Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 maja 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. przyznał J. K. dodatkowe roczne świadczenie pieniężne w kwocie 1588,44 zł. Kwotę tę ZUS pomniejszył o zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z obowiązującymi przepisami – ustawą z dnia 9 stycznia 2020 roku o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

Dalej organ rentowy wskazał, że dodatkowe roczne świadczenie zostanie wypłacone ubezpieczonemu ze świadczeniem przysługującym za kwiecień 2023 roku.

(decyzja – k. 415-416 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł J. K. wskazując, iż jest ona dla niego krzywdząca. Wnioskodawca wskazał, że decyzją z dnia 3 marca 2023 roku Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. został zwolniony z obowiązku pobierania podatku dochodowego od wypłaconego świadczenia rentowego w okresie od marca do grudnia 2023 roku. Mimo to w zaskarżonej decyzji ZUS nie zważając na powyższe dokonał pobrania zaliczki na podatek dochodowy w kwocie 81 zł od wypłaconego mu w kwietniu 2023 roku świadczenia. Wobec powyższego wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że brak było podstaw do potrącenia przysługującego mu świadczenia o zaliczkę na podatek dochodowy. Skarżący wniósł także o przyznanie prawa do odsetek od kwoty 81 złotych liczonymi od dnia 21 kwietnia 2023 roku do dnia 4 lipca 2023 roku.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-4 verte)

Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2023 roku tutejszy sąd ustanowił wnioskodawcy pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego.

(postanowienie – k. 35)

W piśmie z dnia 30 września 2023 roku profesjonalny pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez usunięcie z niej fragmentu na temat potrącenia świadczenia o zaliczkę na podatek dochodowy i uznanie, że decyzja ta wydana została z naruszeniem obowiązujących przepisów prawa, zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz Ubezpieczonego odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dn. 21 kwietnia 2023 r. do dn. 4 lipca 2023 r. liczonych od kwoty 81 zł oraz zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu według stawek rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych świadczących pomoc prawną „z wyboru" (tj. z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dn. 20 kwietnia 2023 r. SK 53/22 oraz z dn. 19 kwietnia 2023 r. SK 85/22), oświadczając, że koszty te nie zostały poniesione na moją rzecz w całości ani w części.

(pismo – k.55-58)

Na rozprawie w dniu 23 października 2023 roku strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca był uprawniony do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w okresie od dnia 1 lipca 1996 roku do dnia 31 października 2023 roku.

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 27.11.2018 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego Ł. postanowił zwolnić J. K. z obowiązku pobierania podatku dochodowego od wypłaconego świadczenia rentowego w 2019 r.

(okoliczność bezsporna)

Zawiadomieniem z dnia 11 stycznia 2019 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. poinformował J. K., że ZUS uwzględnił decyzję - Urzędu Skarbowego , która będzie realizowana od lutego 2019 r. Realizacja decyzji zostanie zastosowana po zmniejszeniu zaliczki za podatek dochodowy od osób fizycznych o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości 7,75 % podstawy oskładkowania. Składka wpłacana na ubezpieczenie zdrowotne jest odliczana od należnego podatku jako ulga , mająca pierwszeństwo przed innymi odliczeniami , zgodnie z art. 27B ustawy z dnia 26.07.1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2012r. poz. 361 ze zm.).

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca złożył odwołanie od w/w zawiadomienia.

(odwołanie – k. 3 w aktach o sygn. VIII U 553/19 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2019 roku Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. odrzucił odwołanie J. K. od zawiadomienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. z dnia 11 stycznia 2019 r. na podstawie art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. w związku z art. 476 § 2 k.p.c.

(postanowienie – k. 72, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dn. 1 lipca 2019 roku w aktach o sygn. VIII U 553/19 załączonych do sprawy)

Wnioskodawca przedłożył decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. opatrzoną datą 3 marca 2023 roku o zwolnieniu płatnika tj. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z obowiązku pobrania podatku dochodowego od wypłacanego ubezpieczonemu świadczenia rentowego w okresie od marca do grudnia 2023 roku.

(decyzja – k. 397-400 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W piśmie z dnia 11 kwietnia 2023 roku ZUS poinformował wnioskodawcę, że w/w decyzja Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. będzie realizowana od 1 maja 2023 roku.

(pismo – k. 497 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W piśmie z dnia 24 kwietnia 2023 roku ZUS poinformował wnioskodawcę, że z przyczyn technicznych nie dokonano zaniechania pobierania podatku dochodowego od 1 kwietnia 2023 roku.

(pismo – k. 413 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 11 maja 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 415-416 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 15 czerwca 2023 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego Ł. stwierdził nadpłatę w podatku dochodowym od osób fizycznych w trakcie roku podatkowego od wypłaconych wnioskodawcy przez ZUS w kwietniu 2023 roku świadczeń rentowych w kwocie 81 złotych.

(decyzja – k. 39-39 verte, k. 43-45 verte)

W dniu 4 lipca 2023 roku wnioskodawcy została wypłacona kwota 81 złotych wynikająca z decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. z dnia 15 czerwca 2023 roku.

(pismo – k. 42-42 verte, w kopercie – k. 67)

Powyższy niesporny stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw do podważania ich wartości dowodowej z urzędu, w tym zgromadzonych w aktach o sygn. VIII U 553/19 i załączonych do sprawy. W istocie spór pomiędzy stronami koncentrował się jedynie co do oceny prawnej bezspornych faktów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Oceniając zasadność odwołania Sąd zważył, że zgodnie z art. 8 ustawy z 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U.2023.0.2383), płatnikiem jest podmiot obowiązany na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Zauważyć należy, że zgodnie z art. 34 ust 1 ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2022.0.2647; dalej u.p.d.o.f.) - organy rentowe są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki miesięczne od wypłacanych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, świadczeń przedemerytalnych i zasiłków przedemerytalnych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych, rent socjalnych oraz rodzicielskich świadczeń uzupełniających.

Zgodnie natomiast z art. 9 ust. 1 u.p.d.o.f. opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Źródłami przychodów są stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta (art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f.).

Przypomnieć wypada, że zaliczka na podatek dochodowy, którą organ emerytalno-rentowy obowiązany jest odprowadzić od wypłaconych świadczeń, jest częścią dochodu emeryta lub rencisty, którą ubezpieczony nie może dowolnie dysponować, a która przeznaczona jest wyłącznie na pokrycie zobowiązań podatkowych.

Należy też podkreślić, że ZUS jako płatnik zaliczki na podatek dochodowy od emerytury nie jest organem podatkowym w rozumieniu art. 13 § 1 Ordynacji podatkowej, a czynności przez niego podejmowane w celu obliczenia i pobrania należności podatkowych od podatnika mają jedynie charakter czynności materialno-rachunkowych. W przypadku, gdy pobór podatku dochodowego odbywa się za pośrednictwem płatnika (organu rentowego), płatnik ten odpowiada całym swym majątkiem za podatek nie pobrany od podatnika lub pobrany w kwocie niższej od należnej, chyba że nastąpiło to z winy podatnika. Płatnik odpowiada również za niewpłacenie w terminie pobranego podatku. Dodatkowo niedopełnienie obowiązków obliczania i pobrania podatku oraz niewpłacenie pobranego podatku przez płatnika zagrożone jest sankcjami wynikającymi z ustawy karnej skarbowej.

Mając na uwadze realia badanej sprawy Sąd Okręgowy zważył, że decyzją z dnia 3 marca 2023 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego Ł. został zwolniony z obowiązku pobrania podatku dochodowego od wypłacanego ubezpieczonemu świadczenia rentowego w okresie od marca do grudnia 2023 roku.

Zgodnie z art. 72 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku.

Zgodnie zaś z art. 75 § 2 Ordynacji podatkowej, uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty przysługuje podatnikom, płatnikom i inkasentom oraz osobom, które były wspólnikami spółki cywilnej w momencie rozwiązania spółki w zakresie zobowiązań spółki. Płatnik lub inkasent jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, jeżeli wpłacony podatek nie został pobrany od podatnika.

Mając zaś na uwadze, że pomimo wcześniejszego uzyskania przez ZUS w/w informacji od Urzędu Skarbowego, której wpływ organ rentowy potwierdził pismem z dnia 11 kwietnia 2023 roku , to i tak pozwany w zaskarżonej decyzji z dnia 11 maja 2023 roku przyznając J. K. dodatkowe roczne świadczenie pieniężne, ów kwotę niezasadnie pomniejszył o zaliczkę na podatek dochodowy. Konsekwencją powyższego było wydanie przez Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. decyzji z dnia 15 czerwca 2023 roku stwierdzającej nadpłatę w podatku dochodowym od osób fizycznych w trakcie roku podatkowego od wypłaconych wnioskodawcy przez ZUS w kwietniu 2023 roku świadczeń rentowych w kwocie 81 złotych.

Bez wpływu na powyższe pozostają twierdzenia ZUS, który w piśmie z dnia 24 kwietnia 2023 roku poinformował wnioskodawcę, że z przyczyn technicznych nie dokonał zaniechania pobierania podatku dochodowego od 1 kwietnia 2023 roku.

Ulga w postaci zaniechania poboru zaliczek na podatek dochodowy jest formą pomocy dla podatników, których zdolność finansowa jedynie czasowo uległa pogorszeniu. Natomiast sama decyzja organu podatkowego w sprawie zwolnienia z obowiązku pobierania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od świadczeń rentowo-emerytalnych zapada w ramach uznania administracyjnego.

Decyzją Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. z dnia 3 marca 2023 roku wnioskodawcy zostało przyznane uprawnienie czasowe tj. zwolnienie z obowiązku pobrania podatku dochodowego od wypłacanego ubezpieczonemu świadczenia rentowego w okresie od marca do grudnia 2023 roku, z uwagi na jego trudną sytuację życiową. Ulga, o której mowa w art. 22 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej z uwagi na jej szczególny charakter nie stanowi źródła poprawy egzystencji podatnika, a jedynie przejściowo służy do odzyskania przez niego równowagi finansowej. W takiej sytuacji zwolnienie płatnika z obowiązku pobrania zaliczki na podatek dochodowy nie oznacza zwolnienia podatnika od obowiązku zapłaty podatku dochodowego, a jedynie przesunięcie go w czasie do 30 kwietnia 2024 roku, tj. do terminu złożenia zeznania podatkowego za 2023 rok. Jak wynika z konstrukcji przepisu art. 22 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej, decyzje w sprawie zaniechania poboru zaliczek na podatek przez płatników podejmowane są w ramach uznania administracyjnego organu i to uznania pełnego. Nie zmienia to jednak faktu, że obowiązkiem ZUS było respektowanie i zagwarantowanie realizacji przyznanego skarżącemu zwolnienia, nie od 1 maja 2023 roku, ani po zakończeniu roku podatkowego, lecz zgodnie z treścią powoływanej decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego, a tych czynności organ rentowy zaniechał. Zachowanie ZUS wyrażone w treści zaskarżonej decyzji przeczy istocie przyznania wnioskodawcy w/w uprawnienia. Chodziło o czasowe zaniechanie ustalania i poboru podatku dochodowego, a nie jak wskazywał ZUS, że po zakończeniu roku podatkowego ubezpieczony będzie mógł dokonać ,,odbioru” tegoż podatku. Gdyby faktycznie celem wnioskodawcy był ,,odbiór” podatku, to z pewnością nie występowałby uprzednio z wnioskiem do Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. o zwolnienie go z obowiązku pobrania w okresie od marca do grudnia 2023 roku podatku dochodowego od świadczenia rentowego.

Wobec tego żądanie wnioskodawcy zasługiwało na uwzględnienie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Na uwzględnienie zasługiwało także żądanie wnioskodawcy odnośnie przyznania mu prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie.

Kwestię odsetek w postępowaniu przed organem rentowym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2023.0.1230).

Zgodnie z art. 85 ust. 1 tej ustawy, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Reguły dotyczące wypłacania odsetek przewidują także przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12 poz. 104). W przypadku świadczeń okresowych okres opóźnienia liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności (§ 2 ust. 4 rozporządzenia).

Zdaniem Sądu Okręgowego odsetki winny być naliczone w zakresie w jakim ZUS nienależnie pobrał zaliczkę na podatek dochodowy i nie wypłacił jej ubezpieczonemu od kwoty 81 złotych stanowiącej nadpłatę w podatku dochodowym od osób fizycznych w trakcie roku podatkowego od wypłaconych wnioskodawcy przez ZUS w kwietniu 2023 roku świadczeń rentowych od dnia 21 kwietnia 2023 r. – biorąc pod uwagę ustalony przez ZUS termin płatności świadczenia rentowego – 20 dzień każdego miesiąca oraz fakt, że dodatkowe świadczenie pieniężne zostało wypłacone wraz ze świadczeniem rentowym za kwiecień 2023 roku do dnia 4 lipca 2023 r. – tego dnia wnioskodawcy została wypłacona kwota 81 zł, o której mowa w decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. z dnia 15 czerwca 2023 roku – nadpłata podatku dochodowego – punkt 2 sentencji wyroku.

W punkcie 3 sentencji wyroku, Sąd Okręgowy przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa Kasy Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz radcy prawnego M. R. tytułem wynagrodzenia pełnomocnika za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu wnioskodawcy w kwocie 221,40 zł. Sąd uwzględnił wniosek tego pełnomocnika podzielając treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23.04.2020 r., SK 66/19, w którym stwierdzono, że analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane z urzędu i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, iż różnicowanie ich wynagrodzenia poprzez obniżenie, w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia. Podzielając w całości w/w stanowisko Trybunału Konstytucyjnego należało zatem orzec o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w n/n sprawie z urzędu na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U.2023.0.2437), uwzględniając treść §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935).

/Jacek Chrostek/

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem

doręczyć wnioskodawcy.