostawa. Sąd I instancji powołał się na przepis art. 454 k.c. Zaznaczył, iż miał na uwadze to, że powód wskazywał, iż strony ustaliły dostarczenie towaru przez pozwanego, reprezentant pozwanego odnosił się do sposobu załadunku. Zdaniem tego Sądu, gdyby nawet jednak uznać, iż ostatecznie nie doszło do porozumienia stron w tym zakresie przyjąć należy, iż z właściwości zobowiązania pozwanego wynikało, iż z uwagi na specjalistyczny proces przemieszczenia dzieła, miejscem wykonania zobowiązania było docelowe miejsce ustawienia suszarni celem jej podłączenia i zainstalowania urządzeń elektrycznych. Sąd Rejonowy przyjął, iż kwestia przewozu takiego specjalistycznego urządzenia o znacznych gabarytach stanowiła istotny element umowy. Pozwany tymczasem z racji przedmiotu działalności miał wiedzę, jakich przygotowań i operacji wymaga ich przewóz. Nawet gdyby strony nie doprecyzowały postanowienia dotyczącego dostarczenia towaru, to na pozwanym spoczywał obowiązek poinformowania powoda, iż umowa nie obejmuje transportu i wobec tego podania, jaki środek transportu winien zapewnić.

Sąd I instancji podkreślił, że pozwany nie wzywał powoda do odbioru suszarni. Nadto, wbrew obowiązkowi wynikającemu z przepisu art. 6 k.c. nie wykazał, by na chwilę odstąpienia przedmiot umowy stron był faktycznie wykonany. Zdaniem Sądu Rejonowego, powód tymczasem wzywał pozwanego do dostarczenia suszarni, nie będąc nawet pewnym, czy wobec opóźnienia pozwany rzeczywiście wykonał zamówioną konstrukcję. Wobec bezskuteczności wezwań, miał on prawo do odstąpienia od umowy. Sąd ten doszedł do przekonania, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy nie wymaga formy pisemnej, zatem nie budziło wątpliwości Sądu, iż powód skutecznie odstąpił od umowy, rezygnując ze współpracy. Sąd I instancji bacząc na fakt, iż powód po złożeniu zamówienia uiścił na rzecz pozwanego wynagrodzenie, pozwany zobowiązany był do jego zwrotu.

Wobec tego, na podstawie art. 494 § 1 k.c. zasądzono na rzecz powoda kwotę 23.000 zł. W związku z niespełnieniem świadczenia przez stronę pozwaną w terminie, wynikającym z wezwania do zapłaty tj. do 12 kwietnia 2022r., roszczenie stało się wymagalne w dniu
13 kwietnia 2022 r.i od tej daty powód mógł domagać się zasądzenia odsetek. Sąd Rejonowy uznał, iż niezasadne było domaganie się przez powoda odsetek od dnia 29 grudnia 2020 r. i w tym zakresie na podstawie art. 481 § 1 k.c. a contrario oddalono powództwo.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. uznając pozwanego za przegrywającego w całości, stosując przy tym przepis art. 98 § 1 ¹ k.p.c. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez przyjęcie jako udowodnionych następujących okoliczności:

- uznania jako wiarygodnych, spójnych i logicznych w całości zeznań powoda dotyczących niemożności odebrania zamówionej u pozwanego suszarni, określenia terminu wykonania suszarni w terminie ok. 2 miesięcy tj. do lutego 2021r. a także określenia jako elementu zawartej umowy okoliczności, jakoby zamówiona suszarnia miała być dostarczona do powoda w ramach zawartego stosunku umownego,

- uznania, ze pozwany nie wzywał powoda do odbioru zamówionej suszarni,

- uznania, że przedmiotem umowy stanowiło wykonanie suszarni oraz jej dostawa,

co w konsekwencji prowadzi do zarzutu naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. w drodze dokonania przez Sąd I instancji błędnej oceny materiału dowodowego i uznania, że w sprawie istniały udowodnione okoliczności skutkujące uwzględnieniem powództwa,

2.  błędne ustalenie stanu faktycznego przez Sąd I instancji poprzez pominiecie następujących okoliczności:

- brak uznania, że elementem składowym umowy nie była dostawa wykonanej suszarni,

- brak uznania, że suszarnia została wykonana na warunkach przez strony ustalonych tj. w umownym terminie i według specyfikacji określonej między stronami,

- brak uznania, że suszarnia w ogóle została wykonana przez pozwanego, co kłóci się z istniejącym materiałem dowodowym, pozwany bowiem załączył do akt zdjęcia wykonanej suszarni,

- pominięcie przez Sąd okoliczności, że pismem z dnia 26 lipca 2021r powód zobowiązał się do odbioru suszarni, co przesądza kwestię elementu zawartej umowy dotyczącego formy odbioru suszarni przez powoda,

- brak uznania, że pozwana telefonicznie wzywała powoda do odbioru suszarni, czego wynikiem jest pismo z dnia 26 lipca 2021r.

co w konsekwencji prowadzi również do zarzutu naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. w drodze dokonania przez Sąd błędnej oceny materiału dowodowego i uznanie, że w sprawie nie istniały udowodnione okoliczności skutkujące koniecznością oddalenia powództwa,

3.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 6 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i błędne przyjęcie przez Sąd, że w sprawie nie zostało wykazane przez pozwanego wykonanie przedmiotu umowy, co prowadzi do naruszenia art. 233 k.p.c. w drodze dokonania przez Sąd I instancji błędnej oceny materiału dowodowego.

4.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 6 k.c. w zw. z art. 61§ 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i brak przyjęcia przez Sąd, że powód nie wypełnił dyspozycji tych przepisów, w szczególności, nie udowodnił skutecznego odstąpienia od umowy i nie udowodnił konieczności dostawy suszarni przez pozwanego do powoda,

5.  naruszenie art. 494§ 1 k.c. w drodze jego zastosowania w sprawie, mimo wykonania przez pozwanego przedmiotu umowy zgodnie ze stosunkiem umownym, a także braku podstaw prawnych i faktycznych do odstąpienia powoda od umowy, względnie braku skutecznej formy odstąpienia powoda od umowy z uwagi na istnienie pisma pełnomocnika powoda z dnia 26 lipca 2021r.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podkreślił, że Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę dowodu w postaci pisma pełnomocnika powoda z dnia 26 lipca 2021r., z którego wynika, że powód miał pojawić się w siedzibie pozwanego i odebrać towar.

W odpowiedzi na apelację, powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie w całości.

Sąd Odwoławczy dokonał częściowo odmiennej oceny zgormadzonego przed Sądem Rejonowym materiału dowodowego, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Na wstępie rozważań wskazać należy, iż postępowanie prowadzone przez sąd drugiej instancji - pozostając postępowaniem odwoławczym i kontrolnym - zachowuje walor postępowania rozpoznawczego, co oznacza, że sąd ten ma pełną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia, swobodę jurysdykcyjną. Postępowanie przed sądem drugiej instancji polega bowiem na ponownym merytorycznym rozpoznaniu sprawy (zob.m.in. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). Sąd Odwoławczy może przy tym przeprowadzić ponowną ocenę dowodów zgromadzonych w pierwszej instancji, zmieniając ustalenia faktyczne stanowiące podstawę orzeczenia sądu, ma jednak obowiązek dokonać w tym zakresie własnej oceny wyników postępowania dowodowego (zob. szerzej postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 r., IV CSK 341/08).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, Sąd Okręgowy dokonał odmiennej oceny zgromadzonych dowodów, przede wszystkim w postaci pisma pełnomocnika powoda skierowanego do pozwanego z dnia 26 lipca 2021r. (k.49 akt).

Należy najpierw zaakcentować, iż w powyższym piśmie zaznaczono, iż sporządzono je w nawiązaniu do wcześniejszej korespondencji, potwierdza ono także fakt odbycia wielokrotnych rozmów reprezentanta pozwanego oraz powoda, określa ostateczny termin odbioru suszarni. Niewątpliwie zatem wcześniej pozwany musiał wzywać powoda do odbioru suszarni, co słusznie dostrzegł apelujący, a przytoczona korespondencja stanowi odpowiedź na to wezwanie. Zatem ustalenia Sądu I instancji w przedmiocie braku wezwania do odbioru suszarni należy uznać za nieprawidłowe. W piśmie z dnia 26 lipca 2021r. - sformułowanym przecież przez profesjonalistę - wprost wskazano, że powód stawi się w dniu 9 sierpnia 2021r. o godzinie 9.00 w siedzibie pozwanego, „ w celu zbadania przedmiotu umowy tj. ustalenia, czy przedmiot umowy jest wolny od wad i czy działa poprawnie.” Powód oświadczył przy tym, iż w razie stwierdzenia braku wadliwości oraz poprawnego działania maszyny, „zostanie ona odebrana tego samego dnia o godzinie 15.00”. Zdaniem Sądu Odwoławczego, z twierdzenia tego wynika wprost, iż – wbrew rozważaniom Sądu I instancji – powód doskonale wiedział, jakich przygotowań i operacji wymaga przewóz dzieła, w tym także jakim konkretnie środkiem transportu ma się posłużyć, skoro wskazał jedynie datę odbioru. W innym wypadku zwróciłby się bowiem do pozwanego o udzielenie informacji w tym zakresie. Nadto, strona powodowa – odmiennie niż wskazał Sąd Rejonowy - była w stanie odebrać suszarnię, skoro złożyła taką deklarację, o czym także świadczy treść tego pisma. Należy także zauważyć, iż z zeznań reprezentanta pozwanego K. S. (vide: e-protokół z dnia 29 marca 2023r., 00:23:53 i n.) wynika, iż procedura przyjęta u pozwanego jest taka, że po zbudowaniu komory następuje jej uruchomienie u pozwanego po to, aby w razie ewentualnych poprawek nie transportować dzieła z powrotem do pozwanego. Dopiero potem następuje odbiór. Zeznania te pokrywają się z twierdzeniami zawartymi w piśmie z dnia 26 lipca 2021r., w którym powód, reprezentowany przez pełnomocnika, oświadczył, iż najpierw będzie miało miejsce sprawdzenie suszarni w siedzibie pozwanego, a w dalszej kolejności jej odbiór. W tym miejscu trzeba wskazać, że na wiarę nie zasługiwały zeznania powoda, iż w dniu 9 sierpnia 2021r. o godzinie 9.00 miał jedynie obejrzeć suszarnię albowiem co innego wynika wprost z treści komentowanego pisma.

W świetle powyższych rozważań, zdaniem Sądu II instancji przyjąć należy, iż elementem składowym umowy łączącej strony nie była dostawa wykonanej suszarni. Umowa stron obejmowała jedynie wykonanie dzieła wraz z jego uruchomieniem. W innym wypadku powód nie twierdziłby w piśmie z dnia 26 lipca 2021r., iż po sprawdzeniu stanu suszarni ją odbierze.

Podkreślić trzeba, że w procesie cywilnym ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania i to one są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Innymi słowy ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo (żąda czegoś od innej osoby) obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu (czyli neguje uprawnienie żądającego) obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje.

Istota zasady dotycząca ciężaru dowodów sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem. Samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 2014 r., sygn. I ACa 286/14; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18 stycznia 2012 r., I ACa 1320/2011, LEX nr 1108777).

W ocenie Sądu Odwoławczego, powód nie wykazał, aby suszarnia w ogóle nie została wykonana. Pozwany, w odpowiedzi na zarzuty strony powodowej, iż nie doszło do wykonania dzieła, przedłożył plik zdjęć suszarni, z różnych dat, wskazując, iż przedstawia przedmiot umowy. Natomiast powód, poza zeznaniem, iż „najprawdopodobniej” zaprezentowane fotografie nie przedstawiają suszarni, wykonanej dla niego, nie złożył żadnych wniosków dowodowych w tym przedmiocie. Nadto, powyższe twierdzenie pozostaje w sprzeczności z treścią pisma z dnia 26 lipca 2021r. Gdyby bowiem dzieło nie zostało wykonane (o czym wcześniej powód musiał być poinformowany przez pozwanego), nie deklarowałby w przedmiotowym piśmie, iż stawi się w dniu 9 sierpnia 2021r. o godzinie 9.00 w siedzibie pozwanego w celu „ustalenia, czy przedmiot umowy jest wolny od wad i czy działa poprawnie”, po czym dokona jego odbioru. Na marginesie, gdyby powód stawił się w deklarowanym terminie, mógłby sam dokonać sprawdzenia, czy przedmiotowa suszarnia została zbudowana. Nadto, skoro powód twierdził, iż termin wykonania dzieła strony określiły na połowę lutego 2021r. („w trakcie 1,5-2 miesięcy” – vide zeznania powoda, e-protokół z dnia 29 marca 2023r., 00:09:48 i n.), natomiast pozwany uważał, iż umówili się na pobudowanie suszarni w ciągu 2-3 miesięcy (zeznania reprezentanta pozwanego K. S., e-protokół z dnia 29 marca 2023r., 00:23:53 i n.), winien to udowodnić (art. 6 k.c.), czego nie uczynił. W tej sytuacji trzeba uznać, iż wykonanie przedmiotu umowy na przełomie marca i kwietnia 2021r. nastąpiło w terminie.

Zdaniem Sądu II instancji, należało przyznać rację pozwanemu, iż nie sposób uznać, aby powód skutecznie odstąpił od zawartej przez strony umowy.

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy ma charakter prawo kształtujący i jest jednostronnym oświadczeniem woli skierowanym do drugiej strony umowy, którego rezultatem jest wygaśnięcie stosunku zobowiązaniowego ze skutkiem ex tunc. Oznacza to w konsekwencji, że nie można żądać wykonania umowy, która od chwili złożenia oświadczenia, przestaje wiązać strony zaś to, co wcześniej strony świadczyły, podlega zwrotowi. Zatem dopiero skuteczne oświadczenie o odstąpieniu od umowy uzasadnia zwrot otrzymanych świadczeń, a więc także zwrot uiszczonych przez powoda kwot na poczet zawartej umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2013r., VI ACa 1394/12, lex nr 1362950).

Słusznie wskazuje się w orzecznictwie, że skuteczność odstąpienia wymaga zaistnienia jego podstawy w dacie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zaś jego sądowa ocena polega na ocenie przez pryzmat ustaleń faktycznych zasadności przyczyn wskazanych w oświadczeniu zawierającym odstąpienie od umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 maja 2014 r., I ACa 194/14).

W realiach niniejszej sprawy – wbrew poglądowi Sądu Rejonowego - uznać trzeba, że powód nie udowodnił, aby skutecznie odstąpił od umowy. Przede wszystkim przeczą temu zeznania przedstawiciela pozwanej, a powód nie złożył wniosków dowodowych na tę okoliczność. Nadto, w piśmie z dnia 26 lipca 2021r., pełnomocnik powoda wyraźnie podał, że dokona sprawdzenia przedmiotu umowy, a następnie odbioru suszarni, a zatem sam powód miał świadomość, iż nie złożył skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy uznał, iż na podstawie art. 386 §1 k.p.c. w zw. z art. 494 § 1 k.c. a contrario należało zmienić zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalić powództwo w całości.

Na nowo również należało rozstrzygnąć o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. Na koszty pozwanego, który w całości wygrał sprawę złożyły się: wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika obliczone na podstawie §2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 3600 zł oraz opłata skarbowa – 17 zł. Łącznie zatem pozwanemu należy się kwota 3617 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w myśl zasady odpowiedzialności za wynik sprawy w oparciu o przepisy art. 98 k.p.c., 108 § 1 k.p.c. w związku z §2 pkt. 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. W świetle tej regulacji pozwanemu należy się kwota 2950 zł (opłata od apelacji w kwocie 1050 zł, opłata od uzasadnienia -100 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie1800 zł).