Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 listopada 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) ponownie ustalił wartość kapitału początkowego G. S. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1980 r. do 31.12.1989 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 90,37%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1103,32 zł ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 90,37% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (90,37% x 1 220,89 zł = 1103,32 zł).

Przyjęto łącznie 20 lata, 0 miesięcy, 28 dni, tj. 240 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych w ilości 1 dzień, tj. 0 miesięcy.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 62,69%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 98 344,95 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił:

1) okresów:

- od 07-10-1980 do 05-11-1980, gdyż w tym okresie ubezpieczony nie podjął zatrudnienia po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, a zatem nie była odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne,

- od 07-09-1989 do 10-09-1989, od 11-11-1990 do 11-11-1990, od 18-12-1990 do 31-12-1990, gdyż w tych okresach ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym,

- od 12-11-1990 do 17-12-1990, gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne.

2) dochodów z roku w kwocie:

- 1982 8 539,00 zł,

1983 11 445,00 zł,

1984 23 117,00 zł,

1985 19 900,00 zł,

1986 14 400,00 zł,

1987 8 000,00 zł,

z tytułu wynagrodzenia z Zakładowego Funduszu N., gdyż od tego składnika wynagrodzenia nie była opłacona składka na ubezpieczenie społeczne,

- 1989 1 096 163,00 zł,

1990 13 224 276,00 zł,

ponieważ zaświadczenie wystawione przez Zakład Usług (...) w K. nie zawiera wynagrodzeń zastępczych za faktyczny okres zatrudnienia za granicą.

(decyzja – k. 25-26 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł G. S. wnosząc o jej zmianę poprzez ponowne ustalenie wartości jego kapitału początkowego i uwzględnienie zarobków zastępczych pracownika zatrudnionego na równorzędnym stanowisku pracy w kraju, podczas pracy ubezpieczonego na kontrakcie zagranicznym. Wnioskodawca wskazał, że w okresie od 1983 roku do 2001 roku w Zakładzie Usług (...) w K. zatrudniony był G. K..

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Zdaniem ZUS, zaświadczenie ZUS Rp-7 wystawione przez płatnika Zakład Usług (...) w K. z dnia 30.11.2007 r. nie spełnia wymogów formalnych. W ocenie ZUS okresy tj.: 12.11.1990 r. - 17.12.1990 r. oraz 18.12.1990 r. -31.12.1990 r. nie mogą zostać uwzględnione do wyliczenia kapitału początkowego ubezpieczonego.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-5)

W piśmie procesowym z dnia 23 marca 2023 roku (...) Urząd Wojewódzki w Ł. poinformował tutejszy sąd, że nie jest w posiadaniu akt osobowo- płacowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w Zakładzie Usług (...) w K..

(pismo – k. 19)

Na rozprawie w dniu 26 października 2023 roku wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 26 października 2023 roku e-protokół (...):00:14 – 00:01:18 – płyta CD – k. 54)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

G. S. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

W świadectwie pracy wystawionym w dniu 31 grudnia 1990 roku przez Zakład Usług (...) w K. wskazano, że wnioskodawca zatrudniony był w w/w miejscu w okresie od dnia 3 sierpnia 1987 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektryka, na którym to otrzymywał wynagrodzenie wg X kat. zaszereg. tj. 380 zł/godz. 50 % premii regulaminowej, dodatku za wysługę lat od płacy zasadniczej w wys. 11 %, 15.000 zł premii motywacyjnej miesięcznie, ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy w wysokości 2,57 rocznie, dodatku mieszkaniowego w wys. 400 zł miesięcznie.

(świadectwo pracy – k. 5-6 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 42-44, zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2023 roku e-protokół (...):03:25 – 00:10:55 – płyta CD – k. 23)

Do zadań wnioskodawcy na stanowisku elektryka należało: uzdatnianie wody pod względem elektrycznym, wymiana pomp głębinowych, usuwanie awarii.

(zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2023 roku e-protokół (...):03:25 – 00:10:55 – płyta CD – k. 23)

W okresie pracy w w/w zakładzie wnioskodawca miał udzielony urlop bezpłatny celem wyjazdu do pracy za granicą na kontrakt w Czechosłowacji w okresie od dnia 7 września 1989 roku do dnia 10 listopada 1990 roku. Skarżącemu wystawiono świadectwo pracy za okres zatrudnienia za granicą. W świadectwie tym wpisano, iż był zatrudniony na stanowisku elektryka w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od dnia 12 listopada 1990 roku do dnia 17 grudnia 1990 roku wnioskodawca korzystał urlopu wypoczynkowego, a od dnia 18 grudnia 1990 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku przebywał na urlopie bezpłatnym. Za urlop wypoczynkowy wnioskodawcy wypłacony został ekwiwalent w dewizach udzielony na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.). Za okres zatrudnienia skarżącego za granicą odprowadzono składki do ZUS. W czasie zatrudnienia za granicą wnioskodawca nie przebywał na zwolnieniu lekarskim, ani urlopie bezpłatnym.

(świadectwo – k. 7, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 14 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego )

Z wystawionego wnioskodawcy przez macierzysty zakład pracy w dniu 30 listopada 2007 roku zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wynika, że za jego pobyt na kontrakcie zagranicznym przyjęto zarobki zastępcze pracownika zatrudnionego w w/w okresie na równorzędnym jak on stanowisku pracy (elektryk) tj.:

- za 1989 roku, czyli od 7 września 1989 r. – 1.096 163 zł (łączna kwota wynagrodzenia i świadczeń pieniężnych pracownika);

- za 1990 rok czyli do 17 grudnia 1990 r. – 13.224 276 zł (łączna kwota wynagrodzenia i świadczeń pieniężnych pracownika).

(zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 14 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 2 marca 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.) ustalił kapitał początkowy G. S. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1224,55 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1982 – 31.12.1991. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 100,30%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1224,55 zł ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 100,30% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (100,30% x 1 220,89 zł = 1224,55 zł).

Przyjęto łącznie 20 lat, 0 miesięcy, 28 dni, tj. 240 miesięcy okresów składkowych oraz 0 miesięcy, 1 dzień, tj. 0 miesięcy okresów nieskładkowych.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 62,57%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 104 859,48 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił:

1) okresów:

- od 07-10-1980 do 05-11-1980, gdyż w tym okresie ubezpieczony nie podjął zatrudnienia po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, a zatem nie była odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne,

- od 07-09-1989 do 10-09-1989, od 11-11-1990 do 11-11-1990, od 18-12-1990 do 31-12-1990, gdyż w tych okresach ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym,

- od 12-11-1990 do 17-12-1990, gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne.

2) dochodów z roku w kwocie:

- 1982 8 539,00 zł,

1983 11 445,00 zł,

1984 23 117,00 zł,

1985 19 900,00 zł,

1986 14 400,00 zł,

1987 8 000,00 zł,

z tytułu wynagrodzenia z Zakładowego Funduszu N., gdyż od tego składnika wynagrodzenia nie była opłacona składka na ubezpieczenie społeczne,

(decyzja – k. 21-22 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżoną decyzją z dnia 17 listopada 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) ponownie ustalił wartość kapitału początkowego G. S. na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Tym razem do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił między innymi dochodów: za 1989 r. - 1 096 163,00 zł, za 1990 r. - 13 224 276,00 zł, ponieważ zaświadczenie wystawione przez Zakład Usług (...) w K. nie zawiera wynagrodzeń zastępczych za faktyczny okres zatrudnienia za granicą.

(decyzja – k. 25-26 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje :

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust.2).

Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie cytowanej ustawy (ust.3).

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. (ust. 2)

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust. 3).

Natomiast w myśl ust. 7 do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w (...) kwartale kalendarzowym 1998 r.

Ust. 8 powyższego przepisu, stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do 31 grudnia 1998r.

Przedmiotem niniejszej sprawy było ustalenie wysokości kapitału początkowego odwołującego, przy czym spór stron zasadniczo sprowadzał się do możliwości uwzględnienia przy jego obliczaniu, wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego otrzymywanego na kontrakcie w Czechosłowacji przy uwzględnieniu wynagrodzenia zastępczego wskazanego w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 30 listopada 2007 roku.

Zgodnie z dyspozycją art. 22 ustawy emerytalnej Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty, uwzględniające w szczególności:

1) przypadki, w których do podstawy wymiaru emerytury lub renty dolicza się niektóre wypłaty dokonane na rzecz pracownika, jeżeli wypłaty te w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy były uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty, mimo że były wyłączone z podstawy wymiaru składek;

2) przypadki, w których podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników zatrudnionych za granicą ustala się na podstawie wynagrodzenia przysługującego pracownikom zatrudnionym w tym okresie w kraju w tym samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, albo na podstawie kwot ryczałtowych.

Do chwili obecnej nie zostało wydane rozporządzenie w oparciu o delegację zawartą w art. 22, a zatem – stosownie do treści art. 194 ustawy - w zakresie niesprzecznym z ustawą należy uwzględniać regulacje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 z późn. zm.).

Przepis § 10 wskazanego rozporządzenia stanowi, iż jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru pracownik zatrudniony był za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1. kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju lub

2. jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 roku – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Za czas eksportu przyjmuje się zatem tzw. wynagrodzenie zastępcze, a więc kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Pomimo to nie można dowodzić, że w sytuacji, gdy zachowała się dokumentacja innych pracowników, którzy w okresie pracy eksportowej wnioskodawcy w tym samym okresie pracowali w kraju, to można sięgać do dokumentów osobowo-płacowych tych pracowników zatrudnionych na innych niż wnioskodawca stanowiskach pracy. W ocenie sądu brak jest podstaw, aby przy ustaleniu wysokości kapitału początkowego wnioskodawcy posiłkować się wynagrodzeniami faktycznie osiąganymi przez innego pracownika – G. K. zatrudnionego w Zakładzie Usług (...) w K. na stanowisku brygadzisty elektryka w czasie wykonywania czynności przez wnioskodawcę na kontrakcie w Czechosłowacji.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w wyroku z dnia 9 czerwca 2015 r., (III AUa 789/14) stwierdził, że uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia oparte na wynagrodzeniu otrzymanym przez innych pracowników nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy, w którym warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, gdyż zostały wyznaczone wyłącznie pomiędzy pracodawcą i konkretnym pracownikiem.

Stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem.

Z treści § 10 pkt 2 rozporządzenia jednoznacznie wynika, że nawet gdy pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia wartości kapitału początkowego za ten okres relewantnym punktem odniesienia nie jest wynagrodzenie otrzymywane przez zatrudnionego w kraju na tym samym lub podobnym stanowisku, jakie wnioskodawca zajmował za granicą, lecz wynagrodzenie otrzymywane przez osobę zatrudnioną w kraju na takim samym stanowisku, jakie sam wnioskodawca zajmował przed wyjazdem za granicę. Wynagrodzeniem zastępczym, o którym mowa w § 10 pkt 2 rozporządzenia, jest więc wynagrodzenie, jakie potencjalnie otrzymywałby wnioskodawca, kontynuując zatrudnienie na tym samym stanowisku, jak przed podjęciem pracy za granicą. W sposób pośredni wynika to z orzecznictwa Sądu Najwyższego, w którym podkreśla się, że z przepisu § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent wynika alternatywa rozłączna i jej drugi człon (zdanie z pkt 2) nie jest uwarunkowany od niespełnienia się normy z pierwszego przepisu (zdania z pkt 1). Norma prawna wynikająca z tego przepisu jest zatem taka, że dla zatrudnionych za granicą do końca 1990 r. przyjmuje się wynagrodzenie zastępcze do ustalenia podstawy wymiaru. Wysokość tego wynagrodzenia potwierdza pracodawca, który zatrudniał pracownika przed jego wyjazdem do pracy za granicę (por. wyrok SN z dnia 4 marca 2010 r., I UK 306/09, LEX nr 920579).

W tej sprawie nie ma potrzeby odwoływania się do zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu innego pracownika macierzystego zakładu pracy odwołującego– G. K., ponieważ Sąd jest związany treścią wydanej w stosunku do wnioskodawcy decyzji ZUS, zakresem zaskarżenia i przepisami prawa. Nawet, gdyby Sąd przeprowadził dowód z przedłożonego druku Rp-7 dot. świadka G. K. zalegającego w jego aktach rentowych i załączonych do akt niniejszej sprawy, to wynikające z niego okoliczności pozostawałyby bez wpływu na sytuację wnioskodawcy.

Z ustaleń sądu wynika, że wnioskodawca przedłożył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk Rp-7) z dnia 30 listopada 2007 roku wystawione przez Zakład Usług (...) w K. potwierdzające jego zatrudnienie od 7 września 1989 roku do dnia 10 listopada 1990 roku na kontrakcie zagranicznym na stanowisku elektryka. Zaświadczenie to obejmuje zarobki zastępcze pracownika zatrudnionego w w/w okresie na równorzędnym jak wnioskodawca stanowisku pracy za lata: 1989 r. - od września 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku – 1.096 163 zł i za 1990 r. – od 1 stycznia 1990 roku do 17 grudnia 1990 roku – 13.224 276 zł. W okresie od dnia 12 listopada 1990 roku do dnia 17 grudnia 1990 roku wnioskodawca korzystał urlopu wypoczynkowego. Z kolei od dnia 18 grudnia 1990 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym.

Sąd Okręgowy ma na uwadze to, że zaświadczenie zostało wydane 30.11.2007 roku przez byłego pracodawcę, który miał jeszcze dostęp do dokumentacji osobowo – płacowej wnioskodawcy i do kart wynagrodzeń, co wprost zostało opisane w zaświadczeniu. Na podstawie tej dokumentacji stwierdzono, że niewątpliwie wnioskodawca przebywał na kontrakcie zagranicznym od dnia 7.09.1989 roku do dnia 10.11.1990 roku i za ten okres wskazano wynagrodzenia zastępcze.

Sąd nie ma podstaw do kwestionowania zawartych w zaświadczeniu informacji. Takich wątpliwości nie miał również ZUS, gdy w 2008 roku rozpatrywał wniosek ubezpieczonego o ustalenie kapitału początkowego.

Tak więc wnioskodawca mógł pozostawać w dobrej wierze i być przekonany, że raz uwzględnione wynagrodzenia, nie zostaną wyłączone w kolejnej decyzji organu rentowego.

W ten sposób pojawia się zagadnienie związane z ochroną zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, zwana także zasadą lojalności państwa względem obywateli, która ściśle wiąże się z bezpieczeństwem prawnym jednostki (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28.02.2012 r., sygn. akt K 5/11). Zamyka się ona w stwierdzeniu, że prawo nie może być pułapką dla obywatela, co oznacza kierowanie swych spraw w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny.

W przedmiotowej sprawie nie może być tak, że organ rentowy nagle po upływie 14 lat kwestionuje dokument, który uprzednio sam uznał za pełnowartościowy, uzyskując tym samym „doraźny instrument” umożliwiający mu weryfikację okresów składkowych wnioskodawcy. Pewnego rodzaju występująca w tym przypadku ,,pułapka prawna” polega na tym, że obywatel, opierając się na dokonanej przez organ władzy publicznej ocenie, w tym przypadku dokonanej w decyzji z dnia 2 marca 2009 roku, działając w zaufaniu do dokonanej oceny, podejmuje istotne decyzje życiowe, a następnie – gdy okaże się, że decyzje organu były błędne - ponosi wszelkie konsekwencje tych błędów. Dzieje się tak również wtedy, gdy obywatel swym zachowaniem w żadnej mierze nie przyczynił się do sformułowania błędnych ocen, a wręcz przeciwnie – dochowując należytej staranności – podejmował działania w zaufaniu do organu i wydawanych przez niego decyzji. Gdyby ZUS od razu w decyzji z dnia 2 marca 2009 roku do ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawcy nie uwzględnił osiąganych przez niego dochodów za 1989 rok, 1990 rok podnosząc, że jego zdaniem, przedstawione przez ubezpieczonego zaświadczenie, a wystawione przez Zakład Usług (...) w K. nie zawiera wynagrodzeń zastępczych za faktyczny okres jego zatrudnienia za granicą, wnioskodawca miałby jeszcze szansę, aby w tamtym czasie ewentualnie uzyskać od swego pracodawcy korektę zaświadczenia. Natomiast w sytuacji nieistnienia już obecnie tego zakładu pracy, wnioskodawca został całkowicie pozbawiony takiej możliwości i ponownego złożenia zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu dostosowanego do zgłoszonych w tym zakresie zastrzeżeń ZUS.

Ponadto należy zauważyć, iż okres urlopu wypoczynkowego należny wnioskodawcy jako pracownikowi, wbrew twierdzeniom ZUS zalicza się do okresu składkowego. Wówczas ubezpieczony nie przebywał już na kontrakcie zagranicznym w Czechosłowacji, a korzystał z urlopu wypoczynkowego udzielonego mu przez Zakład Usług (...) w K.. Zatem nie mógł jednocześnie przebywać na urlopie bezpłatnym z tego zakładu pracy. Ponadto, zdaniem Sądu, okoliczność, że za okres od dnia 12 listopada 1990 roku do dnia 17 grudnia 1990 roku wnioskodawcy wypłacono ekwiwalent za urlop w dewizach nie przeczy uwzględnieniu wskazanych w spornym zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 30 listopada 2007 roku wynagrodzeń zastępczych. Nie ulega wątpliwości, że wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, a tym samym również ekwiwalent za urlop, ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy. Konkluzja ta znajduje odzwierciedlenie w treści zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wnioskodawcy, w którym to wskazano kategorię: łączna kwota wynagrodzenia i świadczeń pieniężnych pracownika.

Nie można jednak pominąć faktu, że wnioskodawca przebywał także po powrocie z pracy na kontrakcie zagranicznym na urlopie bezpłatnym w macierzystym zakładzie pracy od dnia 18 grudnia 1990 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku, który to nie może zostać doliczony do stażu pracy.

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. normowały prawo do urlopu wypoczynkowego w sposób jednakowy dla wszystkich pracowników skierowanych do pracy za granicą. Możliwość wykorzystania przez pracownika w naturze urlopu wypoczynkowego z tytułu pracy za granicą uzależniona była od długości kontraktu. Pracownikowi skierowanemu do pracy za granicą na okres dłuższy niż 12 miesięcy należało bowiem udzielić urlopu po każdym roku pracy, aczkolwiek na wniosek pracownika jednostka kierująca powinna była wypłacić w zamian za urlop ekwiwalent pieniężny po zakończeniu pracy za granicą. Nadto w razie uzasadnionych potrzeb organizacyjno-produkcyjnych budowy (usługi) eksportowej urlop ten mógł być przesunięty na rok następny. W razie niewykorzystania tego urlopu w całości lub w części przed zakończeniem pracy za granicą, jednostka kierująca była obowiązana wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny. Z kolei pracownikowi skierowanemu do pracy za granicą na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy jednostka kierująca nie udzielała urlopu wypoczynkowego w naturze, lecz wypłacała w zamian za urlop ekwiwalent pieniężny po zakończeniu pracy za granicą. Urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulegał przedłużeniu o liczbę dni urlopu, za które pracownikowi przysługiwał ekwiwalent pieniężny. Czas, za jaki wypłacono ekwiwalent po powrocie z zagranicy, pozostawał dla pracownika czasem wolnym od pracy, albowiem w macierzystym zakładzie pracy następowało z mocy prawa przedłużenie urlopu bezpłatnego. W tego rodzaju przypadkach miała miejsce sytuacja, w której po zakończeniu kontraktu zagranicznego pracownik nie pozostając już w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy na kontrakcie zagranicznym i nadal przebywając na urlopie bezpłatnym w macierzystym zakładzie pracy, czyli formalnie nie będąc w żadnym „czynnym" zatrudnieniu, pobierał w tym czasie świadczenia pieniężne ze stosunku pracy, to jest ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, bądź dni wolne w zamian za pracę ponadwymiarową, a jednocześnie w tym samym czasie był zwolniony z obowiązku wykonywania pracy na rzecz macierzystego pracodawcy. Formalnie umowa o pracę za granicą uległa rozwiązaniu, lecz skutki jej zawarcia trwały nadal i rzutowały na sytuację prawną pracownika. Macierzysty pracodawca nie mógł w tym czasie żądać od pracownika wykonywania pracy, a okres ustawowo przedłużonego urlopu bezpłatnego wliczany był do stażu rzutującego na uprawnienia pracownicze osoby zatrudnionej. W odróżnieniu od „zwykłego" urlopu bezpłatnego (podpadającego pod przepisy Kodeksu pracy), w trakcie którego pracownik nie wykonując pracy nie nabywa prawa i nie pobiera żadnych świadczeń pracowniczych, w tym przypadku - mimo formalnego zawieszenia stosunku pracy z macierzystym pracodawcą i nieistnienia już stosunku pracy obejmującego pracę za granicą - świadczenia takie przysługiwały.

W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III UZP 1/13 (OSNP 2013 nr 21-22, poz. 255) stwierdzono, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownikowi w macierzystym zakładzie pracy w wymiarze równym liczbie nieudzielonych w czasie zatrudnienia za granicą dni wolnych od pracy, przewidziany w § 9 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (tekst jedn.: Dz. U. z 1986 r. Nr 19, poz. 101 z późn. zm., od dnia 10 lipca 1990 r. § 10 ust. 4 tego rozporządzenia, tekst jedn.: Dz. U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 z późn. zm.), nie stanowi okresu składkowego przewidzianego w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tym względzie należy pamiętać, że urlop bezpłatny udzielony na okres skierowania do pracy na tzw. eksporcie stanowił przerwę w realizacji pracowniczego obowiązku świadczenia pracy w ramach zatrudnienia na terenie kraju. Z tego punktu widzenia nie ma znaczenia, czy tego urlopu udzielał macierzysty zakład pracy na okres oddelegowania pracownika do pracy za granicą przez odrębną jednostkę kierującą, czy też sam macierzysty pracodawca dokonywał tego skierowania w oparciu o łączącą go z własnym pracownikiem umowę o pracę za granicą, zawieraną w trybie przepisów powołanego wyżej rozporządzenia. Warto również przypomnieć, że okres urlopu bezpłatnego co do zasady nie ma znaczenia dla uprawnień ze sfery ubezpieczeń społecznych i nie wlicza się go do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Okres pozostawania pracownika na urlopie bezpłatnym jest bowiem okresem zawieszenia funkcjonowania stosunku pracy, skoro w tym czasie pracownik nie jest zobowiązany do wykonywania pracy i nie otrzymuje żadnych świadczeń z tego stosunku lub z nim związanych.

W świetle powyższego oraz treści powołanego Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. stwierdzić więc należy, że okres urlopu bezpłatnego- od dnia 18 grudnia 1990 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku , udzielonego odwołującemu po okresie pracy za granicą w wymiarze nieudzielonych dni wolnych z tytułu pracy za granicą nie jest okresem składkowym ani też nieskładkowym i nie podlegał doliczeniu do wysokości kapitału początkowego. Natomiast należało uwzględnić staż pracy, w którym wnioskodawca przebywał na kontrakcie zagranicznym oraz urlopie wypoczynkowym - od dnia 12 listopada 1990 roku do dnia 17 grudnia 1990 roku.

Na marginesie należy również podkreślić, że w ocenie Sądu rozstrzygnięcie dokonane przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji było nielogiczne i niekonsekwentne. Należy wskazać, że ZUS pierwotnie w decyzji z dnia 2 marca 2009 roku uwzględnił odwołującemu osiągnięte przez niego wynagrodzenie w całości w trakcie przebywania na kontrakcie zagranicznym w Czechosłowacji – 1989,1990 rok, następnie decyzją z dnia 17 listopada 2022 roku ponownie ustalając wartość kapitału początkowego skarżącego tych samych wynagrodzeń nie uznał, argumentując że zaświadczenie wystawione przez Zakład Usług (...) w K. z dnia 30.11.2007 r. nie zawiera wynagrodzeń zastępczych za faktyczny okres zatrudnienia za granicą.

W ocenie Sądu, przyjęta przez ZUS interpretacja przepisów nie była zasadna, zaś odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.