Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 marca 2024 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że P. P. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2024 r. nie spełnia wymogów uprawniających do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie z art. 18 c ust. 1-4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w oparciu o dochód uzyskany z prowadzonej działalności w poprzednim roku kalendarzowym tzw. Mały (...), a także stwierdził, że w roku kalendarzowym 2024 obowiązuje ubezpieczonego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) w zadeklarowanej kwocie, która nie może być jednak niższe niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

(decyzja – k. 5-7 akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył (...) Oddział Terenowy w P.. Wniósł o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne P. P. w roku kalendarzowym 2024 r. powinna być ustalona na podstawie art. 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Decyzji zarzucono:



naruszenie art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej w związku z art. 18c ust. 9 oraz art. 36 ust. 14a ustawy systemowej poprzez niezastosowanie, a także naruszenie art. 18 ust. 8 ustawy systemowej poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na wydaniu decyzji stwierdzającej, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) przedsiębiorcy za rok kalendarzowy 2024 r. stanowi kwota nie niższa niż 60 % kwoty przeciętnego wynagrodzenia tj. kwota 4.694,40 zł, albowiem organ – pomimo iż przedsiębiorca spełnił kryterium przychodowe, a także przekazał wymagane dokumenty ubezpieczeniowe w ustawowym terminie – przyjął, iż dla obliczenia ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności uwzględnia się okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., co doprowadziło ZUS do błędnego wniosku, że przedsiębiorca zgłaszający się do korzystania z preferencji składkowej od 1 stycznia 2024 r. w ciągu ostatnich 60 miesięcy wykonywania działalności gospodarczej wykorzystał już 36 miesięcy MZ+, podczas gdy przy ocenie wystąpienia przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci upływu okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy MZ+), uwzględnia się okres od lutego 2019 r. do stycznia 2024 r., co za tym idzie styczeń 2024 r. jest dla tego przedsiębiorcy 61 miesiącem wykonywania działalności, zatem w styczniu 2024 r. rozpoczął się kolejny 60-miesięczny cykl, w trakcie którego przedsiębiorca ma prawo do ustalenia postaw wymiaru składek w wysokości określonej w art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej (nazywanej dalej: „preferencją składkową”, „MZ+”, (...)), a jednocześnie przedsiębiorca spełnił wszystkie pozostałe kryteria ustawowe uprawniające do skorzystania z MZ+ od stycznia 2024 r.;



naruszenie art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przy weryfikacji przesłanki negatywnej uniemożlwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z preferencji składkowej na podstawie art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy Małego (...)) uwzględnia się okres 60 miesięcy przed pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do MZ+, czyli okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., podczas gdy przy ocenie wystąpienia przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy MZ+) uwzględnia się okres 60 miesięcy łącznie z pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do preferencji składkowej, czyli jeżeli przedsiębiorca dokonał zgłoszenia do MZ+ za okres od stycznia 2024 r., to przy ocenie, czy korzystał w ostatnich 60 miesiącach z 36 miesięcy MZ+ winno się brać pod uwagę, czy w miesiącu styczniu 2024 r. mamy do czynienia z ostatnim 60-tym miesiącem ograniczającym korzystanie z MZ+, czy też z pierwszym miesiącem po 60-miesięcznym cyklu ograniczającym korzystanie z Małego (...).

(odwołanie – k. 3-10 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie Zakład wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie – k. 21-22)

Na rozprawie z dnia 22 lipca 2024 r. w imieniu (...) Oddział Terenowy w P. nikt się nie stawił, zainteresowany przyłączył się do odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 22 lipca 2024 r. e-protokół (...):00:18 - 00:06:21 – koperta k. 35)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. P. od 3 czerwca 2013 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) P. P. (NIP: (...)). Przedmiotem przeważającej działalności gospodarczej jest konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli.

(bezsporne)

Od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2021 r. ubezpieczony zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której zgodnie z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne była uzależniona od przychodu.

(bezsporne)

Od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. ubezpieczony zgłosił się jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

(bezsporne)

Od 1 stycznia 2024 r. ubezpieczony ponownie zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której zgodnie z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne uzależniona była od przychodu. Ubezpieczony spełnił kryterium przychodowe, a także przekazał wymagane dokumenty ubezpieczeniowe w ustawowym terminie.

(bezsporne)

Pismem z dnia 22 lutego 2024 r. organ rentowy zawiadomił P. P. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie braku prawa do możliwości deklarowania w 2024 r. podstaw wymiaru składek w wysokości określonej w art. 18 c ust.1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

(zawiadomienie – k. 23-23 verte akt ZUS)

Pismem z dnia 14 marca 2024 r. (...) Oddział Terenowy w P. zawiadomił Zakład o wstąpieniu do przedmiotowego postępowania.

(zawiadomienie – k. 9-11 akt ZUS)

W dniu 21 marca 2024 r. Zakład wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 5-7 akt ZUS)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS. W tym miejscu wskazania wymaga, że stan faktyczny w sprawie okazał się w istocie niesporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 497, dalej: ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Według art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Z kolei na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 18 ust. 8 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie zaś z art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. – najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Jednocześnie najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2).

Warto zauważyć, że powyższa regulacja została wprowadzona ustawą z dnia 30 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz. U. poz. 1577). Tym samym od stycznia 2019 r. wprowadzona została możliwość skorzystania z preferencji składkowej tzw. Mały ZUS. Co istotne, został on zmodyfikowany ustawą z dnia 19 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 2550). Zmodyfikowany Mały ZUS wszedł w życie 1 lutego 2020 r. i powszechnie nazywany jest Małym (...).

Stosownie do art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lutego 2020 r. – podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Jak wynika z ust. 2 w/w przepisu podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

Podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, obliczony zgodnie z ust. 4, przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa (ust. 3).

W myśl ust. 4 w/w przepisu przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym jest obliczany według następującego wzoru:

roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym
	× 30
liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym

i jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Zgodnie natomiast z art. 18c ust. 9 ustawy systemowej ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1.  imiennym raporcie miesięcznym albo

2.  w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2

- składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

W myśl art. 36 ust. 14a ustawy systemowej o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1)  do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2)  7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Podkreślenia przy tym wymaga, że zgodnie z art. 18c ust. 11 ustawy systemowej przepisy niniejszego artykułu nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

1)  w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570, 1598 i 1852);

2)  spełniają warunki określone w art. 18a;

3)  w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;

4)  w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5;

5)  wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

6)  ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Przedkładając powyższe rozważania prawne na grunt sprawy niniejszej należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy P. P., który korzystał z Małego (...) (wcześniej Małego ZUS) w latach 2019-2021, może ponownie skorzystać z Małego (...) w 2024 r. Tym samym w konsekwencji spór dotyczył wykładni art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej.

W ocenie tutejszego Sądu Okręgowego (...) słusznie podniósł, że Mały (...) nie miał w zamyśle prawodawcy być jednorazową preferencją składkową. Intencją prawodawcy było, ażeby przedsiębiorcy mogli korzystać z niego w cyklicznych, pięcioletnich okresach. Maksymalny okres korzystania z Małego (...) wynosi 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy kalendarzowych.

Przy tym Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim wyrażone w wyroku z dnia 27 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt VI U 147/24 (LEX 3741427), zgodnie z którym wykładnia celowościowa art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej prowadzić musi do wniosku, iż ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z tzw. "małego ZUS+" w okresie każdych kolejnych okresów pięcioletnich. Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy systemowej (…). Wskazano w nim, iż zmiana liczby z 60 na 59 uzasadniona jest umożliwieniem realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego (...), po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej "karencji" o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej (...). Do takiej interpretacji prowadzić musi również zastosowanie przewidzianej w art. 11 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U.2024.236) zasady przyjaznej interpretacji przepisów.

Skoro P. P. korzystał z preferencji w latach 2019-2021, czyli w sumie 36 miesięcy, a następnie w latach 2022, 2023 opłacał składki w standardowych wysokościach, to w ciągu 60 miesięcy zakończył się w/w pięcioletni cykl. W związku z powyższym od stycznia 2024 r. rozpoczął się okres kolejnych 60 miesięcy w trakcie których – wobec spełnienia pozostałych kryteriów – w/w przedsiębiorca ma prawo opłacać składki w wysokości wynikającej z art. 18 c ust. 1-4 ustawy systemowej.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję ZUS, stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

/Jacek Chrostek/