Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 1 lutego 2024 r. w sprawie o sygn. akt X U 610/23 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2024 r. w Łodzi na rozprawie sprawy z wniosku G. J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł. o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy w związku z odwołaniem od decyzji organu rentowego z dnia 18 sierpnia 2023 r., nr sprawy JO/0/021343838, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż wyłączną przyczyną wypadku przy pracy z dnia 15 stycznia 2021 r. nie było naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, pozostawiając ustalenie prawa do jednorazowego odszkodowanie z tego tytułu i jego wysokości do rozstrzygnięcia i wydania decyzji Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł..

Powyższy wyrok zaskarżył w całości Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisu art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych poprzez uznanie, że zachowanie wnioskodawcy nie stanowiło wyłącznej przyczyny wypadku przy pracy z dnia 15 stycznia 2021 r.,

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało błędnym ustaleniem okoliczności faktycznych sprawy tj. ustaleniem, że do wypadku nie doszło z wyłączonej winy wnioskodawcy a przyczyną współistniejącą była oblodzona nawierzchnia.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów apelacyjnych wniesiono o zmianę wyroku i oddalenie odwołania albo uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi (...) instancji, a także o rozpatrzenie sprawy na rozprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje jej oddaleniem.

Tytułem wstępu Sąd II instancji wskazuje, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, zaś zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W zakresie wymaganej treści uzasadnienia sądu drugiej instancji powołany przepis stanowi zatem lex specialis wobec art. 387 § 2 ¹ k.p.c.

W dalszej kolejności podkreślenia wymaga, że składana w tym postępowaniu apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd (...) instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy, apelacja ograniczona wiąże sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c. (uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07).

Koncepcja apelacji ograniczonej zakłada, że sąd odwoławczy nie rozpoznaje sprawy ponownie w granicach zaskarżenia, ale bada zgodność orzeczenia z dostępnym materiałem procesowym. Sąd II instancji koncentruje się na zaskarżonym orzeczeniu i ocenie jego poprawność.

Sąd Rejonowy w toku postępowania nie dopuścił się żadnego z zarzucanych mu uchybień, a rozstrzygnięcie – zarówno co do podstawy faktycznej, jak i prawnej – jest w ocenie Sądu Okręgowego słuszne i w pełni odpowiadające przepisom prawa. Sąd (...) instancji dokonał trafnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i na tej podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Do ustalonego stanu faktycznego zastosowane zostały właściwe przepisy prawa materialnego, które zostały też prawidłowo zinterpretowane. W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy podzielając ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego, przyjmuje je za własne.

Przechodząc do zarzutów apelacji w pierwszej kolejności konieczne jest odniesienie się do sformułowanych przez stronę skarżącą zarzutów naruszenia przepisów postępowania. Wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do zarzutów dotyczących zastosowania prawa materialnego, ponieważ jego właściwe zastosowanie jest możliwe jedynie na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Przede wszystkim należy podkreślić, iż zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało błędnym ustaleniem okoliczności faktycznych sprawy tj. ustaleniem, że do wypadku nie doszło z wyłącznej winy wnioskodawcy, a przyczyną współistniejącą była oblodzona nawierzchnia, jest całkowicie chybiony.

W świetle art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Przepis ten daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku, z całym zebranym, materiałem dowodowym. Ramy swobodnej oceny dowodów, wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 roku, sygn. akt: II UKN 685/98, OSNAPUiS 2000 nr 17, poz. 655).

Sąd może oprzeć swe przekonanie, jedynie, na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, a ocena dowodów musi być dokonana, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, wybierając te, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Przez moc dowodową rozumie się przy tym siłę przekonania, jaką uzyskał sąd wskutek przeprowadzenia określonych dowodów o istnieniu lub nieistnieniu faktu, którego one dotyczyły. Ocena wiarygodności dowodu zależy od środka dowodowego. Sąd, oceniając wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę, czy też nie. Uważa się także, iż granice swobodnej oceny dowodów warunkuje czynnik ideologiczny, tj. poziom świadomości prawnej sędziego oraz obowiązujące w danym momencie poglądy na sądowe stosowanie prawa (por. T. Ereciński. Jacek Gudowski. Maria Jędrzejewska - "Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz", Część (...), Wyd. LexisNexis).

W ocenie Sądu Okręgowego, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego i poczynione w sprawie ustalenia faktyczne są – wbrew twierdzeniom strony apelującej – prawidłowe. Zarzuty skarżącego sprowadzają się, w zasadzie, jedynie do polemiki ze stanowiskiem Sądu (...) instancji i interpretacją dowodów, dokonaną przez ten Sąd i, jako takie, nie mogą się ostać. Strona apelująca przeciwstawia, bowiem, ocenie dokonanej przez Sąd (...) instancji, swoją analizę, zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę.

Odmienna ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego przedstawiona przez stronę apelującą, a w zasadzie odmienne wnioski wyprowadzone na podstawie tych samych okoliczności pozostają jedynie w sferze dyskusji i nie są wystarczające do uznania, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisów postępowania, a jego ocena jest dowolna.

Podniesieniu zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. winno bowiem towarzyszyć precyzyjne wskazanie, który dowód został wadliwie oceniony, w jaki sposób wpłynęło to na poczynione ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wyroku i jaka jest właściwa ocena dowodu. Nie można natomiast tego zarzutu formułować jako generalnego zakwestionowania poczynionej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów poprzez nazwanie jej dowolną (por. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 15.03.2024 r., V Ca 3262/23, LEX nr 3706749).

Spór w niniejszej sprawie dotyczył oceny okoliczności, w jakich doszło do wypadku przy pracy G. J. w dniu 15 stycznia 2021 r., a konkretnie do rozstrzygnięcia zagadnienia, czy w przypadku ubezpieczonego w myśl art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2189 z późn. zm.), wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł w apelacji, że ze stanu faktycznego ustalonego w trakcie postępowania wynika, że to zachowanie wnioskodawcy doprowadziło do wypadku. Wnioskodawca prowadząc samochód w trudnych warunkach nie dostosował prędkości oraz nie zachował bezpiecznej odległości od poprzedzającego samochodu, a także podjął manewr wyprzedzania, czym doprowadził do wypadku. Ubezpieczony rozpoczął manewr wyprzedzania pomimo trudnych warunków oraz dużego natężenia ruchu. Zatem w ocenie organu rentowego jedynie nieprawidłowa technika jazdy samochodem przyjęta przez wnioskodawcę w trudnych warunkach pogodowych była jedyną przyczyną wypadku. Organ rentowy zaznaczył, że ubezpieczony jako zawodowy kierowca powinien liczyć się, że jego działanie polegające na podjęciu manewru wyprzedzania w trudnych warunkach atmosferycznych oraz przy dużym natężeniu ruchu tak dużym samochodem może doprowadzić do wypadku. Zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powyższe znajduje odzwierciedlenie w ukaraniu wnioskodawcy przez Policję mandatem karnym w związku z niedostosowaniem prędkości. Gdyby nie szczególnie rażąco nieprawidłowe zachowanie ubezpieczonego do zdarzenia z całą pewnością by nie doszło. Fakt zaistnienia kolizji wynika jedynie z czynności odwołującego się, mógł on uniknąć kolizji powstrzymując się od zmiany pasa ruchu poprzez zatrzymanie pojazdu. Jednocześnie organ rentowy podniósł, że w jego ocenie w niniejszej sprawie odwołujący się w żaden sposób nie wykazał, aby do zdarzenia z dnia 15 stycznia 2021 r. przyczyniła się jakakolwiek inna przyczyna (lub inny uczestnik ruchu) niezależna od niego. Zdaniem organu nie można uznać oblodzenia drogi i opadów śniegu w styczniu w panującym w Polsce klimacie za zdarzenie nadzwyczajne wynikające z gwałtownej zmiany pomocy, wręcz przeciwnie oblodzenie drogi i opady śniegu to zdarzenie występujące często w styczniu. W związku z powyższym w opinii Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmienna ocena materiału dowodowego przez Sąd (...) instancji narusza zasady swobodnej oceny dowodów i jest sprzeczna z zasadami logicznego myślenia.

Ze wskazanym powyżej stanowiskiem organu rentowego nie sposób się zgodzić. Jak słusznie zauważył Sąd (...) instancji – zachowanie ubezpieczonego w postaci niezachowania należytej ostrożności i niedostosowania prędkości do panujących warunków stanowiło nie jedyną, a równoległą przyczynę wypadku, współistniejącą z przyczyną o charakterze zewnętrznym tj. oblodzoną i zaśnieżoną nawierzchnią drogi.

Przypomnienia w tym miejscu wymaga, że w myśl art. 21 ust. 1 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków, o których mowa w art. 3 ustawy, było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Ubezpieczonemu przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli oprócz udowodnionego naruszenia przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, wywołanego jego umyślnym lub rażąco niedbałym zachowaniem - przyczyną wypadku przy pracy (wypadku komunikacyjnego) było obiektywnie nieprawidłowe (niewłaściwe) zachowanie innego uczestnika zdarzenia, choćby niezawinione. Jeśli zatem zachowanie poszkodowanego pracownika będącego sprawcą wypadku drogowego nie stanowiło wyłącznej przyczyny wypadku, a tylko przyczyniło się do powstania tego zdarzenia (stanowiło jego współprzyczynę), to pracownik nie jest pozbawiony prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Występowanie jakiejkolwiek współprzyczyny wypadku uniemożliwia zatem zastosowanie konstrukcji utraty prawa do świadczeń w myśl art. 21 ust. 1 ustawy wypadkowej. Istotne jest jedynie, że istniały także inne przyczyny wypadku niż ewentualne zawinienie ubezpieczonego (por. postanowienie SN z 18.08.2021 r., (...) 251/21, LEX nr 3362124).

Nieprawidłowa technika jazdy samochodem i nienależyta obserwacja drogi, wynikające z nieprzestrzegania przepisów ruchu drogowego, będące wyłączną przyczyną wypadku drogowego mającego charakter wypadku przy pracy, mogą być ocenione jako naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego wskutek rażącego niedbalstwa i stanowić podstawę wyłączenia prawa ubezpieczonego do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (por. postanowienie SN z 18.08.2021 r., (...) 251/21, LEX nr 3362124).

Mając na względzie powyższe należy podkreślić, że nieprawidłowe zachowanie kierowcy musi być jedyną przyczyną wypadku drogowego mającego charakter wypadku przy pracy, aby ubezpieczonemu nie przysługiwało świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Tym samym Sąd (...) instancji prawidłowo wskazał, że świadczenie z ubezpieczenia społecznego nie przysługiwałoby G. J. w przypadku, gdyby był on wyłącznie odpowiedzialny za spowodowanie wypadku. Jak jednak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego w przedmiotowej sprawie zmiana warunków atmosferycznych w powiecie, w którym doszło do wypadku – wbrew twierdzeniom organu rentowego – miała charakter nagły i nie została poprzedzona stosownymi komunikatami ostrzegawczymi (...). Zaznaczenia również wymaga, że Funkcjonariusz Policji, który był obecny na miejscu zdarzenia bezpośrednio po wypadku ocenił, że gdyby powierzchnia drogi nie była zaśnieżona i oblodzona to do zdarzenia by nie doszło. Powyższe potwierdzają również zapisy w notatniku służbowym w/w Funkcjonariusza Policji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podnosił w apelacji, że o fakcie, że zachowanie kierowcy było bezpośrednią przyczyną wypadku drogowego mającego charakter wypadku przy pracy świadczy, że G. J. został ukarany przez Policję mandatem karnym w związku z niedostosowaniem prędkości. Z tym twierdzeniem również nie sposób się zgodzić. Ukaranie i przyjęcie mandatu karnego za spowodowanie wypadku – jak słusznie podkreślił Sąd (...) Instancji – nie może być jednostronnie utożsamiana z wystąpieniem wyłącznej przyczyny wypadku. Policja bowiem uznała że skoro doszło do wypadku, to jest to równoznaczne z naruszeniem przez powoda przepisów ruchu drogowego.

Przekroczenie prędkości lub jej niedostosowanie do warunków na drodze nie wystarcza do przyjęcia rażącego niedbalstwa wówczas, gdy nie było wyłączną przyczyną wypadku (por. postanowienie SN z 26.11.2013 r., (...) UK 265/13, LEX nr 1555180).

W związku z powyższym raz jeszcze podkreślenia wymaga, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i doszedł do trafnego wniosku, iż wyłączną przyczyną wypadku nie było naruszenie przez wnioskodawcę przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Sąd (...) instancji nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów, logicznie argumentując w dokonanych w sprawie rozważaniach na jakiej podstawie ustalił okoliczności zdarzenia z dnia 15 stycznia 2021 r.

Wobec braku podstaw do uwzględnienia zarzutów apelacji w zakresie zmiany ustaleń faktycznych w sprawie niezasadnym jest również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych poprzez uznanie, że zachowanie wnioskodawcy nie stanowiło wyłącznej przyczyny wypadku przy pracy z dnia 15 stycznia 2021 r.

W tym miejscu należy przypomnieć, że naruszenie prawa materialnego może polegać na błędnej jego wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu. Błędna wykładnia prawa polega na błędnym zrozumieniu treści lub znaczenia normy prawnej. Z kolei naruszenie prawa przez niewłaściwe jego zastosowanie, to, jak słusznie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 1999 r., III CKN 206/98 (OSNC 1999, Nr 10, poz. 183), kwestia prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, sprawa właściwego skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą odnośnej normy prawnej i poddanie tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnej ze wskazanych postaci naruszenia prawa materialnego.

Reasumując, podkreślić należy, iż Sąd Rejonowy dokonał nie tylko właściwych ustaleń stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie, ale również w sposób prawidłowy zastosował przepisy prawa materialnego.

Tym samym należy wskazać, że analiza motywów zaskarżonego wyroku nie potwierdza zarzutów podnoszonych przez stronę skarżącą.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. jako bezzasadną.