Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23.01.2024 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt X U 529/23 po rozpoznaniu sprawy z odwołania A. Y. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł. o zasiłek pogrzebowy na skutek odwołania od decyzji z dnia 18 lipca 2023 roku numer sprawy (...) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał A. Y. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym S. E. w wysokości 4.000 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że w przedmiotowej sprawie roszczenie odwołującego się zasługuje na uwzględnienie w całości. W toku przeprowadzonego postępowania Sąd Rejonowy ustalił, że ojciec wnioskodawcy był narodowości ukraińskiej, w tym kraju przebywał również w chwili śmierci. Wszelkie kwestie związane z pochówkiem i sprawami formalnymi na miejscu były załatwiane przez żonę zmarłego oraz narzeczoną wnioskodawcy. Koszty pogrzebu ostatecznie wyniosły 9 792 hrywien. Sąd Rejonowy zaznaczył, że prawdą jest, że rachunek dokumentujący poniesione przez wnioskodawcę wydatki związane ze śmiercią i pogrzebem jego ojca wystawione zostały na żonę zmarłego. Ze spójnych jednak i niepodważonych przez organ rentowy zeznań wnioskodawcy wynika, że to on poniósł koszty pogrzebu w całości. Wnioskodawca – jak wynika z jego zeznań - środki na pokrycie kosztów pogrzebu przekazał swojej narzeczonej, która to udostępniła te środki żonie zmarłego na miejscu. Poniesione koszty pogrzebu zostały przez wnioskodawcę udokumentowane oryginałem rachunku wraz z tłumaczeniem tłumacza przysięgłego. Wnioskodawca złożył także przetłumaczony przez tłumacza przysięgłego akt zgonu zmarłego ojca, którego oryginał okazał sądowi na rozprawie.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy A. Y. po zmarłym ojcu S. E. prawo do zasiłku pogrzebowego w kwocie 4.000 zł.

Apelację od w/w wyroku w całości wniósł organ rentowy.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1. naruszenie prawa materialnego tj. 78 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023r., poz. 1251) poprzez uznanie, że koszty pogrzebu poniósł wnioskodawca jako syn zmarłego i przyznanie mu prawa do zasiłku pogrzebowego w wysokości 4.000 zł,

2. naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz na dokonaniu błędnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego tj.:

- przyjęciu za wiarygodne wyjaśnień wnioskodawcy, że to on faktycznie był osobą pokrywającą koszty pogrzebu i przekazał na teren Ukrainy środki pieniężne na ten cel,

- pominięciu przy ocenie materiału dowodowego pozostałych dowodów - w postaci dokumentów wystawionych na terenie Ukrainy wskazujących jako osobę opłacającą koszty pochówku żonę zmarłego O. E. (osoba wymieniona na rachunku).

3. naruszenie prawa procesowego art. 224 § 1 k.p.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd pierwszej instancji błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, które miały wpływ na jego treść.

Wobec powyższego ZUS wniósł o zmianę w/w wyroku i oddalenie odwołania albo uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi (...) instancji.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 9.05.2024 r. pełnomocnik ZUS poparł apelację, a wnioskodawca wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie. Podnoszone w jej treści zarzuty nie stanowią dostatecznej podstawy do weryfikacji zaskarżonego wyroku w kierunku postulowanym przez skarżącego.

Usytuowanie sądu II instancji jako sądu ad meritii oznacza – w granicach wniesionej apelacji – powinność Sądu rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonania jego własnej samodzielnej oceny prawnej. W konkluzji powyższych uwag stwierdzić należy, iż stanowisko Sądu Okręgowego w zakresie ustaleń faktycznych oraz w zakresie ich oceny prawnej pokrywa się z argumentacją zaprezentowaną przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05; podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04).

Zawarta w uzasadnieniu apelacji argumentacja apelującego sprowadzała się w istocie do zarzutu błędnej oceny materiału dowodowego, co w konsekwencji miało doprowadzić do naruszenia prawa materialnego. W sytuacji, w której skarżący podważa zasadność zaskarżonego orzeczenia, powołując się zarówno na naruszenie prawa materialnego jak i przepisów procedury, w pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut naruszenia przepisów procesowych, bowiem zarzut naruszenia prawa materialnego może być właściwie oceniony na tle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

W związku z powyższym w pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd Rejonowy niewątpliwie dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w ramach prerogatyw przysługujących mu z mocy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i na tej podstawie poczynił trafne ustalenia faktyczne co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz prawidłowo wskazał podstawę prawną tegoż rozstrzygnięcia, wywodząc logiczne i znajdujące oparcie w prawie materialnym wnioski. Jednocześnie Sąd (...) instancji wszechstronnie i całościowo rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy. Nie można wobec tego zgodzić się ze sformułowanym w apelacji zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Nie można bowiem podzielić zarzutu procesowego, w którym apelacja zarzuca Sądowi pierwszej instancji „brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, co doprowadziło do sprzecznych istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego”, w sytuacji kiedy apelujący w zasadzie nie precyzuje, na czym owa sprzeczność miałaby polegać. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. uprawnia sąd do oceny wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału sprawy. Uprawnienie sądu do oceny dowodów według własnego przekonania nie oznacza jednak dowolności w tej ocenie. Dokonując tej oceny sąd nie może ignorować zasad logiki, doświadczenia czy też wyciągać wniosków nie wynikających z materiału dowodowego. Dopuszczenie się obrazy art. 233 § 1 k.p.c. przez sąd może zatem polegać albo na przekroczeniu granic swobody oceny wyznaczonej logiką, doświadczeniem, zasadami nauki albo też na nie dokonaniu przez sąd wszechstronnego rozważania sprawy. W tym drugim przypadku wyciągnięte przez sąd wnioski mogą być logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym, jednakże sąd czyni je w oparciu o część materiału dowodowego, a pozostałą część tego materiału, która pozwoliłaby na wyciągnięcie innych wniosków, pomija. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, wbrew stanowisku organu rentowego wskazać należy, iż Sąd Rejonowy nie dopuścił się obrazy art. 233 k.p.c. bowiem całościowo zanalizował materiał dowodowy. Podkreślić trzeba, że jeśli apelujący chce podważyć sędziowską ocenę dowodów, nie wystarczą stwierdzenia, że ustalenia faktyczne Sądu są wadliwe ani też wskazanie stanu faktycznego, który — zdaniem skarżącego — odpowiada rzeczywistości. Taki sposób podważania sędziowskiej oceny, stanowi zwykłą polemikę, która nie może odnieść skutku. Konieczne jest wskazanie, umiejscowionych w realiach danej sprawy, przyczyn, dla których ocena dowodów nie spełnia kryteriów określonych w art. 233 § 1 k.p.c. Dopóki skarżący nie wykaże istotnych błędów logicznego rozumowania, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności, czy też bezzasadnego pominięcia dowodów, które prowadzą do wniosków odmiennych, dopóty nie można uznać, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. Pamiętać należy, że sąd wyższej instancji, dokonując — w ramach zarzutów apelacyjnych — kontroli w zakresie oceny dowodów przeprowadzonej przez sąd niższej instancji, co do zasady nie ustala prawdziwości faktów, lecz sprawdza, czy granice swobodnej oceny nie zostały przekroczone. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 r. (III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124) podkreślił, że same nawet bardzo poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska.

Z kolei w świetle zaś art. 327 ¹ § 1 k.p.c., uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania Sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego skuteczny zarzut przekroczenia granic swobody w ocenie dowodów może mieć miejsce tylko w okolicznościach szczególnych. Dzieje się tak w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6.11.2003r., II CK 177/02, LEX nr 457755).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 stycznia 2004r. w sprawie II CK 349/2002 to zasadniczo na stronach postępowania spoczywa obowiązek dostarczenia materiału procesowego. To strony mają dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie mogą być bierne i liczyć na skorzystanie ze środka odwoławczego. Ponadto, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2007r. II CSK 332/2007 podniesiono, że powód powinien udowodnić fakty pozytywne, które stanowią podstawę jego powództwa, a pozwany, jeżeli faktów tych nie przyznaje ma obowiązek udowodnienia okoliczności niweczących prawo powoda.

W ocenie Sądu Okręgowego dokonana przez Sąd (...) instancji ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego jest – wbrew twierdzeniom strony apelującej – całkowicie wyczerpująca i prawidłowa. Zarzuty apelującego organu rentowego sprowadzają się w zasadzie jedynie do polemiki ze stanowiskiem Sądu (...) instancji i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd jako takie nie mogą się ostać. Apelujący przeciwstawia bowiem ocenie dokonanej przez Sąd (...) instancji swoją analizę zgromadzonego materiału dowodowego. Jednocześnie jednak w apelacji ZUS skutecznie nie wykazał, że materiał dowodowy w sprawie był oceniony nieprawidłowo, a ostatecznie wywiedzione przez Sąd wnioski były nielogiczne i wewnętrznie sprzeczne.

Odmienna ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego przedstawiona przez organ rentowy, a w zasadzie wątpliwości co do wiarygodności zeznań wnioskodawcy, pozostają jedynie w sferze dyskusji i nie są wystarczające do uznania, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisów postępowania, a jego ocena jest dowolna.

Wbrew twierdzeniom pozwanego organu Sąd (...) instancji wszechstronnie rozważył cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, odniósł się do wszystkich dowodów, wskazał z jakich względów zeznania wnioskodawcy obdarzył walorem wiarygodności i w konsekwencji prawidłowo ustalił, że należy się mu prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym S. E. w wysokości 4.000 zł.

Należy przypomnieć, że negowanie a priori znaczenia dowodowego zeznań stron przy przewidywaniu ich subiektywnego nastawienia stanowi uchybienie art. 299 k.p.c.; /tak wyrok SA w Warszawie, (...) ACa 449/20/, a zeznania wnioskodawcy mogą stanowić wystarczający dowód, wszak kodeks postępowania cywilnego nie wprowadza hierarchii dowodów, a zeznania strony podlegają takiej samej ocenie, jak inne dowody./tak wyrok SA w Poznaniu z dnia 29.05.2019 r, III AUa 1343/18/.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca na poparcie własnych twierdzeń składając wniosek o zasiłek pogrzebowy w ZUS złożył oryginał rachunku wraz z oryginałem paragonu, a na potrzeby rozpoznania tegoż wniosku przetłumaczony przez tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego akt zgonu, paragon oraz zaświadczenie. Natomiast organ rentowy pozostał bierny. W szczególności nie wskazywał dowodów przeczących zeznaniom odwołującego. Natomiast w apelacji ograniczył się tak naprawdę jedynie do negacji faktów i okoliczności, o których zeznawał odwołujący. W tym miejscu, należy podkreślić, że organ rentowy, jako uczestnik procesu cywilnego, jest zobowiązany wykazać okoliczności faktyczne, z których wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową. ZUS twierdził, że w analizowanej sprawie nie został udowodniony fakt posiadania przez wnioskodawcę środków na pokrycie kosztów pogrzebu, ani fakt przekazania ich matce na terenie Ukrainy. Twierdził także, że nie została udowodniona okoliczność wyjazdu narzeczonej wnioskodawcy na teren Ukrainy. Mimo to na te okoliczności pozwany nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych. Nie wnosił choćby o przesłuchanie w charakterze świadków matki wnioskodawcy O. E., czy jego narzeczonej (obecnie żony O. V.). Będąc zawiadomiony prawidłowo o terminie rozprawy w dniu 9.01.2024 r. poprzedzającej bezpośrednio wydanie przez sąd (...) instancji wyroku. w imieniu ZUS nikt się nie stawił, jak i na termin ogłoszenia orzeczenia w dniu 23.01.2024 r. Do tego dnia pozwany nie wskazał żadnych wniosków dowodowych.

Wnioskodawca zaoferował materiał dowodowy, natomiast organ rentowy nie przedstawił żadnego kontrdowodu. W przypadku podnoszonych w apelacji wątpliwości nic nie stało na przeszkodzie, by przed Sądem Rejonowym organ rentowy zażądał przedstawienia dokumentów, czy wnioskował o dowód z zeznań świadków.

Czynienie aktualnie zarzutu, że sąd nie wyjaśnił za pomocą innych środków dowodowych rozbieżności w materiale dowodowym, nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. Przedstawione przez ubezpieczonego na rozprawie apelacyjnej w dniu 9.05.2024 r. dokumenty ostatecznie utwierdziły Sąd Okręgowy w słuszność zapatrywania Sądu Rejonowego, tym bardziej że pełnomocnik organu rentowego co do wskazanych dokumentów nie zgłosił żadnych wątpliwości. Wydanie decyzji przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym nie zwalnia od udowodnienia przed sądem jej podstawy faktycznej, zgodnie zasadą rozkładu ciężaru dowodu wynikającą z art. 6 k.c./tak postanowienie SN z dnia 19.05.2021 r (...) 134/21, LEX nr 3266705. /Działanie sądu z urzędu, jakkolwiek nie wynika to wprost z treści art. 232 k.p.c., ma charakter wyjątkowy, co jest skutkiem obowiązywania w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności. Potrzeba takiej aktywności sądu może być uzasadniona przykładowo: wyjątkową nieporadnością strony, która nie potrafi skorzystać z udzielanych jej pouczeń o uprawnieniach procesowych, ochroną przed prowadzeniem procesu fikcyjnego lub uzasadnioną w świetle okoliczności sprawy obawą wydania orzeczenia oczywiście nieprawidłowego./tak wyrok SA w Krakowie z dnia 7.09.2021 r, (...) AGa 2/18, LEX nr 3257069/.

W rozpoznawanej sprawie, wobec reprezentowania ZUS przez pełnomocnika, brak było okoliczności uzasadniających działanie Sądu z urzędu.

A zatem nie zachodziło zarzucane w apelacji naruszenie art. 224 § 1 k.p.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 224 § 1 k.p.c. przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom. Przepis ten mówi zatem o zamknięciu rozprawy po przeprowadzeniu dowodów, a nie zaś o zamknięciu rozprawy wówczas gdy Sąd uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną.

Zarzut naruszenia art. 224 § 1 k.p.c. można uznać za zasadny, gdy strona skarżąca wykaże, iż sąd pierwszej instancji nie przeprowadził dowodów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i przedwcześnie postanowił o zamknięciu rozprawy. Zarzut tej treści nie może jednak służyć wykazaniu sprzeczności w materiale dowodowym oraz błędów w jego ocenie. Sąd orzeka bowiem zgodnie z zasadą aktualności na dzień zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.).

Niewątpliwie w analizowanej sprawie wszystkie zawnioskowane przez odwołującego wnioski dowodowe, bowiem organ rentowy nie zgłosił żadnych, zostały przez Sąd Rejonowy rozpoznane.

Wobec zatem prawidłowych ustaleń, zeznań wnioskodawcy, że to on faktyczne poniósł koszty pogrzebu w całości i przekazał na teren Ukrainy środki pieniężne na ten cel oraz że matka wnioskodawcy nie występowała na terenie Ukrainy z wnioskiem o zasiłek pogrzebowy po zmarłym S. E., zasadnym było uznanie, tak jak to uczynił Sąd (...) instancji, że ubezpieczany nabył prawo do spornego zasiłku pogrzebowego i nie doszło do naruszeń prawa materialnego, a mianowicie art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Celem zasiłku pogrzebowego jest umożliwienie zorganizowania ostatniej posługi w stosunku do osoby zmarłej, poprzez zapewnienie stosownych środków finansowania. Przysługuje więc osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Ustawodawca nie wprowadził dodatkowych przesłanek, w szczególności granicy czasowej poniesienia wydatków do zakończenia pogrzebu.

W powyższym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku, oddalając apelację jako bezzasadną.