Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2023r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2023r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. Ś.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 24 maja 2022r.,

sygn. akt V.C.1151/21

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 28 lutego 2023r.

Pozwem złożonym 28.07.2021r. powódka B. Ś. wystąpiła o zasądzenie od pozwanego (...) (...) Towarzystwa (...) z siedzibą w W. kwoty 3.356,07zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1.01.2018r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu powódka podniosła, że łączyła ją z pozwanym umowa ubezpieczenia na życie z u. (...) która została rozwiązana 9.01.2017r., a pozwany dokonał wyliczenia wartości wykupu na 17.663,50zł i potrącił od tej kwoty 3.356,07zł. Zdaniem powódki postanowienia umowy zawarte z § 25 ust. 3 i 5 o.w.u., przewidujące pomniejszenie wartości wykupu o opłatę likwidacyjną, stanowią klauzule abuzywne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c., a zatem pozwany pobrał opłatę w wysokości 3.356,07zł niezasadnie i powinien ją zwrócić powódce.

W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia od powódki kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, które uznawał także za niezasadne, gdyż nie zostały spełnione przesłanki zastosowania art. 385 ¹ § 1 k.c. ( kwestionowane przez powódkę postanowienia określają główne świadczenia stron, tj. świadczenie wykupu, i zostały sformułowane jednoznacznie, ponadto nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz nie prowadzą do rażącego naruszenia interesów konsumenta ).

Wyrokiem z dnia 24.05.2022r., sygn. akt V.C.1151/21 Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu: 1) zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.356,07zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1.01.2018r. do dnia zapłaty; 2) zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.117,-zł z tytułu zwrotu kosztów procesu.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając:

1)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego, dokonaną z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów oraz dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a co za tym idzie – sprzeczność ustaleń Sądu I instancji z zebranym w przedmiotowej sprawie materiałem dowodowym, tj.:

a)  błędne ustalenie, że postanowienia regulujące opłatę likwidacyjną nie określają głównego świadczenia stron, błędne ustalenie, że w sprawie zachodzą okoliczności świadczące o tym, że stosowanie postanowień umowy ubezpieczenia łączącej strony, regulujących opłatę likwidacyjną, naruszało rażąco interesy powódki i kształtowało jej obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami;

b)  błędne ustalenie, że umowa łącząca strony nie zawiera konkretnych podstaw ustalenia wysokości świadczenia wykupu, podczas gdy Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z U. (...) „M. Spektrum regulujące wskazaną umowę jednoznacznie określają sposób wyliczenia Świadczenia Wykupu;

c)  błędne ustalenia, że na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z U. (...) (...) powódka nie była w stanie ustalić sposobu ustalenia wysokości świadczenia wykupu, podczas gdy w ww. OWU precyzyjnie wskazano, w jaki sposób i w jakich warunkach będzie ustalana wysokość wszelkich świadczeń wypłacanych z tytułu spornej umowy;

2)  naruszenie prawa materialnego:

a)  art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. oraz art. 805 § 1 k.c. poprzez nieuwzględnienie, że zgodnie z umową ubezpieczenia zawartą pomiędzy pozwanym a powódką wypłata przez pozwanego świadczenia wykupu stanowi jedno z głównych świadczeń stron umowy ubezpieczenia, a co za tym idzie - nieuwzględnienie, że postanowienia umowy ubezpieczenia regulujące wysokość tego świadczenia nie podlegają kontroli na podstawie art. 385 ¹ § 1 k.c.,

b)  art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. art. 13 ust. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej poprzez błędne zastosowanie i uznanie, że sporna umowa była sprzecza z naturą stosunku zobowiązaniowego jako takiego, podczas gdy w świetle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sporna umowa kształtowała stosunek prawny pomiędzy powódką a pozwanym zgodnie z obowiązującym prawem, zasadami współżycia społecznego oraz naturą (istotą) stosunku ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi.

W oparciu o te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu i kosztów postępowania przed Sądem II instancji według norm przepisanych, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powódka domagała się jej oddalenia oraz zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

S ąd Okręgowy nie przeprowadzał postępowania dowodowego, a zatem niniejsze uzasadnienie zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, a zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu.

Podstawę dochodzonego przez powódkę roszczenia stanowiło twierdzenie, że postanowienia umowy ubezpieczenia na życie z u. (...) – którą strony zawarły 22.09.2006r., a która została rozwiązana 9.01.2017r. na skutek złożenia przez powódkę wniosku o wypłatę zgromadzonych środków – przewidujące ustalenie wysokości świadczenia do wypłaty poprzez pomniejszenie wartości wykupu o opłatę likwidacyjną stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. Abuzywność tych postanowień powódka wiązała z wysokością opłaty likwidacyjnej, która jej zdaniem stanowiła swoistą karę umowną, była wygórowana, a poprzez jej pobranie pozwany przerzucał na powódkę ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej. Kwestionowane przez powódkę postanowienia ujęte zostały w ogólnych warunkach ubezpieczenia, w szczególności w § 25 ust. 3 i 5 o.w.u. oraz w pkt 10. załącznika nr 1 do o.w.u. Podzielenie stanowiska powódki oznaczałoby, że postanowienia umowy umożliwiające pobranie przez pozwanego opłaty likwidacyjnej przy wypłacaniu świadczenia wykupu nie wiążą powódki, a strony są związane umową w pozostałym zakresie ( art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. ), czego konsekwencją byłoby stwierdzenie, że pozwany nie miał podstaw do pobrania, po rozwiązaniu umowy, opłaty likwidacyjnej i świadczenie to było nienależne ( art. 410 § 2 k.c. ).

Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku uwzględnił powództwo na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., z tym że brak po stronie powódki zobowiązania do poniesienia opłaty likwidacyjnej wywiódł nie z przepisów art. 385 ¹ i nast. k.c., ale z nieważności zawartej przez strony umowy ubezpieczenia na życie z (...) ( art. 58 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. ). Przyczyną nieważności była zaś, według Sądu Rejonowego, sprzeczność umowy z naturą stosunku ubezpieczeniowego, do którego istoty należy ponoszenie ryzyka przez zakład ubezpieczeń, a nadto sprzeczność umowy z ustawą, tj. art. 13 ust. 4 ustawy z dnia 22.05.2013r. o działalności ubezpieczeniowej przez to, że świadczenia, do których spełnienia zobowiązany był pozwany, nie zostały ściśle określone w umowie ani też nie wskazano podstaw do ich ustalenia, lecz ich wartość była ustalana w sposób arbitralny przez pozwanego według bliżej nie sprecyzowanych zasad. Wprawdzie w uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy powołał się na przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych, wskazał także – z odwołaniem do orzecznictwa TSUE – że zobowiązany jest do zbadania z urzędu, czy warunki danej umowy mają nieuczciwy charakter, natomiast ostatecznie za podstawę orzeczenia przyjął nie abuzywność poszczególnych postanowień ale nieważność całej umowy.

Stanowisko Sądu Rejonowego w tym zakresie zostało skutecznie zakwestionowane w apelacji w ramach zarzutu naruszenia art. 353 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 58 k.c. i art. 13 ust. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Przede wszystkim bowiem materiał sprawy nie dawał dostatecznych podstaw do jego przyjęcia. Odwoływanie się do podglądów wyrażonych przez sądy powszechne w innych sprawach na tle sporów dotyczących umów tego samego rodzaju, tak jak uczynił to Sąd Rejonowy, jest zaś o tyle ryzykowane, że poglądy te odnoszą się do umów zawieranych przez różne zakłady ubezpieczeń i istotnie różniących się treścią. Nie zawsze więc wypowiedzi orzecznictwa mają walor uniwersalny i w równym stopniu mogą odnosić się do wszystkich umów ubezpieczenia na życie z (...)

Sąd Rejonowy jako przyczynę nieważności umowy wskazał brak ścisłego określenia świadczenia pozwanego, które powinno wyrażać się wskazaniem sumy pieniężnej należnej na wypadek zgonu ubezpieczonego oraz dożycia przez niego określonego wieku albo co najmniej określeniem jej w taki sposób, aby wysokość świadczenia była możliwa do ustalenia dla ubezpieczającego, gdy tymczasem w przedmiotowej umowie wartość świadczenia pozwanego jest ustalana w sposób arbitralny ( umowa nie zawiera wskazania konkretnych podstaw do ustalenia wartości świadczenia ). Takie stanowisko Sądu Rejonowego nie uwzględnia jednak specyfiki umów ubezpieczenia na życie z (...).

Umowa tego rodzaju została fragmentarycznie uregulowana przez ustawodawcę w – obowiązującej w 2006r. i mającej zastosowanie w sprawie – ustawie z dnia 22.05.2003r. o działalności ubezpieczeniowej ( t.j. Dz.U. 2015/1206 ). Wymieniono ten rodzaj umowy w załączniku do ustawy w dziale I ( „Ubezpieczenia na życie” ) grupie 3 ( „Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z u. (...)” ), w art. 2 ust. 1 pkt 13 ustawy zdefiniowano „ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy” ( jako w ubezpieczeniu, o którym mowa w dziale I grupa 3 załącznika do ustawy, wydzielony fundusz aktywów, stanowiący rezerwę tworzoną ze składek ubezpieczeniowych, inwestowany w sposób określony w umowie ubezpieczenia ), a w art. 13 ust. 4 ustawy wskazano elementy obligatoryjne, które zakład ubezpieczeń jest obowiązany określić lub zawrzeć w umowach, w tym m.in. zasady ustalania wartości świadczeń oraz wartości wykupu ubezpieczenia ( pkt 2). W założeniu ustawodawcy umowa ubezpieczenia z (...) jest więc umową ubezpieczenia, w której strony uzgadniają, że przynajmniej część składek ubezpieczeniowych jest alokowana w jednostki ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, czyli tworzonego z tych składek wydzielonego funduszu aktywów, inwestowanego zgodnie z umową i zarządzanego przez ubezpieczyciela ( ewentualnie ) na koszt i ryzyko ubezpieczającego, i której koniecznym elementem – obok świadczeń ubezpieczeniowych zakładu ubezpieczeń – jest możliwość wykupu ubezpieczenia. Ustawodawca zakłada tym samym, że umowa ta ma lub może mieć cel inwestycyjny ( oszczędnościowy ), także zdecydowanie dominujący, analogicznie do celów innych instrumentów inwestycyjnych ( np. uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, prowadzenia rachunku papierów wartościowych czy też rachunku bankowego ), i wyraźnie odróżniany od celu w postaci udzielenia ochrony ubezpieczeniowej.

Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę ( art. 805 § 1 k.c. ). Przy ubezpieczeniu osobowym świadczenie ubezpieczyciela polega na zapłacie umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej ( art. 805 § 2 pkt 2 k.c. ). Celem oznaczenia w umowie sumy ubezpieczenia jest więc ustalenie treści świadczenia ubezpieczyciela w razie zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego ( a ponadto w ubezpieczeniach majątkowych – ustanowienie górnej granicy odpowiedzialności ubezpieczyciela, art. 824 § 1 k.c. ). Ustawodawca w art. 13 ust. 4 pkt 2 u.d.u. wyraźnie przewidział natomiast, że w umowach ubezpieczenia na życie z (...) umowa ubezpieczenia nie musi zawierać oznaczonej z góry kwotowo sumy ubezpieczenia, gdyż zakład ubezpieczeń powinien jedynie określić w niej zasady ustalania wartości świadczeń oraz wartości wykupu ubezpieczenia. Art. 13 ust. 4 u.d.u. ma charakter ramowy, a szczegółowe kwestie objęte jego regulacją muszą wynikać z warunków umowy i regulaminów funduszy. Rozwiązanie to jest w pełni racjonalne, gdyż nałożenie obowiązku określenia z góry sumy ubezpieczenia w długoterminowych umowach z elementem inwestycyjnym byłoby sprzeczne z istotą tych umów. W doktrynie i orzecznictwie wyrażane jest natomiast zapatrywanie, że konkretyzacja „sumy ubezpieczenia” powinna być możliwa najpóźniej w dacie spełnienia umówionego świadczenia, a jej ustalenie następować wedle metody poddającej się weryfikacji sądowej w razie sporu. Wystarczy więc, że „suma ubezpieczenia” zostanie oznaczona z odwołaniem się do czynników, na podstawie których zostanie wyliczona, o ile to odwołanie będzie jednoznaczne i transparentne; może ona w szczególności odpowiadać wartości zgromadzonych jednostek funduszu ( por. wyrok SN z 25.02.2021r., V CSKP 16/21 ).

W przedmiotowej umowie ubezpieczenia przewidziano że świadczenie z tytułu dożycia będzie równe wartości polisy na koniec okresu ubezpieczenia, zaś świadczenie z tytułu śmierci ubezpieczonego będzie odpowiadać wyższej z kwot, tj. kwocie równej wartości polisy powiększonej o 10% albo kwocie równej sumie wpłaconych składek regularnych i składek dodatkowych zmniejszonej o częściowe wykupy ( polisa i § 5 o.w.u. ). Na wypadek rozwiązania umowy przez ubezpieczającego w wyniku złożenia przez niego wniosku o wypłatę wartości wykupu na zakładzie ubezpieczeń spoczywał natomiast obowiązek wypłaty wartości wykupu równej wartości polisy pomniejszonej o opłatę likwidacyjną ( § 12 ust. 1 pkt 6 w zw. z § 25 ust. 3 u.w.u. ). Zasady ustalania wartości świadczeń ubezpieczeniowych oraz wartości wykupu określone zostały w o.w.u. oraz – jak można zakładać – w Regulaminie Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych, który także, zgodnie z oświadczeniem zawartym w polisie, stanowił integralną część umowy, a który nie został przedłożony przez strony, gdyż nie zakładały one – z uwagi na podstawę faktyczną powództwa – że Sąd Rejonowy przystąpi do oceny ważności umowy ubezpieczenia jako całości. W o.w.u. zdefiniowano pojęcia „wartości polisy”, „portfeli modelowych”, „rachunku jednostek funduszy”, „składki regularnej”, „składki dodatkowej”, „częściowego wykupu” czy „okresu ubezpieczenia” ( § 2 o.w.u. .), przy pomocy których określona została wysokość świadczeń ubezpieczeniowych i wartości wykupu. Zrealizowane zostały zatem wymogi z art. 13 ust. 4 pkt 2 ud.u. Nie świadczy natomiast o sprzeczności z ustawą sama skomplikowana konstrukcja umowy czy też posłużenie się w jej treści licznymi definiowanymi pojęciami, przez co mechanizm i kryteria ustalania świadczeń ubezpieczeniowych czy świadczenia wykupu jest trudny do zrozumienia dla konsumenta.

Naruszenie art. 13 ust. 4 u.d.u. Sąd Rejonowy wiązał także z faktem, że ustalenie przez pozwanego wartości jego świadczeń miało charakter arbitralny. Tego rodzaju sytuacja, gdyby miała miejsce, wskazywałaby jednak raczej na sprzeczność umowy z naturą stosunku zobowiązaniowego ( art. 353 ¹ k.c. ) przez to, że dłużnik może zwolnić się z zobowiązania spełniając świadczenie, którego wysokość on sam, według swobodnego uznania, określi. Umowa, w której jedna ze stron może dowolnie wpływać na zakres wzajemnych zobowiązań nie mieści się niewątpliwie w granicach swobody umów jako sprzeczna z istotą ( naturą ) stosunku obligacyjnego w rozumieniu art. 353 ¹ k.c. Jeżeli więc oznaczenie świadczenia pozostawiono jednej ze stron stosunku prawnego ( albo osobie trzeciej ), powinny zostać ustalone obiektywne ( poddające się weryfikacji ) kryteria pozwalające w sposób niezawodny ustalić treść świadczenia w terminie późniejszym niż data powstania zobowiązania.

Sąd Rejonowy nie poczynił ustaleń pozwalających na przyjęcie, że pozwany na mocy postanowień umowy uzyskał uprawnienie do dowolnego, arbitralnego określenia wartości świadczeń ubezpieczeniowych czy świadczenia wykupu. Kluczowa dla ustalenia wysokości każdego ze świadczeń pozwanego była „wartość polisy”, którą wyznaczała liczba jednostek funduszu przysługujących ubezpieczającemu i cena tych jednostek ( § 2 pkt 28 o.w.u. ), a cenę uzyskiwano dzieląc wartość aktywów netto (...) przez ogólną liczbę jego jednostek ( § 2 pkt 2 ). Szczegółowe postanowienia odnoszące się do (...), w których są lokowane środki pieniężne pochodzące ze składek, zawierają regulaminy (...), określające zasady lokowania środków czy sposób wyceny aktywów (...). Bez znajomości regulaminów nie można wyprowadzać wniosków co do tego, czy określenie wartości świadczeń zakładu ubezpieczeń odbywa się według kryteriów obiektywnych, czy też jest pozostawione dowolnej decyzji zakładu ubezpieczeń.

Sąd Rejonowy nieważności umowy w wyniku sprzeczności jej postanowień z naturą ( istotą ) stosunku zobowiązaniowego upatrywał także w tym, że istotą stosunku ubezpieczeniowego jest ponoszenie przez zakład ubezpieczeń ryzyka polegającego na tym, że potencjalnie będzie musiał wypłacić środki większe niż uzyskane z tytułu składki, a tymczasem pozwany nie ponosił jakiekolwiek ryzyka związanego z ochroną ubezpieczeniową powódki, gdyż środki składające się na jego świadczenia pochodziły wyłącznie od powódki. Stanowisko to nie jest trafne.

Po pierwsze, w umowie przewidziano, że świadczenie z tytułu śmierci ubezpieczonego będzie odpowiadać wyższej z kwot, tj. kwocie równej wartości polisy powiększonej o 10% albo kwocie równej sumie wpłaconych składek regularnych i składek dodatkowych zmniejszonej o częściowe wykupy. Oznacza to, że w pierwszym wariancie pozwany musiałby pokryć świadczenie wynoszące 10% wartości polisy z własnych środków ( nie pochodzących ze składki ulokowanej w (...) ).

Po drugie, umowa ubezpieczenia na życie z (...) zawiera część ochronną i część inwestycyjną, której proporcje nie są ustawowo określone, a zatem wyznaczają je same strony i tylko skonstruowanie umowy, która jedną z tych funkcji realizuje wyłącznie iluzorycznie może być traktowane jako sprzeczne z właściwości ( naturą ) stosunku ubezpieczenia ( por. uzasadnienie postanowienia SN z 21.05.2020r., I CSK 772/19 ). Nie można uznać, aby sytuacja taka wystąpiła w niniejszej sprawie.

Po trzecie, powołując się na ryzyko zakładu ubezpieczeń jako niezbędny element umowy ubezpieczenia Sąd Rejonowy nie uwzględnił należycie specyfiki i charakterystyki prawnej umowy ubezpieczenia na życie z (...). Umowa ta jest uznawana za umowę ubezpieczenia na gruncie u.d.u. i obecnie na gruncie ustawy z dnia 11.09.2015r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, z tym że ustawy te określają warunki wykonywania działalności w zakresie ubezpieczeń osobowych i majątkowych i dotyczą zagadnień o charakterze publicznoprawnym, a nie przesądzają kwalifikacji cywilnoprawnej takiej umowy, zatem nie przesądzają, że stanowi ona szczególny rodzaj ( podtyp ) umowy ubezpieczenia osobowego, o którym mowa w art. 805 § 2 pkt 2 k.c. W orzecznictwie uznaje się natomiast, że umowa ubezpieczenia na życie z (...) ma charakter mieszany, łączący elementy umowy ubezpieczania na życie z elementami umowy inwestycyjnej, której kluczowy element stanowi powierzenie ubezpieczycielowi zarządzania środkami pochodzącymi ze składek ubezpieczającego w celu osiągnięcia zysku. Przy wykorzystaniu konstrukcji umowy ubezpieczenia umowa może więc realizować, także w dominującym stopniu, cel inwestycyjny. Jakkolwiek zaś z analizy obowiązujących przepisów wyłania się wola traktowania takich umów jako umów ubezpieczenia osobowego, to jednak nie powinno być to odczytywane jako decyzja co do ich pełnej absorbcji w kodeksowe ramy ubezpieczeń. W konsekwencji do umów takich należy w zasadzie stosować przepisy k.c. o umowie ubezpieczenia, jednakże – ze względu na ich cel inwestycyjny ( zwłaszcza dominujący ) – z wyłączeniem albo ograniczeniem zastosowania tych unormowań, które nie przystają do tego inwestycyjnego charakteru ( por. uzasadniania uchwał SN: z 10.08.2018r., III CZP 22/18, publ. OSNC 2019/5/57 i z 24.01.2020r., III CZP 51/19, publ. OSNC 2020/12/100 ). Z przestawionej charakterystyki prawnej umowy ubezpieczenia na życie z (...) wynika, że nie można uznawać, aby do istoty stosunku ubezpieczeniowego należało w tym wypadku ponoszenie przez zakład ubezpieczeń ryzyka w ujęciu opisanym przez Sąd Rejonowy.

Podsumowując, łącząca strony umowa nie może być kwalifikowana jako czynność prawna nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c.

W apelacji słusznie podniesiono, że Sąd Rejonowy przyjmując odmienne założenie nie rozpoznał istoty sprawy, co stanowi, zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., przesłankę uchylenia wyroku. Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce m.in. w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji zaniecha rozpoznania materialnej podstawy żądania pozwu ( por. np. wyrok SN z 26.04.2018r., I CSK 408/17 czy postanowienie SN z 25.05.2021r., II CZ 13/21 ).

W tym stanie rzeczy i na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznani, pozostawiając mu – stosownie do art. 108 § 2 k.p.c. – rozstrzygniecie o kosztach instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk