Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 grudnia 2023 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu skargi, wniesionej w dniu 7 grudnia 2023 roku, na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. systemie ubezpieczeń społecznych, odmówił E. B. wznowienia postępowania w sprawie emerytury. Wskazując, że wnioskodawczyni nie jest osobą, której dotyczy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku, tym samym, brak jest podstaw do wznowienia postępowania w sprawie emerytury wnioskodawczyni, na podstawie art. 145a KPA.

(decyzja – k. 85-86 akta ZUS)

W dniu 29 stycznia 2024 roku wnioskodawczyni złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o wznowienie postępowania w sprawie przyznania jej emerytury oraz wyrównania jej wraz należnymi odsetkami. Wskazując, że jej emerytura została przyznana na wniosek z dnia 16 maja 2012 roku, a przyznana decyzją z dnia 22 czerwca 2012 roku, tym samym spełnia warunki określone w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 28 lutego 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, iż Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, nie dotyczy samego mechanizmu obliczania tzw. emerytur czerwcowych, lecz jedynie, wskazanego w jego sentencji, pominięcia wynikającego z art. 17 ustawy zmieniającej w związku z art. 25 ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy emerytalnej, odnoszącego się do tzw. emerytur czerwcowych przyznanych na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. B. urodziła się w dniu (...).

(bezsporne)

Decyzją ostateczną z dnia 27 lipca 2012 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 maja 2012 r., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał E. B. emeryturę, od dnia 2 czerwca 2012 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego - w wysokości 1060, 85 złotych do wypłaty.

(decyzja – k. 39-42 akta ZUS)

Wnioskodawczyni nie występowała z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych oraz nie otrzymała decyzji odmownej, w związku z takim wnioskiem.

(bezsporne)

W dniu 7 grudnia 2023 roku E. B. złożyła, w organie rentowym, wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego, z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku.

(wniosek – k. 81-84 akta ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 28 grudnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu skargi wniesionej w dniu 7 grudnia 2023 roku na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. systemie ubezpieczeń społecznych odmówił E. B. wznowienia postępowania w sprawie emerytury. Wskazując, że wnioskodawczyni nie jest osobą, której dotyczy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku, tym samym brak jest podstaw do wznowienia postępowania w sprawie emerytury wnioskodawczyni na podstawie art. 145a KPA.

(decyzja – k. 85-86 akta ZUS)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego w niniejszej sprawie, w szczególności o powołane dokumenty z akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wiarygodność zgromadzonych dokumentów, jak również ich treść, nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych podstaw do negowania ich autentyczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni jest niezasadne.

Na wstępie należy podkreślić, kluczową dla rozstrzygnięcia, okoliczność, a mianowicie, że wnioskodawczyni nie zalicza się do grona emerytów, którym świadczenie przyznano na wniosek, zgłoszony przed 1 czerwca 2021 roku i prawo do świadczenia powstało, również, przed tym dniem, a którzy zgłosili wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury, na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, i którym organ rentowy wydał decyzję, odmawiającą ponownego ustalenia wysokości emerytury, na podstawie tego przepisu.

W kontekście poczynionych ustaleń, Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z regulacją zawartą w art. 145a § 1 k.p.a. i art. 151 § 1 k.p.a., ZUS w prawidłowy sposób zastosował przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego i w efekcie bezbłędnie uznał, że nie ma żadnych podstaw do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z 27 lipca 2012 roku i uchylenia tej decyzji.

Rację ma, bowiem, organ rentowy, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku, dotyczy wyłącznie grona emerytów, którzy zgłosili wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, i którym organ rentowy wydał decyzję, odmawiającą ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie tego przepisu.

Trybunał orzekł, bowiem, w tym wyroku, że artykuł 17 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1621, dalej „ustawa zmieniająca") w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. (sygn. akt P 7/22), został opublikowany 16 listopada 2023 r. w Dzienniku Ustaw pod poz. 2490 i od tego dnia wszedł w życie.

Sąd Okręgowy zważył, że omawiany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku wydany w sprawie o sygn. akt P 7/22, ma charakter tzw. wyroku zakresowego, a skutkiem tego typu wyroku jest częściowa utrata mocy obowiązującej przepisu, polegająca na wyłączeniu możliwości jego stosowania w zakresie oznaczonym w wyroku. Utrata mocy obowiązującej, jako skutek orzeczenia negatoryjnego, nie dotyka całego przepisu, który nadal pozostaje elementem ustawy (zob. np. wyr. TK z 18.12.2008 r., K 19/07, OTK-A 2008, Nr 10, poz. 182).

W konsekwencji powszechnie obowiązujący i ostateczny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku (art. 190 Konstytucji) nie dotyczy odwołującej się, bo ta nie wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej oraz nie otrzymała decyzji odmownej, i w efekcie rzeczony wyrok nie może stać się podstawą wznowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją z 27 lipca 2012 roku na podstawie art. 145 i nast. k.p.a. Przepisy te służą wzruszeniu decyzji wydanej m.in w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, a zatem do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji i ponownego, merytorycznego rozstrzygnięcia. Jednakże możliwość wznowienia postępowania istnieje tylko w takim zakresie, w jakim Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności danego przepisu z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Organ administracji publicznej, czy sąd wydając postanowienie o wznowieniu postępowania, a w konsekwencji decyzję lub wyrok, jest związany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Nie można w takiej sytuacji przez analogię zastosować instytucji wznowienia w innej chociażby podobnej sytuacji (por. wyrok
Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2020 r., III AUa 890/19, L.
Numer (...) ).

Ponadto, należy wyjaśnić, że w wyroku P 7/22 Trybunał stwierdził, że nie sam mechanizm waloryzacji kwartalnej tzw. emerytur czerwcowych jest nieodpowiedni, lecz zbyt wąskie ujęcie art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r. Przepis ten rozstrzyga, że nowe – wprowadzone ustawą nowelizującą z 2021 r. – zasady waloryzacji składek w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu mają zastosowanie nie tylko na przyszłość, lecz także do sytuacji sprzed wejścia w życie ustawy, przy czym tylko do niektórych z nich, a mianowicie do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31 maja 2021 r. lub przyznanych na podstawie art. 24a u.e.r.FUS osobom, które wiek emerytalny ukończyły po 31 maja 2021 r. Tymczasem, takiej samej sytuacji, jak emeryci, którzy zgłosili wniosek w czerwcu 2021 r. lub którym, w tym miesiącu, przyznano emeryturę z urzędu, są także osoby, które wystąpiły z wnioskiem lub którym przyznano emeryturę z urzędu, w czerwcu, w latach poprzednich (Rzecznik wskazuje na lata 2009-2019). To podobieństwo sytuacji powoduje, że nowy mechanizm waloryzacji kwartalnej „emerytur czerwcowych” powinien mieć szersze, niż przyjęto, zastosowanie do sytuacji (zdarzeń) przeszłych.

W obrębie wyróżnionej wyżej grupy podmiotów – wskutek postanowienia wyrażonego w art. 17 ust. 1 i 2 ustawy nowelizującej z 2021 r. – doszło do zróżnicowania: część osób uzyskała możliwość przeliczenia wcześniej przyznanej emerytury z uwzględnieniem nowego korzystniejszego sposobu waloryzacji kwartalnej, natomiast części osób takiej możliwości odmówiono.

W omawianym wyroku TK z dnia 15 listopada 2023 roku w sprawie P 7/22 stwierdził także że: oceniane rozwiązanie nie ma charakteru relewantnego, ponieważ nie pozostaje w bezpośrednim związku z deklarowanym celem jego wprowadzenia, którym były naprawa wcześniej obowiązującego stanu prawnego i przyjęcie jednolitych zasad waloryzacji składek także dla osób, które występują z wnioskiem o emeryturę w czerwcu, w szczególności wobec osób, które z takim wnioskiem wystąpiły również przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z 2021 r.

Sąd Okręgowy, rozpoznający przedmiotową sprawę, w pełni zgadza się z przytoczonym wyżej stanowiskiem, w którym Sąd Najwyższy, słusznie, zauważył, że Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że, zgodnie z jego orzecznictwem, nie jest wykluczona ingerencja ustawodawcy nawet w nabyte prawa podmiotowe ("ukształtowane prawa podmiotowe"), jeżeli istnieją bardzo istotne konstytucyjne racje, które ją usprawiedliwiają (np. w wyroku TK pełnego składu z dnia 19 grudnia 2012 r., K 9/12, OTK-A 2012 Nr 11, poz. 136), podkreślając, że ocena słuszności zarzutu naruszenia zasady ochrony praw nabytych wymaga rozważenia, czy wprowadzone ograniczenia są uzasadnione ze względu na inne normy, zasady lub wartości konstytucyjne; czy nie istnieje możliwość realizacji danej normy, zasady lub wartości konstytucyjnej bez naruszenia praw nabytych; czy wartościom konstytucyjnym, dla których realizacji prawodawca ogranicza prawa nabyte, można w danej, konkretnej sytuacji przyznać pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi u podstaw zasady ochrony praw nabytych, a także czy prawodawca podjął niezbędne działania mające na celu zapewnienie jednostce warunków do przystosowania się do nowej regulacji.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy, w cytowanej uchwale, ochrony praw nabytych nie można rozumieć w sposób bezwzględny, odnosząc ją do wszelkich uprawnień uzyskanych przez kogokolwiek i kiedykolwiek -gdyż "stworzyłoby to niebezpieczeństwo niemożliwości realizacji przez państwo swoich zadań, gdy realizacja ta spotkałaby mur w postaci «praw nabytych»" (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 kwietnia 2004 r., SK 56/03, OTK-A 2004 Nr 4, poz. 29). Sąd Okręgowy w pełni zgadza się z SN, że prawa nabyte nie mają charakteru absolutnego i mogą być wzruszone ze względu na słuszność wynikającą z innych zasad konstytucyjnych i szczególnych okoliczności. Jak bowiem słusznie stwierdził SN w tym wypadku argumentacji dostarcza sama Konstytucja RP, określająca Rzeczpospolitą jako państwo prawne, które urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej, natomiast stosowanie art. 2 Konstytucji tylko w aspekcie zasady ochrony praw nabytych, bez jednoczesnego uwzględnienia słuszności wynikającej z zasady sprawiedliwości społecznej, byłoby wybiórcze i tym samym niedopuszczalne. Z Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej można wyprowadzić obowiązek ustawodawcy, w obszarze polityki społecznej, dawania pierwszeństwa dobru ogółu przed dobrem indywidualnym czy partykularnym (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia19 grudnia 2012 r., K 9/12). Sprzeczne z zasadą sprawiedliwości jest zarówno nieuzasadnione merytorycznie faworyzowanie, jak i dyskryminowanie określonych grup podmiotów (tak orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 1997 r., K 22/97, OTK 1997 nr 3-4, s. 41). Zasada sprawiedliwości społecznej na gruncie ubezpieczeń społecznych uzasadnia takie zróżnicowanie prawa do emerytur i rent, które wynika z wkładu pracy mierzonego wysokością wynagrodzenia i związanej z tą wysokością składki na ubezpieczenia społeczne oraz długością okresu zatrudnienia, z korektą na rzecz uwzględnienia redystrybucyjnej funkcji ubezpieczeń społecznych (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2005 r., P 13/04).

Okoliczności, stanowiące podstawę wydania wyroku P 7/22 z dnia 15.11.2023r., przez Trybunał Konstytucyjny , na tyle różnią się od okoliczności niniejszej sprawy, że uprawniona jest teza, iż niniejszy wyrok nie ma zastosowania wobec wnioskodawczyni, a tym samym, organ rentowy prawidłowo, zatem, odmówił E. B. wznowienia postępowania w sprawie emerytury.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

DJ