Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 marca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku A. C. z dnia 27 lutego 2023 roku odmówił mu prawa do emerytury.

Zgodnie z ustawą emerytalną urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięci powszechnego wieku emerytalnego.

Wniosek z dnia 27.02.2023 r. jest wnioskiem niezasadnie złożonym, ponieważ od dnia 11 września 2018 roku ubezpieczony uprawniony jest do emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Emerytura została zawieszona ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym od dotychczas pobieranej emerytury wcześniejszej ustalonej na podstawie art. 184 (ze szczególnych warunków). Wobec powyższego brak jest podstaw prawnych do ponownego przyznania emerytury w myśl art. 24 ustawy emerytalnej.

(decyzja – k. 5 plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł A. C., kwestionując przyjęty przez ZUS sposób wyliczenia emerytury i wnosząc o jej ustalenie bez pomniejszania o sumę kwot pobranych emerytur. Wnioskodawca zakwestionował także prawidłowość zastosowania w stosunku do niego tablic trwania życia, na podstawie których ustala się średnie dalsze trwanie życia, wskazując że chciałby aby przeliczenie emerytury nastąpiło z uwzględnieniem właściwego dla niego wskaźnika średniego dalszego trwania życia. Niezrozumiałym dla wnioskodawcy jest czemu w jego przypadku ów wskaźnik wynosi 218,4 m-ce, zaś w przypadku innych osób z tego samego rocznika jest to - 209 m-cy. Również ta okoliczność, zdaniem skarżącego ma niebagatelny wpływ na wysokość przysługującego mu świadczenia.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, powielając argumentację tożsamą do tej zaprezentowanej w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 7-7 verte)

Na rozprawie w dniu 13 września 2023 roku wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 13 września 2023 roku e-protokół (...):00:58 – 00:08:00 – płyta CD – k. 18)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

W dniu 14 sierpnia 2013 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym w związku z zatrudnieniem w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(wniosek – k. 1-5 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 11 września 2013 roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę w trybie art. 184 ustawy emerytalnej od dnia 11 września 2013 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

(decyzja – k. 33-36 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 13 września 2018 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o emeryturę powszechną.

(wniosek – k. 1-3 verte plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 3 października 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę ”powszechną” od dnia 11 września 2018 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury.

Podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 167192,18 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 502923,92 zł

- suma kwot pobranych emerytur wynosi 140598,74 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 218,40 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2424,53 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

[( (...),18 + (...),92) - (...),74] / 218,40 = 2424,53 zł.

Emerytura ustalona niniejszą decyzją została zawieszona ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym od dotychczas pobieranej emerytury wcześniejszej. Nadal wypłacana będzie emerytura wcześniejsza przyznana decyzją z dnia 11 września 2013 roku.

(decyzja – k. 5-6 verte plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 30 stycznia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przeliczył wnioskodawcy emeryturę wcześniejszą od dnia 1 stycznia 2020 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Emeryturę ustaloną w kwocie 2587,06 zł zwiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie po dniu ponownego ustalenia wysokości emerytury do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku wnioskodawcy w dniu złożenia tego wniosku, tj. w dniu 22.01.2020 r.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 1395,54 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 206,10 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2593,83 zł

Po ponownym ustaleniu wysokość emerytury wynosi: (...),06 + ( (...),54 / 206,10) = 2593,83 zł

Od 01-04-2020 obliczona emerytura brutto wynosi 2593,83 zł.

(decyzja – k. 119-120 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 17 marca 2023 roku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 5 plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w całości w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych do sprawy aktach organu rentowego. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia. Warto zauważyć, iż powyższy stan faktyczny był między stronami – w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy – w całości bezsporny, natomiast strony wywodziły z niego odmienne skutki prawne, ta zaś kwestia należy do oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego, czego Sąd dokona poniżej w ramach rozważań prawnych. Również co do zarzutu wnioskodawcy w zakresie przyjętego przez ZUS wskaźnika średniego dalszego trwania życia Sąd wypowie się w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, art. 47, art. 50, art. 50a, art. 50e i art. 184.

W myśl art. 25 ust. 1 w/w ustawy, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art 173–175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei art. 25 ust. 1b w/w ustawy stanowi że, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, art. 50 art. 50a , art. 50e , art. 184 lub art. art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 730 i 1287), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przepis art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej został dodany na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 637 z późn. zm.) i wszedł w życie od 1.01.2013 r.

W myśl art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 cytowanej ustawy.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

W niniejszej sprawie, odwołujący po raz pierwszy uzyskał prawo do emerytury na skutek wniosku złożonego w dniu 14 sierpnia 2013 roku. Decyzją z dnia 11 września 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę wcześniejszą od dnia 11 września 2013 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Następnie w wyniku decyzji z dnia 3 października 2018 roku nabył prawo do emerytury powszechnej od dnia 11 września 2018 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Świadczenie to zostało wyliczone w oparciu o art. 26 ustawy emerytalnej.

Na mocy ustawy z dnia 19 czerwca 2020 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1222), która weszła w życie w dniu 10 lipca 2020 roku do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 291) wprowadzono przepis art. 194i, który stanowi, że do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w (...) r., nie stosuje się przepisu art. 25, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), pod warunkiem że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r.

Stosownie zaś do art. 194j znowelizowanej ustawy emerytalnej: kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu w (...) r., który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r., ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury. Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia. Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone – od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata. Jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie.

W ocenie Sądu treść przywołanych wyżej przepisów art. 194i oraz art. 194j ust. 1 ustawy emerytalnej jest jednoznaczna i nie budzi żadnych wątpliwości. Zostały one wprowadzone do ustawy emerytalnej w wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16. Zgodnie z jego treścią art. 25 ust.1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz.1270 oraz z 2019 r. poz.39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art.46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wydanie tego orzeczenia nie ma jednak żadnego wpływu na wysokość emerytury ubezpieczonego, ponieważ wnioskodawca nie jest kobietą urodzoną w (...) r.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r. P 20/16, ma charakter tzw. wyroku zakresowego, a skutkiem tego typu wyroku jest częściowa utrata mocy obowiązującej przepisu, polegająca na wyłączeniu możliwości jego stosowania w zakresie oznaczonym w wyroku. Utrata mocy obowiązującej, jako skutek orzeczenia negatoryjnego, nie dotyka jednak całego przepisu, który nadal pozostaje elementem ustawy (zob. np. wyr. TK z 18.12.2008 r., K 19/07, OTK-A 2008, Nr 10, poz. 182). Z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r. wprost zresztą wynika, że zakres podmiotowy tego wyroku, wyznaczony zakresem zadanego przez sąd pytający zapytania, nie obejmuje mężczyzn. Oznacza to, że Trybunał stwierdzając niekonstytucyjność zaskarżonego przepisu jedynie w zakresie w jakim dotyczy on kobiet urodzonych w (...) r., które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, nie zakwestionował możliwości stosowania określonego w nim mechanizmu potrącania w stosunku do pozostałych osób.

Należy w tym miejscu podkreślić, że przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej nie został usunięty z porządku prawnego wobec wszystkich ubezpieczonych, a jedynie wobec osób z rocznika 1953. Do pozostałych ubezpieczonych ma on nadal zastosowanie.

Do odwołującego nie ma zatem zastosowania art. 194i i 194j ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skarżący złożył wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej w dniu 14 sierpnia 2013 roku, a zatem po dniu 1 stycznia 2013 roku. Z kolei wniosek o przyznanie emerytury powszechnej złożył w dniu 13 września 2018 roku. Decyzją z dnia 3 października 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę ”powszechną” od dnia 11 września 2018 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Jednocześnie ZUS wskazał, że podstawa przyznanej wskazaną decyzją emerytury została pomniejszona o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. Wobec powyższego brak jest podstaw prawnych do ponownego przyznania wnioskodawcy emerytury w myśl art. 24 ustawy emerytalnej.

Ponadto, w decyzji z dnia 3 października 2018 roku przyznającej wnioskodawcy emeryturę ”powszechną” Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawidłowo ustalił wysokość emerytury wnioskodawcy w zakresie przyjętego wskaźnika średniego dalszego trwania życia.

Zgodnie z przytaczanym już art. 26 ustawy emerytalnej, średnie dalsze trwanie życia ustala się dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2. Ogłoszone w ten sposób tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6.

Tylko jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, zgodnie z art. 26 ust 6 ustawy, który wszedł w życie z dniem 1 października 2017r., do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 art. 26 ustawy stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Z przepisu tego wynika, że średnie dalsze trwanie życia co do zasady powinno być ustalane wg tablic obowiązujących w dniu przejścia na emeryturę dla wieku równego wiekowi przejścia na emeryturę. Tylko gdy jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego można do ustalenia średniego dalszego trwania życia zastosować tablice obowiązujące w dacie osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Nadal jednak średnie dalsze trwanie życia ustala się dla wieku ubezpieczonego w dacie przejścia na emeryturę.

Średnia dalszego trwania życia to wielkość statystyczna, wyliczana przez Główny Urząd Statystyczny i uwzględnia maksymalny czas trwania generacji, liczbę osób dożywających określonego wieku. Średnia ta obliczana dla całej populacji, dla obu płci (wyrażana w miesiącach), ogłaszana jest przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP do 31 marca następnego roku kalendarzowego (art. 26 ust. 5), stanowiąc podstawę przyznawania emerytur na podstawie wniosków składanych od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku. Średnie dalsze trwanie życia jak już nadmieniono to bowiem wielkość statystyczna, która określa przeciętny okres, jaki zazwyczaj, statystycznie upływa od ustalenia prawa do emerytury do dnia śmierci ubezpieczonego. Nie ma w tym zakresie jakiejkolwiek uznaniowości, ani tym bardziej dowolności po stronie organu emerytalnego, który nie dokonuje żadnych wyliczeń w tym przedmiocie. W gruncie rzeczy chodzi o ustalenie przewidywanego okresu pobierania przez daną osobę emerytury i – tym samym – równomiernego rozłożenia zgromadzonych składek i ewentualnie kapitału początkowego w ramach tego okresu.

Wnioskodawca A. C. urodził się w dniu (...). Odwołujący złożył wniosek o emeryturę powszechną w dniu 13 września 2018 roku. Jeżeli obliczenie wysokości emerytury następuje na datę złożenia wniosku o wypłatę emerytury, to do ustalenia wysokości tego świadczenia mają zastosowanie tablice średniego dalszego trwania życia obowiązujące na datę złożenia takiego wniosku. W okresie, w którym ubezpieczony otrzymał prawo do emerytury, obowiązywał Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 27 marca 2018 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M. P. z 2018 r., poz. 329). Średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 65 lat określone w tablicy stanowiącej załącznik do w/w komunikatu wynosiło 218,40 miesięcy - i taki też wskaźnik organ emerytalny prawidłowo przyjął w decyzji z dnia 3 października 2018 roku przyznającej wnioskodawcy emeryturę powszechną.

Zdaniem Sądu Okręgowego zaskarżona decyzja ZUS odpowiada prawu.

W tym stanie rzeczy odwołanie wnioskodawcy, jako niezasadne podlegało oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w sentencji wyroku.