Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 1

Sygnatura akt

XIIK 51/23

USTALENIE FAKTÓW

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Lustrowany

1.1.1.

M. W.

M. W. złożyła 7 marca 2008 roku zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za udowodnione

Dowód

Numer karty

W Departamencie II Wydziału V Ministerstwa Spraw Wewnętrznych prowadzona była sprawa operacyjnego sprawdzenia nr (...) kryptonim (...) w trakcie której w dniu 31 października 1967 roku pozyskane zostały informacje o pobieraniu przez (...) dyplomatów lekcji języka polskiego u "pani K." posługującej się numerem telefonu zarejestrowanym w mieszaniu Z. K..

informacja

51

W dniu 23 stycznia 1968 roku funkcjonariusz Wydziału V Ministerstwa Spraw Wewnętrznych J. L. przeprowadził w miejscu jej zamieszkania rozmowę z Z. K. w związku z uznaniem, że jest ona osobą ujawnioną w trakcie podsłuchanej rozmowy telefonicznej podczas kontroli (...), jako osoba ucząca języka polskiego pracowników ambasady (...).

Z. K. miała wówczas (...) lata, nie udzielała żadnych lekcji francuskim dyplomatom – takich lekcji udzielała jej synowa M. W. – wówczas M. K. (1).

Z. K. poinformowała J. L. o miejscu zamieszkania M. W., przekazała także swojemu synowi M., ówczesnemu mężowi lustrowanej, informację o przebiegu rozmowy z funkcjonariuszem MSW. M. K. (2) poinformował o tym M. W..

wyjaśnienia M. W.

707-708

raport

32-36, 40-41

notatka służbowa

39

Także w dniu 23 stycznia 1968 roku J. L. odbył w miejscu zamieszkania M. W. rozmowę z nią, z której porządził w dniu 2 lutego 1968 roku raport. W raporcie J. L. wskazał, że lustrowana utrzymuje kontakty towarzyskie z mężem swej przyjaciółki B. M. – korespondentem (...) w W. oraz prowadzi lekcje języka polskiego dla pracowników ambasady (...): R. G., B. L. i jego żony (z którymi skontaktował ją pracownik ambasady (...) A. D.), zna także innego pracownika ambasady (...), z którym spotkała się dwukrotnie (na przyjęciu w ambasadzie i podczas wycieczki do K. n. W.) oraz pracownika ambasady (...) – który pomógł jej zatrudnić się podczas (...) i dwukrotnie zaprosił ją z mężem na brydża. Rozmowę z M. W. J. L. posumował stwierdzeniem, że wyjaśnienia dotyczące okoliczności zawarcia znajomości i kontaktów z pracownikami ambasad rozszerzyły posiadane informacje oraz propozycją zarejestrowania w Biurze (...) w charakterze kandydatki na tajnego współpracownika.

raport

32-29

wyjaśnienia M. W.

556-557, 707-709

W dniu 14 lutego 1968 roku został założona w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Teczka Kandydata na tajnego współpracownika (...) dotycząca M. W. (wówczas M. K. (1) z domu W.).

teczka

24

W dniu 6 marca 1968 roku J. L. sporządził notatkę służbową ze spotkania w dniu 29 lutego 1968 roku w kawiarni z k.p. (...) – tak nazywał M. W., opisując jej relację z zajęć języka polskiego z B. L. i jego żoną oraz zakończenie lekcji z R. G..

notatka służbowa

43-44

W trakcie sprawy operacyjnej (...) nr rej (...) J. L. w Planie rozpracowania sprawy operacyjnej krypt (...) z dnia 8 marca 1968 roku wskazał jako „Agenturę docierającą do figuranta” (B. L.) 6 tajnych współpracowników i Kp. (...) – opisując ją jako osobę, która w ubiegłym roku uczyła figuranta języka polskiego, której informacje nie wniosły nic ciekawego do sprawy. J. L. opisał (...) jako osobę pozostającą „na kontakcie tow.L.”, jest to jedyna wzmianka na jej temat w dokumentach tej sprawy.

plan

419-432

W dniu 9 marca 1968 roku J. L. sporządził notatkę ze spotkania z kontaktem poufnym (...), opisując w nim jej aktualną sytuację na Uniwersytecie (...) i w tym kontekście opisał wydarzenia mające miejsce na (...) w dniu 8 marca 1968 roku.

informacja

45-46

W dniu 6 lipca 1970 roku J. L. sporządził notatkę służbową, w której opisał spotkanie w kawiarni z osobą opisaną jako k.o. ps (...) – tak nazywał M. W.. W notatce opisał relację M. W. odnośnie udzielenia przez nią dwóch lekcji języka polskiego pracownicy ambasady (...) S. A. – daty lekcji, cena zajęć, opis jej inteligencji (b.inteligentna), wyglądu (urodziwa), usposobienia (sympatyczna) i predyspozycji językowych. Jak wskazał w notatce J. L., jako zadanie przyszłościowe zlecono M. W. „bardziej szczegółowe scharakteryzowanie osobowości figurantki”. J. L. w notatce udokumentował poniesiony w związku z wizytą w kawiarni wydatek w kwocie 26 złotych.

notatka służbowa

37

W dniu 15 września 1970 roku J. L. sporządził wstępny plan rozpracowania sprawy operacyjnego sprawdzenia kryptonim (...) dot. S. A., w którym wskazał jako „Agenturę w osobach” trzech tajnych współpracowników oraz m.in. Ko „(...)” – tak nazywał M. W.- opisaną jako mgr filologii (...), która przejawia opory we współpracy, co w pewnym sensie ogranicza możliwości jej wykorzystania i której informacje nie wniosły nic ciekawego do sprawy. J. L. opisał (...) jako osobę pozostającą „na kontakcie tow.L.”.

plan

238-245

W dniu 6 września 1971 roku J. L. sporządził wniosek o zaniechanie współpracy z ko ps.(...) (na formularzu Wniosku o zaniechanie współpracy z tajnym współpracownikiem), wskazując, że „przekazywane przez nią informacje nie posiadały większej wartości operacyjnej. Nosiły one charakter ogólny.”

wniosek

47-50

W dniu 14 maja 1974 roku zastępca Naczelnika Wydziału II Biura (...) MSW poinformował pisemnie zastępcę Szefa Wydziału V Zarządu WSW WOW, że jedyne informacje posiadane na temat M. W. dotyczą udzielania przez nią lekcji języka polskiego z-cy attaché ambasady (...) w W..

pismo

38

W dniu 7 marca 2008 roku M. W. pełniąc funkcję publiczną Stałego Przedstawiciela RP przy UNESCO tj. pełniąc funkcję publiczną w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, złożyła oświadczenie lustracyjne, że nie pracowała, nie pełniła służby, ani nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa PRL.

kopia oświadczenia lustracyjnego

2

OCena DOWOdów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.1

wyjaśnienia M. W.

Są spójne, logiczne, rzeczowe i konsekwentne. Odnoszą się do wydarzeń, które mimo że miały incydentalny z uwagi na ilość spotkań charakter, to jednak ze względu na opisany w nich stres związany z wymuszonymi sytuacyjnie przez J. L. spotkaniami, zapadły lustrowanej w pamięci, co uzasadnia jej szczegółową relację. W odpowiednim, ogólnym zakresie wyjaśnienia korespondują z dokumentacją archiwalną z IPN, m.in. sporządzaną przez J. L. w krótkim odstępie czasu po spotkaniach.

Dokumentacja archiwalna IPN

W ocenie Sądu, nie ma podstaw do kwestionowania ujawnionego w sprawie materiału archiwalnego – w odniesieniu do tego, że został sporządzony w datach wskazanych w dokumentach przez podpisane pod poszczególnymi dokumentami osoby, w związku z prowadzonymi działaniami służbowymi funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w celu udokumentowania przeprowadzonych czynności.

Z dokumentów tych wynika – co wyjaśniła także M. W., że J. L. nie pozyskał jakiejkolwiek pisemnej informacji od M. W., nie podpisała ona także żadnego oświadczenia, informacji czy raportu. Z dokumentów archiwalnych wytworzonych przez J. L. wynika, że sprawozdając swym przełożonym przebieg spotkań z M. W. opisywał swe spostrzeżenia z rozmów – przy czym o zdolnościach analitycznych oraz profesjonalizmie dokonywanych ocen J. L. negatywnie świadczy fakt, że rozpracowując na podstawie uzyskanych z podsłuchów informacji nauczycielkę języka (...) przyjął, że jest nią Z. K. i ryzykując dekonspirację prowadzonych działań odbył z nią rozmowę.

opinia sądowo-psychiatryczna

Jest jasna. pełna, nie zawiera jakichkolwiek sprzeczności – jednoznacznie wskazuje na to, że biegli, którzy rozpoznali u M. W. nawracające zaburzenia nastroju, uznali, że w dacie złożenia oświadczenia lustracyjnego M. W. nie miała ograniczonej lub zniesionej zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swym postępowaniem.

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 1.1 albo 1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

1.1.1

Zeznania J. G.

Nie zawierają żadnych informacji istotnych dla ustalenia, czy M. W. złożyła zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne.

PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Lustrowany

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☒

Stwierdzenie zgodności z prawdą

I

M. W.

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach orzeczenia

Artykuł 7 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (ustawa lustracyjna) ustanawia obowiązek złożenia oświadczenia, dotyczącego pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z innymi organami w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. – oświadczenia lustracyjnego, ciążący na osobach, o których mowa w art. 4, urodzonych przed dniem 1 sierpnia 1972 roku.

Art. 3a ust. 1 i 2 ustawy lustracyjnej wskazuje, że współpracą w rozumieniu ustawy jest świadoma i tajna współpraca z ogniwami operacyjnymi lub śledczymi organów bezpieczeństwa państwa w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem świadoma i tajna współpraca z ogniwami operacyjnymi lub śledczymi organów bezpieczeństwa państwa w charakterze tajnego informatora winna spełniać pięć warunków:

1) musi polegać na kontaktach z organami bezpieczeństwa państwa i przekazywaniu informacji tym organom;

2) musi mieć charakter świadomy, co oznacza, że osoba współpracująca musiała zdawać sobie sprawę, iż osoba, z którą nawiązała kontakt, jest przedstawicielem jednej ze służb wymienionych w art. 2 ust. 1 ustawy lustracyjnej;

3) współpraca winna być tajna, co oznacza, że fakt nawiązania współpracy, a także jej przebieg, ma pozostać tajemnicą, w szczególności wobec tych osób i środowisk, których miały dotyczyć przekazywane informacje;

4) współpraca musi wiązać się z operacyjnym zdobywaniem informacji przez służby wymienione w art. 2 ustawy;

5) nie mogła ograniczać się do samej deklaracji woli, lecz winna była materializować się w świadomie podejmowanych konkretnych działaniach w celu urzeczywistnienia podjętej współpracy.

Zarówno przepisy ustawy lustracyjnej, jak też związane z nimi jednolite orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, za punkt wyjścia dla oceny zgodności z prawdą oświadczenia lustracyjnego przyjmują fakt współpracy – czyli działalności wspólnie prowadzonej przez co najmniej dwie osoby lub podmioty. Wspólne prowadzenie działalności (pracy), wiąże się z porozumieniem co do celu takiej działalności, metod pracy oraz z aktywnością ukierunkowaną na osiągnięcie celu – nawet jeśli wspólne działanie nie jest dobrowolne lub nie wynika ze wspólnoty idei, ale z chęci zysku.

Analiza akt postępowania prowadzonego przez IPN oraz wyjaśnień złożonych przez M. W. na rozprawie w dniu 8 marca 2024 roku pozwala na jednoznaczne ustalenie, że M. W. nie nawiązała współpracy z jakimikolwiek organami bezpieczeństwa państwa w rozumieniu ustawy lustracyjnej, w szczególności z funkcjonariuszami Wydziału V Departamentu II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Konsekwencją tego jest uznanie, że nie była tajnym współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, a zatem złożone przez nią w dniu 7 marca 2008 roku oświadczenie lustracyjne, w którym wskazała, że nie pracowała, nie pełniła służby i nie była współpracownikiem w rozumieniu art. 3a ustawy lustracyjnej jest zgodne z prawdą.

Analiza zgromadzonych materiałów archiwalnych pozwala na jednoznaczne uznanie, że nie miała miejsca nawet deklaracja woli współpracy M. W. z organami bezpieczeństwa PRL, nie sposób tym bardziej uznać, że doszło do materializacji nie tylko współpracy, ale nawet do wyrażenia woli współpracy lub zainteresowania współpracą, wyrażającego się w aktywności M. W., związanej z inicjowaniem spotkań, chęcią zainteresowania funkcjonariusza służb posiadanymi informacjami lub dążeniem do ustalenia, jakie informacje byłyby dla niego cenne. Wręcz przeciwnie – jak wynika z raportu z dnia 2 lutego 1968 roku M. W. deklarowała, że może zakończyć kontakty z uczącymi się u niej języka polskiego cudzoziemcami – zapewne identyfikując fakt udzielania im lekcji z negatywnie przez nią odbieranym zainteresowaniem funkcjonariusza organów bezpieczeństwa. M. W. nie podpisała jakiejkolwiek deklaracji współpracy, zobowiązania do zachowania w tajemnicy kontaktu z J. L. (który i tak nie był tajemnicą, albowiem J. L. najpierw spotkał się z Z. K., która poinformowała o tym swego syna M.), nie podjęła się wykonania jakichkolwiek zadań w związku ze spotkaniami z J. L., nie przyjęła od niego żadnych korzyści, w tym finansowych. Opisywany przez J. L. przebieg spotkań wskazywał na to, że koncentrowała się ona w ich trakcie na podkreślaniu pozytywnych stron osób, o które była pytana, bez podawania szczegółów, oprócz związanych z jej aktywnością, jako osoby uczącej dyplomatów języka polskiego. Podczas spotkania mającego miejsce w dzień po wiecu studentów Uniwersytetu (...) 8 marca 1968 roku, M. W. zrelacjonowała je w sposób jednoznacznie wskazujący na to, że opowiada się po stronie protestujących studentów. Po tym spotkaniu następne miało miejsce po upływie ponad 2 lat – M. W. przekazała charakterystykę (inteligentna, sympatyczna, urodziwa) kolejnej uczennicy, będącej pracownicą ambasady (...). Po upływie kolejnych 14 miesięcy J. L. oficjalnie złożył wniosek o zaniechanie współpracy z M. W.. W informacjach J. L., które miały dokumentować jego zawodową aktywność i charakter podejmowanych przez niego działań, M. W. była określana jako k.o. (kontakt operacyjny), k.p. – kontakt poufny. J. L. nigdy nie uzyskał jakiejkolwiek deklaracji współpracy ze strony M. W., a także jakichkolwiek informacji, które miałyby minimalne choćby znaczenie dla prowadzonych w MSW rozpracowań. Mimo braku realnego zainteresowania M. W. nawiązaniem współpracy, brakiem aktywności z jej strony, to mając na uwadze, że była wówczas (1968 rok) bardzo młodą osobą, w znanej J. L. trudnej sytuacji emocjonalnej (rozpadło się jej małżeństwo), J. L. próbował nawiązać z nią współpracę, a fakt odbycia z nią 3 spotkań w ciągu niespełna 7 tygodni mógł stanowić dla niej obiekywnie przejaw intensywnej presji – ale nawet mimo tych opresyjnych okoliczności, które mogłyby skutkować złamaniem M. W., zachowała się ona przyzwoicie i nie nawiązała współpracy z organami bezpieczeństwa PRL.

Brak współdziałania M. W. z organami bezpieczeństwa PRL jednoznacznie wskazuje na to, że kolejne przesłanki, definiujące współpracę zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2007 roku sygn. K 2/07 oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, nie zostały zrealizowane, albowiem relacje J. L. i M. W. nie miały cech współpracy, a jedynie realizacji przez J. L., jako funkcjonariusza Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w tym okresie, jego obowiązków zawodowych, które zgodnie z pragmatyką służbową dokumentował na piśmie. Ale nawet te pisemne sprawozdania nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że nie zostały zrealizowane także pozostałe potencjalne przesłanki ewentualnej współpracy.

Odnośnie przesłanki związanej z kontaktami z organami bezpieczeństwa państwa i przekazywaniu informacji tym organom, wskazać należy, że M. W. z inicjatywy funkcjonariusza SB J. L. odbyła z nim łącznie 4 spotkania: w dniu 23 stycznia 1968 roku J. L. błędnie intepretując informacje wynikające z prowadzonej sprawy (...)uzyskał w trakcie spotkania z Z. K. informacją, że nie ona, ale jej synowa udziela lekcji języka polskiego pracownikom ambasady (...), po czym skontaktował się z M. W. i odbył z nią pierwsze spotkanie, w trakcie którego zadawał jej pytania dotyczące jej aktywności związanej z udzielanymi lekcjami języka polskiego oraz kontaktami z obcokrajowcami, potwierdzając posiadane wcześniej informacje, które stanowiły podstawę do pierwszego spotkania z M. W.. Informacje dotyczące zajęć języka polskiego wraz krótkim – pozytywnym i ogólnym – opisem jej uczniów, pracowników ambasady (...), były także przedmiotem kolejnej rozmowy. W trakcie trzeciego spotkania, 9 marca 1968 roku M. W. przekazała powszechnie znane informacje dotyczące wiecu studenckiego w dniu 8 marca 1968 roku wraz ze swoją oceną – aprobującą - tych wydarzeń. Następne spotkanie miało miejsce w dniu 6 lipca 1970 roku po uzyskaniu przez J. L. informacji o kolejnej osobie – pracownicy ambasady (...), której M. W. udzieliła 2 lekcji języka polskiego. M. W. nie inicjowała żadnych spotkań, godziła się na spotkania zaproponowane przez J. L., w ich trakcie nie przekazywała mu żadnych informacji, oprócz związanych z jej aktywnością zarobową dot. lekcji języka polskiego oraz pozytywnych, bardzo lakonicznych informacji o jej uczniach.

Nie ulega wątpliwości, że M. W. wiedziała o tym, że J. L. jest funkcjonariuszem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – wiedzę na ten temat mieli także Z. K. i M. K. (2). Spotkania z nim nie stanowiły jednak elementu współpracy M. W. ze służbą uosabianą przez J. L., bo współpraca nie miała miejsca, a spotkania, mając na uwadze dysproporcję sił obywatela-jednostki i organów bezpieczeństwa PRL, miały charakter wymuszonych spotkań, a nie były przejawem swobody decyzji M. W..

Odnośnie tajności współpracy wskazać należy, że nie miało miejsca nawiązanie współpracy, a sama próba nawiązania nie była tajna – bo J. L. pierwotnie omyłkowo próbował nawiązać współpracę z Z. K., a ona poinformowała o tym swego syna.

Nie ulega wątpliwości, że impulsem do spotkania z M. W. było operacyjne zdobywanie informacji przez służby w związku z prowadzonymi sprawami - przy czym fakt, że J. L. miał powierzone obowiązki służbowe i je realizował nie oznacza, że spotkania z M. W. skutkowały operacyjnym zdobywaniem od niej informacji.

Wskazane powyżej okoliczności jednoznacznie wskazują na to, że M. W. nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa PRL – a zatem jej oświadczenie lustracyjne z dnia 7 marca 2008 roku jest zgodne z prawdą.

4.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Analogicznie jak w wypadku wydania wyroku uniewinniającego, uznając że M. W. złożyła zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, Sąd na podstawie art. 632 k.p.k. w zw. z art. 19 i 21 ust 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

5.Podpis