Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2023 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2023 r. w Toruniu

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej w W.

przeciwko R. C.

o roszczenie z weksla

zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4527,41 zł (cztery tysiące pięćset dwadzieścia siedem złotych czterdzieści jeden groszy) wraz z:

odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 4510,60 zł od dnia 15 października 2022 r. do dnia zapłaty,

odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 16,81 zł od dnia 18 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty;

oddala powództwo w pozostałym zakresie;

zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 576,28 zł (pięćset siedemdziesiąt sześć złotych dwadzieścia osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

sygn. akt X C 169/23 upr

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w W. wniósł w dniu 18 stycznia 2023 r. pozew przeciwko R. C. o zapłatę z weksla kwoty 7.843,92 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 15 października 2022 r. do dnia zapłaty. Dodatkowo zażądano zasądzenia od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż pozwany poprzez podpisanie weksla w dniu 4 września 2021 r. zobowiązał się do zapłaty w dniu 14 października 2022 r. kwoty wskazanej w wekslu 8.058,93 zł. Powód miał wezwać pozwanego do wykupu weksla, który uiścił wyłącznie kwotę 215,01 zł. Weksel został wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki o nr (...) z dnia 4 września 2021 r.

Zarządzeniem z dnia 28 lutego 2023 r. stwierdzono brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwo oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany podniósł szereg zarzutów, a w tym związanych z abuzywnością zapisów umowy nieuzgodnionych z nim indywidualnie oraz ich niezgodność z zasadami współżycia społecznego. Pozwany zaprzeczył doręczeniu mu wypowiedzenia umowy, a przez to wymagalności roszczenia. Twierdził, że umowa nie zostałaby zawarta przez stronę powodową, gdyby nie zapisy o wynagrodzeniu umownym za udzielenie pożyczki, dlatego umowę w całości należy uznać za nieważną.

Strona powodowa w piśmie procesowym z dnia 16 czerwca 2023 r. wskazała, że cofa pozew o 10 zł, które pozwany uiścił po wniesieniu pozwu. Wskazano, że powód uiścił łącznie kwotę 3.314,01 zł. Powód przyznał, że umowy zawierane są na wzorcu umownym, jednak podał , że warunki umowy były dla pozwanego jasne i gdyby nie chciał, nie zaciągnąłby zobowiązania. Powód podkreślił, że pozaodsetkowe koszty pożyczki nie przekroczyły ram dozwolonych w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim.

Postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2023 r. postępowanie zostało umorzone co do kwoty 10 zł.

Postanowieniem z dnia 10 października 2023 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego o wezwanie Rzecznika Finansowego do przedstawienia pisemne poglądu dla sprawy.

Stanowiska stron pozostały niezmienne do zakończenia procesu.

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwany R. C. złożył w dniu 2 września 2021 r. do powoda (...) S.A. wniosek o udzielenie pożyczki konsumenckiej, chcąc uzyskać kwotę pożyczki do wypłaty 5.000 zł. We wniosku wskazano, że całkowita kwota do zapłaty wyniesie 11.124 zł.

dowód: wniosek - k. 61-62

Umowa w dniu 9 września 2021 r. zawarta z konsumentem została sporządzona na ustalonym przez powoda formularzu. Jako zabezpieczenie zwrotu pożyczki pożyczkobiorca podpisał weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową. Pożyczkodawca miał prawo wypełnić ten weksel na sumę odpowiadającą zadłużeniu pożyczkobiorcy z tytułu umowy pożyczki w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

dowód: umowa pożyczki – k. 5-9, deklaracja wekslowa – k. 11, weksel in blanco – k. 14

W umowie pożyczki pozwany zobowiązał się do spłaty kwoty 11.124 zł, a w tym całkowita kwota pożyczki w wysokości 5.000 zł, opłata przygotowawcza 340 zł, prowizja dla pośrednika finansowego 222 zł, prowizja pożyczkodawcy 4.438 zł, odsetki kapitałowe w wysokości 7,04% (1.124 zł w całym okresie kredytowania). Całkowita kwota do zapłaty miała zostać spłacona w 36 ratach po 309 zł. W skład prowizji pożyczkodawcy wliczano m.in. opłatę na pokrycie działań marketingowych (184 zł) oraz marżę (2.791 zł).

Pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę z 30 dniowym terminem wypowiedzenia, w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie pożyczki przekroczyło 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkodawcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

dowód: umowa pożyczki – k. 5-9

Pozwany zaprzestał wywiązywania się ze zobowiązania, wobec czego powodowa spółka pismem z dnia 16 sierpnia 2022 r. wezwała pozwanego do zapłaty, z uwagi na zaległość w spłacie 2 rat pożyczki ( doręczono 14 sierpnia 2022 r.). Wobec braku spłaty należności powód pismem z dnia 15 września 2022 r. wypowiedział pozwanemu umowę, jednoczenie powód wypełnił weksel in blanco na kwotę 8.058,93 zł i ponownie wezwał pozwanego do zapłaty i wykupu weksla w terminie 30 dni ( doręczono 13 października 2022 r.). Pisma zostały wysłane na adres pozwanego wskazany w umowie listem poleconym.

dowód: wezwanie do zapłaty – k. 63-64, wypowiedzenie umowy – k. 65-66 , weksel in blanco – k. 14

Pozwany tytułem zobowiązania uiścił łącznie kwotę 3.314,01 zł.

fakty bezsporne oraz dowód: zakładka platby- k. 59 , potwierdzenia wpłat – k. 33-49

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie został ustalony na podstawie zgromadzonej dokumentacji o charakterze prywatnym, której wiarygodność nie budziła wątpliwości żadnej ze stron, jak też Sądu.

Bezspornym pozostawało, że faktycznie pozwany zaciągnął u powoda zobowiązanie na podstawie umowy z dnia 3 września 2021 r., w którym przy udzieleniu pożyczki w wysokości 5.000 zł, musiał oddać kwotę 11.124 zł. Poza sporem pozostawało także, że powód spłacił przed procesem i w jego toku łączną kwotę 3.314,01 zł.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części tj. co do kwoty 4.527,41 zł.

Zgodnie z art. 720 §1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W niniejszej sprawie zastosowanie winny znaleźć także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim ( Dz.U. 2022r. poz. 246), albowiem pozwany zawarł przedmiotową umowę pożyczki jako konsument (art. 221 k.c.). Na podstawie art. 3 ust. 1 tejże ustawy, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, zaś z art. 3 ust. 2 pkt 1 wynika, że za umowę o kredyt konsumencki uważa się również umowę pożyczki.

W myśl przytoczonych wyżej przepisów, należy stwierdzić, iż w procesie związanym z wykonaniem umowy pożyczki powód jest zatem zobowiązany udowodnić, że strony zawarły umowę pożyczki, a także, że przeniósł na własność biorącego pożyczkę określoną w umowie ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku. Natomiast biorący pożyczkę powinien wykazać wykonanie swego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 czerwca 2015 r., I ACa 33/15).

Z uwagi na charakter podniesionych zarzutów w pierwszej kolejności Sąd ocenił, że umowa pożyczki jaką zawarły strony została prawidłowo wypowiedziana przez powoda pismem z dnia 15 września 2022 r. , co doprowadziło do postawienia w stan wymagalności pozostałych do zapłaty należności. Powód wypowiadając umowę działał zgodnie z zapisami umowy, bowiem pozwany faktycznie od sierpnia 2022 r. zaniechał uiszczania należnych rat w całości, choć już między kwietniem a czerwca 2022 r. ujawniły się zaległości w spłacie rat. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zostało wydane po wcześniejszym wezwaniu do zapłaty, a oba pisma doręczone na adres pozwanego wskazany w umowie. Efektem wypowiedzenia umowy było również formalnie dozwolone wyplenienie przez powoda weksla.

Mimo jednak poprawności działań powoda, w reakcji na zaniechania pozwanego, Sąd ocenić musiał czy w umowie zawarto niedozwolone klauzule w umowne, tak na zarzut pozwanego, jak też z urzędu. Stanowisko to znajduje uzasadnienie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, gdzie stwierdza się, iż zważywszy na charakter i znaczenie interesu publicznego, jaki stanowi ochrona konsumentów znajdujących się w słabszej pozycji względem przedsiębiorców, dyrektywa 93/13 WE (nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich), zobowiązuje państwa członkowskie, co wynika z jej art. 7 ust. 1 w zw. z jej motywem dwudziestym czwartym, do zapewnienia stosownych i skutecznych środków „mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, EU:C:2016:980, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo). W tym celu do sądu krajowego należy wyłącznie i jedynie wykluczenie stosowania nieuczciwego warunku umownego, tak aby nie mógł on wywoływać wiążącego skutku wobec konsumenta, przy czym sąd ów nie jest uprawniony do zmiany treści tego warunku (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, EU:C:2016:980, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo). W tym kontekście należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 kwietnia 2016 r., R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15). Przy bowiem braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków danej umowy nie może zostać zagwarantowane przestrzeganie praw przyznanych w drodze dyrektywy 93/13 (wyrok z dnia 7 grudnia 2017 r., B. S., C-598/15, EU:C:2017:945, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. nie wiążą konsumenta postanowienia umowy, które nie były z nim uzgadniane indywidualnie, a które jednocześnie kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy, dodatkowo nie dotycząc wyrażonych jednoznacznie głównych obowiązków stron.

Nie może budzić wątpliwości, że pozwany działał w niniejszej sprawie w charakterze konsumenta, a postanowienia umowy pożyczki nie były z nim indywidualnie uzgadniane. Jak wynika z wielości spraw , w których pożyczkodawcą jest powód , konsumenci po zaakceptowaniu przez pożyczkodawcę ich wniosku pożyczkowego nie mają jakiegokolwiek wpływu na szczegóły zawieranej umowy, które narzucane są przez drugą stronę. Swoboda konsumenta sprowadza się jedynie do możliwości niezawierania tak przedstawionej umowy. W kontekście oceny, czy kwestionowane zapisy dotyczą głównych świadczeń stron, w ocenie Sądu zasadnym jest przyjęcie, że w umowie pożyczki głównymi świadczeniami są: wypłata kapitału oraz wstrzymanie się z domaganiem się jego zwrotu (po stronie pożyczkodawcy) oraz terminowa płatność rat i zapłata wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, tj. odsetek (po stronie pożyczkobiorcy). W ocenie Sądu do głównych świadczeń stron umowy pożyczki nie można zaliczać zapłaty dodatkowych opłat, w szczególności prowizji stanowiącej wyrównanie pożyczkodawcy kosztów związanych z zawarciem i obsługą umowy.

Odnosząc się zatem do najważniejszego kryterium, ocenić należało, czy któraś z naliczonych przez powoda opłat powstała z naruszeniem dobrych obyczajów i interesów konsumenta. Tego rodzaju zastrzeżenia Sąd zauważa w dwóch częściach składowych prowizji, która dzięki rozbiciu w załączniku do umowy pożyczki pozwala na poddanie jej realnej ocenie. Zdaniem Sądu nie ma podstaw do obciążania konsumenta kosztami działań marketingowych. Trudno jest znaleźć sposób, w jaki z takiego działania miałaby płynąć korzyść dla konsumenta. W zamian za świadczenie pieniężne pożyczkodawca nie oferuje pożyczkobiorcy żadnego równoważnego świadczenia, a jedynie pokrywa koszty prowadzenia przez siebie działalności gospodarczej, przynoszącej wyłączny zysk jemu samemu. Konsument uiszcza na rzecz przedsiębiorcy opłatę, która nie daje mu żadnych korzyści, a potencjalnie dodatkowo powiększa majątek przedsiębiorcy poprzez wzrost liczby jego klientów. Brak jakiejkolwiek równowagi stosunków stron przesądza zdaniem Sądu o abuzywności tej opłaty. Drugim z elementów prowizji pożyczkodawcy, który w ocenie Sądu nie wiąże konsumenta jest ostatnia pozycja, tj. marża. Określona w ten sposób dodatkowa opłata na rzecz pożyczkodawcy stanowi zasadniczą część prowizji, wyniesionej w ten sposób do maksymalnego poziomu dopuszczalnego prawem. Jednocześnie opłata ta stanowi oczywistą próbę obejścia przepisów o maksymalnych odsetkach kapitałowych. Co prawda wskazuje się, że obejmuje ona koszt monitoringu i dochodzenia spłat, jednak przede wszystkim jest to „wynagrodzenie pożyczkodawcy po odprowadzeniu podatku”. Rolę wynagrodzenia pożyczkodawcy stanowią odsetki kapitałowe, których wysokość właśnie z tego względu regulowana jest ustawowo.

W tej sytuacji należało uznać, że z kwoty 4.438 zł tytułem prowizji pożyczkodawcy, za znajdującą uzasadnienie uznano kwotę 1.463 zł (4.438- 184 – 2.791 ). Konsekwencją było uznanie, że podstawę do naliczenia odsetek kapitałowych winna stanowić nie kwota 10.000 zł (kapitał + wynikające z umowy koszty pozaodsetkowe), 7.025 zł (10.000 – 2.975), co stanowi 70,25% początkowej pozycji.

W żądaniu pozwu w wysokości 7.843,92 zł mieściły się odsetki za zwłokę w wysokości 23,93 zł. Zakładając, że roszczenie z umowy powinno być niższe o 29.75% ( jak 7.814,61 zł do 11.124), odsetki za zwłokę również winny być odpowiednio pomniejszone do kwoty 16,81 zł ( o 7,12 zł). Podobnie powód naliczył sobie odsetki kapitałowe w wysokości 1.124 zł od kwoty 10.000 zł ( kapitał + koszty) , podczas gdy po odjęciu kwot wynikających z klauzul abuzywnych mógł żądać proporcjonalnie kwoty 789.61 zł.

Reasumując od dochodzonej kwoty 7.843,92 zł Sąd odjął kwotę 184 zł za marketing, 2.791 zł za marżę, 7,12 zł niezasadnie naliczonych odsetek za zwłokę oraz 334,39 zł niezasadnie naliczonych odsetek kapitałowych. W efekcie żądanie powoda mogło być uwzględnione co do kwoty 4.527,41 zł. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

O odsetkach umownych za opóźnienie w wysokości maksymalnej orzeczono zgodnie z art. 481§2 ¹ k.c. od kwoty. 4.510,60 zł od dnia 15 października 2022 r. i od kwoty 16,81 zł od dnia 18 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty; co uwzględniło wpłatę pozwanego w toku procesu, co do której postępowanie zostało umorzone.

Sąd uznał, że nie ma podstaw do unieważnienia całej umowy pożyczki w myśl art. 58§2 k.c., gdyż zasadniczo zawarcie umowy pożyczki nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a uznanie za bezskuteczne postanowień umownych dotyczących pozaodsetkowych kosztów pożyczki, pozwoliło na zachowanie umowy, bez abuzywnych postanowień.

W zakresie kosztów postępowania, orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik procesu, przy uwzględnieniu stosunkowej wygranej i przegranej stron ( art. 98§1-3 k.p.c. w zw. z 100 k.p.c.). Powód wygrał sprawę w 57,72 %, pozwany w 42,28 %. Powód poniósł koszty w wysokości 17 zł tytułem opłaty administracyjnej od pozwu, 500 zł tytułem opłaty od pozwu, 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Z tej kwoty pozwany winien mu zwrócić 2.376,28 zł. Pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1.800 zł. Powód winien mu z tej kwoty zwrócić 1.740,72 zł. Dokonując stosunkowego rozliczenia kosztów ustalono, że powodowi należy się od pozwanego 576.28 zł.