Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2023 r. (znak: ENPU/15/021312098) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał A. P. z urzędu emeryturę od dnia 3 grudnia 2023 r., tj. po osiągnięciu wieku emerytalnego. W związku z powyższym z dniem 3 grudnia 2023 r. ustało prawo ubezpieczonego do renty z tytułu niezdolności do pracy.

(decyzja – k. 136-136 verte akt ZUS)

A. P., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył odwołanie od w/w decyzji, zaskarżając ją w części, tj. w zakresie, w jakim organ przyznał skarżącemu emeryturę dopiero od dnia 3 grudnia 2023 r., nie zaś od dnia 3 grudnia 2021 r. Pełnomocnik skarżącego podniósł, iż organ rentowy przyznał odwołującemu się emeryturę z urzędu od dnia 3 grudnia 2023 r., a A. P. ukończył wiek emerytalny w dniu 3 grudnia 2021 r. Pismem z dnia 7 grudnia 2023 r. skarżący zwrócił się do organu rentowego z prośbą o wyjaśnienie dlaczego po ukończeniu 65 lat nie otrzymał emerytury. Pismem z dnia 13 grudnia 2023 r. ZUS udzielił odpowiedzi wskazując, iż odwołujący się zachował prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, tj. do dnia 3 grudnia 2023 r. Pełnomocnik odwołującego się wskazał, iż ubezpieczony nie został w ogóle pouczony o zasadach przyznania emerytury w wieku obniżonym (obecnie obowiązującym wieku emerytalnym). Skarżący wbrew wymogowi przewidzianemu w art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw nie został poinformowany, iż pomimo obniżenia przez ustawodawcę wieku emerytalnego, nie nabędzie on z urzędu emerytury w wieku 65 lat. Odwołujący się pozostawał w przekonaniu, iż skoro został obniżony powszechny wiek emerytalny do 65 lat dla mężczyzn to po ukończeniu wskazanego wieku nabędzie uprawnienia emerytalne. Jednocześnie treść pouczenia załączonego do ostatniej z decyzji z dnia 23 września 2021 r. o przyznaniu prawa do renty nie wskazuje na żadne okoliczności, które miałyby świadczyć o nabyciu przez odwołującego prawa do emerytury w wydłużonym wieku emerytalnym. Wręcz przeciwnie – wskazano jedynie, iż odwołujący nabędzie uprawnienia emerytalne po osiągnięciu wieku emerytalnego. W treści pouczenia nie zawarto również informacji, iż w celu nabycia uprawnień emerytalnych po ukończeniu 65 roku a przed ukończeniem 67 roku, odwołujący powinien złożyć wniosek o przyznanie emerytury. W opinii strony odwołującej się, ubezpieczony został niezasadnie pozbawiony prawa do emerytury od dnia 3 grudnia 2021 r. Nadto, skarżący na skutek nieprawidłowego pouczenia organu rentowego został również pozbawiony możliwości złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury począwszy od dnia 3 grudnia 2021 r. Biorąc pod uwagę powyższe, pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie odwołującemu się prawa do emerytury począwszy od dnia 3 grudnia 2021 r.

(odwołanie – k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, wskazując, iż A. P. jako osoba mająca przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, zachował prawo do tego świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla niego zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy zmieniającej z 16 listopada 2016 r. W konsekwencji powyższego, organ zobowiązany był przyznać ubezpieczonemu emeryturę z urzędu dopiero od ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego. Jeżeli ubezpieczony chciał uzyskać emeryturę w wieku obniżonym, to winien był złożyć w tym przedmiocie wniosek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami organ rentowy nie miał uprawnień do wydania z urzędu decyzji, którą przyznawałby skarżącemu emeryturę w wieku obniżonym.

(odpowiedź na odwołanie – 9-9 verte)

Na rozprawie z dnia 18 marca 2024 r. – poprzedzającej wydanie wyroku – pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, jednocześnie oświadczając, iż wniosek o przyznanie emerytury w miejsce pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 3 grudnia 2021 r. został zawarty w odwołaniu. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, jednocześnie wskazując, iż nie jest w stanie na ten moment stwierdzić, czy pouczenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw , zostało wysłane do wnioskodawcy wraz z decyzją.

(końcowe stanowiska stron na rozprawie z 18 marca 2024 r., e-protokół (...):00:18 - 00:05:48– płyta CD – k. 17)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. urodził się (...)

(bezsporne)

Decyzją z dnia 20 czerwca 2014 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe.

(decyzja – k. 108 akt ZUS)

Decyzją z dnia 1 lipca 2015 r. organ rentowy ustalił ubezpieczonemu rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 maja 2015 r. do 30 czerwca 2017 r.

(decyzja – k. 113-114 akt ZUS)

Decyzją z dnia 1 sierpnia 2017 r. organ rentowy, na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 14 lipca 2017 r. ponownie ustalił ubezpieczonemu rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 lipca 2017 r. do dnia 30 czerwca 2021 r.

(decyzja – k. 120 akt ZUS)

Decyzja z dnia 23 września 2021 r. dot. wysokości przyznanej ubezpieczonemu renty nie zawierała pouczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw.

(decyzja – k. 133-134 verte)

Decyzją z dnia 4 grudnia 2023 r. organ rentowy przyznał z urzędu A. P. emeryturę od dnia 3 grudnia 2023 r., tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Jednocześnie organ poinformował ubezpieczonego, iż w związku z przyznaniem emerytury prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustało z dniem 3 grudnia 2023 r. Organ rentowy wskazał, iż podstawę emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku. Biorąc pod uwagę powyższe, zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, obliczono wysokość emerytury skarżącego na kwotę 3264,18 zł.

(decyzja – k. 136-138 akt ZUS)

Pismem z dnia 7 grudnia 2023 r. ubezpieczony zwrócił się do organu rentowego z prośbą o wyjaśnienie, dlaczego po ukończeniu wieku 65 lat (3 grudnia 2021 r.) nie otrzymał decyzji z urzędu przyznającej mu emeryturę.

(pismo ubezpieczonego – k. 139 akt ZUS)

Pismem z dnia 13 grudnia 2023 r., organ rentowy w odpowiedzi na w/w pismo wskazując na art. 17 w zw. z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw podniósł, iż ubezpieczony zachował prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (tj. do 3 grudnia 2023 r.). Biorąc powyższe pod uwagę zgodnie z art. 24a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS decyzją z dnia 4 grudnia 2023 r., przyznano ubezpieczonemu od 3 grudnia 2023 r. emeryturę z urzędu.

(pismo organu rentowego – k. 140 akt ZUS)

A. P., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył odwołanie od w/w decyzji.

(odwołanie – k. 3-6)

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny, a Sąd ustalił powyższe fakty w oparciu o powołane dokumenty, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń odwołanie nie jest zasadne i podlegało oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.) (dalej: ustawa emerytalna) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy emerytalnej emeryturę, o której mowa w art. 24, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast zgodnie z ust. 2 w/w przepisu emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana - od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż przepis art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej uzyskał obowiązujące brzmienie z dniem 1 października 2017 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38) (dalej: ustawa zmieniająca).

W myśl art. 17 ustawy zmieniającej przepisy tej ustawy nie naruszają praw i obowiązków osób, które nabyły prawo do świadczeń określonych w przepisach zmienianych niniejszą ustawą.

Zgodnie zaś z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej Zakład Ubezpieczeń Społecznych powiadamia osoby, które w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla danej osoby zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej ustawy lub na okres przypadający po dniu osiągnięcia tego wieku, a które nie mają ustalonego prawa do emerytury o zachowaniu prawa do świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla danej osoby zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że prawo do tych świadczeń ustanie przed tym dniem, oraz o obowiązujących od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy warunkach nabywania prawa do emerytury i możliwości zgłoszenia wniosku o emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej należy wskazać, iż obniżenie wieku emerytalnego dawało możliwość przejścia wnioskodawcy na emeryturę w dniu 3 grudnia 2021 r. Ubezpieczony miał jednak przyznane prawo do renty z powodu całkowitej niezdolności do pracy najpierw od 1 maja 2015 r. do 30 czerwca 2017 r., a następnie od 1 lipca 2017 r. do 30 czerwca 2021 r.

Z treści przytoczonych przepisów ustawy zmieniającej wynika, iż ubezpieczony, jako osoba mająca przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, zachował prawo do tego świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla niego zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. 67 roku życia. W takiej sytuacji organ rentowy nie miał uprawnień do wydania z urzędu decyzji, którą przyznawałby ubezpieczonemu emeryturę w wieku obniżonym.

Zauważenia wymaga, iż spór w niniejszej sprawie nie dotyczył wysokości ustalonej przez organ rentowy emerytury. Kwestią sporną było de facto, w jakiej dacie ubezpieczonemu powinna zostać przyznana emerytura. W odwołaniu pełnomocnik wnioskodawcy domagał się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury od dnia 3 grudnia 2021 r., a nie – jak uczynił to organ rentowy – od 3 grudnia 2023 r.

W tym miejscu należy jednak zauważyć, iż wnioskodawca nie złożył wniosku o przyznanie emerytury na warunkach określonych w znowelizowanej ustawy do organu rentowego. W związku z powyższym organ rentowy zobowiązany był przyznać ubezpieczonemu emeryturę dopiero w dniu 3 grudnia 2023 r., co organ rentowy prawidłowo uczynił w zaskarżonej decyzji. Nadto, wysokość ustalonego świadczenia nie była przez skarżącego kwestionowana. Tym samym zaskarżona decyzja jest prawidłowa.

Nie można jednak zapominać, iż z norm gwarancyjnych, zawartych w wyżej wymienionych przepisach, wynikał obowiązek organu rentowego powiadomienia osób, takich jak skarżący o możliwości złożenia wniosku o przyznanie emerytury w wieku obniżonym.

Dla rozstrzygnięcia sporu pomiędzy ubezpieczonym a organem rentowym kluczowe jest ustalenie czy skarżący został pouczony o prawie do złożenia wniosku o emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 65 lat na mężczyzn (zgodnie z wymogiem wynikającym z art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej). Zagadnienie to nie było jednak przedmiotem decyzji z dnia 4 grudnia 2023 r. (organ nie przedstawił w tej kwestii swojego stanowiska).

Kierując się powyższym, Sąd Okręgowy w punkcie 1 sentencji wyroku, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie skarżącego od decyzji z dnia 4 grudnia 2023 r.

Natomiast na mocy rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 2 sentencji wyroku, Sąd Okręgowy przekazał zawarty w odwołaniu wniosek o przyznanie emerytury w miejsce pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 3 grudnia 2021 r. Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. celem rozpoznania na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.

Należy bowiem podkreślić, iż odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji a spornych między stronami; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może jedynie żądać korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swą rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Dlatego też odwołanie wniesione od decyzji organu rentowego nie ma charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może go rozpoznać, lecz zobowiązany jest - zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. - przekazać go do rozpoznania organowi rentowemu. Tym samym kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji organu rentowego, gdyż - stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c. - w postępowaniu wywołanym wniesieniem odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu. Z uwagi na wyżej wskazane okoliczności, Sąd był zobowiązany orzec jak w punkcie 2 wyroku.