Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 marca 2022 roku, znak: I/15/021314898, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 22 grudnia 2021 roku, odmówił D. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Organ rentowy wskazał, iż podstawę do wydania decyzji stanowiło orzeczenie Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2022 roku, który orzekł, iż wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy.

W decyzji wskazano iż Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 27.01.2022 r. stwierdzono, że D. K. jest częściowo niezdolna do pracy. Jednocześnie podano, iż z przedstawionych dokumentów wynika, że na wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku tj. od dnia 22 grudnia 2012 roku do dnia 21 grudnia 2022 roku D. K. nie udowodniła żadnych okresów składkowych oraz okresów nieskładkowych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, iż z uwagi na brak spełnienia przez wnioskodawczynię ww. warunku, brak było podstaw do przyznania świadczenia.

W decyzji wymieniono również, iż do stażu pracy nie zaliczono okresów rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy po dniu 14 listopada 1991 roku, bez prawa do wypłaty zasiłku dla bezrobotnych, ponieważ okresy te zgodnie z obowiązującymi przepisami nie są okresami składkowymi, ani też nieskładkowymi.

/decyzja z dnia 4 marca 2022 roku – k. 19-19v załączonych akt rentowych/

W dniu 17 marca 2022 roku odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, złożyła wnioskodawczyni D. K., wskazując na pogarszający się stan zdrowia w związku z występującymi u niej licznymi schorzeniami i całkowitą w jej ocenie niezdolność do pracy istniejąca od dzieciństwa - pierwszej komisji lekarskiej z 1984 r. Podała iż jest osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności od 16 roku życia.

/odwołanie – k. 3-4v/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 6 kwietnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o odrzucenie odwołania w trybie art. 477 ⁹ § 3 ¹ k.p.c., gdyż w jego ocenie podstawę do wydania spornej decyzji stanowi orzeczenie Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a wnioskodawczyni nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia do Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z kolei odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia.

Organ rentowy wniósł także o oddalenie odwołania w przypadku, gdyby Sąd nie uwzględnił powyższego wniosku, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

/odpowiedź na odwołanie – k. 47-49/

W piśmie procesowym złożonym w dniu 26 kwietnia 2022 roku wnioskodawczyni odniosła się do kwestii braku ustalenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiadania przez skarżącą wymaganych do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy okresów składkowych i nieskładkowych, informując że do 31.05.2008 r. była uprawniona do renty socjalnej.

/pismo procesowe – k. 54-55v/

W pismach procesowych złożonych w dniach: 24.06.2022 roku oraz 11.08.2022 roku ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawczyni z urzędu wskazał, że kwestionuje zaskarżoną decyzję w zakresie, w jakim organ rentowy uznał, iż nie została spełniona przesłanka posiadania wymaganego okresu składkowego oraz nieskładkowego i w konsekwencji wydał decyzję odmowną w zakresie przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, a ponadto kwestionuje orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 27 stycznia 2022 roku w granicach, w jakich lekarz twierdzi, iż odwołująca nie jest całkowicie niezdolna do pracy, jak również w zakresie daty powstania niezdolności do pracy. Wskazał, że warunek posiadania przez wnioskodawczynię wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego został spełniony w myśl art. 58 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z uwagi na fakt, że wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczenia swojej matki M. K. przed ukończeniem 18 roku życia. Przyznał też, że w toku dotychczasowego życia wnioskodawczyni nie pracowała u żadnego pracodawcy z uwagi na posiadany stopień niepełnosprawności. Podniósł ponadto, że wnioskodawczyni od dziecka, na pewno co najmniej od ukończenia 16 roku życia uznawana jest za osobę niepełnosprawną, czego dowodem są także decyzje o przyznania jej renty socjalnej, a co za tym idzie była osoba niezdolną do pracy.

W piśmie procesowym złożonym w dniu 24 czerwca 2022 roku pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu oświadczając, iż nie zostały one uiszczone w całości, ani w części.

/pismo procesowe z dnia 24 czerwca 2022 roku – k. 116-117, pismo procesowe z dnia 11 sierpnia 2022 roku – k. 134-135v/

W pismach procesowych: z dnia 8.07.2022 r. i 7.09.2022 r. organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, stwierdzając dodatkowo, iż ewentualne wypowiedzenie się co do spełnienia warunku określonego w art. 58 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS będzie możliwe po przedłożeniu przez stronę odwołującą odpowiednich dowodów tej materii.

/pismo procesowe organu rentowego z 8.07.2022 r. k. 131, pismo procesowe organu rentowego z 7.09.2022 r. k. 230/

Na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2023 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wszystkie podniesione zarzuty oraz wniósł o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu oświadczając, iż koszty te nie zostały pokryte w całości, ani w części.

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o odrzucenie odwołania, ewentualnie jego oddalenie, podkreślając iż wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczenia swojej matki natomiast nie podlegała sama ubezpieczeniom społecznym przed tą datą. Pełnomocnik organu wskazał też, ze pozostałe podnoszone okoliczności dotyczą kwestii niezdolności do pracy, natomiast wnioskodawczyni nie wyczerpała trybu postępowania w tym zakresie przed sądem.

/stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 19.04.2023 r. 00:01:50/

Postanowieniem z dnia 10.05.2023 r. Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odrzucił odwołanie i orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu.

/postanowienie z 10.05.2023 r. k. 304/

Postanowieniem z dnia 18.07.2023 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznając zażalenie wnioskodawczyni na orzeczenie z dnia 10.05.2023 r. uchylił zaskarżone postanowienie.

/postanowienie k. 322-325/

Na rozprawie w dniu 22.11.2023 strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe, pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł dodatkowo o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu z uwzględnieniem postępowania zażaleniowego oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte ani w całości ani w części.

/stanowisko procesowe stron protokół rozprawy z dnia 22.11.2023 r. 00:12:48-00:13:53/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni D. K. urodziła się w dniu (...).

/bezsporne/

Przed ukończeniem 18 roku życia wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego swojej matki M. K..

/kserokopia legitymacji ubezpieczeniowej dla członków rodziny pracownika – k. 118-12,4 kserokopia legitymacji ubezpieczeniowej matki wnioskodawczyni k. 268-280, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 22.11.2023 r 00:08:00 -00:12:46/

Wnioskodawczyni nigdy nie pracowała zawodowo. Po dniu 14.11.1991 roku była zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, bez prawa do wypłaty zasiłku dla bezrobotnych.

/bezsporne, informacja z Urzędu Pracy k. 17-18 załączonych akt rentowych, dokumentacja z Urzędu Pracy k. 28-33, 86-92, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 22.11.2023 r 00:08:00 -00:12:46/

W okresie od dnia 1.10.2003 roku do dnia 31.05.2008 roku wnioskodawczyni pobierała rentę socjalną.

/bezsporne, dokumentacja dot. renty socjalnej znajdująca się w załączonych aktach rentowych, nadto na k. 20-25, 44-46, 76-84, 125-126, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 22.11.2023 r 00:08:00 -00:12:46/

Wnioskodawczyni jest osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności orzekanym pierwotnie okresowo, ostatnio na stałe. Niepełnosprawność wnioskodawczyni istnieje od dzieciństwa.

/bezsporne, nadto orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w załączonych akt rentowych oraz k. 7,10,13,16,26, 62, 65, 68, 72, 129, 262, dokumentacja medyczna k. 136-227/

W dniu 22.12. 2021 roku D. K. złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

/wniosek – k. 1-3 załączonych akt rentowych/

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27.01.2022 roku stwierdzono, iż D. K. jest częściowo niezdolna do pracy do dnia 31.05.2025 roku, natomiast daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się ustalić.

W dokumencie zawarto pouczenie, iż od powyższego orzeczenia przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwej ze względu na miejsce zamieszkania, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia.

/orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 27 stycznia 2022 roku – k. 16-16v załączonych akt rentowych/

W opinii lekarskiej z dnia 27.01.2022 roku u wnioskodawczyni rozpoznano encefalopatię mieszaną z zespołem psychoorganicznym i niedowładem połowiczym lewostronnym, schizofrenię w wywiadzie, padaczkę (remisja), stan po urazach czaszkowo – mózgowych w przeszłości, przebyte w przeszłości zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, stan po udarze niedokrwiennym mózgu z niedowładem połowiczym prawostronnym w 2016 roku i kolejnym udarze niedokrwiennym w 2019 roku z niedowładem połowiczym lewostronnym oraz kolejnym incydentem mózgowym w marcu 2021 roku, stan po (...)19, astmę oskrzelową w wywiadzie, mięśniaka macicy w obserwacji, wole guzowate, krótkowzroczność z ubytkami w polu widzenia, otyłość oraz nadpłytkowość. Numer statystyczny choroby zasadniczej oznaczono, jako: G93. Według opinii lekarskiej, stwierdzone deficyty uzasadniały orzeczenie w przypadku D. K. częściowej niezdolności do pracy.

/opinia lekarska z dnia 27.01.2022 roku – k. 14-16 załączonych akt rentowych/

Od wyżej wymienionego orzeczenia Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wnioskodawczyni nie złożyła sprzeciwu do Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

/bezsporne/

W dziesięcioleciu 22.12.2011 r. - 21.12.2021 r. poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie, wnioskodawczyni nie miała żadnych okresów składkowych ani nieskładkowych.

/karta przebiegu zatrudnienia k. 15 załączonych akt rentowych/

W konsekwencji, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję z dnia
4 marca 2022 roku.

/decyzja z dnia 4 marca 2022 roku – k. 19-19v załączonych akt rentowych/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone dokumenty znajdujące się w aktach rentowych, dokumentacje złożoną do akt sprawy, jak i zeznania wnioskodawczyni, które wzajemnie ze sobą korespondowały.

Czyniąc ustalenia, Sąd Okręgowy na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc pominął wnioski pełnomocnika wnioskodawczyni o zwrócenie się do jednostek, w których pracowała matka wnioskodawczyni celem wykazania, że wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczenia swojej matki przed ukończeniem 18 roku życia, o nadesłanie dokumentacji lekarskiej wnioskodawczyni oraz wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych na okoliczności daty powstania niezdolności do pracy wnioskodawczyni i stopnia tej niezdolności, bowiem fakt zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczenia zdrowotnego matki nie oznacza, iż wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych, a co za tym idzie posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy w dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o świadczenie. Co do zaś podnoszonej pełnomocnika wnioskodawczyni kwestii stopnia niezdolności do pracy wnioskodawczyni i czasu jej powstania, brak było podstaw do prowadzenia postępowania dowodowego w tym zakresie. Odwołująca nigdy nie podlegała ubezpieczeniom społecznym, z tego też względu wnioski te pozostawały bez znaczenia dla rozpoznania sprawy. Wnioskodawczyni w procesie nie zaoferowała żadnych wniosków dowodowych które wskazywałyby, iż faktycznie legitymowałaby się jakimkolwiek wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym. W tym stanie rzeczy badanie kwestii związanych z niezdolnością do pracy skarżącej, jgoj stopniem i datą powstania - ustalonych pierwotnie orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS (i wówczas niekwestionowanych) było wobec braku wykazania pozostałych wymogów warunkujących prawo do renty - bezcelowe.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jako bezzasadne podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych / t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 /, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i pkt 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11, 12 i pkt 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, pkt 5 lit. a, pkt 6 i 12, oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy ( art. 57 ust. 2).

Na podstawie art. 58 ust. 1 ustawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (ust. 2).

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe (ust. 3).

Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 4).

Stosownie do treści art. 12 ust. 1 ww. ustawy, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2).

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Jak stanowi art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Stosownie do treści art. 14 ust. 1 ustawy emerytalnej, oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:

1) daty powstania niezdolności do pracy,

2) trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,

3) związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,

4) trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,

5) celowości przekwalifikowania zawodowego

- dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu, zwany dalej "lekarzem orzecznikiem".

Stosownie do treści ust. 2 art. 14 jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.

Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu, zwanej dalej "komisją lekarską", w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia (art. 14 ust. 2a).

Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej (art. 14 ust. 2b).

Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje oceny niezdolności do pracy i jej stopnia oraz ustalenia okoliczności, o których mowa w ust. 1 (art. 14 ust. 2e).

Komisja lekarska dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia (art. 14 ust. 2f).

Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji (ust. 3).

W postępowaniu przed organem rentowym ustalenie istnienia u ubezpieczonego niezdolności do pracy może być dokonane wyłącznie na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika. W myśl art. 14 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, oceny niezdolności do pracy dokonuje bowiem w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu, a zgodnie z art. 14 ust. 3 tej ustawy orzeczenie lekarza orzecznika stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. /wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 czerwca 2014 r., III AUa 1869/13/

Na podstawie art. 477 ⁹ § 3 ¹ kpc sąd odrzuca odwołanie, w którym ubezpieczony podnosi wyłącznie zarzuty przeciwko orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS w kwestiach określonych w art. 14 ust. 1 pkt 1-5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Celem postępowania przed lekarzem orzecznikiem jest nie tylko ustalenie stopnia niezdolności do pracy czy czasu trwania niezdolności, ale również daty jej powstania. Jeżeli zatem lekarz orzecznik dokonuje tych ustaleń - co znajduje swoje odzwierciedlenie w treści wydawanego przez niego orzeczenia - to również w interesie wnioskodawcy leży, aby były one zgodne z faktami. Jeśli zatem wnioskodawca, wobec którego wydano orzeczenie lekarskie, nie wnosi sprzeciwu, mimo że data powstania niezdolności nie odpowiada rzeczywistej dacie jej powstania, to nie sposób przyjąć, że dopuszczalne jest jej kwestionowanie dopiero w późniejszym postępowaniu odwoławczym przed sądem. /wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 listopada 2021 r., (...) 83/21/

Kompetencją do odrzucenia odwołania na podstawie art. 477 ⁹ § 3 ¹ kpc dysponuje jedynie sąd I instancji. Przede wszystkim jednak decydujące dla zastosowania tej normy pozostaje określenie przedmiotu odwołania. Jeśli nie obejmuje ono wyłącznie zarzutów dotyczących opinii lekarskiej, to nie jest wykluczone dowodzenie okoliczności dotyczących stanu zdrowia. /postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 18 listopada 2016 r., I UZ 42/16/

Wynikająca z art. 477 ⁹ § 3 ¹ kpc niedopuszczalność odwołania zachodzi tylko, gdy jest ono oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. W przepisie podkreślone jest bowiem, że dotyczy to tylko sytuacji, gdy w odwołaniu podniesiono "wyłącznie" zarzuty dotyczące orzeczenia lekarza orzecznika, od którego ubezpieczony nie wniósł sprzeciwu. Oznacza to, że jeżeli podniesiono takie zarzuty, ale oprócz nich również inne, to sąd nie może odrzucić odwołania i rozpoznaje je merytorycznie (w sposób wynikający z art. 477 ¹⁴ kpc), w tym również w zakresie oceny stanu zdrowia ubezpieczonego w kontekście niezdolności do pracy i ewentualnego okresu jej powstania. /postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 lutego 2014 r., III AUa 927/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 lutego 2019 roku, III AUa 1223/18, Lex nr 2638415/.

Bezspornym jest, iż D. K. nie wyczerpała właściwej procedury odwoławczej w stosunku do orzeczenia Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
27 stycznia 2022 roku, bowiem nie złożyła od niego sprzeciwu zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W oparciu o prawomocne orzeczenie z dnia 27 stycznia 2022 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał stosowną decyzję, którą wnioskodawczyni zaskarżyła środkiem odwoławczym złożonym w dniu 17 marca 2022 roku. Przy tym we wniesionym odwołaniu - co podkreślił Sąd Apelacyjny wydając postanowienie z dnia 18.07.2023 r. podniosła zarówno zarzuty, kwestionujące ustalenia przez Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie charakteru i daty powstania niezdolności do pracy, jak i ustalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jakoby D. K., na wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku, nie udowodniła żadnych okresów składkowych oraz okresów nieskładkowych. Sąd był więc zobligowany do zbadania wskazanych okoliczności.

W tym miejscu wskazać należy, iż w ramach zgłoszonych wniosków dowodowych dotyczących okoliczności niezwiązanych z orzeczeniem o niezdolności do pracy, strona powodowa zmierzała wyłącznie do wykazania, że wnioskodawczyni przed ukończeniem 18 roku życia była zgłoszona jedynie ubezpieczenia zdrowotnego swojej matki. Powyższe jednak nie mogło przynieść spodziewanych przez stronę skutków procesowych bowiem ubezpieczenie zdrowotne bezsprzecznie nie może być utożsamiane z ubezpieczeniem społecznym, a zatem wskazane wnioski w sposób oczywisty nie mogły prowadzić do ustalenia jakichkolwiek okresów składkowych czy nieskładkowych wnioskodawczyni. W toku procesu D. K. przyznała, iż z uwagi na stan zdrowia nigdy nie podjęła pracy zarobkowej. Dodatkowo w procesie nie przedstawiono jakichkolwiek dowodów wskazujących nadto, iż ww miała kiedykolwiek samodzielny tytuł do ubezpieczeń. Zatem już wobec braku spełnienia przesłanki posiadania okresów składkowych i nieskładkowych w elementarnym zakresie - choćby na podstawie wskazywanego przez organ rentowy w toku postępowania art. 58 ust. 3, brak było podstaw do przyznania świadczenia.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nabywa się ex lege w razie zajścia sytuacji objętej ochroną (zdarzenie ubezpieczeniowe) po spełnieniu wymaganych przez ustawę warunków. /wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca 2023 r., (...) 91/22/

Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. /wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 kwietnia 2023 r., III AUa 1708/22/

To wyłącznie ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rozstrzyga o tym, które okresy są składkowymi, a które nieskładkowymi w tym zakresie brak dowolności. /wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 stycznia 2022 r., III AUa 858/21/

Przy tym nie należy pomijać, iż wprawdzie według art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunkiem niezbędnym dla ustalenia prawa do renty jest posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego, jednak okresy te nie są traktowane równorzędnie, w tym sensie, że dla spełnienia tego wymogu wystarczające jest wykazanie samych okresów składkowych w określonym wymiarze, natomiast nie jest wystarczające wykazanie samych okresów nieskładkowych. Te okresy bowiem dolicza się do okresów składkowych, a więc nie mają one niezależnego bytu prawnego. Przepis art. 5 ust. 2 nakazuje bowiem ustalanie wymiaru tych ostatnich okresów w odniesieniu do udowodnionych okresów składkowych, musi być zatem wykazany jakikolwiek okres składkowy, aby można było obliczyć okres nieskładkowy podlegający uwzględnieniu.
/postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 stycznia 2021 r., (...) 46/21/

Odwołująca nie wykazała, iż podlegała ubezpieczeniom społecznym co stanowiłoby asumpt do ustalenia okresów składkowych i nieskładkowych. Nie było więc podstaw by ustalać te okresy zarówno w dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o świadczenie, jak i ewentualnie w innym okresie -przy założeniu innej daty powstania niezdolności do pracy. W konsekwencji powyższego analiza dalszych przesłanek prawa do renty - niezdolności do pracy skarżącej, daty jej powstania nie była celowa. Nawet gdyby ewentualnie przyjąć, jak chciała tego odwołująca, iż jest ona całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia, to i tak z uwagi na brak jakichkolwiek okresów składkowych i nieskładkowych nie spełnia ona warunków uprawniających ją do renty.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie wnioskodawczyni jako bezzasadne.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu orzeczono na podstawie z § 15 ust. 2 i § 16 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2631 t.j.) mając na uwadze wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020 roku, wydany w sprawie SK 66/19. Wartość przyznanego wynagrodzenia zwiększono nadto o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności (§ 4 ust.3).

J.L.